BIO

Urodzona 31 marca 1896 w Helsingforsie (obecnie Helsinki); córka Henryka Melcera, kompozytora i pianisty, i Heleny ze Szczawińskich. W 1900 przebywała w Łodzi, w 1904-08 w Wiedniu, po czym zamieszkała z rodzicami w Warszawie, gdzie ukończyła pensję Antoniny Walickiej. Debiutowała w 1912 wierszami pt. Już przekwitły..., W słońcu, Odeszła pani moja i Przy dźwiękach Chopina, ogłoszonymi w czasopiśmie „Sfinks” (t. 2 s. 343-345; podpisana: W. Melcer-Szczawińska). Od 1917 przez pewien czas jako wolny słuchacz studiowała filozofię na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1915-19 studiowała malarstwo i rzeźbę w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1920 wyszła za mąż za Szczęsnego Rutkowskiego, artystę plastyka (rozwód w 1927). W tymże roku odbyła podróż do Paryża i Londynu. Współdziałała przy organizowaniu Związku Zawodowego Literatów Polskich (1920). W 1924 przebywała w Stambule, gdzie pełniła funkcję sekretarza Polskiej Wystawy Przemysłowej. Rozwijając twórczość literacką, publikowała m.in. w „Kurierze Polskim” (1920-25, z przerwami), w „Lwowskich Wiadomościach Muzycznych i Literackich” (1925-26; tu m.in. dział pt. Teatr w Warszawie). W 1926 odbyła podróż do Brazylii i Argentyny, podczas której wygłaszała odczyty o Polsce i o polskiej sztuce. W 1927 wyszła za mąż za Teodora Sztekkera, sportowca zapaśnika. Od 1927 uczestniczyła w różnych akcjach społecznych, m.in. w prowadzonej przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego kampanii na rzecz świadomego macierzyństwa; przyczyniła się do powołania Towarzystwa Reformy Obyczajów. Od 1927 była stałą współpracowniczką „Wiadomości Literackich” (m.in. w 1932 brała udział w redagowaniu dodatku pt. „Życie świadome”). Fragmenty powieści, wiersze, artykuły literackie, teatralne i muzyczne oraz przekłady zamieszczała też m.in. w czasopismach „Bluszcz” (1927-29, 1933-34), „Kobieta Współczesna” (1928-29, 1931-33), „Gazeta Polska” (1932-34), „Tygodnik Ilustrowany” (1934-37; tu w 1937 cykl artykułów dotyczących życia muzycznego pt. Na marginesie podpisanych wuem). Była członkiem Polskiego PEN Clubu oraz Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich. W czasie okupacji niemieckiej przebywała nadal w Warszawie. Otrzymywała wówczas od Zbigniewa Mitznera, reprezentanta mającego powstać po wojnie wydawnictwa „Wista”, zaliczki na poczet prac literackich, m.in. powieści Przygody spadochroniarza (niewydana) i Wyspa szczęścia. W konspiracyjnej działalności literackiej posługiwała się pseudonimem Waleria Guzowska. Brała udział w działalności grup dywersyjno-sabotażowych Armii Krajowej oraz w 1943-44 współpracowała z konspiracyjnym pismem „Głos Demokracji”. Po wojnie, w 1946, była redaktorem naczelnym miesięcznika Ligi Morskiej „Morze” (tu też podpisana Me-Wa). Od 1946 należała do Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). Prowadziła działalność społeczno-polityczną, m.in. w Lidze Kobiet i w Towarzystwie Świadomego Macierzyństwa. W 1955-56 była sekretarzem jednego z komitetów osiedlowych, a w 1961 kuratorem sądowym przy sądzie dla nieletnich w Warszawie. Kontynuowała twórczość literacką; prozę, artykuły oraz recenzje literackie i teatralne publikowała m.in. w czasopismach „Odrodzenie” (1947-48), „Kobieta” (1947-49), „Trybuna Literacka” (1958-59), „Tygodnik Demokratyczny” (1958-64, 1967), „Zwierciadło” (1958-62, 1967, 1969, 1971; tu w 1962 cykl artykułów pt. Od stołu i łoża...), „Ruch Muzyczny” (1968-70) oraz „Polityka” (1970-71). Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966). Zmarła 4 kwietnia 1972 w Warszawie.

