BIO

Born on 2 February 1948 in Warsaw; daughter of the Polish Army Officer Henryk Umiński (born Keff) and the archivist Apolonia, née Umschweiff. She attended the B. Limanowski Grammar School (No. I) in Warsaw. She subsequently studied Polish philology (between 1969 and 1973) and philosophy (between 1974 and 1978) at the University of Warsaw (UW). She made her debut in 1975 in the periodical "Nowy Wyraz" (no. 1) with the poems Miejsce do przesuwania (Room to manoeuvre), Wieczór (Dla E. Maciejewskiej) (Evening – for E. Maciejewska) and Zanim to złączysz (Before you put things together). After graduating, she worked at the editorial office of the philosophy section of Polish Scientific Publishers PWN. During this period she published film reviews and articles in the journal "Film" (1981-86) and "Kino" (1986, 1988 and 1992). She moved to the Wiedza Powszechna publishing house in 1989, working at the editorial office of the humanities section until 1991. She then took up a research post at the Emanuel Ringelblum Jewish Historical Institute in Warsaw. Her book reviews during this period appeared in the "Ex Libris" literary supplement of the dail newspaper "Życie Warszawy" (1992-96), in the literary periodical "Twórczość" occasionally and in other publications. From 1995 she taught on the postgraduate programme in gender studies at the Institute of Applied Social Sciences at UW. She also published in periodicals and journals, including "Midrasz" (1997, 2000), which focuses on Jewish culture, in the bulletin of the National Women's Information Centre (Ośrodek Informacji Środowisk Kobiecych OŚKa, 2000-01), in the feminist quarterly "Zadra" (2000-01), and in the weekly magazines "Przekrój" (2000-01; under the name: Keff) and "Przegląd" (2003). She defended her doctoral thesis at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN). It was titled Postacie Żydówek w polskiej literaturze przełomu wieków oraz dwudziestolecia międzywojennego (Jewish Women in turn-of-the-century and interwar Polish Literature) and was supervised by Prof. Grażyna Borkowska. She continued to teach at various institutions, including for a time at University of Social Sciences and Humanities (SWPS) in Warsaw, on the postgraduate degrees at IBL PAN (including the programmes in gender studies and creative writing), and at the Chair of Social Psychology at the Faculty of Psychology at the Helena Chodkowska University of Management and Law in Warsaw (from 2009; it is now the Helena Chodkowska University of Technology and Economics) where she taught philosophy, ethics and gender studies. In 2011, she became a member of the Association of Polish Writers (SPP) and the Polish PEN Club (joining its Board in 2012). She has a son, Michał Pałka Keff (b. 1977), who is a cameraman. She lives in Warsaw.

Twórczość

1. Razem, osobno. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1986, 56 s. Seria Poetycka..

Podpisane: Bożena Umińska.

2. Sen o znaczeniu snów. [Wiersze]. Red. i wybór wierszy: K. Karasek. Warszawa: Przedświt 1994, 55 s. Biblioteka Poetycka Przedświtu, t. 18.

Podpisane: Bożena Keff.

3. Nie jest gotowy. [Wiersze]. Warszawa: Open 2000, 120 s. Biblioteka „Kwartalnika Artystycznego.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: [Warszawa]: Fundacja Nowoczesna Polska [2017], plik w formacie PDF. Dostępny też w Internecie: Zob. link [dostęp 10 kwietnia 2024].
Podpisane: Bożena Keff.

4. Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku. Warszawa: Sic! 2001, 373 s.

Podpisane: Bożena Umińska.
Zmieniona wersja rozprawy doktorskiej.

5. Barykady. Kroniki obsesyjne. [Felietony]. Kraków: Wydawnictwo eFKa Fundacja Kobieca 2006, 176 s.

Podpisane: Bożena Umińska Keff.
Teksty zamieszczane w 2000-2006 m.in. w „Przekroju”, „Zadrze” i „Przeglądzie”.

