Mackiewicz Józef

BIO

Born on 1 April 1902 in Saint Petersburg; son of Antoni Mackiewicz, who came from a landowning family and owned several tenement houses in Petersburg as well as the winemaker Fochts and Company, and Maria, née Pietraszkiewicz; younger brother of the prose writer and journalist Stanisław Mackiewicz (pseudonym Cat), and uncle of the prose writer Kazimierz Orłoś. He moved to Wilno (Vilnius) in 1907, where from 1910 he attended the private Russian-language Vinogradov classical secondary school. Following then German occupation of the city during World War I, he attended the Polish secondary school run by the Association of Teachers and Educators from autumn 1915. In May 1916, he moved to the Bejnarowo estate in the Kowno (Kaunas) region, where he received a home education before taking his school leaving exams in Wilno. While in the sixth year of secondary school, he volunteered to fight in the Polish-Soviet War, joining in January 1919 the 10th Uhlan Regiment of the Lithuanian-Belarusian Division which was formed in Pietków near Łapy. He was most probably wounded and following a period of hospital treatment, he transferred to the 13th Vilnius Uhlan Regiment. In autumn 1919, he spent some time in Wilno and acted as a courier for the Second Department of the front command. He returned to the 13th regiment in 1920. Following the truce, he was released from military service in late 1920 and after a short stay in Wilno, he arrived in Warsaw in June 1921. That year, he published in "Dziennik Poznański" (no. 11, as J.M.) his first text List żołnierza-kawalerzysty (Letter of a cavalry soldier). However, he considered his debut proper to be the reportage piece Z ostępów leśnych Białowieży (From the backwoods of Białowieża), which appeared in 1922 in the daily "Słowo" (no. 28, as Ali). He collaborated with that newspaper – which was founded in 1922 by his brother Stanisław Mackiewicz and then published by him until the outbreak of World War II – initially as a sub-editor and editorial assistant, while also publishing short notes there (using the cryptonym: j.m. and m., which was also used by Stanisław Mackiewicz). He also contributed (almost always using pseudonyms and cryptonyms) numerous articles and reports (between 1922 and 1924 primarily using the by-line Ali, then from 19125: J., J.M., m.), as well as theatre reviews (as Z.O.), and column pieces (1930-35 as aż). On the basis of his testimony assuring that he had completed advanced secondary education as part of courses for former prisoners of war, he started a degree in natural sciences at the University of Warsaw (1921/22). He then returned to Wilno and continued his studies at the Stefan Batory University. He never completed his degree. In 1924, he married the teacher Antonina Kopańska. As a correspondent for the Warsaw dailies "Kurier Poranny" and "Przegląd Wieczorny" (do 1929), he used the cryptonyms J., J.M., and M. He started his career as a writer with the comedy Pan poseł i Julia (The senator and Julia), co-authored with Kazimierz Leczycki and staged in Wilno in 1931. He continued to publish numerous reports on social issues, articles and columns in "Słowo" (including some as J.M.). He supported the idea of a solidarity-based community of all nationalities living in the eastern territories of the Republic of Poland (the Krajowcy idea). Around 1930, following the break-up of his marriage to Antonina Kopańska, he was briefly in a relationship with Wanda Żyłowska. He met the journalist Barbara Toporska in 1933 and married her, in the Orthodox Church, in May 1939. After the death of his first wife Antonina, they could marry in the Catholic Church in 1973. Following the outbreak of World War II, he escaped the Soviet Army that invaded on 17 September 1939, fleeing to Kaunas. In mid-October of that year, he published an article on Polish-Lithuanian relations in the magazine "Lietuvos Žinios". His text was critical of the pre-war Polish governments, with a Polish translation appearing in 1989 under the title My, wilnianie... (We, Wilnians) in the Catholic weekly "Tygodnik Powszechny" (no. 41). Shortly afterwards he returned to Vilnius, which had been transferred to Lithuania on the basis of the Soviet-Lithuanian pact, and founded the daily "Gazeta Codzienna", of which he was editor and publisher until he was stripped of his publishing licence in May 1940. Following the incorporation of Lithuania into the USSR, he lived in Czarny Bór, near Vilnius, and worked as a lumberjack and carter. During the German occupation, he wrote several anti-Soviet articles and two sketches for the novel Droga donikąd (Road to Nowhere) between July and October 1941 (using the cryptonym J.M.) that appeared in the daily "Goniec Codzienny", which was published by the German authorities. According to subsequent accounts, he was sentenced to death in late 1942 by the Special Military Court of the Home Army (AK) for collaborating with this publication. In spring 1943, his sentence was suspended by the head of the Wilno AK District, colonel Wilk (Wolf; Aleksander Krzyżanowski). In May 1943, the German authorities invited him to join a group of ten Polish workers from Warsaw and three international journalists who travelled to Katyń where he witnessed the exhumation of murdered Polish officers (he received the approval of the Polish underground authorities for this role). His testimony appeared in an interview published as Widziałem na własne oczy ... (I saw it with my own eyes...) in "Goniec Codzienny" in 1943 (no. 577, 3 June ). He reported on what he saw to the Polish underground authorities in Warsaw and Wilno. From May 1944, he lived in Warsaw, where he published three issues of the anti-communist periodical "Alarm". In the run up to the Warsaw Uprising of 1944, he moved to Krakow, leaving that city on 18 January and travelling via Prague and Vienna to Italy. Following a short stay in Milan, he arrived in Rome, where from May 1945 he was commissioned by the Office of Studies of the Culture and Press Department of the Second Corps to work on the publication Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów (The Katyń crime in light of documentary evidence). In November 1945, the disciplinary council of the Union of Journalists of the Republic of Poland – Italian Syndicate, issued him with an official warning for his article in "Lietuvos Žinios". He was acquitted of collaborating with the press of the occupying German forces due to a lack of evidence. During this period, he began publishing articles, reportage pieces and memoir-based pieces in "Orzeł Biały" (Rome, 1945-46; he made his debut as an émigré in this periodical with Ponary – Baza (Ponary – Base), 1945, no. 35) and from 1946 in the London-based weekly "Lwów i Wilno", which was published by his brother S. Cat-Mackiewicz. He moved to London in 1947 and remained active as a journalist and literary author, continuing to contribute to the periodical "Lwów i Wilno" (until 1949), the London-based weekly "Wiadomości" (from 1947) and the Paris-based "Kultura" (from 1951). In 1949, he refused the London-based Citizens' Adjudicative Commission (Obywatelska Komisja Orzekająca) permission to investigate his activities as a journalist between 1939 and 1944 following a request from the Polish Home Army Veteran's Association in London. In April 1952, he testified before an investigative committee of the US Congress that was examining the Katyń crimes, the Select Committee to Investigate and Study the Facts, Evidence, and Circumstances of the Katyn Forest Massacre. His testimony was published in The Katyn Forest Massacre. Hearings [...]. Part 4. London/ Washington 1952 pp. 867-881; it was translated into Polish by Włodzimierz Bolecki, who used the pseudonym Jerzy Malewski, in "Kultura Niezależna" 1990, no. 61). In 1952, he joined the PEN Club Center for Writers in Exile, before cancelling his membership in 1959 in protest at the PEN Club accepting writers from the socialist bloc (his concern was with Hungarian authors). He moved to Munich in 1955, where his wife was to take up a post at Voice of America radio station. That year, readers of "Wiadomości" voted him their favourite writer in a poll sponsored by the Tazab company of London. He received further prizes in 1966, 1969, 1980, and 1982. He became a regular contributor to the Mannheim-based daily "Ostatnie Wiadomości" and its weekly supplement "Dodatek Tygodniowy" (from 1957); he published numerous articles in the London-based "Wiadomości" and in "Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza" (from 1958). He also published articles in German, British, and Italian magazines, as well as in Lithuanian, Belarusian and Russian émigré publications, including "Russkaja Mysl" (Paris), "Novyj Zhurnal" (New York), "Chasovoy" (Brussels), and "Golos Zarubezhya" (Munich). In 1955, he was involved in meetings of the Research Association for Central and East European Partnership (Studiengesellschaft für Fragen mittel – und osteuropäischer Partnerschaft) in Lindenfeld. In 1961, he received the H. Naglerowa prize of the Union of Polish Writers Abroad, while in 1963 he was awarded the Zurich-based A. Godlewska prize. In September 1969, the 11th Congress of Delegates of the Home Army Circle in London passed a resolution condemning Mackiewicz for his wartime behaviour and for his views expressed in the book Nie trzeba głośno mówić (It Goes without Saying). The Circle of Friends of the Writings of Józef Mackiewicz was founded in London the following year with the aim of securing financial support for the writer. In 1972, he received the literary prize of the New York-based Alfred Jurzykowski Foundation. In 1974, the Department of Slavic Studies of the University of Kansas (KU) nominated him for the Nobel Prize. In 1981, he received the Z. Hertz lifetime achievement award from the Paris-based journal "Kultura", although he refused to accept the prize because of its critical stance towards his activities as a journalist. Following the emergence of independent publishing houses in Poland that were not subject to state censorship, he permitted them to issue his works while banning any reprints by official publishers. In 1984, he received the honorary prize of the Krakow-based independent periodical "Arka". The Polish government in exile awarded him the Commander's Cross of the Order of Polonia Restituta in 1971. He died on 31 January 1985 in Munich. His ashes were laid to rest at the crypt of the Church of St Andrew Bobola in London. Following his death and that of his wife, also in 1985, the executor of his literary estate became his long-time publisher Nina Karsov-Szechter, who only permitted her own London-based publishing house Kontra to issue his works. In 2001, the Józef Mackiewicz annual prize was established in Warsaw. It is awarded to the author of the best literary or journalistic writing in a given year, with the inaugural winner announced in 2002.

