MĄCZKA Józef

Urodzony 2 czerwca 1888 w Zaleszanach pod Sandomierzem; syn Franciszka Mączki, dzierżawcy ziemskiego, powstańca z 1863, i Heleny Zofii z Ambroziewiczów. Dzieciństwo spędził w Lubowierzy niedaleko Oleszyc. Uczęszczał do V Gimnazjum we Lwowie, skąd w 1902, po śmierci ojca, przeniósł się do gimnazjum w Sanoku. Od 1905 kontynuował naukę w II Gimnazjum w Rzeszowie. W tym okresie zaczął pisać pierwsze wiersze (nieogłoszone drukiem). W 1907 zdał maturę i podjął studia inżynierskie na Politechnice Lwowskiej. Równocześnie pracował zarobkowo, m.in. w dyrekcji kolei we Lwowie. Po wybuchu I wojny światowej, wstąpił do Związku Strzeleckiego we Lwowie, a następnie zgłosił się ochotniczo do organizowanych tamże Legionów Polskich. Służył w 2. szwadronie jazdy, skierowanym w końcu września 1914 w Karpaty, do północno-wschodnich Węgier. Po bitwie pod Mołotkowem (29 października 1914) awansował do stopnia kaprala. W listopadzie tegoż roku został przeniesiony wraz z całym plutonem, który uzyskał status sztabowego, do Komendy Legionów; od tej pory pełnił obowiązki łącznika. Brał udział w kampanii karpackiej II Brygady. Debiutował jako poeta na początku 1915 roku wierszem pt. Na pożegnanie, ogłoszonym na łamach „Głosu Rzeszowskiego” (nr 1). Pozostając cały czas w służbie czynnej, rozwijał twórczość poetycką; jego liryki o tematyce legionowej i patriotycznej były znane i śpiewane przez żołnierzy, zamieszczał je także m.in. w czasopismach „Czas” (1915-16), „Dziennik Narodowy” (Piotrków Trybunalski, 1915-17), „Gazeta Polska” (Dąbrowa Górnicza, 1915-16), „Głos Narodowy” (1915-16), „Naprzód” (1915-16), „Nowa Reforma” (1915-18), „Wiedeński Kurier Polski” (1915-17), „Wiadomości Polskie” (Piotrków Trybunalski, 1916-18). W marcu 1915 dotarł do Kołomyi i w randze wachmistrza objął dowództwo plutonu sztabowego. Uczestniczył w prowadzonej przez II Brygadę letniej batalii na pograniczu Besarabii i Bukowiny; w sierpniu 1915 został chorążym. Jesienią tegoż roku walczył na Wołyniu. W październiku 1916 awansował do stopnia podporucznika. W styczniu 1917 został przeniesiony do 2. Pułku Ułanów wchodzącego w skład II Brygady. Na początku 1918 znalazł się w Synowódzku pod Stryjem. Przyłączył się do żołnierzy II Brygady, którzy wypowiedzieli posłuszeństwo Austrii. Internowany w połowie lutego, w końcu miesiąca zdołał zbiec z obozu w Synowódzku i dołączyć 20 marca do reszty Brygady. Uczestniczył w bitwie pod Kaniowem (11 maja 1918), gdzie dostał się do niewoli niemieckiej. Po ucieczce, podjął w czerwcu tegoż roku tajną działalność pod rozkazami Komendy Naczelnej 3. Polskiej Organizacji Wojskowej na Ukrainie, m.in. organizował poszukiwania poszczególnych legionistów i ich przerzuty do dywizji generała Lucjana Żeligowskiego na Kubaniu. W sierpniu 1918 (w stopniu porucznika) sam dotarł na Kubań i został wysłany z misją wojskową w rejon działania białogwardyjskiej armii generała Michaiła Aleksiejewa na Kaukazie Północnym. W czasie podróży zachorował na cholerę. Zmarł 2 lub 6 września (według innych źródeł października) 1918 w Paszkowskiej Stanicy pod Jekaterynodarem (obecnie Krasnodar) i tam został pochowany; w listopadzie 1933 jego prochy sprowadzono do Polski i złożono na Cmentarzu Wojskowym (obecnie Cmentarz Komunalny) na Powązkach w Warszawie. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Walecznych i Krzyżem Niepodległości.