BIO

Urodzony 18 grudnia 1896 w Sankt Petersburgu; syn Antoniego Mackiewicza, pochodzącego z rodziny ziemiańskiej, współwłaściciela kilku kamienic w Petersburgu oraz firmy Fochts i Ska, produkującej wina, i Marii z Pietraszkiewiczów; starszy brat Józefa Mackiewicza, powieściopisarza i publicysty, wuj Kazimierza Orłosia, prozaika. Naukę rozpoczął w 1905 w tzw. Peterschule w Petersburgu. Po przeniesieniu się rodziny do Wilna, od 1907 uczęszczał do Gimnazjum Rządowego im. Aleksandra I, a od 1910 do prywatnego gimnazjum klasycznego Winogradowa. W 1911 należał do tajnego koła samokształceniowo-politycznego młodzieży narodowej Pet i pełnił funkcję „starszego”. Współredagował tajne pisemko młodzieży szkolnej „Pobudka”. Na początku 1914 wyjechał do Krakowa, gdzie jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady historii literatury i filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po wybuchu I wojny światowej, który zastał go pod Wilnem, próbował bezskutecznie przedostać się do Krakowa i zaciągnąć się do Legionów. Następne miesiące spędził w Wilnie i Petersburgu. W grudniu 1914 powrócił do Wilna, gdzie w 1916 zdał maturę w polskim gimnazjum Stowarzyszenia Nauczycieli i Wychowawców. W tymże roku debiutował szkicem Henryk Sienkiewicz. Jesienią 1916 podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, pisywał w jego organie o nazwie „Miesięcznik Młodzieży Polskiej”. Na początku 1917 związał się z Polską Organizacją Wojskową, za udział w której został 30 września 1917 aresztowany przez władze niemieckie i osadzony w Cytadeli. Pozorując chorobę, znalazł się w szpitalu więziennym, skąd 2 października uciekł i przedostał się do Krakowa. Do końca 1918 studiował prawo, kontynuował też (do końca 1919) działalność w organizacji „Zet”. Na przełomie 1917 i 1918 pracował jako dziennikarz w „Czasie”. Następnie przyjechał do Warszawy i w marcu 1919 wstąpił jako ochotnik do oddziału jazdy majora Władysława Dąbrowskiego (później od czerwca 1919 13. Pułk Ułanów Wileńskich, następnie 211. Pułk Ułanów). Brał udział w działaniach wojennych pod Baranowiczami, Mińskiem Litewskim i Górą. W listopadzie 1919 został urlopowany z wojska i immatrykulował się ponownie na wydział prawno-państwowy UW. Współpracował z warszawskim biuletynem „Straż Kresowej” (1919-20). W 1920 ożenił się z Wandą Krahelską. Do wojska powrócił pod koniec czerwca 1920 i brał udział w końcowym etapie kampanii 1920. Po powrocie do Warszawy był sprawozdawcą parlamentarnym „Dziennika Powszechnego” (1920-22), publikował też w tygodniku „Polska” (1921-22). Wiosną 1922 był krótko sekretarzem redakcji „Dziennika Poznańskiego”. Następnie zamieszkał w Wilnie, gdzie kontynuował studia na Uniwersytecie Stefana Batorego; w 1924 uzyskał magisterium. W drugiej połowie 1922 założył w Wilnie dziennik „Słowo” o orientacji konserwatywnej i monarchistycznej (nr 1 wyd. 1 sierpnia), był jego redaktorem, od 1923 także wydawcą (tu m.in. artykuły wstępne podpisane Cat oraz liczne felietony podpisane St.M. i kryptonimem m., używanym też przez Józefa Mackiewicza). W czerwcu 1924 wydawał nadto pismo „Dzwonnik” (ukazało się 9 numerów). Uczestniczył w życiu politycznym kraju; był od 1925 wiceprezesem Zarządu Głównego Organizacji Monarchistycznej, od 1926 wchodził w skład Rady Naczelnej Zjednoczenia Monarchistów Polskich oraz był współzałożycielem i członkiem władz naczelnych wileńskiej Organizacji Zachowawczej Pracy Państwowej, od 1927 w Prezydium Komitetu Zachowawczego, od 1937 w Zarządzie Stronnictwa Zachowawczego. W 1928-35 był członkiem Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) i dwukrotnie (w 1928-30, 1930-35) posłem na sejm II i III kadencji z ramienia grupy konserwatywnej. Od 1928 pełnił funkcję sekretarza sejmowej komisji konstytucyjnej. Po rozwiązaniu BBWR kandydował dwukrotnie w wyborach do sejmu jako kandydat niezależny, w obu wypadkach przegrywając. W 1931 odbył podróż dziennikarską do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. W marcu 1939 jako reprezentant opozycji prawicowej został aresztowany i osadzony w Berezie Kartuskiej, gdzie przebywał 17 dni. Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu armii radzieckiej na wschodnie ziemie Rzeczpospolitej Polskiej (RP), 18 września 1939 opuścił Wilno i przez Kowno, Tallin i Włochy dotarł pod koniec 1939 do Paryża. W styczniu 1940 został mianowany członkiem I Rady Narodowej. Od stycznia do czerwca 1940 wydawał tygodnik „Słowo”. Po kapitulacji Francji, w sierpniu tegoż roku opuścił Paryż i pod nazwiskiem Feliks Górski przez Portugalię przedostał się do Londynu. Wobec niemożności założenia pisma (por. Twórczość, poz. 9), kontynuował działalność publicystyczną, wydając nakładem własnym liczne broszury polityczne. W kwietniu 1941 został postawiony przed sądem honorowym I Rady Narodowej za przedwojenne proniemieckie publikacje w „Słowie” oraz próby skłonienia rządu polskiego 17 czerwca 1940 w Liburne do rozmów kapitulacyjnych z Niemcami; wyrok nie zapadł z powodu rozwiązania Rady we wrześniu 1941. W 1946-50 redagował tygodnik „Lwów i Wilno”. Po zakończeniu wojny był powołany do III i IV Rady Narodowej (1949-53). Współpracował z wieloma pismami emigracyjnymi, m.in. z londyńskimi „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza” (1950-56), „Wiadomościami” (1951-56; tu też pod pseudonimem: q.m., Quand même), „Dziennikiem Polskim” w Detroit w USA (1949-54). Zaczął sporadycznie publikować w kraju: w „Odrodzeniu” (1946; tu fragmenty książki Lata nadziei), w „Dziś i jutro” (1948; pod kryptonimem a.m. artykuł Londyniszcze, nr 10). W 1954 otrzymał nagrodę firmy Tazab, przyznawaną najbardziej lubianym pisarzom czytelników „Wiadomości”. W czerwcu 1954 został mianowany premierem i ministrem spraw zagranicznych rządu emigracyjnego RP w Londynie; funkcje te pełnił do sierpnia 1955. W czerwcu 1956 powrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie; w związku z decyzją powrotu został wykluczony ze Związku Ziem Północno-Wschodnich w Londynie. Zajął się twórczością literacką i publicystyczną. Artykuły i eseje historyczne, komentarze polityczne, felietony i fragmenty prozy ogłaszał w „Przeglądzie Kulturalnym” (1956-62), „Kierunkach” (1956-64; tu m.in. cotygodniowy felieton, w 1956 cykl artykułów poświęconych literaturze rosyjskiej Łabędź-carówna, w 1959 cykl esejów Odeszli w zmierzch, w 1962 cykl Królowa Jadwiga, w 1963 Nasze przedwczoraj) i „Słowie Powszechnym” (1958-65; tu codzienny komentarz, w 1958-59 felietony polityczne i kulturalne podpisane Cat). Ogłaszał też recenzje teatralne w „Tygodniku Zachodnim” (1956-57). Jesienią 1956 krótko prowadził wykłady z literatury rosyjskiej na UW. W 1957 został członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i Związku Literatów Polskich. W tymże roku otrzymał Nagrodę im. W. Pietrzaka. Od 1958 zamieszczał artykuły, felietony i recenzje w paryskiej „Kulturze” (pod nazwiskiem i pseudonimem Cat). W marcu 1964 należał do sygnatariuszy Listu 34 pisarzy i uczonych w obronie wolności słowa, za co został objęty zakazem druku; redakcje „Kierunków” i „Słowa Powszechnego” zerwały z nim współpracę. W tymże roku zaczął publikować w paryskiej „Kulturze” (pod pseudonimem Gaston de Cérizay) artykuły dotyczące sytuacji politycznej w Polsce, za co w połowie 1965 został oskarżony przez prokuraturę o przekazywanie wrogim ośrodkom materiałów szkalujących Polską Rzeczpospolitą Ludową (proces zawieszono). Odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta i Węgierskim Krzyżem Zasługi II klasy. Zmarł po długotrwałej chorobie 18 lutego 1966 w Warszawie. W 1984 otrzymał pośmiertną nagrodę niezależnego pisma „Arka” za twórczość prozatorską.