Twórczość

1. Pan poseł i Julia. Komedia w 3 aktach. [Współautor:] K. Leczycki. Prapremiera: Wilno, Teatr Lutnia 1931.

See Studies

2. Wileńska powieść kryminalna. [Współautorzy: W. Charkiewicz, S. Mackiewicz, J. Wyszomirski]. „Słowo” 1933 nr 65-103. Wyd. osobne Wilno: [Drukarnia] „Słowo” 1933, 191 s. Wyd. nast.: Wstępem i przypisami opatrzył W. Lewandowski. Londyn: Kontra 1995, 181 s.

Podpisane wspólnym pseudonimem: Felicja Romanowska; w wyd. 1995 podane nazwiska autorów. Według S. Mackiewicza (Nie wystrzelone naboje. „Kronika” 1957 nr 3) wkład autorski przedstawia się następująco: J. Mackiewicz – 12 rozdziałów; J. Wyszomirski – 10 rozdziałów; S. Mackiewicz – 4 rozdziały; W. Charkiewicz – 1 ? rozdział.

Wstęp W. Lewandowskiego: O „Wileńskiej powieści kryminalnej" i kilku „sprawach" wileńskich, s. 15-63.

See Studies

3. [Bulbin z Jednosielca]. [Reportaże, proza i artykuły]. Pierwodruki „Słowo” 1922-1936. Wyd. osob. pt. Bulbin z Jednosielca. [Wybór:] M. Bąkowski. (Dzieła. T.14 [poz. ↑]). Londyn: Kontra 2001, 536 s. Wyd. nast. tamże (poza Dziełami) 2007.

Pierwodruki w „Słowie” podpisywane: Ali; aż; J. Mackiewicz; m. Tytuł całości, będący tytułem jednego z zamieszczonych tekstów, nadany przez autora wyboru.

See Studies

4. [Szesnastego] 16-go między trzecią a siódmą. [Opowiadania]. Wilno: [Drukarnia] „Słowo” 1936, 77 s.

Zawartość

Pieniądze; Ślizgawka; Pojedynek; Kuzyn z nieprzyjacielskich huzarów; Kiedy byłem głodny; 16-go między trzecią a siódmą.

See Studies

5. Bunt rojstów]. [Reportaże]. [Przedmowa:] F.A. Ossendowski; L. Chomiński. Wilno: [Drukarnia] „Słowo” 1938, XV, 215 s. Wyd. nast.: Warszawa: Gryf 1990; wyd. rozszerzone Londyn: Kontra 2011, 364 s. Przedruk rozszerzony zob. poz. ↑ (t. 13).

Zawartość

Błędne ogniki: Szukamy prawdy w powiecie Wilejskim; Radoszkowicki biskup „Piatidiesiatnikow”; Noc na Czarnym Trakcie; Dziwny sen Hanny z Dawidgródka. – Dygnitarze i łosie: Pan Prezydent strzela; Tajemnice i plotki puszczy Rudnickiej. – Bunt Narocza: Aneksja toni; W głównej kwaterze buntowników; Michał Rolicz w kajdanach; Obrońcy prawa własności. – Podróż na Północ: Przez zaspy śnieżne; Stare szlaki i nowe koncepcje; Zdemaskowany bluff Drui; Tak się skończyło. – Wpław przez Polesie: Największy pożar w Europie; Najcudniejsza i najgłodniejsza wiosna. – Droga ich powrotu: Z 18-go ułańskiego na Prypeć i Horyń; Taka sobie broszurka, – nadto: Rynsztok i szkoła w Wołożynie; A Szwarce Bor; Miasteczko; Przez błotną pustynię wiedzie droga do raju; Malkontent i defetysta.

See Studies

6. [Okna zatkane szmatami]. [Reportaże, proza i artykuły]. Pierwodruki„Słowo” 1937-1938. Wyd. osob. pt. Okna zatkane szmatami. [Wybór:] M. Bąkowski. (Dzieła. T. 15 [poz. ↑]). Londyn: Kontra 2002, 456 s. Wyd. nast. tamże (poza Dziełami) 2007.

Pierwodruki w „Słowie” podpisywane: J.; J. Mackiewicz. Tytuł całości nadany przez autora wyboru.

See Studies

7. Prawda w oczy nie kole. [Publicystyka polityczna]. Powst. 1942. Wyd. (Dzieła. T. 17 [poz. ↑]). Londyn: Kontra 2002, 216 s. Wyd. nast. tamże 2007.

Tekst w 1942 odbity w 2 egzemplarzach, z których jeden znajduje się od 1950 r. w zbiorach Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie; w katalogu opisany pt. „Przy konfesjonale”.

Przekłady

litewski

Tiesa akių nebado. [Przeł.] J. Malinauskas. Vilnius 2015.

8. Optymizm nie zastąpi nam Polski. Kraków 1944. Przedr. łącznie z poz. ↑ oraz poz. ↑ pt. Optymizm nie zastąpi nam Polski: (Dzieła. T. 18 [poz. ↑]). Londyn: Kontra 2005, 150 s. Wyd. nast. tamże: 2007, 2013.

Broszura bez podpisu, wydana konspiracyjnie X 1944 przez tajne Biuro Studiów, założone przez A. Ronikiera w Krakowie; nakład 500 egzemplarzy. W 1952 pisarz ofiarował egzemplarz M. Grydzewskiemu (inf. J. Mackiewicz: Przyczynek do ponurych dziejów. „Wiadomości”, Londyn 1952 nr 36/37 s. 5).

9. Dno nieba. [Współautor: R. Lutosławski]. Powst. ok. 1946. Druk fragmentu: O twarzach drzew. „Wiadomości”, Londyn 1947 nr 25 s. 2. Wyd. całości Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1957, 147 s.

Fragment podpisany wspólnym pseudonimem: Józef Roman; wydanie całości podpisane: R. Lutosławski.

Opowieść o przygodach lotnika w czasie II wojny światowej, napisana przez J. Mackiewicza na podstawie relacji Romana Lutosławskiego, z zamiarem opublikowania na emigracji pod wspólnym pseudonimem Józef Roman. Książka została wydana przez R. Lutosławskiego po powrocie do kraju jako jego tekst własny (inf.: T. Kadenacy: Bibliografia Józefa Mackiewicza w: J. Mackiewicz, B. Toporska: Droga pani... Londyn 1984 s. 376).

10. [Mordercy z Lasu Katyńskiego]. Powst. ok. 1947. Druk w: Katyń – zbrodnia bez sądu i kary. Warszawa 1997, s. [zob. poz. ↑].

Dziennikarsko-eseistyczna wersja książki „Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów" (zob. Praca redakcyjna poz. ↑). Tekst polski całości (bez tytułu) z odręcznymi poprawkami J. Mackiewicza i z ilustracjami znajduje się w zbiorach Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. Tytuł: Mordercy z lasu katyńskiego, został wprowadzony przez J. Trznadla, po raz pierwszy, w artykule: Sowieckie „jądro ciemności". (Józef Mackiewicz a Katyń), oraz w edycji fragmentu książki w kwartalniku „Kresy” (1993 nr 16). Wydania książki w tłumaczeniach na języki obce ukazywały się od 1949.

Wydania fragmentów: rozdziału 14 pt. Dymy nad Katyniem. „Lwów i Wilno”, Londyn 1947 nr 10, 11; rozdziału 3 pt. Jak marszałkowie Timoszenko i Szaposznikow oszukali gen. Langnera. [Podał do druku] J. Trznadel. „Kresy” 1993 nr 16 s. 67-70.

