BIO
Urodzony 6 listopada 1922 w Warszawie w rodzinie inteligenckiej; syn Mieczysława Międzyrzeckiego i Pelagii z Fuchsów. Uczęszczał do szkoły średniej w Warszawie. We wrześniu 1939 usiłował zaciągnąć się do oddziałów formujących się we wschodnich województwach. Po wkroczeniu Armii Czerwonej pozostał we Lwowie, skąd w 1940 został wywieziony do Kazachstanu. W związku z amnestią dla obywateli polskich po podpisaniu układu Sikorski -Majski zaciągnął się w 1942 do Armii Polskiej; służył jako podchorąży (później podporucznik) w pułku artylerii. Odbył cały szlak bojowy 2. Korpusu Polskiego. Debiutował w 1943 wierszem pt. Namiot z Kanady, wyróżnionym I nagrodą w konkursie wychodzącego wówczas w Bagdadzie tygodnika „Orzeł Biały” (druk nr 15); w piśmie tym publikował do 1944. Nadto utwory poetyckie i prozą ogłaszał m.in. w „Dzienniku Żołnierza APW” [„Armii Polskiej na Wschodzie”] (Tel Awiw – Kair, 1943-44), „W drodze” (Jerozolima, 1943), w wydawnictwie Wileńskiej Brygady Żubrów „Sitwa” (1943-46) i „Na szlaku Kresowej” (Włochy, 1944). Brał udział w kampanii włoskiej, uczestniczył w bitwie pod Monte Cassino (odznaczony Krzyżem Monte Cassino) i w bitwie o Bolonię. Po zakończeniu działań wojennych, studiował na uniwersytetach w Bolonii, a od 1946 w Paryżu (École des Sciences Politiques). W tym okresie przysyłał wiersze do krajowych pism literackich, m.in. do tygodnika „Odrodzenie” (1947-49). Ukończywszy studia powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. Rozwijał twórczość poetycką, prozatorską, krytycznoliteracką oraz przekładową z wielu języków, głównie z francuskiego i angielskiego. Od 1949 był członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP; do rozwiązania Związku w 1983); w 1957-68 wchodził w skład Zarządu Głównego, a od 1965 pełnił funkcję wiceprezesa ZLP, w 1968 zrezygnował z udziału w Zarządzie. W 1950 nawiązał współpracę z „Nową Kulturą”, na której łamach ogłaszał wiersze, artykuły i przekłady (do 1962; tu m.in. w 1960-61 cykl recenzji telewizyjnych Muza z aparaturą); od 1956 należał do zespołu redakcyjnego tego tygodnika i do 1958 kierował działem poezji. Równocześnie od 1951 współpracował stale z tygodnikiem „Świat”, w którym publikował początkowo szkice o dawnej Warszawie, a w 1956-68 cotygodniowy felieton Ludzie i książki. Drukował także m.in. w „Twórczości” (od 1950), „Nowych Książkach” (1957-65; tu recenzje w dziale Poezja, a w 1962-65 także w cyklu Z lektur poetyckich), „Polish Perspectives” (1958-70, również w wersji francuskiej pisma), „Polsce” (1959-62), „Współczesności” (1959-65). Współpracował w tym okresie (do 1968) z Polskim Radiem, jako autor słuchowisk i felietonów. W 1954 poślubił Julię Hartwig, poetkę i tłumaczkę. W 1957 został stałym członkiem korespondentem Centre Internationale d'Études Poétiques przy Bibliotece Królewskiej w Brukseli i członkiem kolegium pisma „Le Courier de Centre Internationale d'Études Poétiques”. Od 1959 należał do Polskiego PEN Clubu. Od tegoż roku wchodził w skład jury Międzynarodowej Nagrody Poezji (Grand Prix International de Poésie) w Belgii, w 1986 był jego przewodniczącym. Należał do kolegium redakcyjnego pism „Revue Internationale des Arts et des Lettres” (Paryż, 1962-64) i „L'Astrado” (Tulon, 1965-75). Od 1965 zajmował stanowisko zastępcy redaktora naczelnego miesięcznika „Poezja”, w którym drukował też wiersze, szkice i przekłady; w 1968 został usunięty z redakcji. W 1965 uczestniczył w międzynarodowym seminarium humanistycznym w Harvard University (Harvard International Seminar) w USA. Do Stanów Zjednoczonych wyjechał też w 1970, jako stypendysta i wykładowca International Writing Program w State University of Iowa. Następnie wykładał w Drake University (Des Moines, 1971/72), State University of New York (1972-74), Alliance College w Cambridge Springs (1974/75). W 1971-73 wygłaszał również odczyty na uniwersytetach kanadyjskich. Za przekłady z literatury francuskiej otrzymał nagrodę Polskiego PEN Clubu (1971) oraz Prix de Traduction, przyznawaną przez francuską Fondation d'Hautevilliers (1977). W 1974-85 należał do kolegium redakcyjnego miesięcznika „Twórczość”. W styczniu 1976 był sygnatariuszem