BIO

Born on 6 February 1943 in Kazimierz Dolny; daughter of the craftspeople Kazimierz Dunia and Janina, née Szymanowska. After completing her education at a grammar school in Kazimierz Dolny in 1961, she studied Polish philology at the University of Warsaw (UW), while also taking a degree in philosophy from 1963; she graduated with a master's degree in both subjects in 1966 and 1968 respectively. She married the hydrologist Henryk Tadeusz Mitosek in 1965. In 1966, she joined the doctoral programme at the Faculty of Polish Philology at UW. In 1967, she made her debut with the article Zygmunt Łempicki – sens niekonsekwencji (Zygmunt Łempicki: The meaning of inconsistency), which appeared in the journal "Studia Filozoficzne" (no. 3). She was employed as senior research assistant in 1972 before being awarded a doctoral degree in 1973 for her thesis Funkcje stereotypów w literaturze (The functions of stereotypes in literature), which was supervised by Prof. Stefan Żółkiewski. She was then appointed lecturer at the Departement of Literary Theory and Poetics as the Faculty of Polish Philology at UW. From 1976 to 1979, she was employed as a tutor in Polish language at the Université des Sciences Humaines in Strasbourg. She was awarded a habilitation degree in 1982 for her study Teorie badań literackich. Przegląd historyczny *Theories of literary studies: A historical overview). The following year, she was appointed senior lecturer at UW. Between 1987 and 1990, she served as associate dean at the Faculty of Polish Philology at UW. During this period, she travelled to Paris for three research fellowships, each lasting several weeks, as part of the Action Thématique Programmée. Her research included searching for evidence on French opinions on Adam Mickiewicz, while she also attended seminars by Gérard Genette and Jacques Derrida). Between 1992 and 1995, she was a tutor and lecturer in Polish literature at Université de Provence in Aix-en-Provence. Upon returning to Warsaw, she resumed her post at the Institute of Polish Literature (ILP) at the Faculty of Polish Philology at UW. She was made appointed professor in 1996. Between 2000 and 2005, she was head of the Department of Literary Theory at ILP at UW. From 2000 until 2003, she was chair of the Commission for Literature and Documentation of the State Committee for Scientific Research. From 2002 to 2005, she was a member of the Scientific Council of the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN) and the Committee on Literary Studies of the Polish Academy of Sciences (KNoL). She joined the International Comparative Literature Association. In May 2003, she was a visiting lecturer at the Institut National des Langues Orientales in Paris, while in autumn 2004 she spent three months at the Department of Comparative Studies at the Université de Montréal. That year, she was appointed full professor at UW. From 2005 to 2008, she served as director of the Centre de Civilisation Polonaise at Université Paris IV (Paris Sorbonne), where she was also a lecturer. She continued to work at ILP at UW. In 2008, she initiated the Niedziele Literackie (Literary Sundays) book club in Kazimierz (in 2016 it became Soboty Literackie – Literary Saturdays), serving as its director until 2018. After retiring in 2013, she continued to teach courses on novels as part of the UW general course offering until 2018. In 2015, she received the Prize of the Prime Minister of Poland in recognition of her outstanding academic achievements. She was awarded the Gold Cross of Merit in 1989 and the Knight's Cross of the Order of Polonia Restituta in 2002. She lives in Warsaw and Kazimierz Dolny. She has two daughters, the Romance studies scholar and lawyer Małgorzata (b. 1968; married name: Poësson), and the economist Barbara (b. 1984; married name: Kosewska).

Twórczość

1. Literatura i stereotypy. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 193 s. Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk o Literaturze.

Rozprawa doktorska.

Zawartość

Uwagi wstępne. – Wokół teorii stereotypu; „Przysłowiowy Niemiec”, czyli archeologia stereotypu; Obraz wroga. (Społeczna rola symboli literackich); Gra z cenzurą. (Stereotyp jako narzędzie komunikacji); Powieściowy antykwariat; Literacki dyskurs o kulturze albo stereotyp obnażony. – Zakończenie.