Wersja angielska: The Katyn wood murders. [Przeł. L. Sapieha, 1948]. Wyd. [z przedmową:] A. Bliss Lane. London: Hollis and Carter 1951, VI, 252 s. Wyd. nast.: London [1952], New York 1952.

Dedykacja: „To Mrs A. Poklewska-Koziełł Wińcza and Joseph Godlewski (senator of Polish Republic) who have encouraged and helped me in bringing to light the tragic truth described in these pages”.

Nazwisko tłumacza według informacji J. Mackiewicza w liście do I. Wieniewskiego z 11 VII 1976.

Zawiera m.in. rozdział: My discovery in Katyn (s. 137-165), przekł. polski: Byłem w Katyniu... [Przeł. zespół redacyjny]. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1980 nr 94-96, 98, 100-102, 104, przedruk zob. Twórczość poz. ↑.

Przekłady

francuski

Le massacre de la forêt de Katyn. „La Libre Belgique”, Bruksela 1952 od 8 VII.

hiszpański

Las fosas de Katyn. Zalla 1957.

niemiecki

Katyn – ungesühntes Verbrechen. Zürich 1949, wyd. nast.: München 1958, z posłowiem J. Mackiewicza w przekł. G. Rhode: Frankfurt am Main 1983.

portugalski

O massacre da foresta de Katyn. Curitiba 1976.

rosyjski

Katyn. [Przeł. z oryginału polskiego] S. Kryžicki. [Posłowie:] J. Mackiewicz. London, Kanada 1988 [posłowie datowane I 1983].

włoski

Il massacro della foresta di Katyn. [Przeł.] A. Fulizio. Roma 1954.

See Studies

11. [Nudis verbis]. [Reportaże, proza i artykuły]. Powst. 1939-1949. Wyd. osob. pt. Nudis verbis. [Wybór:] M. Bąkowski. (Dzieła. T.16 [poz.↑ ]). Londyn: Kontra 2003, 670 s. Wyd. nast. tamże (poza Dziełami) 2017, 703 s. + Suplement, 54 s.

Zawiera wybór tekstów drukowanych w czasopismach: „Słowo” do IX 1939, „Lietuvos Žinios” Kowno X 1939, „Gazeta Codzienna” Wilno XI 1939 – V 1940, „Goniec Codzienny” Wilno (wyd. przez Niemców) VII 1941 – X 1943, „Orzeł Biały” Rzym 1945, „Lwów i Wilno”, Londyn 1947-1949, „Wiadomości”, Londyn od 1947, – nadto bibliografię tekstów z l. 1921-1944 [oprac.: T. Kadenacy, M. Bąkowski]. – Wydanie z 2017 (poza Dziełami) zawiera także: w Suplemencie pierwszy numer pisma „Alarm” wydawanego przez J. Mackiewicza i B. Toporską w 1944 oraz Kalendarium życia i twórczości Józefa Mackiewicza.

12. Droga donikąd. [Powieść]. Londyn: Orbis 1955, 384 s. Wyd. nast.: tamże 1959; Londyn: Kontra 1981; Kraków: Wydawnictwo „X”* 1984; wyd. 2 Londyn: Kontra [1985], tamże 1985; Warszawa: Maraton* 1987; Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1987; Londyn: Kontra 1989; Wrocław: Inicjatywa Wydawnicza Aspekt 1990; Londyn: Kontra 2011, tamże 2019. Przedruk zob. poz.↑ (t. 4) poz. ↑ (t. 1).

Pierwodruki szkiców do powieści (podpisane J. Mackiewicz): Moja dyskusja z NKWD. „Goniec Codzienny” Wilno 1941 nr 6-9; Prorok z Popiszek, tamże 1941 nr 68-71.

Wydanie z 2019 zawiera także: Józef Mackiewicz – kalendarium życia i twórczości.

Nagrody

Nagroda działającego w Chicago Towarzystwa Krzewienia Nadziei w 1981.

Przekłady

angielski

Road to nowhere. [Przeł.] L. Sapieha. London 1963, wyd. nast. Chicago 1964.

francuski

Le chemin qui ne mène nulle part. [Przeł.] J. Plater-Syberg. Paris 1959.

litewski

Kelias į niekur. [Przeł.] L. Vilkas. Vilnius 2009.

niemiecki

Der Weg ins Nirgendwo. [Przeł.] A. Dross. München 1959.

węgierski

Út a semmibe. [Przeł.] L. Pálfalvi. Máriabesnyõ – Gödöllő 2010.

See Studies

13. Karierowicz. [Powieść]. Londyn: Orbis 1955, 250 s. Wyd. nast.: Londyn: Kontra 1989, tamże: 2007, 2011. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3), ↑ (t. 2).

See Studies

14. Kontra. [Powieść]. Paryż: Instytut Literacki 1957, 272 s. Wyd. nast.: Warszawa: Głos* 1981; Warszawa: Zbliżenia* 1981; Londyn: Nina Karsov 1983; [Warszawa:] OW [Oficyna Wydawnicza] Reduta* [1986]; Kraków: Wydawnictwo „X”* 1987; Warszawa: Baza* 1987; Londyn: Nina Karsov 1988; Warszawa, Wrocław: Wers* 1988. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 6), ↑ (t. 3).

Przekłady

niemiecki

Die Tragödie an der Drau oder Die verratene Freiheit. [Przeł.] A. Dross. München 1957, wyd. nast.: München 1988, wyd. skrócone Frankfurt am Main 1992 [w przekładzie niemieckim pomijane były przypisy autora].

See Studies

15. Sprawa pułkownika Miasojedowa. Powieść. Londyn: B. Świderski 1962, 663 s. Wyd nast.: Londyn: Kontra 1983; Kraków: Wydawnictwo „X”* 1985 [właśc. 1986]; Warszawa: Baza* 1988; Warszawa: Niepodległość; Maraton* 1989; [wyd. 6] Londyn: Kontra 1989, tamże 2007. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1), ↑(t. 4).

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta M. Benoit. Odcinki 1-5 [online] [dostęp 21 maja 2020] Dostępny w Internecie: http://polskieradio.pl/8/520/Artykul/261253,Jozef-Mackiewicz-„Sprawa-pulkownika-Miasojedowa”-(odc-15) .

Przekłady

hiszpański

El colonel. [Przeł.] M. Picos. Barcelona 1973.

niemiecki

Der Oberst. Die Affäre Mjasojedow. [Przeł.] W. Grycz. [München] 1967.

węgierski

Az ezredes. [Przeł.] L. Pálfalvi. Máriabesnyõ 2014.

See Studies

16. Zwycięstwo prowokacji. [Publicystyka polityczna]. Monachium: [Nakład autora] 1962, 222 s. Wyd. nast.: [wyd. rozszerzone] Londyn: Kontra 1983; Kraków: Wydawnictwo „X”* 1984 [właśc. 1985], tamże z przedmową M.Z. 1984 [właśc. 1985]; Warszawa: Baza* 1986; Poznań, Warszawa: Kontrakt* 1986; [Gdańsk: Litery* ok. 1987]; [Lublin:] Oficyna im. J. Mackiewicza 1987; [wyd. poprawione] Londyn: Kontra 1988, 2007. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 7), ↑ (t. 5).

Polemika: A. Pomian: Sprawa Józefa Mackiewicza. Waszyngton 1964, maszynopis powielony (egzemplarz w Studium Polski Podziemnej w Londynie).

Zawartość

Na równi pochyłej: „Niedozwolone przez cenzurę”. – Polska nie leży już pomiędzy Niemcami i Rosją: Czy istnieje jeszcze Rosja?; Między bolszewizmem i nacjonalizmem; Mikaszewicze; „Gomułkizm” z lat dwudziestych; Pierwsza wielka prowokacja o rzekomej ewolucji komunizmu. – ...Już tylko między wartością życia i wszechkomunistyczną nudą: Druga faza narodowego komunizmu; Sojusz czy kolaboracja z sowieckim najeźdźcą?; Jak i z czego powstał „PAX”; Faryzeizm contra agentura; Druga wielka prowokacja; Na drodze klasycznego poputniczestwa; Kompleks niemiecki; Kultura w zacisku przymusowego infantylizmu; Prawdziwe zagrożenie niemieckie; „Realizmy” contra rzeczywistość; Patos contra zaraza. – Od wyd. z 1983 nadto: Miejmy nadzieję.