Twórczość

1. Henryk Sienkiewicz. Studium literackie. Wilno: A. Rutkowski 1916, 55 s.

2. Statut Litwy Środkowej. (O autonomię wileńską). [Szkic]. Wilno: L. Chomiński 1922, 48 s.

3. Kropki nad „i. [Felietony polityczne]. [Wilno:] Nakład „Słowa”; Wydawnictwo Wileńskie 1927, 134 s. [Wyd. 2] Warszawa: Penelopa 1994.

4. Dziś i jutro. [Felietony polityczne]. [Wilno:] Nakład „Słowa”; Księgarnia J. Zawadzkiego [1929], 205 s.

5. Myśl w obcęgach. [Felietony polityczne]. Słowo 1931 nr 3-152. Wyd. osobne z podtytułem: Studia nad psychologią społeczeństwa sowietów. Warszawa: F. Hoesick 1931, 209 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1932; wyd. 3 tamże 1935; wyd. 4 Poznań: Wydawnictwo im. L. Zondka 1990; Warszawa: Wydawnictwo Polskie KPN [Konfederacji Polski Niepodległej] 1991; Warszawa: LTW 1998.

Przekłady

angielski

Russian minds in fetters. [Przeł. i wstęp:] E. Sapieha. London 1932.

6. Wileńska powieść kryminalna. [Współautorzy: W. Charkiewicz, J. Mackiewicz, J. Wyszomirski]. Słowo 1933 nr 65-103. Wyd. osobne Wilno: [drukarnia] „Słowo” 1933, 191 s. Wyd. nast.: Wstępem i przypisami opatrzył W. Lewandowski. Londyn: Kontra 1995, 181 s.

Autorzy podpisani wspólnym pseudonimem: Felicja Romanowska; w wyd. 1995 podane nazwiska autorów. Według S. Mackiewicza wkład autorski przedstawia się następująco: J. Mackiewicz – 12 rozdziałów, J. Wyszomirski – 10 rozdziałów, S. Mackiewicz – 4 rozdziały, W. Charkiewicz – 1? rozdział (Nie wystrzelone naboje. „Kronika1957 nr 3).
Wstęp W. Lewandowskiego: O „Wileńskiej powieści kryminalnej” i kilku „sprawach” wileńskich (w wydaniu z 1995, s. 15-63).