Twórczość

1. Płynące godziny. [Wiersze]. Warszawa: Księgarskie Towarzystwo Wydawnicze 1917, 79 s.

2. Na pewno książka kobiety. [Wiersze]. Warszawa: Drukarnia „A.B.C.M. Jamiołkowskiej 1920, 53 s.

3. Józefina. [Powieść]. Lwów: Księgarnia Wydawnicza H. Altenberga [1921], 109 s.

4. Podwójne życie Piotra Wernera. [Powieść]. Lwów: H. Altenberg 1923, 171 s.

5. Miasto zwierząt. [Powieść]. Lwów: Instytut Literacki „Lektor 1924, 191 s.

Nagrody

I nagroda w konkursie im. G. Zapolskiej wydawnictwa „Lektor” w 1923.

6. Sułtan i niewolnica. (Soliman Wspaniały i Roksolana). [Powieść]. Warszawa: [Rój] 1925, 63 s. Wyd. nast. tamże [1928].

Z cyklu „Słynni kochankowie”.

7. Turcja dzisiejsza. [Wspomnienie]. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Dzieł Wyborowych 1925, 157 s.

8. Żelazna dziewica. (Dzieje tortur). Warszawa: Rój [1925], 64 s. Wyd. nast. tamże [1928].

9. Naga nimfa i jednoręki cyklop. Admirał Nelson i lady Hamilton. [Powieść]. Warszawa: Rój [1926], 98 s.

Z cyklu „Słynni kochankowie”.

10. Tragiczna miłość Oświęcimów. [Powieść]. Warszawa: Rój [1926], 64 s. Wyd. nast. tamże [1929].

Z cyklu „Słynni kochankowie”.

11. Walki w Warszawie. (Obrazki). [Współwyd. z:] J. Bandrowski: Skanderbeg lew Albanii. Warszawa: Rój [1926], s. 49-63.

Cz. 2 reportażu historycznego, cz. 1 zob. poz. .
Zawiera obrazki: W Ministerstwie Spraw Wojskowych; Na Saskim Placu; W Belwederze; Na Lotnisku; Boruta Spiechowicz; Bohaterska śmierć pułkownika Więckowskiego; Na stopniach.

12. Warszawa w ogniu 12 V-16 V 1926. [Autorzy:] W. Melcer, S. Strumph-Wojtkiewicz, M. Szpyrkówna. [Reportaż]. Warszawa: Rój [1926], 128 s.

Cz. 1 reportażu historycznego, cz. 2 zob. poz. .
Obrazki autorstwa W. Melcer: Przez okno z podchorążówki; Major Porwit; Pół rogala; Obowiązek stróżowski; W Filharmonii; W Konserwatorium; Sanitariusz; Na Czerniakowskiej; U Szwoleżerów; Ranny brat.

13. Nad srebrną rzeką. (Argentyna). [Reportaż]. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Dzieł Wyborowych [1927], 160 s.

14. Narzeczona z Angory. [Powieść]. Warszawa: Rój [1927], 180 s.

15. Truciciele i trucicielki. Z cyklu obyczajowego. [Reportaż historyczny]. Warszawa: Rój [1928], 62 s.

16. Pościg z Pampasów. [Powieść]. Świat, Dom i Szkoła 1929 nr 21-42.

17. Święta kucharka. Warszawa: F. Hoesick 1930, 236 s.

Zawartość

Święta kucharka [powieść], – oraz opowiadania: Awans; Nagadali baby w maglu; Pożar; Obcy; Śmierć pirotechnika. Fragment zamierzonego t. 2 powieści drukowanej pt. Ślub Wincentego Baryory. „Kobieta Współczesna1931 nr 31-33.