Przekłady

angielski

The triumph of provocation. [Przeł.:] J. Hauptmann, S.D. Lukac, M. Dewhirst. New Haven; London 2009, wyd. jako dokument elektroniczny tamże 2009 [online].

niemiecki

Sieg der Provokation. [Przeł.:] W. Dohrmann, A. Roland. München 1964.

rosyjski

Pobeda provokacii. [Przeł.:] G. i S. Kryžicki. London, Ontario 1983.

węgierski

A kommunista provokáció diadala. [Przeł.] L. Pálfalvi. Máriabesnyõ-Gödöllő 2007.

See Studies

17. Pod każdym niebem. Historie i zdarzenia. [Opowiadania]. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1964, 158 s. Przedruk zob. poz. ↑ , ↑ (t. 12), ↑ (t. 6).

Zawartość

Faux pas ciotki Pafci; Ballada o nowym sterniku; Marceli Swat; Morderstwo nad rzeką Waką; Fotograf; Przygoda małego diabełka; Kamienica nad morzem.

See Studies

18. Lewa wolna. Powieść. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1965, 458 s. Wyd nast.: Londyn: Kontra 1981; Kraków: Wydawnictwo „X”* 1984; Warszawa: Maraton* 1986; Londyn: Kontra 1987; [Cz. 1-2] Warszawa: Baza* 1987; Warszawa: Europa* 1987. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2), ↑(t. 7).

Nagrody

Nagroda Koła Przyjaciół Twórczości J. Mackiewicza w 1971.

Zawartość

Wyd. [Warszawa:] Europa* zawiera też uzupełnienie J. Mackiewicza do powieści: Listy z tamtych czasów. Pierwodruk: „Wiadomości”, Londyn 1966 nr 27 s. 2. Inne uzupełnienie: Od rzezi w folwarku do – antystalinizmu, tamże 1966 nr 48 s. 2.

See Studies

19. „...mówi Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa...”. Monachium 1969, 15 s. Wyd. nast. [Lublin:] Oficyna im. J. Mackiewicza* 1988. Wyd. łącznie z poz. ↑, ↑ pt. Optymizm nie zastąpi nam Polski: (Dzieła. T. 18 [poz. ↑). Londyn: Kontra 2005, 150 s. Wyd. nast. tamże: 2007, 2013.

W nawiązaniu do „Listu otwartego” J. Nowaka („Na Antenie”, Monachium 1969 nr 73/74) krytyka programu Radia Wolna Europa.

20. Nie trzeba głośno mówić. Powieść. Paryż: Instytut Literacki 1969, 559 s. Wyd. nast.: Londyn: Kontra 1980; Paryż: Instytut Literacki 1969 [właśc. 1984]; [Kraków: b.w.* 1984]; Londyn: Kontra 1985, tamże wyd. 2 1985; Warszawa: Maraton* 1987; [Warszawa:] Międzyzakładowa Struktura Solidarności „V” 1988; [T.] 1-2 Warszawa: Kurs* 1989. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 5), ↑(t. 8).

Wypowiedź J. Mackiewicza na temat książki (o charakterze przedmowy): „Wiadomości”, Londyn 1968 nr 17 s. 1.

Przekłady

litewski

Nereikia garsiai kalbèti. [Przeł.] A. Baliulienė. Vilnius 2015.

węgierski

Minden másképp történt. [T.] 1-2. [Przeł.] L. Pálfalvi. Máriabesnyõ 2017.

See Studies

21. W cieniu krzyża. Kabel opatrzności. Londyn: Kontra 1972, 194 s. Wyd. nast.: tamże 1986; wyd. 3 Warszawa: Officyna Liberałów* 1986; [Lublin:] Oficyna im. J. Mackiewicza* 1987; Warszawa: Baza* 1987. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 8), ↑(t. 9).

Przekłady

angielski

In the shadow of the Cross. [Przeł.] W. Moszczyński. New York 1973.

hiszpański

A la sombra de la Cruz. Mexico 1973.

węgierski

A Kereszt árnyékában. [Przeł.] L. Pálfalvi. Máriabesnyõ 2009.

See Studies

22. Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy. Londyn: Kontra 1975, 314 s. Wyd. nast.: tamże 1986; Warszawa: Officyna Liberałów* 1986; Warszawa: Baza* 1987; Warszawa: Officyna Liberałów* 1989; Londyn: Kontra 2011. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 9), ↑(t. 10).

Przekłady

węgierski

A Vatikán a vörös csillag árnyékában. [Przeł.] L. Pálfalvi. Máriabesnyõ 2012.

Wyd. fragmentów pt. Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy. Lublin: Agencja Informacyjna Solidarności Walczącej* 1986, 71 s.

See Studies

23. Zagadek ciąg dalszy. Monachium: [Nakład autora] 1975, 15 s., maszynopis powielony.

Dotyczy roli publikacji i działalności A. Sołżenicyna i dysydentów sowieckich w rozbijaniu ideowego antykomunizmu.

24. „Trust” nr 2. Nowy plan zniszczenia antykomunizmu. Monachium: [Nakład autora] 1976, 68 s., maszynopis powielany. Przedruk łącznie z poz. ↑, ↑ pt. Optymizm nie zastąpi nam Polski: (Dzieła. T. 18 [poz. ↑]). ↑]). Londyn: Kontra 2005, 150 s. Wyd. nast. tamże: 2007, 2013.

Dot. inspirowanych przez centralę komunizmu w Moskwie akcji mających na celu rozbicie antykomunizmu na Zachodzie (m.in. o działalności A. Sołżenicyna, A. Sacharowa i dysydentów rosyjskich).

25. Droga Pani... [Wybór artykułów i esejów]. [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska. [Wybór: T. Kadenacy. Przedmowa: N. Karsov, Sz. Szechter]. Londyn: Kontra 1984, 395 s. Wyd. nast.: Kraków: Wydawnictwo „X”* 1985; Warszawa: Officyna Liberałów* 1988, 229 s.; [T.] 1-2. [Lublin:] Oficyna im. J. Mackiewicza* 1988; Londyn: Kontra 2012. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 11) .

Teksty publikowane w polskiej prasie emigracyjnej (głównie w „Wiadomościach”) w latach 1947-1979.

Zawartość

N. Karsov, Sz. Szechter: Od wydawców, czyli O Józefie Mackiewiczu piórem kolaborantów. – Teksty J. Mackiewicza: Jak to było z Litwinami; O pewnej ostatniej próbie i zastrzelonym Bujnickim; Redaktor Bohdan Mackiewicz; Władysław Studnicki; Niemiecki kompleks; Droga Pani... [list otwarty do J. Czachowskiej w Warszawie, w odpowiedzi na ankietę przysłaną pisarzowi dla celów „Słownika współczesnych pisarzy polskich”. Pierwodruk „Wiadomości”, Londyn 1967 nr 10]; Apostoł i nieporozumienia [dot. A. Sołżenicyna]; Okupacja – czy coś gorszego? O Ninie Karsov kontrrewolucyjnym piórem; Co było a nie jest Józef Mackiewicz (nie pisze się w rejestr); Kisliakowy; Nie ma „polskiej drogi” do wyzwolenia; O nadziejach i beznadziejnościach [dot. artykułu L. Kołakowskiego: Tezy o nadziei i beznadziejności]; Na drodze wielkiego ześlizgu (I, II); Bolszewizm i Watykan; List pasterski; Dla „dobra Kościoła”?; Mój szwagier – szef GPU; Z teczki: niefortunne losy; Rozdzieranie szat; Przed dwudziestu pięciu laty zmarł Władysław Studnicki; Michał K. Pawlikowski; Michał Chmielowiec jakim Go znałem. – Teksty B. Toporskiej: Polityka polska wobec Białorusinów; Świadek epoki – Żiwago; Wybieram wątek najmniej popularny; Konfrontacje; Semantyka i polityka; O demokracji. (1). Polityczna i społeczna; O demokracji. (2). Równość polityczna; O demokracji. (3). Król i opinia publiczna; Bolszewizm i klasa inteligencka; A faryzeusz idzie mimo zadumany ...; Szymon Szechter, czyli Nina. – T. Kadenacy: Bibliografia Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej.

Wyd. częściowe tekstów J. Mackiewicza pt. „Droga Pani”. „Głosy”* 1985 , 55 s.; Warszawa: Officyna Liberałów* 1988, 123 s.

Zawartość

Apostoł nieporozumienia; Droga Pani ...; Okupacja – czy coś gorszego?; Na drodze wielkiego ześlizgu.

See Studies

26. Fakty, przyroda i ludzie. [Wybór reportaży – wspomnień i artykułów]. Wybór: T. Kadenacy. [Przedmowa:] B. Toporska. Londyn: Kontra 1984, 315 s. Wyd. nast.: [Kraków: b.w.* 1984]; [B.m.w.* 1987]; Warszawa: Baza* 1988; [Warszawa:] Międzyzakładowa Struktura Solidarności „V”* 1988. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 10), ↑(t. 12).