7. Powiastki dla Basi i Ali. [Opowiadania dla dzieci]. [Wilno: „Słowo1938], 14 s.

8. Książka moich rozczarowań. [Szkice literackie i publicystyczne]. Warszawa: Rój 1939, 380 s.

Zawartość

Wybór artykułów wstępnych i felietonów drukowanych w „Słowie” w 1924-1938 w działach: Walka z polskim zakłamaniem; Francja; U źródeł mego imperializmu; Ludzie i wydarzenia o kobiecych oczach; Józef Piłsudski; Wszystko kocham co paliłem, wszystko palę co kochałem; Accipe lampademardentem; Zrozummy przeklinanych; Ludzie, którzy przechodzą i którzy przeszli; Osty, skowronki i Nabuchodonozory.

9. Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r. [Eseje historyczno-polityczne]. Powst. jesień 1940. Wyd. Londyn: M.I. Kolin 1941, 347 s. Wyd. nast.: [Warszawa:] Polski Instytut Spraw Międzynarodowych 1958, powielone; Cz. 1-2. [Kraków:] Enigma* [1983-1984]; z przedmową J. Perkala. Londyn: Puls 1985; Warszawa: Kontra* 1985; Wrocław: Wektory* 1986; Wrocław: Wektor* 1989; Warszawa: Głos* 1989; [wyd. 10] Londyn: Puls 1993. Przedruk zob. poz. (t. 3).

Układ w częściach: Noc i brzask; Ranek; Dzień; Wieczór.

Przekłady

niemiecki

Marburg 1956.

10. List otwarty do pana Prezesa Rady Ministrów. [Londyn 28 XI 1940], 2 s.

W związku z komunikatem Rządu Polskiego w „Dzienniku Polskim” z dnia 22 XI 1940 głoszącym, iż na emigracji powinno wychodzić tylko to jedno polskie pismo polityczne.

11. O jedenastej, powiada aktor, sztuka jest skończona. Polityka Józefa Becka. [Studium polityczne]. Londyn: M.I. Kolin 1942, 172 s. Przedruk zob. poz. (t. 2). Por. poz. .

Przekłady

angielski

Colonel Beck and his policy. [Przeł.] A.T. Lutosławski. London 1944.

12. Dostojewski. [Studium biograficzne]. Powst. ok. 1943. Druk „Wiadomości”, Londyn 1950 nr 34, 41, 46, 48, 50, 52/53, 1951 nr 2, 4, 6, 10, 11/12, 14, 18, 20, 24, 26, 31, 34, 39, 40, 44. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 262 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1979; Londyn: Puls 1993, wyd. nast. tamże 1995; [wyd. 5] Bielsko-Biała: Studio Sto 1997.

Przekłady

angielski

Dostoyevsky. [Przeł.] S. Horko. London 1947.

niemiecki

Der Spieler seines Lebens F.M. Dostojevskij. Zürich 1952.

portugalski

Dostoievski. [Przeł.] J. da Natividade Gaspar. Lisboa 1955.

13. Klucz do Piłsudskiego. [Szkic biograficzny]. Londyn: Nakład autora 1943, 174 s. Wyd. nast.: Warszawa: Krąg* 1984; Warszawa: Iskry 1992, wyd. 3 [właśc. 4] tamże 1996. Przedruk zob. poz. (t. 1).

14. Lata nadziei. (17 września 1939-5 lipca 1945). [Publicystyka polityczna]. Londyn: Nakład autora [1946], 216 s. Wyd. nast.: Warszawa: Krąg* 1984; Warszawa: Głos 1990. Przedruk zob. poz. (t. 4). Por. poz. .

Dot. emigracji polskiej w latach 1939-1945.

15. Nuremberg and after. [Szkic]. Newtown: Montgomeryshire Printing and Stationery Co. 1946, 31 s.

Autor podpisany: Gallieni Gallus.

16. Melina. Pięć odsłon dramatycznych. Londyn: Gryf 1951, 40 s. Prapremiera: Londyn, Teatr Sztuk Czytanych 1951.

17. Kamil Arago. [Utwór dramatyczny w 1 akcie]. Prapremiera: Londyn, Teatr Sztuk Czytanych 1952. Druk „Kultura”, Paryż 1952 nr 9 s. 37-43. Przedruk „Kierunki” 1957 nr 33 s. 9.

Prapremiera krajowa: Łódź, Teatr Nowy 1960.

18. Siżyś. [Utwór dramatyczny w 1 akcie o Z. Krasińskim]. Prapremiera: Londyn, Teatr Sztuk Czytanych 1952. Druk „Kultura”, Paryż 1952 nr 9 s. 43-56.

Prapremiera: krajowa łącznie z J.M. Rymkiewicz: Król w szafie pt. Album jednoaktówek. Prapremiera: Łódź, Teatr Nowy 1960.

Adaptacje

telewizyjne

pt. Spotkania. Adaptacja: R. Szejd. Telewizja Polska 1977.

19. Stanisław August. [Studium biograficzne]. Londyn: Gryf 1953, 257 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956; wyd. 3 Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1978; [wyd. 5] [Red. O. Klecel]. Warszawa: Świat Książki 1999.

