BIO

Urodzony 6 grudnia 1926 w Szanghaju (Chiny) w rodzinie inteligenckiej; syn Tadeusza Mandaliana i Teodory Feder, działaczy Komunistycznego Ruchu Międzynarodowego, uczestników rewolucji w Chinach i wojny domowej w Hiszpanii. Od 1927 przebywał w Związku Radzieckim. Podczas II wojny światowej uczył się w Technikum Budowy Maszyn w Moskwie. Po zdaniu matury w 1945 podjął studia medyczne w Drugim Instytucie Medycznym na wydziale wieczorowo-korespondencyjnym Instytutu Literackiego przy Związku Pisarzy Radzieckich im. M. Gorkiego. W tym okresie pisał wiersze w języku rosyjskim oraz był członkiem Koła Młodych przy redakcji gazety „Komsomolskaja Prawda”. W 1947 przyjechał na stałe do Polski. W 1948-51 kontynuował studia medyczne na Akademii Medycznej w Warszawie. Od 1948 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, PZPR). Debiutował w 1950 wierszem pt. Świerczewski, opublikowanym w „Nowej Kulturze” (nr 28). Wiersze, felietony, artykuły publikował m.in. na łamach „Nowej Kultury” (1951-59; podpisany też: alfa, amen, (amen), an; w 1952-53 i 1956-59 członek zespołu redakcyjnego, w 1957-59 stała współpraca) oraz „Trybuny Wolności” (1951-55). Od 1953 był członkiem Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). W tymże roku otrzymał nagrodę Zarządu Głównego Związku Młodzieży Polskiej w dziedzinie poezji. W latach późniejszych prowadził wraz z Andrzejem Konicem telewizyjne Studio Poetyckie Młodych. Od 1967 współpracował z Polskim Radiem jako autor słuchowisk. Oprócz twórczości oryginalnej zajmował się także twórczością przekładową z literatury rosyjskiej. Wiersze, artykuły, opowiadania, recenzje oraz tłumaczenia wierszy i prozy zamieszczał zwłaszcza w miesięczniku „Twórczość” (1968-70) oraz w „Literaturze” (1972-77, 1989; tu artykuły i felietony podpisane m.in. Amen). Zawarł związek małżeński z Joanną Rapacką, slawistką. W styczniu 1976 podpisał Memoriał 101, wyrażający protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polska Rzeczpospolitej Ludowej, i został objęty zakazem druku. W 1977 wystąpił z PZPR. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955). Zmarł 24 listopada 2011 w Warszawie.

Twórczość

1. Dzisiaj. [Poemat]. Warszawa: Czytelnik 1951, 34 s. Przedruk zob. poz. .

Adaptacje

teatralne

pt. Dzisiaj. Oprac.: M. Staniewicz. W: Oni walczyli o Polskę Ludową. Warszawa 1952 s. 136-158.

2. Wiosna sześciolatki. Wiersze. [Autorzy:] A. Braun, A. Mandalian, W. Woroszylski. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 69 s.

Tu 6 wierszy A. Mandaliana.

3. Słowa na co dzień. Warszawa: Czytelnik 1953, 91 s.

Wiersze z lat 1950-1952 oraz poemat „Dzisiaj” [poz. ].

4. Płomienie. Poemat. „Nowa Kultura1954 nr 7 s. 1, 4-5. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1954, 64 s. Wyd. 2 tamże Warszawa 1954.

5. Czarny wiatr. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1957, 57 s.

6. Przygoda noworoczna. Scenariusz filmowy i dialogi A. Mandalian. Ekranizacja 1963.

7. Zakochani są między nami. Scenopis. [Współautor:] J. Rutkiewicz. Łódź: Zespół Realizatorów Filmowych „Studio 1963, 173 k., powielone. Ekranizacja 1965.

Scenopis powstał na podstawie scenariusza A. Mandaliana pt.Plaża”. Powst. 1960.

8. Krajobraz z kometą. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1976, 51 s.

Zawartość

Cykle: „Złota legenda”; Notatki florenckie, – oraz Wiersze z różnych lat.