Zawartość

Ponary – „Baza”; Wil Re; Na froncie w Smoleńsku; Dymy nad Katyniem; Getto wileńskie [↑]; Przestępca czasu wojny; „Padwiezut”; Śnieg w Wilnie padał gęsty; Zaczynamy gnić; Łapani jak psy; Ludzie z głębszego podziemia; Wojna 1941; Egzekucja; U posiadacza dwunastu fajerek; Jeszcze jedno słowo honoru; Tu mówi Londyn; Wilnianie z dachu; Zielone i czarne dni Wisińczy; Okupacja sowiecka; Ucieczka przed „wyzwoleniem”; Życzenia, które się nie spełniły; Czapka „polówka”; Na Marble Arch; Prowieniszki; Na emigracji; Zabawy dzieci; Na S.W. 1; Pochwala alkoholu; Spotkania; Mulka; Chłop; Żywica i nafta; Odkrywam nieznaną wyspę; Gdy byłem przezwany Makuszyńskim; Wycieczka do Europy; Początki „obrezu”; Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy; Po latach na miejscu zbrodni nad Drawą; Listy z tamtych czasów; Zgoda 6, czyli pęk kluczy ...; Frazy ze scenariusza: „Mój przyjaciel Pawełek”.

27. Ściągaczki z szuflady Pana Boga. [Opowiadania]. Tom powst. 1984. Wyd. z posłowiem B. Toporskiej. Londyn: Kontra 1989, 171 s. Wyd. nast.: Warszawa: Kurs* 1989; Londyn: Kontra 2007. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 12), ↑(t. 6).

Data powstania pod posłowiem B. Toporskiej.

Zawartość

Zawiera utwory z poz. ↑, – oraz z poz. ↑: Ślizgawka; Kuzyn z nieprzyjacielskich huzarów; 16-go między trzecią a siódmą. – B. Toporska: Ściągaczki z szuflady Pana Boga.

See Studies

28. Nie ma polskiej drogi do wyzwolenia. [Warszawa:] LOS* 1985, 22 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Nie ma „polskiej drogi” do wyzwolenia; Kisliakowy.

29. Okupacja – czy coś gorszego? [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska. [Warszawa:] Wyzwolenie* 1985, 26 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: J. Mackiewicz: Okupacja – czy coś gorszego?; Apostoł i nieporozumienia. – B. Toporska: Semantyka i polityka.

30. Ponary; Katyń. [Warszawa:] LOS* 1985, 30 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Ponary – Baza; Dymy nad Katyniem.

See Studies

31. Jeszcze jedno słowo honoru. [Warszawa:] LOS* 1986, 38 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Jeszcze jedno słowo honoru; Spotkania; Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy.

32. Kompleks niemiecki. [Warszawa:] LOS* 1986, 17 s. Zob. poz. ↑.

33. Wybór artykułów. Warszawa: Maraton* 1986, 96 s.

Na karcie tytułowej pod nazwiskiem autora: antykomunista, kontrrewolucjonista.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Na drodze wielkiego ześlizgu (I, II); Okupacja – czy coś gorszego?; O Ninie Karsov kontrrewolucyjnym piórem; List pasterski; Z teczki: niefortunne losy; Przed dwudziestu pięciu laty zmarł Władysław Studnicki; Apostoł i nieporozumienia; O nadziejach i beznadziejnościach; Nie ma „polskiej drogi” do wyzwolenia.

34. Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy. [Przedmowa:] K. Krak. Lublin: IRŚW [Informator Regionu Środkowo-Wschodniego] NSZZ Solidarność* 1986, 48 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy; Po latach na miejscu zbrodni nad Drawą.

35. Zaczynamy gnić. [B.m.:] Apel* 1987, 35 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Zaczynamy gnić; „Padwiezut”; Łapani jak psy; Okupacja sowiecka; Zabawy dzieci; Pochwała alkoholu; Na Marble Arch.

36. Fakty i ludzie. Warszawa: Officyna Liberałów* 1988, 186 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Ponary – Baza; Dymy nad Katyniem; Łapani jak psy; Okupacja sowiecka; „Padwiezut”; Śnieg w Wilnie padał gęsty; Zaczynamy gnić; Chłop; Żywica i nafta; Mulka; U posiadacza dwunastu fajerek; Życzenia, które się nie spełniły; Czapka „polówka”; Zabawy dzieci; Pochwała alkoholu; Wojna 1941; Getto wileńskie; Prowieniszki; Ludzie z głębszego podziemia; Tu mówi Londyn; Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy; Jeszcze jedno słowo honoru; Wil Re; Na Marble Arch; Po latach na miejscu zbrodni nad Drawą; Wycieczka do Europy,– nadto: „Ostturkmenische Waffen SS”; Masakra; Więzienie, bazar, pole bitwy; W Mediolanie.

37. Gdybym był chanem. Antologia. Wyboru dokonał: M. Ostrowski. Warszawa: Gryf* 1989, 194 s.

Zawartość

Oświadczenie B. Toporskiej. – Zamiast wstępu. – I: Tak zwany Wschód europejski; Gdybym był chanem; Dzieje głupoty, czyli dzieje ludzkości; List do Szołochowa [dot. Cichego Donu]; Legendy i fakty. – II: 40-ta rocznica [dot. rewolucji lutowej w Rosji w 1917]; Jak to było naprawdę 40 lat temu [dot. rewolucji październikowej]; Książka o niepokojących analogiach – „Pamiętniki” Wędziagolskiego; Epilog afery marszałka Tuchaczewskiego; „Wspomnienia i myśli” marszałka Żukowa; Na ziemi płonącej nienawiścią [na marginesie studium Karowa o ruchu partyzanckim w Rosji w 1941-1945; dot. antysowieckiego ruchu rosyjskiego na emigracji]. – III: Byłem w Katyniu... [poz. ↑]; Tajemnicza śmierć Iwana Kriwoziercowa, głównego świadka zbrodni katyńskiej; Tajemnica Archiwum Mińskiego NKWD [dot. zbrodni katyńskiej]. – IV: Ostatnie dni Wielkiego Księstwa [rec.: M.K. Pawlikowski: Dzieciństwo i młodość Tadeusza Irteńskiego]; Wtrącenia do przekroczonego czasu... [rec.: M.K. Pawlikowski: Wojna i sezon]; Sergiusz Piasecki i jego Niedźwiedzica; Fragment epoki [rec.: W. Trościanko: Wiek męski]; Legenda i rzeczywistość [rec.: W. Sukiennicki: Legenda i rzeczywistość]. – V: Nie było „pustych ładownic”; Do „Zeszytu [Historycznego]” nr 45; Kozacy i Żydzi. List do Redaktora „Wiadomości”; List do Redakcji [w związku z: Rozmowa z S. Kisielewskim, „Kultura”, Paryż 1957 nr 6].

38. [Utwory zebrane]. Warszawa: Wydawnictwo Baza* 1989-1990.

W poszczególnych tomach jest podawany jedynie kolejny numer w ramach edycji; plan całości zamieszczony już w t. 1. Planowany jako t. 11. Droga Pani... nie ukazał się w druku.

Wydanie oparte na londyńskich edycjach wydawnictwa Kontra.

[T.] 1. Sprawa pułkownika Miasojedowa. 1989, 481 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 2. Lewa wolna. 1990, 458 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 3. Karierowicz. 1989, 208 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 4. Droga donikąd. 1990, 309 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 5. Nie trzeba głośno mówić. 1990. Zob. poz. ↑.

[T.] 6. Kontra. 1989, 272 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 7. Zwycięstwo prowokacji. 1989, 235 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 8. W cieniu krzyża. 1990, 194 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 9. Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy. 1990, 305 s. Zob. poz. ↑.

[T.] 10. Fakty, przyroda i ludzie. 1990. Zob. poz. ↑.

[T.] 12. Ściągaczki z szuflady Pana Boga. 1989, 171 s. Zob. poz. ↑.

39. Dzieła. Londyn: Kontra 1993-2021.

W t. 5 opis tomów: 1, 3, 7-9, 12.

T.1. Droga donikąd. 1993, 371 s. Zob. poz. ↑.

T. 2. Karierowicz. 2007, 262 s. Zob. poz. ↑.

T.3. Kontra. 1993, 285 s. Zob. poz. ↑.