Memoriału 101, wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1976 został wybrany na członka Zarządu Polskiego PEN Clubu, a w 1978 na wiceprezesa. W 1977-78 przebywał na stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Stanach Zjednoczonych. W 1980-81 był ekspertem Komisji Kultury w Regionie Mazowsze Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”). W 1982 (po zawieszeniu działalności Polskiego PEN Clubu w grudniu 1981) został członkiem honorowym Francuskiego PEN Clubu. W 1983-84 uczestniczył w seminariach Woodrow Wilson Center w Waszyngtonie. Otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS” (1985), akademickie wyróżnienie Ida Beam Professorship na State University of Iowa (1986), wraz z Julią Hartwig nagrodę Thornton Wilder Prize (1986), przyznawaną przez Columbia University w Nowym Jorku, nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1987) za całokształt twórczości. W 1987-90 był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność”, Lechu Wałęsie. W 1989 został przewodniczącym Komitetu Porozumiewawczego Stowarzyszeń Twórczych i Towarzystw Naukowych oraz członkiem komitetu założycielskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W tymże roku wygłosił odczyty na uniwersytetach w Sztokholmie i Uppsali oraz w sztokholmskim Instytucie Polskim. W 1990 wszedł w skład Areopagu „Tygodnika Literackiego” (do 1991) i Rady pisma „NaGłos.” W 1991 został wybrany na prezesa Polskiego PEN Clubu (ponownie w 1995), a także na wiceprezesa Międzynarodowej Federacji PEN Clubów. W 1993 wszedł w skład Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Oficerskim (1964), Krzyżem Komandorskim (1989) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1995) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 2 listopada 1996 w Warszawie.
Twórczość
1. Namiot z Kanady. Wiersze 1942-44. Rosja, Iran, Irak, Palestyna, Liban, Egipt. Przedmowa: W. Kamiński. Tel Awiw: Wydawnictwo „Przez Lądy i Morza” na Wschodzie 1944, 46 s.
Zawartość
2. Strony przydrożne. [Wiersze]. Paryż 1949, [18] k. [Wyd. 2] Warszawa: Signum* 1981.
3. Szyby Auchel. Poemat. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 32 s.
4. Światło nowej dzielnicy. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1952, 65 s.
Zawartość
5. Noc noworoczna. Wiersze. Warszawa: Czytelnik 1953, 63 s.
6. Wieczory muranowskie. [Szkice literackie]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 197 s.
Zawartość
7. [Tekst do albumu:] Cztery pory roku. Oprac. red. i ilustracje: B. i S. Bałukowie. Oprac. graficzne: K. Mann. Warszawa: Polonia [1955], 265 s.
8. Południe. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1956, 87 s.
9. Opowieści mieszkańca namiotów i inne opowiadania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1957, 218 s.
Zawartość
Wyd. nast. łącznie z poz. ↑ pt. Opowieści mieszkańca namiotów; Powrót do Sorrento: wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1965, 424 s., wyd. 2 [!] tamże 1982.
10. Warszawa Prusa i Gierymskiego. Szkice z dawnej Warszawy. Wybór i oprac., ilustracje: A. Jabłkowska i J. Kosim. Warszawa: Arkady 1957, 114 s.
Zawartość
11. Wiersze wybrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 222 s.
Zawartość
12. Powrót do Sorrento. [Szkice literackie]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 136 s.
Zawartość
Wyd. nast. łącznie z poz. ↑ pt. Opowieści mieszkańca namiotów; Powrót do Sorrento: wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1965, 424 s., wyd. 2 [!] tamże 1982.
13. Kombatanci i podróżnicy. Z 16 rysunkami z podróży na Wschód Juliusza Słowackiego. Warszawa: Czytelnik 1960, 70 s.
14. Noc darowana. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 39 s.
15. Jaś i Małgosia. [Bajka w 7 odsłonach; współautorka:] J. Hartwig. Muzyka: T. Kierski. Prapremiera: Reżyseria: B. Radkowski. Warszawa, Teatr Komedia 1961. Druk w: Bajki zza kurtyny. Sztuki dla teatru dziecięcego. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyczny Upowszechniania Kultury 1972, 123 s.
16. Przygody Poziomki. [Opowieść dla dzieci; współautorka:] J. Hartwig. Warszawa: Nasza Księgarnia 1961-1964.
[1]. Pierwsze przygody Poziomki. 1961, 132 s.