20. Fakty i dokumenty. Londyn: Mac Neill 1954, 19 s.

Stenogram przemówienia Prezesa Rady Ministrów S. Mackiewicza w dniu 28 czerwca 1954 r. w sali Rady Narodowej RP w Londynie.
Wydane z funduszy prywatnych.

21. Londyniszcze. [Felietony]. Przegląd Kulturalny 1956 nr 20-49. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1957, 150 s.

Zawartość

Irytacja poskramiana; W ciągu kilku sekund; Kieliszek koniaku; Psychologia góruje nad prawem; W odpowiedzi na listy i anonimy; O podświadomości w polityce zagranicznej; Felieton o snobizmie; Europa a Anglia; Moje emigracyjne dossier; Rok 1863; Rok 1877 i konferencja w Wersalu; O niedotrzymanym układzie.

22. Od małego Bergu do wielkiego Bergu. [Szkic polityczny]. Londyn: Nakład „Tygodnika 1956, 95 s.

23. Muchy chodzą po mózgu. [Szkice literackie]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, 211 s.

Wybór felietonów drukowanych w londyńskich „Wiadomościach” w 1950-1956.

Zawartość

Sciogli la treccia; Recenzja i recenzent; Prababki nie zawsze były sędziwe; O Gogolu; Chciałem pisać; Na Totenham Court Road; Gramatyka i astrologia; Quo vadis; Wszystko albo nic; Należy umieć fotografować dokumenty; Pamiętniki Chłędowskiego; Uwagi prawnika; Sam na sam z Czechowem; „Powieści może pisać tylko szlachta”. Drugi po Boccacciu. Podróż na Sachalin. „Doktor, ich sterbe”; Złotawy pył; Secesja; Karol Maurras; O, Sehnsucht du!; Przestępczość młodocianych; Falanster literatów.

24. Zielone oczy. [Szkice polityczno-historyczne]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1958, 354 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1959, wyd. 3 1987.

Kontynuacja książki Lata nadziei, poz. ; dot. okresu międzywojennego, wydarzeń lat II wojny światowej i lat powojennych.

25. Był bal. [Szkice historyczne i literackie]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1961, 370 s. Wyd. 2 tamże 1973.

Zawartość

Grom po gromie; Był bal; Wdzięk i niewinność; Klio szepce swoje prawa; Początki romantyzmu; Restauracja; Liberum conspiro; Mickiewicz mój i wasz; Brytania panuje nad morzami; Filozofia niemiecka; Wyraz: „burżuazja”; Rozstajne drogi; Napoleon III; Wojna krymska; Po rozbiciu świętego przymierza; Bismarck, czarna kotka i Lola Montez; Bismarck i Grottger; Od Biarritz do Sedanu; Przeciwieństwa; Sienkiewicz; „Marsylianka” i „Augustyn”; Znam, zanadto dobrze znam; Lew Tołstoj; Republika oportunistyczna; Od oportunizmu do sojuszu z Rosją; Panama i Dreyfus; Galicja a Franciszek Józef; Rosyjskie impresje; Z Klio na kolanach.

26. Dogrumowa. (Komedia). Dialog 1961 nr 7 s. 39-61.

Na motywach książki: Stanisław August, zob. poz. .

27. Dom Radziwiłłów. [Eseje historyczne]. Powst. 1962. Wyd. ze wstępem J. Jaruzelskiego. Warszawa: Czytelnik 1990, 253 s.

Książka wydana z egzemplarza przeznaczonego do wydania w języku niemieckim w wydawnictwie Piper Verlag; odnaleziona w 1987 przez T. Nowakowskiego.
Zawiera fragmenty książek: Stanisław August [poz.], Herezje i prawdy [poz.].

Zawartość

La donna e mobile; Pierwsze cztery pokolenia; Cztery znaczenia wyrazu: Litwin; Radziwiłłowie XV wieku; Barbara Radziwiłłówna; Przeciwieństwa; Rozmyślania w Archiwum; Mikołaj Czarny; Habent sua fata libelli; Pamiętnik Albrychta Stanisława Radziwiłła, kanclerza wielkiego litewskiego; Zwycięstwa i klęska; Henryk Sienkiewicz i litewskie „Vichy”; Archiwum Radziwiłłowskie z XVII i XVIII wieku; Nike, Nike, Nike; Równouprawnienie z monarchami; Wojna z Sapiehami; Dekadencja; Memento mori; Anegdoty o „Panie Kochanku”; Polityka ks. Karola Radziwiłła; Pojednanie z królem; Wstęp do XIX wieku; Honor Polaków; Eliza i Wilhelm; Odnowicielka Nieświeża; Artur Bartels – Radziwiłł nieprawy; Prezes Koła Polskiego w Berlinie; Renata; Książę Janusz Radziwiłł; Piłsudski w Nieświeżu; Chrzest księżniczki.

28. Herezje i prawdy. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1962, 269 s. Wyd. 2 tamże 1975.

Szkice historyczne dot. XIV-XV wieku.

29. Polityka Becka. Paryż: Instytut Literacki 1964, 188 s.

Zawartość

M.in. fragment z książki zob. poz. .

30. Europa in flagranti. [Szkice historyczne i literackie]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1965, 311 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1975, [wyd. 3] Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 2000.