T. 4. Sprawa pułkownika Miasojedowa. 2007, 613 s. Zob. poz. ↑.

T. 5. Zwycięstwo prowokacji. 1997, 248 s. Zob. poz. ↑.

T. 6. Ściągaczki z szuflady Pana Boga. 2007, 235 s. Zob. poz.↑ oraz poz.↑ .

T. 7. Lewa wolna. 1994, 508 s. Zob. poz. ↑.

T. 8. Nie trzeba głośno mówić. 1993, 638 s. Zob. poz. ↑.

T. 9. W cieniu krzyża. Kabel opatrzności. 1994, 202 s. Zob. poz. ↑.

T. 10. Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy. 2004, 334 s. Zob. poz. ↑.

T. 11. Droga Pani... [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska. 1998, 510 s. Zob. poz. ↑.

Zawiera także „Bibliografię prac Józefa Mackiewicza”, s. 467-494 oraz „Bibliografię prac Barbary Toporskiej”, s. 495-503. [Oprac.:] T. Kadenacy.

T. 12. Fakty, przyroda i ludzie. 1993, 394 s. Zob. poz. ↑.

T. 13. Bunt rojstów. 2002, 357 s. Zob. poz. ↑.

Zawartość

Cz. I [Twórczość poz. ↑ ]. – Cz. II. Z notatek i wspomnień [utwory napisane po czterdziestu latach na podstawie dawnych tekstów]: Wśród poszukiwaczy Boga; Powroty. – Cz. III. Przypisy.

T. 14. Bulbin z jednosielca. [Wybór reportaży, prozy, artykułów]. Wybór: M. Bąkowski. 2001, 536 s. Zob. poz. ↑.

T. 15. Okna zatkane szmatami. [Wybór reportaży, prozy, artykułów]. Wybór: M. Bąkowski. 2002, 456 s. Zob. poz. ↑.

T. 16. Nudis verbis. [Wybór reportaży, prozy i artykułów]. Wybór: M. Bąkowski. 2003, 670 s. Zob. poz. ↑.

T. 17. Prawda w oczy nie kole. 2002, 216 s. Zob. poz. ↑.

T. 18. Optymizm nie zastąpi nam Polski. 2005, 150 s. Zob. poz. ↑.

T. 19. Sprawa mordu katyńskiego. Ta książka była pierwsza. 2009, 260, [3] s., XXIV s. tabl. Zob. poz. ↑.

T. 20. Listy do redaktorów „Wiadomości”. [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska. 2010, 654 s.

T. 21. Listy do i od redakcji „Kultury”. [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska. 2015, 510 s.

Zawiera korespondencję J. Mackiewicza i B. Toporskiej oraz listy: J. Giedroycia, Z. Hertz, Z. Hertza, J. Czapskiego, M. Czapskiej, J. Mieroszewskiego, W. Sikory, a także listy do redakcji „Kultury”.

T. 22. Wieszać czy nie wieszać?. [Oprac.:] M. Bąkowski. 2015, 593 s. Zob. poz. ↑.

T. 23. Szabla i pałka gumowa. [Wybór:] M. Bąkowski. 2015, 567 s. Zob. poz. ↑.

T. 24. Wielkie tabu i drobne fałszerstwa. [Wybór:] M. Bąkowski. 2015, 578 s. Zob. poz. ↑.

T. 25. Tajemnica żółtej willi i inne opowiadania. [Wybór:] M. Bąkowski. 2015, 173 s. Zob. poz. ↑.

T. 26. Listy. [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska, P. Jankowski. Oprac. i przypisy: N. Karsov. 2017, 909 s.

T. 27. Listy. [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska, J. Sakowski. Oprac. i przypisy: N. Karsov. 2019, 392 s.

T. 28. Listy. [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska, M. Chmielowiec, I.Chmielowcowa. Oprac. i przypisami opatrzyła: N. Karsov. 2019, 524 s.

T. 29. Listy. [Autorzy:] J. Mackiewicz, B. Toporska, J. Kowalewski. Oprac. i przypisy: N. Karsov. 2019, 588 s.

T. 30. Gest rycerskiej tradycji. Wyboru felietonów dokonał M. Bąkowski. 2019, 316 s. Zob. poz. ↑.

T. 31. Najstarsi tego nie pamiętają ludzie. Wyboru artykułów i felietonów dokonał M. Bąkowski. 2021, 646 s. Zob. poz.

T. 32. Nie wychylać się! Wyboru artykułów i felietonów dokonał M. Bąkowski. 2021, 719 s. Zob. poz.

T. 33. Wrzaski i bomby. Wyboru artykułów i felietonów dokonał M. Bąkowski. 2021, 540 s. Zob. poz.

See Studies

40. Katyń – zbrodnia bez sądu i kary. Zebrał i oprac.: J. Trznadel. Warszawa: Polska Fundacja Katyńska, Wydawnictwo Antyk 1997, 497 s. Zeszyty Katyńskie, nr 7. Przedruk pt. Sprawa mordu katyńskiego. Ta książka była pierwsza zob. poz. ↑ (t. 19).

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: [online] [dostęp 21 maja 2020]. Dostępny w Internecie: http://loustrzyki.edu.pl/przedmioty/historia/materialy_edu/biblioteka/zbrodnia_katynska_1.pdf.

Zawartość

T. 1. Mordercy z Lasu Katyńskiego [poz. ↑]: Cz. I. Od spisku politycznego do bezkarnej zbrodni; Cz. II. Kłamstwo komunikatu sowieckiego; Cz. III. Załączniki; Posłowie [do niemieckiego wydania tej książki,1983; przeł. J. Trznadel, wcześniej z polskiego na niemiecki przeł. G. Rhode]; Ilustracje. – T. 2. Widziałem na własne oczy (rozproszone szkice o Katyniu): Widziałem na własne oczy. Józef Mackiewicz o swoim pobycie na miejscu zbrodni w Katyniu [„Goniec Codzienny”, Wilno 1943 nr 577]; Sprawozdanie z podróży odbytej do Katynia w maju 1943 [druk w: Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów. Londyn 1948, zob. Praca redakcyjna poz.↑ ]; Dymy nad Katyniem [fragment; całość pt. Moje odkrycia w Katyniu zob. poz. ↑]; Ostrożnie z wiadomościami o Katyniu; Tajemnica międzynarodowej komisji w Katyniu; Historia „ciepłych ubrań”; Mikołajczyk o Katyniu; Szczegóły nie wyjaśnione; Hitler miał zginąć w Katyniu; 13 marca 1943 roku; Echa Katynia; Katyń w „Daily Telegraph”; Dalsza dyskusja o Katyniu; Jeńców wymordowano w uroczysku; Tajemnica szwedzkiego dossier; Niemcy i Katyń; Klucz do „Parku Kultury i Odpoczynku”; Katyń – zbrodnia sowiecka; Zeznanie przed Komisją Kongresu USA [Londyn 18 IV 1952, tłumaczenie z angielskiego J. Kapel]; Tajemnicza śmierć Iwana Kriwoziercewa, głównego świadka zbrodni katyńskiej; Pierwsza bolszewicka książka o Katyniu; Czego jeszcze nie wiemy o Katyniu? (W osiemnastą rocznicę zbrodni); Czy nowa „rewelacja” w sprawie Katynia?; Dlaczego Chruszczew nie mógł wspomnieć o Katyniu; [Okoliczności wyjazdu do Katynia (z listu Józefa Mackiewicza do redakcji „Nowego Światu”, Nowy Jork 1970 z 11 V)]; Książka o Katyniu [list do redakcji „Dziennika Polskiego”,Londyn 1971 nr 123]; Pomnik katyński; Literatura contra faktologia; Za pomocą triku zasłonić masakrę katyńską. Przeł. z niemieckiego J. Trznadel; Tajemnica archiwum mińskiego NKWD; [Czy komisja PCK niecnie grabiła zwłoki?]. Do „Zeszytu” nr 45 [fragment listu do redakcji „Zeszytów Historycznych”]; List do redakcji [„Kultury”; Czy papież pomodli się za Katyń?,1979 nr 91; (Dwoistość hołdów pamięci (list do redakcji „Kultury”, 1979 nr 12)]; Byłem w Katyniu [nota dot. przekł. polskiego rozdziału XIV książki The Katyń wood murders, poz. 71; Dr Wodziński [w rubryce Listy do redakcji. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1980 nr 121); [To jest też moja książka; fragm. z listu J. Mackiewicza dot. Praca redakcyjna poz. 1; druk E. Dusza w artykule; Czas na wyjaśnienie. „Gwiazda Polarna”, Nowy Jork 1985 24 VIII]. — Posłowie wydawcy: Sowieckie „Jądro ciemności”. (Józef Mackiewicz a Katyń). — Uwagi edytorskie.