9. Egzorcyzmy. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1981, 53 s.

Zawartość

Cz.I; Cz.II. Odłamki z żywota św. Onucego Kościoła Koła Doskonałego wysp Barbaria Felix patrona; Cz. III. Foldery.

10. Adopcja. Scenariusz filmowy. [Współautor:] A. Zajączkowski. Ekranizacja 1984.

11. Na psa urok. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1985, 111 s.

Zawartość

Na psa urok; Stop klatka. (Opowiadanie spod psiej gwiazdy).

12. Operacja „Kartagina. [Powieść]. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1985, 196 s.

Autor podpisany: X-666.

13. Czerwona orkiestra. [Opowiadania]. Warszawa: NOWA 1993, 127 s.

Zawartość

Przymiarka do gry w trzy karty. [Powst. 1989]; Czerwona orkiestra. [Powst. 1991].

14. Strzęp całunu. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 2003, 55 s.

Słuchowiska radiowe, m.in.

Przypowieść o głuchym mieście i wędrownym grajku. Polskie Radio 1967.
Szczęście Fernanda Korteza. Polskie Radio 1970.
Spacerkiem w pogodne popołudnie. Polskie Radio 1974.
Baśnie z 1001 nocy. Cz. 1-2. Polskie Radio 1982.

Przekłady i adaptacje

1. W. Aksjonow: Szkoda, że was tam nie było. [Opowiadania]. Przeł.: Z. Fedecki, A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 229 s.
2. Dama pikowa. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Morgenstern. Ekranizacja 1972.
Według noweli A. Puszkina.
3. H. Fallada: Każdy umiera w samotności. Adaptacja pt. Czas Ottona Quangla. A. Mandalian. Telewizja Polska 1972.
4. V. Popa: Boczne niebo. [Wiersze]. Przeł. z języka serbsko–chorwackiego A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975, 76 s.
5. S. Kaputikian: Drzewo orzechowe. [Wiersze]. Wybór i wstęp: A. Pomorski. Tłum. z języka rosyjskiego: A. Mandalian, S. Pollak, A. Pomorski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 48 s.
6. Arakel z Tebryzu: Księga dziejów. Kronika ormiańska. Przeł. z języka rosyjskiego: W. Dąbrowski i A. Mandalian. Wstęp: W. Hensel. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1981, 607 s.
7. B. Okudżawa: Wędrówki dyletantów. Z zapisków porucznika rezerwy Amirana Amiłachwariego. [Powieść]. T. 2 przeł. A. Mandalian. Warszawa PIW 1981, 300 s.
8. E. Ginzburg: Stroma ściana. [Wspomnienia]. T. 1. Przeł. A. Mandalian. Warszawa: Czytelnik 1990, 282 s.
9. Grzegorz z Nareku: Księga śpiewów żałobliwych. Wybór, wstęp, przypisy: A. Mandalian. Przeł.: A. Mandalian, W. Dąbrowski, A. Kamieńska, T. Lechowska, M. Starowieyski, W. Woroszylski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1990, 454 s.
Tłumaczenie z przekładu filologicznego na język rosyjski; – przeł. A. Mandalian z wyjątkiem: Słowo 3, ustęp 2; Słowo 21, ustęp 3; Słowo 23, ustęp 3; Słowo 27, ustęp 2; Słowo 30; Słowo 77, ustęp 1-3; Słowo 80, ustęp 2; Słowo 95, ustęp 2 i 3.
Wstęp A. Mandaliana pt.Narek”, s. 5-62.

Zob. też Prace redakcyjne poz. , , , , , , .

Inne adaptacje

Adaptacje radiowe, m.in.

