BIO
Urodzony 18 grudnia 1896 w Sankt Petersburgu; syn Antoniego Mackiewicza, pochodzącego z rodziny ziemiańskiej, współwłaściciela kilku kamienic w Petersburgu oraz firmy Fochts i Ska, produkującej wina, i Marii z Pietraszkiewiczów; starszy brat Józefa Mackiewicza, powieściopisarza i publicysty, wuj Kazimierza Orłosia, prozaika. Naukę rozpoczął w 1905 w tzw. Peterschule w Petersburgu. Po przeniesieniu się rodziny do Wilna, od 1907 uczęszczał do Gimnazjum Rządowego im. Aleksandra I, a od 1910 do prywatnego gimnazjum klasycznego Winogradowa. W 1911 należał do tajnego koła samokształceniowo-politycznego młodzieży narodowej Pet i pełnił funkcję „starszego”. Współredagował tajne pisemko młodzieży szkolnej „Pobudka”. Na początku 1914 wyjechał do Krakowa, gdzie jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady historii literatury i filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po wybuchu I wojny światowej, który zastał go pod Wilnem, próbował bezskutecznie przedostać się do Krakowa i zaciągnąć się do Legionów. Następne miesiące spędził w Wilnie i Petersburgu. W grudniu 1914 powrócił do Wilna, gdzie w 1916 zdał maturę w polskim gimnazjum Stowarzyszenia Nauczycieli i Wychowawców. W tymże roku debiutował szkicem Henryk Sienkiewicz. Jesienią 1916 podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, pisywał w jego organie o nazwie „Miesięcznik Młodzieży Polskiej”. Na początku 1917 związał się z Polską Organizacją Wojskową, za udział w której został 30 września 1917 aresztowany przez władze niemieckie i osadzony w Cytadeli. Pozorując chorobę, znalazł się w szpitalu więziennym, skąd 2 października uciekł i przedostał się do Krakowa. Do końca 1918 studiował prawo, kontynuował też (do końca 1919) działalność w organizacji „Zet”. Na przełomie 1917 i 1918 pracował jako dziennikarz w „Czasie”. Następnie przyjechał do Warszawy i w marcu 1919 wstąpił jako ochotnik do oddziału jazdy majora Władysława Dąbrowskiego (później od czerwca 1919 13. Pułk Ułanów Wileńskich, następnie 211. Pułk Ułanów). Brał udział w działaniach wojennych pod Baranowiczami, Mińskiem Litewskim i Górą. W listopadzie 1919 został urlopowany z wojska i immatrykulował się ponownie na wydział prawno-państwowy UW. Współpracował z warszawskim biuletynem „Straż Kresowej” (1919-20). W 1920 ożenił się z Wandą Krahelską. Do wojska powrócił pod koniec czerwca 1920 i brał udział w końcowym etapie kampanii 1920. Po powrocie do Warszawy był sprawozdawcą parlamentarnym „Dziennika Powszechnego” (1920-22), publikował też w tygodniku „Polska” (1921-22). Wiosną 1922 był krótko sekretarzem redakcji „Dziennika Poznańskiego”. Następnie zamieszkał w Wilnie, gdzie kontynuował studia na Uniwersytecie Stefana Batorego; w 1924 uzyskał magisterium. W drugiej połowie 1922 założył w Wilnie dziennik „Słowo” o orientacji konserwatywnej i monarchistycznej (nr 1 wyd. 1 sierpnia), był jego redaktorem, od 1923 także wydawcą (tu m.in. artykuły wstępne podpisane Cat oraz liczne felietony podpisane St.M. i kryptonimem m., używanym też przez Józefa Mackiewicza). W czerwcu 1924 wydawał nadto pismo „Dzwonnik” (ukazało się 9 numerów). Uczestniczył w życiu politycznym kraju; był od 1925 wiceprezesem Zarządu Głównego Organizacji Monarchistycznej, od 1926 wchodził w skład Rady Naczelnej Zjednoczenia Monarchistów Polskich oraz był współzałożycielem i członkiem władz naczelnych wileńskiej Organizacji Zachowawczej Pracy Państwowej, od 1927 w Prezydium Komitetu Zachowawczego, od 1937 w Zarządzie Stronnictwa Zachowawczego. W 1928-35 był członkiem Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) i dwukrotnie (w 1928-30, 1930-35) posłem na sejm II i III kadencji z ramienia grupy konserwatywnej. Od 1928 pełnił funkcję sekretarza sejmowej komisji konstytucyjnej. Po rozwiązaniu BBWR kandydował dwukrotnie w wyborach do sejmu jako kandydat niezależny, w obu wypadkach przegrywając. W 1931 odbył podróż dziennikarską do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. W marcu 1939 jako reprezentant opozycji prawicowej został aresztowany i osadzony w Berezie Kartuskiej, gdzie przebywał 17 dni. Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu armii radzieckiej na wschodnie ziemie Rzeczpospolitej Polskiej (RP), 18 września 1939 opuścił Wilno i przez Kowno, Tallin i Włochy dotarł pod koniec 1939 do Paryża. W styczniu 1940 został mianowany członkiem I Rady Narodowej. Od stycznia do czerwca 1940 wydawał tygodnik „Słowo”. Po kapitulacji Francji, w sierpniu tegoż roku opuścił Paryż i pod nazwiskiem Feliks Górski przez Portugalię przedostał się do Londynu. Wobec niemożności założenia pisma (por. Twórczość, poz. 9), kontynuował działalność publicystyczną, wydając nakładem własnym liczne broszury polityczne. W kwietniu 1941 został postawiony przed sądem honorowym I Rady Narodowej za przedwojenne proniemieckie publikacje w „Słowie” oraz próby skłonienia rządu polskiego 17 czerwca 1940 w Liburne do rozmów kapitulacyjnych z Niemcami; wyrok nie zapadł z powodu rozwiązania Rady we wrześniu 1941. W 1946-50 redagował tygodnik „Lwów i Wilno”. Po zakończeniu wojny był powołany do III i IV Rady Narodowej (1949-53). Współpracował z wieloma pismami emigracyjnymi, m.in. z londyńskimi „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza” (1950-56), „Wiadomościami” (1951-56; tu też pod pseudonimem: q.m., Quand même), „Dziennikiem Polskim” w Detroit w USA (1949-54). Zaczął sporadycznie publikować w kraju: w „Odrodzeniu” (1946; tu fragmenty książki Lata nadziei), w „Dziś i jutro” (1948; pod kryptonimem a.m. artykuł Londyniszcze, nr 10). W 1954 otrzymał nagrodę firmy Tazab, przyznawaną najbardziej lubianym pisarzom czytelników „Wiadomości”. W czerwcu 1954 został mianowany premierem i ministrem spraw zagranicznych rządu emigracyjnego RP w Londynie; funkcje te pełnił do sierpnia 1955. W czerwcu 1956 powrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie; w związku z decyzją powrotu został wykluczony ze Związku Ziem Północno-Wschodnich w Londynie. Zajął się twórczością literacką i publicystyczną. Artykuły i eseje historyczne, komentarze polityczne, felietony i fragmenty prozy ogłaszał w „Przeglądzie Kulturalnym” (1956-62), „Kierunkach” (1956-64; tu m.in. cotygodniowy felieton, w 1956 cykl artykułów poświęconych literaturze rosyjskiej Łabędź-carówna, w 1959 cykl esejów Odeszli w zmierzch, w 1962 cykl Królowa Jadwiga, w 1963 Nasze przedwczoraj) i „Słowie Powszechnym” (1958-65; tu codzienny komentarz, w 1958-59 felietony polityczne i kulturalne podpisane Cat). Ogłaszał też recenzje teatralne w „Tygodniku Zachodnim” (1956-57). Jesienią 1956 krótko prowadził wykłady z literatury rosyjskiej na UW. W 1957 został członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i Związku Literatów Polskich. W tymże roku otrzymał Nagrodę im. W. Pietrzaka. Od 1958 zamieszczał artykuły, felietony i recenzje w paryskiej „Kulturze” (pod nazwiskiem i pseudonimem Cat). W marcu 1964 należał do sygnatariuszy Listu 34 pisarzy i uczonych w obronie wolności słowa, za co został objęty zakazem druku; redakcje „Kierunków” i „Słowa Powszechnego” zerwały z nim współpracę. W tymże roku zaczął publikować w paryskiej „Kulturze” (pod pseudonimem Gaston de Cérizay) artykuły dotyczące sytuacji politycznej w Polsce, za co w połowie 1965 został oskarżony przez prokuraturę o przekazywanie wrogim ośrodkom materiałów szkalujących Polską Rzeczpospolitą Ludową (proces zawieszono). Odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta i Węgierskim Krzyżem Zasługi II klasy. Zmarł po długotrwałej chorobie 18 lutego 1966 w Warszawie. W 1984 otrzymał pośmiertną nagrodę niezależnego pisma „Arka” za twórczość prozatorską.