Przekłady

hiszpański

La masacre del bosque de Katyn. Argentina 2016.

węgierski

A Katyńi Tömeggyilkosság. [Przeł.] L. Pálfalvi. Máriabesnyõ 2011.

See Studies

41. Szabla i pałka gumowa. [Wybór] M. Bąkowski. Tłumaczenie: N. Karsov, M.K. Pawlikowski. (Dzieła. T. 23). Londyn: Kontra 2015, 567 s.

Antologia esejów i publicystyki. – Część tekstu tłumaczona z języka rosyjskiego.

42. Tajemnica żółtej willi i inne opowiadania. [Wybór] M. Bąkowski. Przypisy: N. Karsov. (Dzieła. T. 25). Londyn: Kontra 2015, 173 s.

Część tekstu tłumaczona z języka rosyjskiego.

43. Wielkie tabu i drobne fałszerstwa. [Wybór] M. Bąkowski. Przypisy: N. Karsov. (Dzieła. T. 24). Londyn: Kontra 2015, 578 s.

Artykuły z lat 1968-1985. – Część tekstu tłumaczona z języka rosyjskiego.

44. Wieszać czy nie wieszać?. [Oprac.:] M. Bąkowski. (Dzieła. T. 22). Londyn: Kontra 2015, 593 s.

Artykuły z lat 1950-1959.

45. Gest rycerskiej tradycji. Wyboru felietonów dokonał M. Bąkowski. Przypisy: N. Karsov. (Dzieła. T. 30). Londyn: Kontra 2019, 316 s.

Wybór tekstów napisanych w latach 20-30-tych XX w.

Listy

Wybory tekstów w przekładach

rosyjski

• Ot Vilii do Izara. Stat'i i očerki (1945-1985). [Wybór:] M. Bonkovskij. [Przeł.] N. Gorbanevskaâ. London 1992.

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

• Huszadik századi lengyel novellák. Lengyel Dekameron. [Oprac.] L. Pálfalvi. Budapest 2007.

Prace redakcyjne

1. Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów. [Oprac. J. Mackiewicz w 1945-1946]. Wyd. [nieco zmienione i uzupełnione przez Z. Stahla] z przedmową W. Andersa Londyn: Gryf 1948, XV, 384 s. Wyd. nast. 2-12 Londyn 1950-1986 oraz 12 wydań w oficynach niezależnych w Polsce 1979-1989. Por. Twórczość poz. ↑.

Układ materiałów w częściach: I. Przed ujawnieniem zbrodni; II. Ujawnienie zbrodni i ogłoszone dokumenty; III. Dodatkowe materiały polskie; IV. Kto jest sprawcą zbrodni katyńskiej.

W wyd. 1 w cz. III rozdz. X: Inne relacje z miejsca zbrodni jako tekst 6: Sprawozdanie red. J. Mackiewicza z podróży odbytej do Katynia w maju r. 1943 (s. 261-280, datowane Rzym 12 VI 1945) usunięte w wyd. 2 i nast.

Zbiór dokumentów i materiałów wraz z ich krytycznym omówieniem; nazwisko redaktora nie podane. Według relacji K. Zamorskiego: Akcja K (Kostar) (w tegoż: Dwa tajne Biura 2. Korpusu. Londyn 1990) wydawnictwo opracował J. Mackiewicz w Rzymie na zlecenie kierowanego przez dr. Z. Stahla Biura Studiów Oddziału Kultury i Prasy 2. Korpusu w okresie od V do X 1945 oraz w wersji poszerzonej od I do XI 1946. Książka miała być wydana jako publikacja urzędowa. Według informacji pisarza została przez niego całkowicie opracowana, zredagowana i napisana. Sprawa autorstwa skomplikowała się w 1947, gdy po przyjeździe 2. Korpusu do Wielkiej Brytanii, Z. Stahl, już jako osoba prywatna, wprowadził do tekstu pewne zmiany i uzupełnienia nowymi materiałami (według J. Mackiewicza niewielkie) i został właścicielem praw autorskich. Protesty J. Mackiewicza i propozycja, aby sprawę rozstrzygnął sąd polubowny nie dały rezultatu. W przedmowie do książki wydanej w Londynie w 1948 W. Anders stwierdzał, iż jest ona dziełem kilkuletniej pracy wielu ludzi „pod jednolitą redakcją”. Na Z. Stahla jako autora opracowania wskazała m.in. M. Danilewicz Zielińska w tomie „Szkice o literaturze emigracyjnej” (Paryż 1978) oraz A. Dąbrowa-Kostka: Kto jest autorem książki „Zbrodnia katyńska...” ? „Tygodnik Powszechny” 1989 nr 45 s. 5.

Przekłady

angielski

The crime of Katyn. London: Polish Cultural Foundation 1965.

francuski

Katyn. [Przeł.] J. Sendy. Paris [1949; na karcie tytułowej jako autor W. Anders].

hiszpański

El crimen de Katyn a la luz de los dokumentos. [Przeł.] J. Łobodowski. Mexico 1952.

włoski

La strage di Katyn. [Przeł.] A. Popa. Milano 1967.

See Studies

Omówienia i recenzje

• Informacje Niny Karsov, wydawcy „Dzieł”.

Autor o sobie

• [Odpowiedzi J. Mackiewicza na zarzuty kolaboracji z Niemcami w okresie okupacji]: List do Redakcji:] „Kultura”, Paryż 1957 nr 7/8, przedruk zob. Twórczość poz. ↑; List J. Mackiewicza „Nowy Świat”, Nowy Jork 1970 nr 109, przedruk w: Pod pręgierzem. Londyn 1971; „Redaktor” Bohdan Mackiewicz. „Wiadomości”, Londyn 1971 nr 43, toż „Zeszyty Historyczne” Paryż 1971 nr 20, przedruk zob. Twórczość poz. ↑.

• J. Mackiewicz: List z informacjami biograficznymi do A. Czachowskiego z 28 X 1957. Druk w artykule: J. Czachowska: Zawiłe dzieje hasła Józefa Mackiewicza w słownikach IBL. „Teksty Drugie” 1996 nr 6.

• J. Mackiewicz: Udało się nam przetrwać… Powst. przed 1985. „Zesłaniec” 2016 nr 66.

Wywiady

• Die Aufgabe des Schriftstellers: Wahrheit vermitteln. „Kulturpolitische Korrespondenz”, Bonn 1969 nr 36, przedruk w: Gespräche zwischen Gestern und Morgen. Bielefeld 1970.

• Moje credo pisarskie?... Prawda. Rozmowa z Józefem Mackiewiczem [w 1981]. Rozm. B. Mamoń. „Libertas”, Paryż 1985 nr 2/3, przedruk: „Stańczyk” 1986 nr 4, „Tygodnik Powszechny” 2002 nr 13.

• Ostatni wywiad Mackiewicza. Powst. przed 1985. Rozm. przeprowadził J. Żuralski. Oprac. G. Eberhardt. „Tygodnik Solidarność” 2010 nr 4.

Słowniki i bibliografie

• T. Kadenacy: Bibliografia Józefa Mackiewicza. W: J. Mackiewicz, B. Toporska: Droga Pani... Londyn 1984.

• [J. Zieliński] J. Kowalski: Józef Mackiewicz. W tegoż: Leksykon polskiej literatury emigracyjnej. Lublin* 1989, wyd. 2 tamże 1990.

• Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.

• A. Fitas: Bibliografia [przedmiotowa J. Mackiewicza]. W tegoż: Model powieści Józefa Mackiewicza. Lublin 1996.

• Leksykon kultury polskiej poza krajem od roku 1939. T. 1. Lublin 2000 (A. Fitas).

• A. Prądzyńska: Józef Mackiewicz. Studium biobibliograficzne. Katowice 2001, 138 k.

• M. Bąkowski: Bibliografia [podmiotowa J. Mackiewicza]. Teksty rozproszone 1921-1944. Wstęp do bibliografii, czyli Na początku było słowo. W: J. Mackiewicz: Nudis verbis. (Dzieła. T. 16). Londyn 2003. Zob. Twórczość poz. ↑.

• A. Tomczak: Archiwum Józefa Mackiewicz i Barbary Toporskiej w Muzeum Polskim w Rapperswilu. „Archiwum Emigracji” 2006 z. 7/8.

Ogólne

Książki

• A. Pomian: Sprawa Józefa Mackiewicza, Waszyngton 1964, maszynopis powielony [egzemplarz w Studium Polski Podziemnej w Londynie].