Zawartość

Boerowie; Anatol France; Bokserzy [dot. powstania w Chinach w 1900]; Wielkie zagadnienia filozofii historii; Anglia, Niemcy i osoby dramatu; Kraków [o T. Boyu-Żeleńskim i S. Wyspiańskim]; Dekadencja [w literaturze rosyjskiej]; Edward VII; Wyspiański [o publicystyce Młodej Polski]; Prowokacja [analiza pojęcia]; Walka z kościołem we Francji; Wojna rosyjsko-japońska; Rozważania nieśmiałe [dot. etyki w rządzeniu państwem]; Manifest 17 października; Galicja w 1906 roku; Polacy w pierwszej dumie; Klawisze od fortepianu zamiast zębów; Tygrys [G. Clemenceau]; Pierwsze urzędowanie Clemenceau; Kryzys bałkański; Powieść Arystydesa Brianda; Nastroje; Dwie epoki; Agadir; Wywłaszczanie [o H. Sienkiewiczu]; Długosz, Pasek, Sienkiewicz; Kontusze, sukmany, zbrodnia, „Zet”; Młodość Churchilla; Śmierć Tołstoja; Wojna z Turcją; Sazonow; Pani zabija pana [dot. Francji w 1913].

31. Odeszli w zmierzch. Wybór pism 1916-1966. [Wyboru dokonali: W. Mackiewiczowa, A. Niemczykowa, B. Rzepecka]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1968, 366 s.

Zawartość

Szkice, felietony i recenzje m.in. o teatrze polskim w latach międzywojennych i współczesnych, o filmie polskim, o literaturze polskiej i obcej oraz o autorach i aktorach.

32. Kto mnie wołał, czego chciał... [Wybór felietonów]. Wyboru dokonali W. Mackiewiczowa, A. i W. Niemczykowie, B. Rzepecka. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1972, 438 s.

Teksty z lat 1923-1966, w tym część wcześniej niepublikowanych, wydanych z materiałów pośmiertnych autora.
Układ w działach: Nie wszystko możemy zapomnieć; Analiza pojęcia „honor”; Wszystko kocham, co paliłem, wszystko palę, co kochałem; Odeszli w zmierzch.

33. Kto mnie nie chciał? [Wybór szkiców publicystycznych]. Sztokholm: Jedność 1982, 75 s.

Aneks: K. Okulicz: Stanisław Mackiewicz. (Natus 1897 – Obiit 1966); M.K. Pawlikowski: Stanisław Mackiewicz w listach do przyjaciela; Z. Nowakowski: „Pamiętni w tej ojczyźnie synowi”.
Wybór fragmentów z broszur z 1945-1946: Świstek papieru; Modlitwa Judasza; Referendum, – oraz: Zapiski z kraju niewoli. [Powst. 1966].

34. [Dzieła]. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Pokolenie* 1986.

[T.] 1. Klucz do Piłsudskiego, 174 s. Zob. poz. .

[T.] 2. O jedenastej – powiada aktor – sztuka jest skończona. Polityka Józefa Becka, 171 s. Zob. poz. .

[T.] 3. Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r. Cz. 1-2, 178 + 179-347 s. Zob. poz. .

[T.] 4. Lata nadziei. (17 września 1939-5 lipca 1946) [właśc. 1945], 216 s. Zob. poz. .

W poszczególnych tomach podawany jedynie na okładce kolejny numer w ramach edycji.

35. Teksty. [Publicystyka polityczna]. Wybrał, oprac. oraz wstępem poprzedził J. Jaruzelski. Warszawa: Czytelnik 1990, 498 s.

Zawartość

Zawiera 81 felietonów politycznych.

Listy

1. Społeczeństwo polskie powinno iść na ugodę.... Korespondencja S. Mackiewicza i J. Putramenta z kwietnia i maja 1956 r. „Zeszyty Historyczne”, Paryż 2004 z. 148.

Broszury polityczne

Wydane nakładem własnym autora:.

Grudzień 1941. Fakty i dokumenty. London [1941], 38 s.
Listopad 1941. Fakty i dokumenty. London [1941], 42 s.
Październik 1941. Fakty i dokumenty. [London] 1941, 44 s.
Cała prawda. London [1942], 36 s.
Cel najbliższy. London [1942], 29 s.
Czarnym atramentem. London [1942], 38 s.
Lwów i Wilno. London [1942], 30 s.
Styczeń 1942. Fakty i dokumenty. London [1942], 40 s.
Timeo Danaos et dona ferentes. London [1942], 21 s.
Trzylecie. London [1942], 53 s.
Albo – albo. Po konferencji moskiewskiej. London, listopad 1943, 30 s.
Dymy Smoleńska. London, maj 1943, 31 s.
Kryzys rządu. London [1943], 32 s.
Po zgonie ś.p. gen. Sikorskiego i upadku Mussoliniego. London, sierpień 1943, 39 s.
Powrót Kota. London, kwiecień 1943, 28 s.
Z ziemi włoskiej. London, październik 1943, 45 s.
Czekamy. London, czerwiec 1944, 31 s.
[Czwartego] 4 stycznia 1944 r. London, styczeń 1944, VI, 34 s.
[Dziewiętnastego] 19 marca. London, marzec 1944, 31 s.
Maj 1944. London, maj 1944, 31 s.
Nie! London, listopad 1944, 15 s.
Nowogródek. London, luty 1944, 16 s.
Nowy rząd. London, grudzień 1944, 18 s.
Październik 1944. London, październik 1944, 31 s. [zawiera też: Z. Nowakowski: Persona gratis].
Pińsk. London, luty 1944, 14 s.
Przed majem. London, kwiecień 1944, 31 s.
Rozkaz. London, wrzesień 1944, 16 s.
Sosnkowski. London, maj 1944, 31 s.
Wielkanoc 1944. London, marzec 1944, 31 s.
Wilno. London, luty 1944, 16 s.
Britain and Poland in October 1945. London [1945], 16 s.
Co teraz robić? London, październik 1945, 15 s.
Jedźmy: nikt nie woła. London, styczeń 1945, 15 s.
Lady Macbeth myje ręce. London, lipiec 1945, 15 s.
List filozoficzny. London, wrzesień 1945, 15 s.
Mikołaj, Mikołaj Mikołajewicz, Mikołajczyk. London, luty 1945, 15 s.
Modlitwa Judasza. London, maj 1945, 15 s.
Niepomni na braci zza Buga. London, listopad 1945, 16 s.
Niewola krymska. London, marzec 1945, 19 s.
Studium o prowokacji. London, grudzień 1945, 16 s.
Świstek papieru. London, kwiecień 1945, 15 s.
Wracać czy nie wracać. London, sierpień 1945, 15 s.
Referendum. London lipiec 1946, 15 s.
Zjednoczenie narodowe czy klucz partyjny. [London 1951], 15 s.
O handel śmiercią. [London 1953], 16 s.
Za kulisami rezygnacji Prezydenta. [London] 1953, 16 s.
O sąd obywatelski nad handlarzami śmiercią. London maj 1954, 11 s.
Wybory. [London: Nakład autora] 1954, 14 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN ok. 1956.