[2]. Pan Nobo. Dalsze przygody Poziomki. 1964, 141 s.
Wyd. 2 łączne pt. Przygody Poziomki. 1967, 258 s.
17. Piękne zmęczenia. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1962, 30 s.
18. Tomcio Paluch. [Bajka; współautorka:] J. Hartwig. Prapremiera: Reżyseria: M. Broniewska. Warszawa, Teatr Komedia 1962.
Przekłady
angielski
19. Śmierć Robinsona. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1963, 214 s. Wyd. 2 tamże 1976.
Zawartość
Przekłady
niemiecki
20. Czego chce pies? [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Ruch 1964, [8] k. Wyd. 2 tamże 1967.
21. Poezja dzisiaj. [Szkice]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, 258 s.
Zawartość
22. Selekcje. [Wiersze i proza poetycka]. Warszawa: Czytelnik 1964, 26 s.
23. Na przykład Ogród Saski. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Ruch 1965, [12] k.
24. Ekspedycja. (Sztuka w 3 aktach). „Dialog” 1966 nr 3 s. 5-45.
25. Zamówienia. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1968, 69 s.
26. Wielki pościg. [Powieść dla młodzieży; współautorka:] J. Hartwig. Warszawa: Nasza Księgarnia 1969, 166 s.
27. Dialogi i sąsiedztwa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 286 s.
Zawartość
28. Złota Papuga. Opowieść o przygodach i miłostkach Franciszka Diabola-Diablotki. Warszawa: Czytelnik 1970, 322 s. Wyd. 2 tamże 1979.
Przekłady
węgierski
29. Wybór wierszy. Warszawa: Czytelnik 1971, 235 s.
Zawartość
30. Wygnanie do rymu. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977, 47 s.
Zawartość
31. Poezje wybrane. Wybór i wstęp autora. Nota biograficzna: J. Bandrowska-Wróblewska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1979, 144 s.
32. Wiek mentorów. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1979, 112 s.
Zawartość
33. Poezja. Wyboru dokonał autor. Przedmowa: J.M. Rymkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 229 s.
34. Czuwanie. Powst. 1981. Wyd. Warszawa: [b.w.] 1984, [4] s.
35. Ptaki. [Wiersze z lat 1968-1970]; I nie ma ciebie dawnego. [Wiersze z lat 1976-1981]. Grafiki do wierszy: A. Graczykowski. Łódź: Correspondance des Arts 1981, [16] + [20] s.
36. Wojna nerwów. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1983, 53 s.
37. Między nami mówiąc. [Proza wspomnieniowa]. Powst. 1986. Wyd. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1992, 101 s.
38. Koniec gry. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1987, 120 s.
39. To samo miasto, ta sama miłość. Opowiadania i fragmenty dzienników. Warszawa: Czytelnik 1992, 405 s.
Zawartość
40. Wiersze dawne i nowe. Warszawa: Fundacja NOWEJ 1992, 158 s.
Zawartość
41. I nie ma ciebie dawnego. [Wiersze z lat 1975-1993]. Z linorytem T. Nuckowskiego. Przemyśl: Gdzie indziej, wydawnictwo T. Nuckowskiego 1993, 19, [10] s.
42. Rzeka czarownic. [Wiersze wybrane z lat 1944-1994]. Warszawa: Tikkun 1994, 192 s.
Zawartość
43. U progu XXI wieku. O Monte Cassino – cezaryzmie – i minimum powagi – o pięknej lokalności poezji – o Rimbaudzie i klasykach – o surrealizmie i poezji amerykańskiej – o hasłach: „śmierć intelektualistom!”, „wykosić wszystko, co wystaje” i „patrz pan, szatan!”. Z pisarzem rozmawia Tadeusz Kraśko. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński 1996, 160 s.
44. Nieskończona przejrzystość. Nowe wiersze (1987-1997) i wybór wierszy dawnych. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 1997, 198 s.
45. Namiot. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1998, 49 s.
46. Z dzienników i wspomnień. Wybór: J. Hartwig. Posłowie: R. Przybylski. Warszawa: Sic! 1999, 335, XVI s.
47. Wiersze. 1946-1996. Wybrała i wstępem opatrzyła W. Szymborska. Kraków: a5 2006, 159 s.
Wydania osobne tekstów piosenek z nutami, m.in.
Przekłady
Zawartość
Zob. też Twórczość poz. ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, Prace redakcyjne poz. ↑, ↑, ↑, ↑, ↑.
Prace redakcyjne
Zob. też Przekłady poz. ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957, 1962, 1966, 1978, 1989, 1996.