18. Kochanek zamordowanych dziewcząt. [Reportaże i felietony]. Warszawa: Rój 1934, 198 s.

Zawartość

Miasto w mroku; Nocuję w przytułku; Po tamtej stronie życia; Fryda do mnie pisze; Kochanek zamordowanych dziewcząt; Miłość z ogłoszenia; „K... twoja mać”; Credo hochsztaplera; Wizyta u św. Łazarza; List spod szubienicy.

19. Nieumyślna cnota. [Powieść]. Bluszcz 1934 nr 13-36. Przedruk zob. poz. .

20. Swastyka i dziecko. [Powieść]. Warszawa: Rój 1934, 258 s.

21. Czarny ląd – Warszawa. Warszawa: Dom Książki Polskiej 1936, 173 s.

Reportaże z życia Żydów drukowane w „Wiadomościach Literackich” w 1934-1935.

22. Dwie osoby. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1936, 406 s.

Cz. 1. Krach; Cz. 2. Nieumyślna cnota [poz. ].

23. Morele Madzi. [Powieść]. Powst. ok. 1939. Wyd.: Warszawa: Książka 1948, 254 s.

Nagrody

Nagroda Rady Książki w 1939.

24. Protesilas i Laodamia. [Powieść]. Powst. 1941-1944.

Informacja autorki oraz S. Sierotwiński: Kronika życia literackiego w Polsce pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945. Kraków 1988.
Według informacji rodziny tekst zaginiony.

25. Wyprawa na odzyskane ziemie. Reportaż. Warszawa: Drukarnia B. Matuszewski 1945, 47 s.

26. Wyspa szczęścia. Powieść. Naprzód Dolnośląski 1946 nr 161-211. Wyd. osobne: Warszawa: Wiedza 1947, 134 s.

27. [Sześć] 6 tygodni w ZSRR. [Reportaże]. Warszawa: Książka 1947, 167 s.

28. Ameryka szuka piechura. Powieść. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951, 164 s. Wyd. 2 tamże 1952.

Przekłady

czeski

Kostky jsou vrženy. [Przeł.] K. Málek. Praha 1957.

Adaptacje

teatralne

pt. Szpiedzy. (Na podstawie powieści W. Melcer. oprac. Ler). Pracujemy w Świetlicy 1956 nr 8 s. 12-15, 18.

29. Powrót kapitana Czapli. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 261 s.

30. Statek 1092. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 203 s. Wyd. nast. tamże 1953.

31. Henryk Melcer – mój ojciec. [Biografia]. Powst. 1953. Wyd.: Do druku przygotowali: E. Batura, Z. Stromenger, E. Sztekker. Wstępem opatrzył W. Rudziński. Warszawa: Akademia Muzyczna 1994, 196 s.

Data powstania według informacji rodziny.

32. Ulica Panieńska. Warszawa: Czytelnik 1956, 194 s.

Reportaże drukowane w większości w „Nowej Kulturze” w 1955.

33. Aleja Niepodległości. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1958, 366 s.

34. Kontury życia. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1964, 225 s.

35. Wrzesień kobiety. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1965, 203 s.

36. Zazdrosna. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1967, 235 s.

37. W skali delfina. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1970, 276 s.

38. Kair, miasto miłości. [Powieść, fragment:] Miłość w podróży. Miesięcznik Literacki 1971 nr 6 s. 5-17.

Powieść ukończona w maszynopisie, objętość ok. 250 s., w archiwum rodziny.