Autor o sobie

S. Mackiewicz: Odeszli w zmierzch. [11 tekstów wspomnieniowych]. W tegoż: Kto mnie wołał, czego chciał... zob. Twórczość poz. .
S. Mackiewicz: Un travail raté. Kultura”, Paryż 1955 nr 11 [dot. działalności politycznej].
S. Mackiewicz: O moim „Londyniszcze. Dziennik Polski 1956 nr 280.

Wywiady

Dlaczego wróciłem? Rozm.: [G. Jaszuński] (gj). Życie Warszawy 1956 nr 143.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Rocznik Literacki 1966” wyd. 1968 (P. Grzegorczyk).
Polski słownik biograficzny. T. 18 cz. 4. Wrocław 1973 (J. Jaruzelski).
J. Jaruzelski: Mackiewicz 1896-1966. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 1986 nr 2 [tu bibliografia przedmiotowa i kalendarium].
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Książki

F.B. Czarnomski: Sam na sam, czyli rozmowa z Mackiewiczem o Mackiewiczu. Londyn: Nakład autora 1941, 22 s.
E. Hinterhoff: Moja odpowiedź. Fakty i dokumenty. Londyn: Nakład autora 1942, 30 s. [polemika z poglądami S. Mackiewicza].
J. Jaruzelski: Mackiewicz i konserwatyści. Szkice do biografii. Warszawa: Czytelnik 1976, 229 s.
J. Jaruzelski: Stanisław Cat-Mackiewicz 1896-1966: Wilno-Londyn-Warszawa. Warszawa: Czytelnik 1987, 353 s., wyd. 2 poszerzone Warszawa: Instytut Kultury 1994.
J. Karbowska: Z Mackiewiczem na ty. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1994, 289 s.