2. Teorie badań literackich. Przegląd historyczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1983, 399 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1988, wyd. 3 rozszerzone 1995, 477 s., wyd. 4 1998, wyd. 5 zmienione 2004, 480 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Wprowadzenie. – Narodziny poetyki. (Arystoteles 384-322 p.n.e.); Rozum i rzemiosło. (Estetyka klasycyzmu francuskiego); Sztuka jako praktyka samocelowa. (Kant 1724-1804); Historia i poznanie. (Hegel 1770-1831); Estetyka pozytywizmu. (Taine 1829-1839); Metoda filologiczno-historyczna; Przełom antypozytywistyczny w nauce o literaturze; Fenomenologia literatury. (Ingarden 1893-1971); Nieświadomość i język. (Psychoanaliza); Dylematy realizmu. (Lukács 1885-1971); Formalizm rosyjski; Strukturalizm; Semiotyka; Literatura jako dialog. (Bachtin 1897-1975); Literatura i alienacja. (Marksizm). – W wyd. 3 nadto: Intertekstualność; Literatura i dekonstrukcja. (Derrida); Krytyka genetyczna. – Wyd. 5 zawiera dodatkowo rozdziały: Platon i literatura. (427-347 p.n.e.); Hermeneutyka – dawniej i dzisiaj, – oraz w zmienionej postaci rozdziały: Narodziny poetyki. (Arystoteles 384-322 p.n.e.); Nieświadomość i język. (Psychoanaliza).

Przekłady

czeski

Teorie literatury. Historický přehled. [Przeł.] M. Havránková. Brno 2010.

ukraiński

Teorìï lìteraturnih doslìdžen' . [Przekł. i posłowie:] V. Gumenûk. Simferopol 2003.

3. Mimesis. Zjawisko i problem. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1997, 342 s.

Zawartość

Wprowadzenie. – I. Teorie: Mimesis; Ikoniczność; Słowo ikoniczne?; Realizm; Antropologia mimesis; Mimesis krytyczna; Koniec mimesis?. – II. Interpretacje: Mimesis i religia. (O „Naśladowaniu Jezusa Chrystusa” Tomasza à Kempis); Mimesis romantyczna; Język kłamie? Raz jeszcze o Mickiewiczu; Litewska Nauzykaa, czyli Mickiewicza zabawy z literaturą; Motywacja znaku językowego a poetyka implikowana (na przykładzie twórczości Norwida); „Lalka” – epizod czy nazwa?; Semantyczne aspekty literatury faktu. – III. Inspiracje: Artykulacje mimesis [recenzja: Mimésis. Des articulations. Paris 1975; G. Genette: Mimologiques. Voyage en Cratylie. Paris 1976]; Mądre oszustwo [recenzja: Bachtin. Dialog – język – literatura]; Ikony i motywacje [recenzja: R. Jakobson: W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism].

Wersja francuska artykułu Mimesis i religia: „Cahiers de Varsovie1991 nr 20.

4. Poznanie (w) powieści – od Balzaka do Masłowskiej. [Szkice]. Kraków: Universitas 2003, 372 s.

Zawartość

Poznanie (w) powieści. – Czy fakt może być głupi? (Honoré de Balzac „Jaszczur”); Jak pokochać zbrodniarza? (Fiodor Dostojewski „Zbrodnia i kara”); „Lalka” – epizod czy nazwa? (Bolesław Prus); Czy pani wierzy w duchy? (Henry James „The turn of the screw”); Kto zrozumie dzikich? (Joseph Conrad „Jądro ciemności”); Albertyna brzemienna prawdą. (Marcel Proust); Kryzys świata i triumf języka. (Stefan Żeromski „Przedwiośnie”); Bunt i gramatyka. (William Faulkner „Absalomie, Absalomie...”); Jak ugryźć Witkacego? (Stanisław Ignacy Witkiewicz „Jedyne wyjście”); Parodia czy parabola? (Tomasz Mann „Wybraniec”); Jak powstaje narracja? (Jerzy Andrzejewski); Co to jest wojna? (Claude Simon „Droga przez Flandrię”); Jak robić fabułę? (Wilhelm Mach „Góry nad Czarnym Morzem”); Co zostało z Szekspira? (Vladimir Nabokov „Blady ogień”); Co poznaje dokument? (Kazimierz Moczarski „Rozmowy z katem”); Śmietnik pamięci. (Włodzimierz Odojewski „Zasypie wszystko, zawieje”); Romanca między kolebką a trumną. (Bohumil Hrabal „Wesela w domu”); Gdzie był – jest – będzie Umschlagplatz? (Jarosław Marek Rymkiewicz); Ciało ze słów utkane. (Milan Kundera „Nieśmiertelność”); Opracowanie do rzeczywistości. (Dorota Masłowska „Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną”). – Posłowie.