6. Utwór o Matce i Ojczyźnie. [Utwór poetycki]. Posłowie: M. Janion, I. Filipiak. Kraków: Ha!art 2008, 97 s.

Podpisane: Bożena Keff.

Nagrody

Nominacja do Nagrody Literackiej Nike w 2009.

Przekłady

angielski

On Mother and Fatherland. [Przeł.:] B. Paloff, A. Valles. Asheville 2017.

francuski

De la mère et de la patrie. [Przeł.:] S. Cillaire, M. Próchniewicz. Montpellier 2017, wyd. nast. tamże 2022.

niemiecki

Stück über Mutter und Vaterland. [Przeł.] M. Zgodzay. [Leipzig] 2010.

włoski

Madre, patria [Przeł.] L. Quercioli Mincer. [Nota wstępna:] L. Marinelli. Roma 2011.

Adaptacje

teatralne

Reżyseria: M. Liber. Szczecin, Teatr Współczesny 2010.
Reżyseria: J. Klata. Wrocław, Teatr Polski 2011, Telewizja Polska 2011.

7. Antysemityzm. Niezamknięta historia. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca 2013, 246 s.

Podpisane: Bożena Keff.

8. Strażnicy fatum. Literatura dekad powojennych o Zagładzie, Polakach i Żydach. Dyskurs publiczny wobec antysemityzmu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, 209 s.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, plik w formatach EPUB, MOBI.
Podpisane: Bożena Keff.

Nagrody

Nominacja do Literackiej Nagrody Nike w 2021.

Zawartość

Wstęp. – 1. Zapomniane, wyparte. O literackich przedstawieniach Zagłady. Wybrane teksty wydane w Polsce w latach 40. i 50. XX wieku; 2. Pomóż mi, zabij mnie. Wokół "Przy torze kolejowym" Zofii Nałkowskiej, Andrzeja Brzozowskiego i Michała Nekandy-Trepki; 3. Uniwersalista wobec mogiły. Niewygłoszona mowa Tuwima na odsłonięcie pomnika Bohaterów Getta, 1948 rok. Dyskurs dotyczący Żydów w filozofii i ideologii od Oświecenia do lat 40. XX wieku; 4. Polski świadek (własnej) żydowskiej Zagłady. O poezji i prozie na temat Zagłady w twórczości Tadeusza Różewicza; 5. Wuj Jankiel. O samodegradacji.

Przekłady

angielski

wersja angielska eseju: Polski świadek (własnej) żydowskiej Zagłady. O poezji i prozie na temat Zagłady w twórczości Tadeusza Różewicza: A Polish witness of (his own) Jewish death, or on the Holocaust poetry and prose by Tadeusz Różewicz. W: Breaking the frame. Berlin 2022.

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

angielski

New European poets. [Red.:] W. Miller and K. Pruffer. [Przeł.:] W. Martin, A. Wallis, Minneapolis, MN 2003.
Scattering the dark. An anthology of Polish women poets. [Wybór I red.] K. Kovacik. Buffalo 2015.

rosyjski

Kategorii vola i prinuždenie v slavânskih kulʹturah. Red. N. V. Zlydneva. Moskva 2019.

słoweński

Akslop poljska nazaj. Antologija novejše poljske poezije. [Przeł.:] P. Čučnik [et al.]. [Red.] P. Čučnik. Ljubljana 2005.