Artykuły

I. Pannenkowa: Cat-Mackiewicz na widowni. Tygodnik Warszawski 1946 nr 43.
J. Gavrilov: Russkaja literatura „po Mackeviču. „Literaturnaâ Gazeta”, Moskwa 1958 nr z 10 XII.
[S. Kisielewski] Kisiel: Chwalę Mackiewicza. Tygodnik Powszechny 1958 nr 12.
[J. Mieroszewski] Londyńczyk: Kisiel – Cat – Pax. „Kultura”, Paryż 1958 nr 9.
[W.A. Zbyszewski] K. Nienaski: Twórczość krajowa Stanisława Mackiewicza. Kultura”, Paryż 1958 nr 7/8.
[S. Kisielewski] Kisiel: Marginalia kulturalne – i nie kulturalne. Tygodnik Powszechny 1960 nr 25 [o esejach S. Mackiewicza].
W. Olszewski: W zaułku Mackiewicza. Horyzonty”, Paryż 1960 nr 45.
J. Sakowski: Tryptyk o Stanisławie Mackiewiczu: Nimb nad peruką [recenzja: Stanisław August]; Mackiewicz a Proust; Nasi najulubieńsi [dot.: Londyniszcze]. W tegoż: Asy i damy. Paryż 1962.
J. Wendel: Skrzypek i kataryniarz. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1965 nr 31 dod. „Tydzień Polski”.
W.A. Zbyszewski: Europa in flagranti” Stanisława Mackiewicza. Kultura”, Paryż 1965 nr 12.
W.A. Zbyszewski: Mackiewicz i wolność prasy w Polsce. Kultura”, Paryż 1965 nr 10.
W. Hubert: Im memoriam Stanisława Mackiewicza. Begegnung mit Polen”, Düsseldorf 1966 nr 3.
L. Kirkien: Lord Paradoks polskiego dwudziestolecia. Kronika”, Londyn 1966 nr 10.
K. Okulicz: Stanisław Mackiewicz. Kultura”, Paryż 1966 nr 3.
J. Stefanowicz. „Życie i Myśl1966 nr 3.
S. Stomma: Cat. „Tygodnik Powszechny1966 nr 10.
W. Wnuk: Ostatni, co tak poloneza wodził. Kierunki 1966 nr 14.
J. Wyka: Historiozofia anegdoty i uroki reliktów. Twórczość 1966 nr 12.
W.A. Zbyszewski: Stanisław Mackiewicz. Kultura”, Paryż 1966 nr 6, przedruk w tegoż: Zagubieni romantycy i inni. Paryż 1992.
A. Micewski: Stanisław Mackiewicz-Cat. Więź 1967 nr 10.
M.K. Pawlikowski: Stanisław Mackiewicz w listach do przyjaciela. Kultura”, Paryż 1967 nr 5.
A. Bergman: Dziejopisarstwo Stanisława Mackiewicza. W tegoż: Zakamarki historii. Londyn 1968.
S. Kisielewski: Człowiek wolny – poza czasem. Tygodnik Powszechny 1971 nr 12, przedruk w tegoż: Z literackiego lamusa. Kraków 1979 [dot. m.in.: Odeszli w zmierzch].
W. Meysztowicz: Stanisław Mackiewicz. W tegoż: Poszło z dymem. T. 1. Londyn 1973.
H. Krzeczkowski: Uroki postawy zachowawczej. Tygodnik Powszechny 1976 nr 34, przedruk w tegoż: Proste prawdy. Warszawa 1996.
K. Narutowicz: Mackiewicz. W tegoż: Konstelacje. Warszawa 1980.
L. Wudzki: Cat-Mackiewicz contra [Stanisław] Brzozowski. Argumenty 1981 nr 18.
W. Szczypka: S. Cat-Mackiewicz – publicysta polityczny. Przegląd Katolicki 1985 nr 27.
Z. Miedziński: Pisarz myślący inaczej. Kierunki 1986 nr 7.
E. Czapiejewski: U źródeł sporu o koncepcję polityki zagranicznej między S.Catem-Mackiewiczem a Stanisławem Strońskim. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 1988 [t.] 62.
A. Maśnica: Nad myślą polityczną Stanisława Cata-Mackiewicza. Chrześcijanin a Współczesność 1989 nr 3.
J. Jarzębski: The document. Polaritiess of its employment by Białoszewski and Mackiewicz. W: New perspectivesin twentieth century Polish literature. London 1992.
[Z. Florczak] Pelikan: Seans polityczny z Catem. Kultura”, Paryż 1993 nr 5 s. 14-26.
T. Zabłocki-Gwasz: Trudna przyjaźń. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1993 nr 196.
E. Szakalicki: Zapomniany Stanisław Cat-Mackiewicz. Tygodnik Solidarność 1996 nr 34.
A. Górski: Księgozbiór Stanisława Mackiewicza. Kwartalnik Konserwatywny 1997 nr 1 [dot. lektur S. Mackiewicza].
J. Narbutt: Nie domyślenia Cata-Mackiewicza. Arcana 1997 nr 1.
E. Szakalicki: Stanisława Cata-Mackiewicza – portret ideowy. Arcana 1997 nr 1.
Tajemnica „Gastona de Cerezay. Śledztwo w sprawie Stanisława Cata-Mackiewicza w dokumentach MSW. Oprac. G. Sołtysiak. Przegląd Tygodniowy 1998 nr 30.
W. Wasilewski: Stanisław Cat-Mackiewicz jako historyk. Kwartalnik Konserwatywny 1998 nr 4.
J. Garliński: Cat w Londynie. Gazeta Wyborcza 2002 nr 273.
K. Grygajtis: Stanisław Cat-Mackiewicz – szkic do portretu. Tolerancja 2003 t. 10.
A. Chomiuk: Wobec Rosji sowieckiej. Obraz społeczeństwa totalitarnego w reportażach Stanisława Mackiewicza i Melchiora Wańkowicza. W: Reportaż w dwudziestoleciu międzywojennym. Lublin 2004.
K. Tarka: Bankrut” i „kapitulant” czy „wybitny publicysta”? O powrocie Stanisława Mackiewicza do Polski. Zeszyty Historyczne”, Paryż 2005 z. 151, 153.
S. Cenckiewicz: Stanisława Mackiewicza powroty do Polski. Pomiędzy kompromisem a zdradą. Gazeta Polska 2006 nr 12.
A. Kozłowska: Intrygujące archiwum Cata. „Gazeta Wyborcza”, dod. Trójmiasto 2006 nr 276 [dot. zbiorów fotograficznych].
T. Mizak: Ostatni wielki monarchista kresowy. Myśl Polska 2006 nr 10.

Dziś i jutro

K.W. Zawodziński: Publicystyka Mackiewicz. Wiadomości Literackie 1930 nr 2.

Myśl w obcęgach

M. Czapska. „Kobieta Współczesna1931 nr 35.

Książka moich rozczarowań

J. Maśliński: Zbieracz kamyków filozoficznych. Comeodia 1939 nr 3.
K. Pruszyński: Zagończyk publicystyki polskiej. Ilustrowany Kurier Codzienny 1939 nr 6, przedruk w tegoż: Wybór pism publicystycznych. T. 1. Kraków 1966.
J.E. Skiwski. „Kronika Polski i Świata1939 nr 6.
K. Koźniewski: Książki jego rozczarowań. Literatura 1992 nr 4, 5, przedruk w tegoż: Przekorni. Warszawa 2000.

Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r.

E. Ligocki: Echa z martwego domu. Edynburg: T. Nelson & Sons 1942, 32 s.
W. Kętrzyński: Od brzasku do nocy. Dziś i Jutro 1946 nr 46.
S. Kisielewski: Porządek stary już się wali. W tegoż: Rzeczy małe. Warszawa 1956.