5. Pelargonie. [Proza wspomnieniowa]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2006, 125 s.

6. Co z tą ironią? [Szkice]. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2013, 372 s.

Zawartość

Dlaczego ironia?; Opowiadanie i ironia; Opowieść umarła (Ironia w „Don Kichocie”); Mowa pozornie zależna, teoria i ideologia; Ćwiczenia ze stylistyki; Wieszcz i pisorym, czyli jak romantycy poczynali sobie z językiem; Konrad na wakacjach, albo Mickiewicza zabawy z literaturą; Słowackiego „czarny palec od pisania”; Glosa filozoficzna (do romantyzmu); Od postawy do świadomości ironicznej – paradoksy dyskursu narracyjnego Karola Marksa; Osobowość ironiczna [dot. postaci Mikołaja Stawrodina z "Biesów" F. Dostojewskiego; Nietzschego ironia i resentyment; Kolonizator Charles Marlow. O ironii Josepha Conrada; Ireniczne – ironiczne (kłopoty Leszka Kołakowskiego); Ironia i ekspresja (Roland Barthes); Ironista nasz domowy [dot.: J. Głowacki: Z głowy]; Powieści zgon? „Tryby” Magdaleny Tulli; To nie jest słownik.

Wersja francuska artykułu Od postawy do świadomości ironicznej – paradoksy dyskursu narracyjnego Karola Marksa: „Les nouveaux cahiers franco-polonais” 2009 nr 8.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Zygmunt Łempicki – status teorii wobec praktyki artystycznej. W: Problemy literatury polskiej lat 1890-1939. Wrocław 1972 s. 183-220.
Powieść i stereotypy. (Próba interpretacji powieści A.F. [!] Ossendowskiego „Pięć minut do północy”). W: Formy literatury popularnej. Wrocław 1973 s. 43-66.
Stereotyp w przekazie propagandowym. (Na przykładzie felietonu Adolfa Nowaczyńskiego). W: O współczesnej kulturze literackiej. T. 1. Wrocław 1973 s. 215-233.
Historia literatury i socjologia wiedzy. Przegląd Humanistyczny 1977 nr 12 s. 53-63.
W sprawie uzasadnienia pragmatyki literatury. W: Problemy poetyki pragmatycznej. Warszawa 1977 s. 101-116.
Efekt estetyczny a formy ideologii. Przegląd Humanistyczny 1979 nr 6 s. 57-73.
Przerwana pieśń. O funkcji podkreśleń w poezji Norwida. Pamiętnik Literacki 1986 z. 3 s. 157-174.
Semantyczne aspekty literatury faktu. W: Z polskich studiów slawistycznych. Seria 7. Warszawa 1988 s. 205-213.
Od dzieła do rękopisu. O francuskiej krytyce genetycznej. Pamiętnik Literacki 1990 z. 4 s. 393-403.
Poezja i mimezis. W: Reinterpretacje klasyki. Kraków 1990 s. 61-70.
Adam Mickiewicz w oczach Francuzów. Teksty Drugie 1992 nr 1/2 s. 5-20; wersja francuska „Romantisme”, Paryż 1991 nr 72 s. 49-60.
L'Allemand proverbial. (Stéréotype éthnique dans la tradition populaire). W: The Slaves in the eyes of the Occident. Kraków 1992 s. 117-126.
Morał i historia. Twórczość 1993 nr 12 s. 85-93, przedruk w: Ecriture/pisanie. Warszawa 1995 s. 41-49; wersja francuska: „Genesis”, Paryż 1995 nr 7 s. 105-113 [dot.: J. Andrzejewski: Bramy raju].
Realizm; Strukturalistyczne orientacje w badaniach literackich. W: Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław 1993 s. 909-921; 1023-1032.
Derrida, Marks i duchy. „Twórczość1997 nr 5 s.120-124.
Mickiewicz, Napoleon i Francuzi. Pamiętnik Literacki 1998 z. 1 s. 13-27, wersja francuska: Mickiewicz, Napoléon et les Français. „Revue des études slaves”, Paryż 1998 nr 4 s. 739-750.
Mickiewiczowska Europa. Kultura i Społeczeństwo 2000 nr 4 s. 23-40.
Narody wymagają stanowczych kroków. O Mickiewiczowskiej idei Europy. „Ethos” 1991 nr 1/2, wersja rozszerzona pt. Mickiewiczowska Europa. „Kultura i Społeczeństwo2000 nr 4 s. 23-40.
Mesjanizm postmodernistów. Teksty Drugie 2001 nr 1 s. 18-32 [dot. J. Derridy].
Powieść rodzinna w świetle komparatystyki. W: Złota księga. Ścieżkami współczesnego literaturoznawstwa i językoznawstwa. Opole 2001 s. 189-202.
Rodzina w opowiadaniu, opowiadanie w rodzinie. W: Praktyki opowiadania. Kraków 2001 s. 175-195.
Hermeneutyka i autobiografia. Teksty Drugie 2002 nr 3 s. 137-151 [dot. prac Ph. Lejeune'a i P. Ricoeura].
Mimesis – między udawaniem a referencją. Przestrzeń Teorii 2002 nr 1 s. 25-46.
Dlaczego Paul Ricoeur nie napisał studium o autobiografii? W: Horyzonty interpretacji. Wokół myśli Paula Ricoeura. Poznań 2003 s. 17-160.
Opowiadanie i ironia. W: Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych. Kraków 2004 s. 431-447, przekład francuski: Le récit et l’ironie. W: The narrative in the light of comparative studies = Le récit dans la perspective des études comparatives. Warszawa 2005 s. 206-219.
The family novel in East-Central Europe. Illustreted with works by Isaac B. Singer and Włodzimierz Odojewski. W: History of the literary culture of East-Central Europe. Vol. 1. Amsterdam-Philadelphia 2004 s. 505-511.
Adam Mickiewicz et Europe. Annales du Centre Scientifique de l'Academie Polonaise des Sciences”, Varsovie-Paris 2005 s. 96-106.
Anna et Maria – des racines et des ailes. W: Genius loci face á la mondalisation. Les Nouveaux Cahiers Franco-Polonais”, Paris-Varsovie 2006 s. 146-155; wersja polska: Anna i Maria – korzenie i skrzydła.Brulion Kazimierski” 2008 nr 8 [dot. prozy W. Siemińskiego i M. Kuncewiczowej].
Le messianisme des postmodernistes et les traditions romantiques. W: Proceding of the XVIth Congress of the International Comparative Literature Association. Vol. 4. Pretoria 2006 s. 98-112.
Słowackiego „dziwnie uczące czytanie. W: Poetyka, polityka, retoryka. Warszawa 2006 s. 87-102 [dot. fragmentów „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu”].
Zaangażowanie?. Teksty Drugie 2006 nr 1/2, s. 244-252.
Tzvetan Todorov – transfiguracje strukturalisty. Teksty Drugie 2007 z. 4 s. 165-174.
Aspects sociologiques de la traduction. Nouveaux Cahiers franco-polonais 2008 nr 7.
Wydarzenie, którego nie było, czyli „Holokaust” dla maluczkich. Teksty Drugie 2008 nr 6 s. 207-215.
Bogdan. Studia Pragmalingwistyczne 2014 R. 6 s. 11-19 [o B. Owczarku].
Powieściopisarka Julia Kristeva. Twórczość 2016 nr 10 s. 88-96.
Karola Irzykowskiego gra (z) foremkami. W: Karol Irzykowski. Człowiek sporu, postać sporna. Warszawa 2020 s. 25-34.