Twórczość
1. Henryk Sienkiewicz. Studium literackie. Wilno: A. Rutkowski 1916, 55 s.
2. Statut Litwy Środkowej. (O autonomię wileńską). [Szkic]. Wilno: L. Chomiński 1922, 48 s.
3. Kropki nad „i”. [Felietony polityczne]. [Wilno:] Nakład „Słowa”; Wydawnictwo Wileńskie 1927, 134 s. [Wyd. 2] Warszawa: Penelopa 1994.
4. Dziś i jutro. [Felietony polityczne]. [Wilno:] Nakład „Słowa”; Księgarnia J. Zawadzkiego [1929], 205 s.
5. Myśl w obcęgach. [Felietony polityczne]. „Słowo” 1931 nr 3-152. Wyd. osobne z podtytułem: Studia nad psychologią społeczeństwa sowietów. Warszawa: F. Hoesick 1931, 209 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1932; wyd. 3 tamże 1935; wyd. 4 Poznań: Wydawnictwo im. L. Zondka 1990; Warszawa: Wydawnictwo Polskie KPN [Konfederacji Polski Niepodległej] 1991; Warszawa: LTW 1998.
Przekłady
angielski
6. Wileńska powieść kryminalna. [Współautorzy: W. Charkiewicz, J. Mackiewicz, J. Wyszomirski]. „Słowo” 1933 nr 65-103. Wyd. osobne Wilno: [drukarnia] „Słowo” 1933, 191 s. Wyd. nast.: Wstępem i przypisami opatrzył W. Lewandowski. Londyn: Kontra 1995, 181 s.
7. Powiastki dla Basi i Ali. [Opowiadania dla dzieci]. [Wilno: „Słowo” 1938], 14 s.
8. Książka moich rozczarowań. [Szkice literackie i publicystyczne]. Warszawa: Rój 1939, 380 s.
Zawartość
9. Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r. [Eseje historyczno-polityczne]. Powst. jesień 1940. Wyd. Londyn: M.I. Kolin 1941, 347 s. Wyd. nast.: [Warszawa:] Polski Instytut Spraw Międzynarodowych 1958, powielone; Cz. 1-2. [Kraków:] Enigma* [1983-1984]; z przedmową J. Perkala. Londyn: Puls 1985; Warszawa: Kontra* 1985; Wrocław: Wektory* 1986; Wrocław: Wektor* 1989; Warszawa: Głos* 1989; [wyd. 10] Londyn: Puls 1993. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3).
Przekłady
niemiecki
10. List otwarty do pana Prezesa Rady Ministrów. [Londyn 28 XI 1940], 2 s.
11. O jedenastej, powiada aktor, sztuka jest skończona. Polityka Józefa Becka. [Studium polityczne]. Londyn: M.I. Kolin 1942, 172 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2). Por. poz. ↑.
Przekłady
angielski
12. Dostojewski. [Studium biograficzne]. Powst. ok. 1943. Druk „Wiadomości”, Londyn 1950 nr 34, 41, 46, 48, 50, 52/53, 1951 nr 2, 4, 6, 10, 11/12, 14, 18, 20, 24, 26, 31, 34, 39, 40, 44. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 262 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1979; Londyn: Puls 1993, wyd. nast. tamże 1995; [wyd. 5] Bielsko-Biała: Studio Sto 1997.
Przekłady
angielski
niemiecki
portugalski
13. Klucz do Piłsudskiego. [Szkic biograficzny]. Londyn: Nakład autora 1943, 174 s. Wyd. nast.: Warszawa: Krąg* 1984; Warszawa: Iskry 1992, wyd. 3 [właśc. 4] tamże 1996. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1).