Droga przez mękę. [Według A. Tołstoja]. Adaptacja fragmentu. Polskie Radio 1961.
T. Mann: Mario i czarodziej. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1962.
J. Steinbeck: Grona gniewu. Adaptacja pt.Kalifornia, ziemia obiecana” A. Mandalian. Polskie Radio 1962.
M. Gogol: Martwe dusze. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1964.
W. Niekrasow: Lońka. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1964.
A. Tołsoj: Żmija. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1964.
G. Benet: Diabeł i Daniel Webster. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1965.
K. Paustowski: Dalekie lata. Adaptacja pt.Motyl z wyspy Borneo” A. Mandalian. Polskie Radio 1968.
E. Kozakiewicz: Dwaj w stepie. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1969.
K. Čapek: Komisarz Majzlik prowadzi śledztwo. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1970.
M. de Cervantes Saavedra: Don Kichot z la Manchy. Cz. 1-3. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1971.
A. Dumas: Trzej muszkieterowie. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1971.
Kuszenie Grigora z Gehard. Słuchowisko według poetyckich tekstów staroarmeńskich. Tłum. i oprac.: A. Mandalian. Polskie Radio 1971.
R.L. Stevenson: Czarna strzała. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1971.
A. Gajdar: Szkoła. Cz. 1-2. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1972.
J. Broszkiewicz: Zabawa w Ferrarze. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1973.
W. Aksjonow: Buble, beczki, masa transportowa. Tłum. A. Mandalian. Polskie Radio 1975.
W. Katajew: Samotny, biały żagiel. Cz. 1-2. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1975.
W. Tenn: Transakcja. Tłum. i adaptacja A. Mandalian. Polskie Radio 1975.
H. Sienkiewicz: W pustyni i w puszczy. Cz. 1-2. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1977.
S. Żeromski: Popioły. Cz. 1-2. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1978.
M. Bułhakow: Mistrz i Małgorzata. Cz. 1-2. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1979, 1980.
F. Rabelais: Gargantua i Pantagruel. Adaptacja pt.Kuchnia mistrza Rabelais'go” A. Mandalian. Polskie Radio 1979.
W. Scott: Ivanhoe. Cz. 1-2. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1979.
M. Gogol: Noc wigilijna. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1980.
R. Kipling: Księga dżungli. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1980, 1981.
W. Hugo: Nędznicy. Adaptacja fragmentu pt.Barykada na Konopnej” A. Mandalian. Polskie Radio 1981.
L. Tołstoj: Wojna i pokój. Cz. 1-2. Adaptacja pt.Książę Andrzej” A. Mandalian. Polskie Radio 1981.
J. Swift: Podróże Guliwera. Cz. 1-2. Adaptacja: A. Mandalian. Polskie Radio 1984.

Prace redakcyjne

1. E. Czarenc: Poezje wybrane. Wybrał i zredagował A. Mandalian. Wstęp: G. Emin. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 180 s.
Tu m.in. wiersze w tłum. A. Mandaliana.
2. N. Astafiewa: Wiersze. Wybór: W. Woroszylski. Warszawa: PIW 1963, 54 s.
Tu m.in. wiersze w tłum. A. Mandaliana.
3. G. Emin: Wiersze. Wybór: A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966, 47 s.
Tu m.in. wiersze w tłum. A. Mandaliana.
4. E. Jewtuszenko: Wiersze. Wybór: A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 49 s.
Tu m.in. wiersze w tłum. A. Mandaliana.
5. Stara poezja armeńska. Wybrał, wstępem i przypisami opatrzył A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 242 s.
Tu też wiersze w tłum. A. Mandaliana.
6. Antologia nowoczesnej poezji rosyjskiej 1880-1967. Wybór: W. Dąbrowski, A. Mandalian, W. Woroszylski. T. 1-2. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1971, 535 + 415 s.
7. E. Jewtuszenko: Wiersze. Wybór: A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 57 s.
Tu też wiersze w tłum. A. Mandaliana.
8. Symboliści i akmeiści rosyjscy. [Antologia]. Wybór i wstęp: W. Dąbrowski, A. Mandalian, W. Woroszylski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 333 s.
9. B. Okudżawa: Wiersze i ballady. Wybór: A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 87 s.
Tu też wiersze w tłum. A. Mandaliana.
10. A. Isaakian: Wiersze. Wybór i wstęp: A. Mandalian. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, 191 s.
Tu też wiersze w tłum. A. Mandaliana.
11. W. Dąbrowski: Portret trumienny. [Wiersze]. Z teki pośmiertnej wyboru dokonał A. Mandalian. Warszawa: Czytelnik 1982, 133 s.
12. W. Dąbrowski: Poezje wybrane. Wstęp i wybór: A. Mandalian. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1983, 125 s.
13. B. Okudżawa: Pieśni, ballady, wiersze. Wybór, posłowie i red.: A. Mandalian. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1996, 254 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1998, wyd. 3 1999.