Przekłady

1. J. Jaunsudrabin: Aja. [Powieść]. Z rosyjskiego przeł. B. Umińska. Warszawa: Książka i Wiedza 1976 , 423 s.
2. M. Humm: Słownik teorii feminizmu. Z języka angielskiego przeł. B. Umińska i J. Mikos. Warszawa: Semper 1993, 268 s.
3. M. French: Miejsce dla kobiet. [Powieść]. Z angielskiego przeł. B. Umińska i E. Romkowska. Warszawa: Książka i Wiedza 1994, 511 s.
4. J. Chang: Dzikie łabędzie. [Pamiętnik]. Przeł. [z ang.] B. Umińska. Warszawa: Prima 1995, 476 s. Wyd. nast.: Warszawa: Świat Książki 1995; pt. Dzikie łabędzie. Trzy córy Chin: wyd. 2 (zmienione) Warszawa: Prima 2000, 575 s.; wyd. zmienione Warszawa: Albatros 2000, [seria] Π, tamże: wyd. 4 2001, wyd. 7 2003, wyd. 8 poprawione i rozszerzone 2004, wyd. 2 [!] poprawione i poszerzone 2006, Literka, wyd. 3 poprawione i poszerzone 2006, 2007; Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” Litera Nova 2017, wyd. 2 Kraków : Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 2021.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta B. Kutyłowska. Warszawa: Zakład Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych 1996, 26 kaset dźwiękowych.
5. Y. Menuhin przy współudziale C. Meyer: Skrzypce i ja. [Autobiografia]. Przeł. B. Umińska. Warszawa: Arkady 2000, 301 s.
6. G. Greer: Kobiecy eunuch. [Studium]. Przeł.: J. Gołyś i B. Umińska. Wstęp do wyd. polskiego B. Umińska. Poznań.: Rebis 2001, 395 s. Biblioteka Nowej Myśli „Wodnik.
7. R. Putnam Tong: Myśl feministyczna. Wprowadzenie. Przeł.: J. Mikos, B. Umińska. Przekład przejrzała M. Środa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 2002, 403 s.
8. Jidiszer zoo. [Przeł.:] B. Keff, E. Cassedy, A. Rozenfeld. Kraków: Żydowskie Stowarzyszenie Czulent 2015, [42] s. A Majse..
Tekst w języku polskim, jidysz i angielskim.
9. M. Golabek, L. Cohen: Dzieci z Willesden Lane. Pamiętnik muzyki, miłości i przetrwania. Budapeszt; Syrakuzy; Kraków: Wydawnictwo Austeria 2018, 315 s.
10. D. Gabaldon: Siedem głazów przeznaczenia. Z angielskiego przełożyli: K. Bażyńska-Chojnacka, B. Gadomska, B. Keff, S. Kołodziejski, E. Kowalewska, A. Wyszogrodzka-Gaik, A. Żukowska-Maziarska. Warszawa: Świat Książki Wydawnictwo 2021, 603 s. Wyd. nast tamże 2022.

Prace redakcyjne

1. Tango łez śpiewajcie muzy. Poetyckie dokumenty Holokaustu. Wstęp, wybór tekstów i oprac.: B. Keff. Warszawa: ŻInstytut Historyczny [Żydowski Instytut Historyczny Im. E. Ringelbluma] 2012, 287 s.
2. Swojskośc, obcość, różnorodność. Wokół Zuzanny Ginczanki. Pod red. A. Araszkiewicz, B. Keff, J. Pogorzelskiej. Warszawa: Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie 2019, 190 s. Tom Pokonferencyjny Muzeum Literatury, 2.

Omówienia i recenzje

• Ankiety dla IBL PAN 2012, 2013.