14. Lata nadziei. (17 września 1939-5 lipca 1945). [Publicystyka polityczna]. Londyn: Nakład autora [1946], 216 s. Wyd. nast.: Warszawa: Krąg* 1984; Warszawa: Głos 1990. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4). Por. poz. ↑.
15. Nuremberg and after. [Szkic]. Newtown: Montgomeryshire Printing and Stationery Co. 1946, 31 s.
16. Melina. Pięć odsłon dramatycznych. Londyn: Gryf 1951, 40 s. Prapremiera: Londyn, Teatr Sztuk Czytanych 1951.
17. Kamil Arago. [Utwór dramatyczny w 1 akcie]. Prapremiera: Londyn, Teatr Sztuk Czytanych 1952. Druk „Kultura”, Paryż 1952 nr 9 s. 37-43. Przedruk „Kierunki” 1957 nr 33 s. 9.
18. Siżyś. [Utwór dramatyczny w 1 akcie o Z. Krasińskim]. Prapremiera: Londyn, Teatr Sztuk Czytanych 1952. Druk „Kultura”, Paryż 1952 nr 9 s. 43-56.
Adaptacje
telewizyjne
19. Stanisław August. [Studium biograficzne]. Londyn: Gryf 1953, 257 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956; wyd. 3 Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1978; [wyd. 5] [Red. O. Klecel]. Warszawa: Świat Książki 1999.
20. Fakty i dokumenty. Londyn: Mac Neill 1954, 19 s.
21. Londyniszcze. [Felietony]. „Przegląd Kulturalny” 1956 nr 20-49. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1957, 150 s.
Zawartość
22. Od małego Bergu do wielkiego Bergu. [Szkic polityczny]. Londyn: Nakład „Tygodnika” 1956, 95 s.
23. Muchy chodzą po mózgu. [Szkice literackie]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, 211 s.
Zawartość
24. Zielone oczy. [Szkice polityczno-historyczne]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1958, 354 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1959, wyd. 3 1987.
25. Był bal. [Szkice historyczne i literackie]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1961, 370 s. Wyd. 2 tamże 1973.
Zawartość
26. Dogrumowa. (Komedia). „Dialog” 1961 nr 7 s. 39-61.
27. Dom Radziwiłłów. [Eseje historyczne]. Powst. 1962. Wyd. ze wstępem J. Jaruzelskiego. Warszawa: Czytelnik 1990, 253 s.
Zawartość
28. Herezje i prawdy. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1962, 269 s. Wyd. 2 tamże 1975.
29. Polityka Becka. Paryż: Instytut Literacki 1964, 188 s.
Zawartość
30. Europa in flagranti. [Szkice historyczne i literackie]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1965, 311 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1975, [wyd. 3] Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 2000.
Zawartość
31. Odeszli w zmierzch. Wybór pism 1916-1966. [Wyboru dokonali: W. Mackiewiczowa, A. Niemczykowa, B. Rzepecka]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1968, 366 s.
Zawartość
32. Kto mnie wołał, czego chciał... [Wybór felietonów]. Wyboru dokonali W. Mackiewiczowa, A. i W. Niemczykowie, B. Rzepecka. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1972, 438 s.
33. Kto mnie nie chciał? [Wybór szkiców publicystycznych]. Sztokholm: Jedność 1982, 75 s.
34. [Dzieła]. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Pokolenie* 1986.
[T.] 1. Klucz do Piłsudskiego, 174 s. Zob. poz. ↑.
[T.] 2. O jedenastej – powiada aktor – sztuka jest skończona. Polityka Józefa Becka, 171 s. Zob. poz. ↑.
[T.] 3. Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r. Cz. 1-2, 178 + 179-347 s. Zob. poz. ↑.
[T.] 4. Lata nadziei. (17 września 1939-5 lipca 1946) [właśc. 1945], 216 s. Zob. poz. ↑.
35. Teksty. [Publicystyka polityczna]. Wybrał, oprac. oraz wstępem poprzedził J. Jaruzelski. Warszawa: Czytelnik 1990, 498 s.
Zawartość
Listy
Broszury polityczne
Wydane nakładem własnym autora:.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN ok. 1956.