Przekłady

1. J. Webster: Biała diablica. [Tragedia w 5 aktach]. Przekł. powst. 1941-1944 [informacja tłumaczki]. Wystawienie pt. Biała diablica albo tragedia Pawła: Łódź, Teatr im. S. Jaracza 1967. Wyd. łącznie z: J. Webster: Księżna d'Amalfi. [Przeł.] J. Strzetelski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1968, s. 1-208. Biblioteka Narodowa II, 156.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja i reżyseria Z. Kopalko. Polskie Radio 1970.
2. E.M. Remarque: Łuk Triumfalny. Powieść. Warszawa: Wiedza 1947, 389 s. Wyd. nast.: tamże 1948; wyd. 2 [!] Warszawa: Czytelnik 1957, tamże: wyd. 3 1966, wyd. 4 1973, wyd. 5 1990; Kielce: „Jopa” Wydawnictwo Pedagogiczne 1990; wyd. 6 Warszawa: Czytelnik 1992, tamże: wyd. 7 1994, [wyd. 8] 1997; wyd. 9 poprawione Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis” 2001, tamże 2002; Warszawa: De Agostini Polska, „Altaya” Polska 2002; Warszawa: Libros 2002; wyd. 9 poprawione, (dodruk) Poznań: Rebis 2004, tamże 2005.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: B. i A. Pruscy. Polskie Radio 1968. [Co wieczór powieść w wydaniu dźwiękowym].

telewizyjne

Adaptacja: A. Zalewski. Telewizja Polska 1994.
3. S. Butler: Droga człowiecza. [Powieść]. Przekł. powst. 1955. [Informacja tłumaczki].
4. B. Jasieński: Zmowa obojętnych. (Nie ukończonej powieści część pierwsza). [Tłum. z języka rosyjskiego]. Nowa Kultura 1956 nr 23-29. Wyd. osobne: Przedmowa [z wyd. rosyjskiego]: A. Berzin. Warszawa: Czytelnik 1962, 259 s.

Prace redakcyjne

1. Jesteśmy w Warszawie. Przewodnik literacki po stolicy. Praca zbiorowa staraniem Związku Zawodowego Literatów Polskich. Komitet red.: A.W. Englert, W. Hulewicz, W. Melcer, T. Przypkowski, J.E. Skiwski, W. Wohnout. Warszawa: Skład główny Biblioteka Polska 1938, 302 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1951, 1964, 1966.

Informacje rodziny 1996.

Wywiady

Rozmowy z pisarzami. U Wandy Melcer-Sztekkerowej. Kultura 1932 nr 11.
Wanda Melcer. Rozm. [J. Preger] j.p. Trybuna Literacka 1959 nr 7.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
• „Rocznik Literacki 1972” wyd. 1974 (J. Chudek).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

J. Lorentowicz: Współczesne autorki polskie. Pani 1924 nr 3/4.
A. Hamerliński: Wanda Melcer. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 33.
A. Baranowska: Święta kucharka. Tu i Teraz 1982 nr 30, przedruk [rozszerzony i zmieniony] w tejże: Perły i potwory. Warszawa 1986, polemika: E. Sztekker: O Wandzie Melcer inaczej. „Tu i Teraz1983 nr 5.
A. Baranowska: Poszukiwana, wielbiona i obmawiana. Kultura i Życie 1985 nr 8.
K. Masłoń: Materiał na powieść. 15 lat po śmierci Wandy Melcer. Życie Warszawy 1987 nr 98, polemika: E. Sztekker: Materiał na powieść. „Życie Warszawy1987 nr 118.
A. Górnicka-Boratyńska: W poszukiwaniu starszych sióstr. Wanda Melcer – próba portretu. Teksty Drugie 1995 nr 3/4.
E. Kraskowska: Od fizjologii do filozofii macierzyństwa. Kresy 1996 nr 4 [dot. W. Melcer, M. Kuncewiczowej, A. Nasiłowskiej].
E. Kraskowska: Piórem niewieścim. Z problemów prozy kobiecej dwudziestolecia międzywojennego. Poznań 1999, passim.

Płynące godziny

Z.R. Nałkowska. „Sfinks1917 t. 4 nr 99.
A. Dzięciołowski. „Bluszcz1918 nr 4.

Na pewno książka kobiety

W.L. Evert. „Tydzień Polski1920 nr 15.

Józefina

• L. Piwiński. „Przegląd Warszawski” 1922 t. 1 nr 4.