Prace redakcyjne

1. Adam Mickiewicz aux yeux des Français. [Zebrała, wstępem i komentarzem opatrzyła] Z. Mitosek. [Przedmowa:] L. Le Guillon, D. Beauvois. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1992, 388 s.

Przekłady

polski

Adam Mickiewicz w oczach Francuzów. Wybór, oprac. i wstęp: Z. Mitosek. Przeł. R. Forycki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999, 448 s.
2. Mimesis w literaturze, kulturze i sztuce. Red. i wstęp: Z. Mitosek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1992, 346 s.
3. Ecriture/pisanie. Materiały z konferencji polsko-francuskiej, Warszawa, październik 1992. Red.: Z. Mitosek, J.Z. Lichański. Warszawa: DiG 1995, 159 s.
Tekst częściowo w języku francuskim.
4. Praktyki opowiadania. Red.: B. Owczarek, Z. Mitosek, W. Grajewski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2001, 391 s.
5. Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych. Red. [i wstęp:] Z. Mitosek. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2004, 462 s.

Przekłady

angielski

The narrative in the light of comparative Studies = Le récit dans la perspective des études comparatives. [Red.:] Z. Mitosek, J. Mueller. Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 2005, 224 s. [przekład częściowo francuski].

francuski

The narrative in the light of comparative Studies = Le récit dans la perspective des études comparatives. [Red.:] Z. Mitosek, J. Mueller. Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 2005, 224 s. [przekład częściowo angielski].
6. Genius loci face è la mondalisation. [Red.:] A. Ciesielska-Ribard, Z. Mitosek. Les Nouveaux Cahiers Franco-Polonais”, Paris-Varsovie 2006, 221 s.
7. K. Irzykowski: La Chabraque. Les rêves de Maria Dunin. Édition bilingue d'extraits choisi du roman de Karol Irzykowski „Pałuba. Sny Marii Dunin”. Przeł.: P. Rozborski i K. Siatkowska-Callebat. [Red.:] Z. Mitosek i K. Siatkowska-Callebat. Paris-Varsovie: Centre de civilisation polonaise 2007, 246 s.
8. Aspects sociologiques et anthropologiques de la traduction. Red.: Z. Mitosek, A. Ciesielska-Ribard. Paris: Centre de civilisation polonaise Université de Paris-Sorbonne, Varsovie: Faculte de lettres polonaises Universite de Varsovie 2008, 296 s.
9. Ironie contemporaine. Red.: Z. Mitosek, A. Ciesielska-Ribard. Paris: Centre de civilisation polonaise Université de Paris-Sorbonne, Varsovie: Faculte de lettres polonaises Universite de Varsovie 2009, 222 s.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1997, 2005.