Wywiady

Czarna owca. Rozm. A. Herman. Magazyn Literacki 1998 nr 1.
Nielegalny plik. Rozm. K. Bielas. Gazeta Wyborcza 2008 nr 121 dod.Duży Formatnr 20.
Z gniewu. Rodzina, ojczyzna i trauma. Rozm. K. Kubisiowska. Tygodnik Powszechny 2009 nr 17 [dot.: Utwór o Matce i Ojczyźnie].
Niewola to okrucieństwo. Rozm. M. Lebda. Fragile 2010 nr 1.
Sztuka nie jest od sprawiedliwości. Z B. Umińską-Keff rozm. M. Bryś. „Didaskalia 2011 nr 101.
Antysemityzm nie jest poglądem. Rozm. T. Stawiszyński [on-line] „Dziennik Opinii 2013 nr z 19 XI. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 9 kwietnia 2024].
Kronika zapowiedzianej śmierci, czyli antysemityzm wciąż żywy. Rozm. P. Bratkowski. Newsweek 2013 nr z 30 X.
O matce, ojczyźnie i narodzie-żydokomunie. B. Keff i M. Zgodzay. Rozm. M. Waligórska. Przekładaniec 2014 nr 29, przekład angielski: On mother, fatherland, and the Judeo-Communist nation. [Przeł. Z. Ziemann]. W: Jewish translation, translating Jewishness. Berlin; Boston 2018.
Obojętność by pomogła. Rozm. K. Niedurny [on-line] „Mały Format2020 nr 4/5. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 10 kwietnia 2024] [dot.: Strażnicy fatum].
Pięćset do jednego. Rozm. A. Stachowski. „dwutygodnik.com” [on-line] 2020 nr 280. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 8 kwietnia 2024] [dot.: Strażnicy fatum].
Zupełnie bez serca. Rozm. Z. Waślicka-Żmijewska, A. Żmijewski. [on-line] „Krytyka Polityczna2020 nr z 20 V. Dostępny w Internecie: Zob. link(https://krytykapolityczna.pl/kultura/czytaj-dalej/waslicka-zmijewski-bozena-keff-straznicy-fatum-wywiad/) [dostęp 10 kwietnia 2024] [dot.: Strażnicy Fatum].

Ogólne

Artykuły

A. MACH: Na początku była wojna. Postpamięć w utworach Evy Hoffman, Bożeny Keff, Ewy Kuryluk i Agaty Tuszyńskiej. Literaturoznawstwo 2014/2015 nr 8/9.
A. BĄK-ZAWALSKI: The reception of Holocaust literature with a feminist context in Poland: based on the example of Bożena Umińska-Keff and Ruth Klüger's works. W: Aspects of genres in the Holocaust literatures in Central Europe = Die Gattungsaspekte der Holocaustliteratur in Mitteleuropa. Praha 2015.
K. BOJARSKA: Historia szarpana afektywnie. W: Ciała zdruzgotane, ciała oporne. Afektywne lektury XX wieku. Warszawa 2015 [dot. też A. Baumgarta].
A. TIPPNER: Sensing the meaning, working towards the facts. Drugie pokolenie a pamięć o Zagładzie w tekstach Bożeny Keff, Magdaleny Tulli i Agaty Tuszyńskiej. Przeł. K. Adamczak. Teksty Drugie 2016 nr 1.

Razem, osobno

J. KRZYŻANOWSKI: Razem i osobno. Nowe Książki 1987 nr 11/12.
P. MATYWIECKI: Scena – człowiek. Twórczość 1987 nr 2.

Sen o znaczeniu snów

[K. DUNIN] kid. „Życie Warszawy1994 dod. „Ex Libris” nr 65.
M. BARANOWSKA: Wystarczy śnić. Polityka 1995 nr 8 dod.Polityka – Kultura” .
J.Z. BRUDNICKI: Namiot miłości i senne historie. Magazyn Literacki 1995 nr 11.
A. OSIECKA: Jurata, seledynowy wyżeł, ona i ja…Życie Warszawy1995 dod.Ex Librisnr 74, przedruk w tejże: Czytadła. Gawędy o lekturach. Warszawa 2010.
M. BIGOSZEWSKA: Absurd i marzenie. Arkusz 1996 nr 5.

Nie jest gotowy

A. ARASZKIEWICZ: Sen, płeć i dziewczynka. Res Publica Nowa 2000 nr 11.
K. MIĄSKOWIAK: Nie gotowy, a wydany. Studium 2000 nr 4.
M. BIGOSZEWSKA: Oczywistość nierealności. Tłum. N. Rusiecka. Kresy 2001 nr 45/46.
J. KORNHAUSER. Dziennik poetycki (2). „Kwartalnik Artystyczny2001 nr 2, przedr. w tegoż: Poezja i codzienność. Kraków 2003.
J. MIKOŁAJEWSKI: Inne warianty losu. Wiersze Bożeny Keff. „Gazeta Wyborcza 2001 nr 179.