Podwójne życie Piotra Wernera

Z. Kisielewski. „Robotnik1923 nr 255.
L. Piwiński. „Przegląd Warszawski1923 nr 27.

Miasto zwierząt

Z. Kisielewski. „Robotnik1924 nr 157.
L. Piwiński. „Przegląd Warszawski1924 nr 31.

Nad srebrną rzeką

• [P. Hulka-Laskowski] phl. Pologne Littéraire 1928 nr 21.

Narzeczona z Angory

L. Piwiński. „Przegląd Współczesny1928 t. 25.
S. Podhorska-Okołów: Wygra czy zdobędzie. Bluszcz 1928 nr 3.

Święta kucharka

H.M. Dąbrowolska. „Pamiętnik Warszawski1930 z. 4/5.
J. Kaden-Bandrowski. „Gazeta Polska1930 nr 25.
L. Piwiński. „Wiadomości Literackie1930 nr 14.
S. Podhorska-Okołów. „Bluszcz1930 nr 15.

Kochanek zamordowanych dziewcząt

A. Jesionowski: Życie kobiety. ABC 1934 nr 199 [dot. też: Swastyka i dziecko].

Swastyka i dziecko

E. Breiter. „Wiadomości Literackie1934 nr 44.
A. Jesionowski: Życie kobiety. ABC 1934 nr 199 [dot. też: Kochanek zamordowanych dziewcząt].
Z. Mianowska. „Pion1934 nr 16.
• [P. Hulka-Laskowski] phl: Pisarz, książka i czytelnik. Tygodnik Ilustrowany 1934 nr 34.
K. Czachowski. „Nowa Książka1935 z. 1.

Czarny ląd – Warszawa

B. Dudziński. „Naprzód1936 nr 36.
S. Rogoż: Sprawy żydowskie. Wiadomości Literackie 1936 nr 9.

Dwie osoby

J. Andrzejewski. „Prosto z Mostu1936 nr 44.
K. Czachowski: Na dziejowym przełomie. Gazeta Polska 1936 nr 227.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1936 t. 211.

Morele Madzi

L. Flaszen: Morele nie wydały owoców. Wieś 1950 nr 8.

6 tygodni w ZSRR

J. Ficowski. „Nowiny Literackie1947 nr 1.

Powrót kapitana Czapli

W. Maciąg: Więcej pasji ideowej. Życie Literackie 1952 nr 22.
J.J. Lipski: Kapitan Czapla czy księgowy Czapla?Nowa Kultura1953 nr 7.

Statek 1092

A. Drawicz: Tak być mogło. Życie Literackie 1953 nr 12.
S. Krzemień: O powieściach Wandy Melcer. Wieś 1953 nr 36.

Ulica Panieńska

• [M. Warneńska] (m.w.): Ślepy zaułek „Ulicy Panieńskiej. Książka dla Ciebie 1956 nr 22.

Aleja Niepodległości

S. Lichański: Między Jules'em Romains i „Matysiakami. Nowe Książki 1958 nr 23.
J. Kajtoch: Na peryferiach stolicy. Życie Literackie 1959 nr 21.
I. Maciejewska: Na pograniczu gawędy i reportażu. Nowa Kultura 1959 nr 22.
S. Podhorska-Okołów: Dżungla czy oaza?Twórczość1959 nr 8.
• [M. Danilewiczowa] Szperacz: Nowa powieść Wandy Melcer. Wiadomości”, Londyn 1959 nr 4.

Kontury życia

M. Bagiński. „Tygodnik Powszechny1964 nr 42.
P. Kuncewicz: Jeszcze raz Nora. Twórczość 1964 nr 10.

Wrzesień kobiety

J. Biernacki. „Kultura1965 nr 40.
H. Boguszewska: Pejzaże szczerości. Twórczość 1966 nr 2.

Zazdrosna

K. Kuliczkowska: Stabilizacja i afekty. Nowe Książki 1967 nr 22.
A. Lisiecka: Reportaż z codzienności. Polityka 1968 nr 29.

W skali delfina

L. Prorok: Pracowite rozliczenie z rejsu. Nowe Książki 1971 nr 6.