Dostojewski

R. Curle. „Time and Tide”, Londyn 1948 nr 44.
Ch. Hollis: The novelist of schizofrenia. The Tablet”, Londyn 1948 nr 5644.
P. Tromer: Sense and sensibility. The Spectator”, Londyn 1948 nr 6276.
S. Lem: O Dostojewskim niepowściągliwie. Nowa Kultura 1957 nr 25, przedruk w tegoż: Wejście na orbitę. Kraków 1961.
J. Maśliński: Dostojewski – czy masoni, cykliści i seksualiści?Życie Literackie1957 nr 27.
R. Przybylski: Prorok. Kultura 1957 nr 36.
P. Jasienica: Obrona grzesznicy. Twórczość 1958 nr 3.
A. Łaszowski: Z Mackiewiczem o Dostojewskim. Kierunki 1974 nr 44 [wspomnienie z rozmowy].
A. Rogalski: Dostojewski” Mackiewicza. W tegoż: Między fascynacją a krytycyzmem. Warszawa 1988.
J. Stempowski: Stanisław Mackiewicz o Dostojewskim oraz kilka uwag o biografiach literackich. W tegoż: Polska krytyka literacka. T. 2. Warszawa 1988.

Klucz do Piłsudskiego

J. Jaruzelski: Od Ziuka do Komendanta. Rzeczpospolita 1992 nr 274.

Lata nadziei

Z. Nowakowski: L'éléphant terrible. Wiadomości”, Londyn 1946 nr 8.
S. Stroński: Książka bez nadziei. Wiadomości”, Londyn 1946 nr 14/15.

Stanisław August

P. Hertz: Esej czy program historyczny. Przegląd Kulturalny 1957 nr 14.
P. Jasienica: Wzgardzony, lecz mądry. Nowe Książki 1957 nr 13.
M. Kasterska: Ten, co przynosi nieszczęście. Horyzonty”, Paryż 1957 nr 11.
M. Kasterska. „Horyzonty”, Paryż 1957 nr 34.
M. Klimowicz: Rehabilitacja Stanisława Augusta. Nowe Sygnały 1957 nr 17.
J. Łojek: Cat o Stanisławie Auguście. Współczesność 1957 nr 5.
J. Ziomek: Obrona Stanisława Augusta. Życie Literackie 1957 nr 34.
J.E. Płomieński: Rehabilitacja Stanisława Augusta. Życie i Myśl 1959 nr 9/10.
R. Stobiecki: Stanisław August” Stanisława Cata-Mackiewicza przyczynek do charakterystyki historycznej. Folia Historica 1990 z. 38.

Londyniszcze

K.A. Jung: Dlaczego Londyniszcze?Przegląd Kulturalny1956 nr 40.
Lector: Rewizjonizm. Mackiewicz. Horyzonty”, Paryż 1956 nr 4.

Muchy chodzą po mózgu

N. Modzelewska: Chodzą muchy, chodzą... Twórczość 1958 nr 5.

Zielone oczy

W. Górnicki: Paradoksalna lektura. Nowe Książki 1959 nr 13.
P. Jasienica: Fiat voluntas. Twórczość 1959 nr 7.
W. Pobóg-Malinowski. „Orzeł Biały”, Londyn 1959 nr 28.
J. Putrament: Bruliony. Przegląd Kulturalny 1959 nr 24.
O. Terlecki: Marginesy „Zielonych oczu. Życie Literackie 1959 nr 26.
B. Wiślicki: Ślepi i kulawi. Więź 1959 nr 7/8.
S. Zabiełło: Mackiewicz o emigracji. Słowo Powszechne 1959 nr 105.
W. Wohnout. „Kultura”, Paryż 1960 nr 1/2.

Był bal

K. Grzybowski: Jak ślicznie, lekko tańczysz pan...” „Życie Literackie 1961 nr 30, polemika: [S. Kisielewski] Kisiel: Ramanentów żółciowych ciąg dalszy. „Tygodnik Powszechny1961 nr 35.
D. Horodyński: Urok anachronizmu. Nowe Książki 1962 nr 2.

Dom Radziwiłłów

J. Lohmann: Ofiara koniunktury. Dekada Literacka 1991 nr 6.

Herezje i prawdy

K. Koźniewski: Herezje i półprawdy. Polityka 1963 nr 28.
T.J. Żółciński: Między apoteozą a potępieniem. Twórczość 1963 nr 10.

Polityka Becka

[J. Mieroszewski] Londyńczyk. „Kultura”, Paryż 1964 nr 7/8.

Europa in flagranti

A. Micewski: Ostatnia książka Mackiewicza. Więź 1966 nr 3.

Odeszli w zmierzch

K. Koźniewski: Złotawy pył... Polityka 1969 nr 9.
W. Maciąg: Gawędy krytyczne Cata. Nowe Książki 1969 nr 4.
Z. Szpotański. „Znak1969 nr 183.

Kto mnie wołał, czego chciał...

A. Garlicki. „Kultura1972 nr 46.
M. Kurzyna: Cata-Mackiewicza gorycz nie spełnionych nadziei. Słowo Powszechne 1972 nr 286.
J. Jaruzelski: Kto mnie wołał... mało dał. Nowe Książki 1973 nr 1.
P. Hertz: Kto mnie wołał... Tygodnik Powszechny 1974 nr 10, przedruk w tegoż: Miary i wagi. Warszawa 1978.
W. Władyka. „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego1974 t. 13 z. 1.

Teksty [Publicystyka polityczna]

R. Habielski: Spotkanie z Mackiewiczem. Więź 1991 nr 5.
W. Łazuga. „Przegląd Zachodni1992 nr 2.

„Społeczeństwo polskie powinno iść na ugodę...”

J. Jaruzelski: List do redakcji. Zeszyty Historyczne”, Paryż 2004 z. 148.