Postać z cieniem

D. NOWACKI: Rozważna i nieromantyczna. Res Publica Nowa 2001 nr 11.
W. SADKOWSKI: Książka z cieniem. Akcent 2001 nr 4.
D. ULICKA: Postfeminizm. Nowe Książki 2001 nr 12.
K. CHMIELEWSKA: Kaskaderka. Midrasz 2002 nr 1.

Barykady

K. FILIPOWICZ-TOKARSKA: Po co komu barykady?Pogranicza2007 nr 1.
K. TOMASIK: Głos „innego. Nowe Książki 2007 nr 3.

Utwór o Matce i Ojczyźnie

P. CZAPLIŃSKI: Mausoleum. O pamięci, nienawiści i wybaczeniu. Tygodnik Powszechny 2008 nr 37.
A. KAŁUŻA: Czarna skrzynka. Nowe Książki 2008 nr 11.
M. PŁACZEK: Mleko, krew i ropa. Twórczość 2008 nr 10.
M. ŚWIERKOSZ: Matka demoniczna. Tygiel Kultury 2008 nr 10/12.
B. WARKOCKI: Obsesje i forma. Pogranicza 2008 nr 5.
B. HELBIG-MISCHEWSKI: Time to say fuck you – o matce, ojczyźnie i okrucieństwie ofiar. Pogranicza 2009 nr 4.
A. POCHŁÓDKA: Matka nie chce odejść. Dekada Literacka 2009 nr 5/6.
A. GAJEWSKA: Nie ma się czego trzymać. Najnowsza polska literatura feministyczna wobec mitu założycielskiego. W: Nowe dwudziestolecie (1989–2009). Warszawa 2010.
A. CHODUŃ: Córka o matce, czyli „potwór” Bożeny Keff. Tygiel Kultury 2011 nr 7/9.
T. MIZERKIEWICZ: Estetyki profanacji w literaturze polskiej po roku 1989. W: Nowe Dwudziestolecie. Poznań 2011 [dot. m.in. B. Keff].
M. KWAŚNIEWSKA: Grząski grunt uniwersalizmu. Opcje 2012 nr 1.
M. KUZIAK: Interteksty postzależności. „Utwór o matce i ojczyźnie” Bożeny Umińskiej-Keff. W: (P)o zaborach, (p)o wojnie, (p)o PRL. Warszawa 2013.
K. ZECHENTER: Motherhood and the transmission of memory in texts by Polish-Jewish writers. (Bożena Umińska-Keff, Ewa Kuryluk, Anda Rottenberg). W: Polish literature in transformation. Berlin 2013.
E. FELDMAN-KOŁODZIEJUK: The mother-daughter dyad in Bożena Keff's „On mother and the fatherland. W: Jews and non-Jews. Memories and interactions from the perspective of cultural studies. Frankfurt am Main 2015.
A. PODPORA: Niewyrażalność jako figura wątpienia w kontekście literatury po Zagładzie a „Utwór o Matce i Ojczyźnie” Bożeny Keff. W: O wątpieniu. Piaseczno 2015.
A. KUCHTA: In the clutches of (post)memory. A study of the relationship between mother and daughter in Bożena Keff's „Utwór o matce i ojczyźnie” / „A piece on mother and motherland”. Maska 2016 nr 32.
J. WALIGÓRA: Alien na pokładzie!Utwór o Matce i Ojczyźnie” Bożeny Keff . Poemat późny, ale nie spóźniony. W: Literatura współczesna w edukacji polonistycznej. T. 1. Analizy i (re)interpretacje. Rzeszów 2017.
A. BEDNAROWSKA: Motherhood, the female body, and the Shoah in a poem. Wenn ich nicht weiss, nicht weiss by Paul Celan and a play. A piece on „Mother and Fatherland” by Bożena Keff. W: Intermediale Verortung der Gegenwartsliteratur Mitteleuropas. Wiesbaden 2021.
M. DŁUGOŁĘCKA-PIETRZAK: Najbardziej zaklejone usta mają dzieci tych, którzy przeżyli. Epigenetyczna pamięć Bożeny Umińskiej-Keff w „Utworze o matce i ojczyźnie”. „Inskrypcje2022 z. 2.