Ogólne

Artykuły

J. Jeziorska-Haładyj, P. Pietrzak: Zofia Mitosek: zjawisko i problem. Przegląd Filozoficzno-Literacki 2015 nr 1.

Literatura i stereotypy

S. Jaworski. „Ruch Literacki1975 nr 4.
K. Mętrak: Czym są stereotypy?Kultura1975 nr 47.
Z.I. Paśko. „Pamiętnik Literacki1976 z. 4.
Z. Bąk: W kręgu problematyki stereotypów. Kwartalnik Opolski 1977 nr 1.

Teorie badań literackich

A. Lam: Pożyteczne kompendium. Miesięcznik Literacki 1984 nr 4.
M. Troszyńska: W mocy Dajmoniona. Nowe Książki 1984 nr 5.
K. Mitova. „Literaturna Mis''l”, Sofiâ 1985 nr 7.
K. Wolny: Wyjście z labiryntu teorii badań literackich. Pismo Literacko-Artystyczne 1985 nr 1.
M. Roguszka. „Studia Socjologiczne1986 nr 2.
S. Żółkiewski. „Pamiętnik Literacki1986 z. 1.

Mimesis. Zjawisko i problem

D. Ulicka. „Nowe Książki1997 nr 12.
B. Bogołębska. „Stylistyka1998 t. 7.
B. Kaniewska. „Teksty Drugie1998 nr 1/2.

Poznanie (w) powieści - od Balzaka do Masłowskiej

T. Dobrzyńska: Powieść a poznanie. Sztuka i Filozofia 2004 nr 25.
B. Jaroszuk: Wszystkie tury świata. Literatura na Świecie 2004 nr 8.
W. Kaliszewski: Czytanie powieści. Nowe Książki 2004 nr 3.
A. Dziadek. „Pamiętnik Literacki2006 nr 3, przedruk pt. Powieść i poznanie. W tegoż: Na marginesach lektury . Szkice teoretyczne. Katowice 2006.

Pelargonie

J. Bielas: Krótka historia pewnego dzieciństwa. Twórczość 2007 nr 4.
E. Grzegorczyk: Jeszcze ciepłe obrazy. Akcent 2007 nr 2.
T. Mizerkiewicz: Intermedia pamięci. Nowe Książki 2007 nr 2, przedruk w tegoż: Literatura obecna. Kraków 2013.
M. Patryas: Fotografia pamięci. Lampa 2007 nr 3.
A. Hellich: Tożsamość improwizowana. Na przykładzie prozy Kazimierza Brandysa i Zofii Mitosek. W: Literatura prze-pisana II. Od zapomnianych teorii do kryminału. Łódź 2016.
K. Szkaradnik: Obrazki z miasteczka w świetle problemu (z) mimesis. O „Pelargoniach” Zofii Mitosek. W: Na boku. Pisarze teoretykami literatury?... Katowice 2016.

Co z tą ironią?

E. Sidoruk: Niepochwytność ironii. Białostockie Studia Literaturoznawcze 2005 [T.] 7.
W. Grajewski: Co z tą „co z tą ironią?”? Twórczość 2013 nr 11.
M. Bandura: Wariacje na temat ironii. Przegląd Humanistyczny 2014 nr 2.

Adam Mickiewicz aux yeux des Français

J. Parvi. „Pamiętnik Literacki1994 z. 3, polemika: Z. Mitosek: List otwarty do profesora Jerzego Parviego, J. Parvi: Odpowiedź recenzenta. Tamże 1995 z. 3.
Ch. Zaremba. „Revue des études slaves”, Paryż 1994 nr 4.
J. Maślanka. „Ruch Literacki1999 nr 5 [dot. przekładu polskiego].
E. Feliksiak. „Przegląd Humanistyczny2001 nr 1 [dot. przekładu polskiego].
I. Jarosińska: Coś ty Francuzom zrobił Mickiewiczu?... Teksty Drugie 2001 nr 2 [dot. przekładu polskiego].