Zob. też Przekłady i adaptacje poz. .

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1974, 1996.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (R. Loth).

Dzisiaj

L. Herdegen: Poemat Andrzeja Mandaliana. „Życie Literackie1952 nr 13.
G. Lasota: Patos walki. „Nowa Kultura1952 nr 19.
J. Śpiewak. „Twórczość1952 nr 3.
J. Łukasiewicz: Dzisiaj” – poemat agitacyjny. W tegoż: Oko poematu. Wrocław 1991.

Wiosna sześciolatki

A. Drawicz: Wiersze o nowej wiośnie. „Wieś1952 nr 38.

Słowa na co dzień

J. Łukasiewicz: Poeta ascezy i patosu. „Dziś i Jutro1953 nr 31.
A. Kamieńska: Niektóre problemy młodej poezji. „Nowa Kultura1954 nr 6.

Płomienie

W. Dąbrowski: Czas narodzin. „Trybuna Ludu1954 nr 222.
M. Głowiński. „Życie Literackie1955 nr 6.

Czarny wiatr

W. Wirpsza: Poezja i czerwony ołówek. „Nowa Kultura1958 nr 7.

Przygoda noworoczna

K. Eberhardt: Pomiędzy liryzmem a surowym realizmem. „Film1964 nr 1.
Z. Klaczyński: Najtrudniejsza jest prostota. „Kultura1964 nr 2.
A. Markowski: Niepotrzebna przygoda. „Ekran1964 nr 2.

Krajobraz z kometą

F. Kamecki: Gra pod krzyżem. „Więź1977 nr 7.

Egzorcyzmy

J. Gondowicz: Od Chicago do Tobolska. „Nowe Książki1981 nr 12.
J. Neuberg: W sidłach mowy zależnej. „Opole1981 nr 12.
M. Kąkiel: Mandalian a odnowa. „Poezja1982 nr 7.

Na psa urok

M. Lalak: Nie tylko o psie. „Nowe Książki1985 nr 11.

Operacja „Kartagina”

A. Wirowska: Przeciw bladookiemu diabłu. „Krytyka1987 nr 25.

Czerwona orkiestra

T. Drewnowski: Życiowy temat. „Polityka1994 nr 9.
J. Inglot: W czerwonym Eldorado. „Życie Literackie1994 nr 93.
R. Matuszewski: Polacy zawsze zdradzali swoją ojczyznę – Rosję. W tegoż: Olśnienia i świadectwa. Warszawa 1995.

Strzęp całunu

M. Głowiński: Poezja trzeciego wieku. „Gazeta Wyborcza2003 nr 165.
W. Kaliszewski: Poeta szuka umarłej. „Nowe Książki2003 nr 6.
L. Szaruga: Świat poetycki. „Zeszyty Literackie2003 nr 3.
W. Kaliszewski: Treny. „Więź2004 nr 7.
G. Sztukiecka: Nie masz cię, Eurydyko moja!Twórczość2004 nr 1.

Antologia nowoczesnej poezji rosyjskiej 1880-1967

F. Nieuważny: W kręgu dwudziestowiecznej poezji rosyjskiej. „Poezja1972 nr 12.
S. Pollak: Kłopoty antologistów. „Twórczość1972 nr 9 [dot. też: Symboliści i akmeiści rosyjscy].

Symboliści i akmeiści rosyjscy

S. Pollak: Kłopoty antologistów. „Twórczość1972 nr 9 [dot. też: Antologia nowoczesnej poezji rosyjskiej 1880-1967].