Zob. też Wywiady.

Recenzje adaptacji teatralnych

w Szczecinie

J. DERKACZEW: Czym ta trauma? Mą ojczyzną... Gazeta Wyborcza 2010 nr 78.
Ł. DREWNIAK: O córce i matczyźnie. Dziennik Gazeta Prawna 2010 nr 84 dod.Kultura”.
B. HELBIG-MISCHEWSKI: Ty jesteś jak Adolf Hitler. Pogranicza 2010 nr 2.
I. IWASIÓW: Tratwą przez Polskę. Teatr 2010 nr 6.
J. SIERADZKI: Ślizg. Odra 2010 nr 5 [dot. też: P. Demirski: Utopia będzie zaraz].
E. GUDERIAN-CZAPLIŃSKA: Próby utworu. Didaskalia 2011 nr 101 [dot. też wyst. we Wrocławiu].

we Wrocławiu

J. DERKACZEW: Jana Klaty wyzwalanie z polskości „Gazeta Wyborcza 2011 nr 5.
E. GUDERIAN-CZAPLIŃSKA: Próby utworu. Didaskalia 2011 nr 101 [dot. też wystawienia w Szczecinie].
A. HORUBAŁA: Śpiewogra o traumie. Uważam Rze 2011 nr 3.
M. KOŚCIELNIAK: Przeciw–historia. Jan Klata: teatralna reaktywacja. Tygodnik Powszechny 2011 nr 3.
J. KOWALSKA: Czarne jest piękne!Teatr2011 nr 3.
M. KWAŚNIEWSKA: Po premierze. Didaskalia 2011 nr 101.
W. MROZEK: Przestać być matką, uciec z ojczyzny. Klata wystawia Keff. „Cwiszn 2011 nr 2.

Antysemityzm

P. SMOLEŃSKI: Wykład antysemityzmu. „Gazeta Wyborcza2013 nr 228 dod. „Ale Historia” nr 39.
K. WRÓBLEWSKI. „KONSERWATYZM.pl” [on-line] 2013 nr z 12 X. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 3 kwietnia 2024].
A. KROH: Żyd – mityczny, demoniczny. Nowe Książki 2014 nr 3.

Zob. też Wywiady.

Strażnicy fatum

M. BEYLIN: Zapomniane rozrachunki. Rewelacyjny i dyskusyjny esej. „Książki. Magazyn do Czytania2020 nr 2.
J. BOROWICZ. „Zagłada Żydów2020 nr 16.
A. JASIŃSKA: Wychowani do przemocy. „artPapier2020 nr 9 [on-line]. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 9 kwietnia 2024].
M. NOWICKA-FRANCZAK: Wina niczyja. „Tygodnik Powszechny2020 nr 13 [dot. też: M. Tryczyk: Drzazga, P.P. Reszka: Płuczki].
J. SZKLARCZYK: Czasem można przeoczyć. [on-line]. „Polityka2020 nr z 25 II. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 9 kwietnia 2024].
K. CHMIELEWSKA: Fatum i tożsamość. „PL.IT2021 nr 12 [on-line]. Dostępny w internecie: Zob. link [dostęp 10 kwietnia 2024].
M. DOBOSZ: Przesądzony żydowski los. „Miasteczko Poznań2022 nr 2.

Zob. też Wywiady.

Tango łez śpiewajcie muzy

H.E. ROGOWSKA: Rymy z domu umarłych. Nowe Książki 2013 nr 12.