• Pod pręgierzem. Londyn: ZG Koła Żołnierzy AK 1971, 44 s. [zawartość: Słowo wstępne (tu m.in. uchwała w sprawie J. Mackiewicza podjęta na XI Zjeździe Delegatów Koła AK 12-14 IX 1969 w Londynie); Cz. I. Sprawa Józefa Mackiewicza na łamach tygodnika „Nowy Świat”; Cz. II. Dokumentacja; Cz. III. Listy władz Koła AK do „Dziennika Polskiego” (z 1947, 1948, 1961)], polemika: A. Pragier: Odwet na wety. „Wiadomości”, Londyn 1973 nr 19.

• [J.M. Rokita:] Myślenie polityczne w cieniu Józefa Mackiewicza. „Arka”* 1985 nr 12, wyd. osobne [Lublin:] Oficyna im. J. Mackiewicza* 1988, 29 s.

• J. Kozieł: O Józefie Mackiewiczu piórem sympatyka. Łódź: Fakt* 1989, 27 s.

• Nad twórczością Józefa Mackiewicza. Szkice pod red. M. Zybury. Warszawa: Baza 1990, 175 s. [zawartość: Zamiast wstępu; N. Taylor: Józef Mackiewicz w dwu kontekstach: kresowiec i emigrant polityczny; T. Mianowicz: Dwie powieści Józefa Mackiewicza: I. „Karierowicz” – problem dwóch prawd. II. Prawda w powieści Sprawa pułkownika Miasojedowa; A.S. Kowalczyk: Temat rosyjski; W. Suleja: Sprawa nie tylko Miasojedowa; A. Woldan: Tragedia nad Drawą. Historyczno-literackie eksploracje od Józefa Mackiewicza do Claudio Magrisa; K. Zamorski: Autor pierwszej książki o Katyniu; K. Orłoś: Niezwykły pisarz; M. Nowakowski: Józef Mackiewicz – człowiek i pisarz osobny; G. Rhode: Pomiędzy frontami w poszukiwaniu prawdy; M. Zybura: Kilka uwag nad recepcją twórczości Józefa Mackiewicza w PRL; Bibliografia twórczości Józefa Mackiewicza].

• W. Bolecki: Ptasznik z Wilna. (O Józefie Mackiewiczu). Kraków: Arka 1991, 520 s. Wyd. nast.: wyd. 2 uzupełnione, poprawione, rozszerzone z podtytułem: Zarys monograficzny: Kraków: Arcana 2007, 919 s. Arcana Literatury, wyd. 3 tamże 2013 [wyd. z 1991 pod pseud.: Jerzy Malewski].

• [W. Bolecki] J. Malewski: Wyrok na Józefa Mackiewicza. Londyn: Puls 1991, 288 s., przedruk w tegoż: Ptasznik z Wilna. Kraków 1991.

• D. Rohnke: „A ja przeciwnie...”. Szkice o Józefie Mackiewiczu. Londyn 1995, 298 s.

• A. Fitas: Model powieści Józefa Mackiewicza. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1996, 232 s.

• B. Truchan: Józef Mackiewicz w mej pamięci. Warszawa, Nowy Jork: Placówka 1998, 164 s.

• M. Bąkowski: Votum separatum. Londyn: Kontra 2000, 190 s. [o poglądach politycznych i filozoficznych J. Mackiewicza].

• W. Lewandowski: Józef Mackiewicz. Artyzm, biografia, recepcja. Londyn: Kontra 2000, 365 s.

• Józef Mackiewicz. Życie, twórczość, nagroda. Warszawa: Alfa-Wero 2002, 47 s.

• J. Zieliński: Rekontra i inne mackiewicziana. Lublin: Wydawnictwo UMCS 2004, 112 s.

• G. Eberhardt: Pisarz dla dorosłych. Opowieść o Józefie Mackiewiczu. Wrocław: Wydawnictwo Lena; Stowarzyszenie „Solidarność Walcząca” 2008, 773 s. Wyd. nast.: tamże wyd. 2 poprawione i rozszerzone 2008. Biblioteka „Solidarności Walczącej”; wyd. 3 uzupełnione i poszerzone: Warszawa: Wydawnictwo Prohibita Paweł Toboła-Pertkiewicz 2013, 987 s.

• J. Goćkowski: „Lewa wolna” czyli „Nie trzeba głośno mówić”. Światopogląd kontrrewolucjonisty. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora; Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR Firma Handlowo – Usługowa, Jan Rodzim 2008, 379 s.

• M. Ptasińska-Wójcik: Korespondencja Jerzego Giedroycia z Józefem Mackiewiczem 1951-1982. Zarys problematyki. „Rozsyp” 2008, 4 k. [komputeropis].

• Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów. Pod red. M. Zybury. Łomianki: Wydawnictwo LTW 2009, 703 s.

• Z.S. Siemaszko: Józef Mackiewicz. Listy, opracowania, wspomnienia. Lublin: Norbertinum Wydawnictwo. Drukarnia. Księgarnia 2009, 216 s.

• H.F. Sporoń: Józef Mackiewicz. Pisarz objęty polityczną klątwą za głoszenie historycznej prawdy, zwłaszcza tej o Katyniu… Chorzów: Wydawnictwo GŚD, Adrian Bujara 2009, 61 s.

• G. Łukomski: Józef Mackiewicz (1902-1985). Intelektualista u źródeł antykomunizmu ideowego. Warszawa etc.: Oficyna Wydawnicza Adiutor 2011, 292 s.

• Zmagania z historią. Życie i twórczość Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej. Materiały z konferencji w Muzeum Polskim w Rapperswilu z cyklu „Duchowe źródła nowej Europy”, Zamek Rapperswil, 26-28 września 2006 r. Pod red. N. Kozłowskiej i M. Ptasińskiej-Wójcik. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej; Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2011, 310 s. .

• Zwischen (Sowjet-) Russland und Deuschland. Geschichte und Politik im Schaffen von Józef Mackiewicz (1902-1985). [Oprac.]: K. Ruchniewicz i M. Zybura. Osnabrück: Fibre Verlag 2012, 397 s. Studia Brandtiana, 4.

• Józef Mackiewicz (1902-1985). Świadek „krótkiego stulecia”. Studia i materiały. Pod red. K. Ruchniewicza i M. Zybury. Łomianki: LTW 2013, 253 s.

• J. Bartyzel: Stanisław i Józef Mackiewiczowie. Litewscy szlachcice i polscy pisarze. Wrocław: Wydawnictwo „Lena” 2016, 147 s.

• A. Fitas: Patriota pejzażu. Studia i szkice do portretu Józefa Mackiewicza. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 2019, 228 s.

• A. Fitas: Tylko prawda jest ciekawa. O twórczości Józefa Mackiewicza. Kraków: Instytut Literatury; Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 2019, 129 s. Biblioteka Krytyki Literackiej Kwartalnika „Nowy Napis”.

• S. Koper: Piekiełko nad Wisłą. Sceny z życia polskich elit pod okupacją. Warszawa: Wydawnictwo Bellona 2019, 302 s. [dot. m.in. J. Mackiewicza].

• K. Bałżewska: Przestrzenie totalitarnego zniewolenia. Doświadczenie wojny i okupacji w twórczości Józefa Mackiewicza. Warszawa: Instytut Pileckiego 2020, 289 s.

Artykuły

• [P. Jasienica:] Pseudokrucjata i jej heroldowie. „Dla Polski”, Wilno [konspiracyjne] 1941 nr 2 z XII [dot. sprawy działalności J. Mackiewicza w okresie okupacji niemieckiej oraz poglądów politycznych pisarza].

• [J. Wroński:] Pod pręgierzem. Trzej panowie z „Gońca Codziennego”. „Niepodległość”, Wilno [konspiracyjne] 1943 nr 12, przedruk w: Pod pręgierzem. Londyn 1971.

• Rozmowa ze Stefanem Kisielewskim. „Kultura”, Paryż 1957 nr 6 [wzmianka], polemika tamże: J. Godlewski, M. Parientes, nr 9, Cz. Miłosz, nr 10, M.K. Pawlikowski, nr 11.

• W.A. Zbyszewski: Dwaj laureaci. Jerzy Stempowski i Józef Mackiewicz „Wiadomości”, Londyn 1963 nr 32 [z okazji przyznania nagrody im. A. Godlewskiej].

• J. Giertych: Sądy kapturowe w Armii Krajowej. „Horyzonty”, Paryż 1970 nr 169/170.

• R. Korab-Żebryk: Los kolaboranta. „Kultura”, Warszawa 1970 nr 4.

• S. Korboński: „Sprawa Józefa Mackiewicza” [wywiad]; S. Korboński: Odpowiedź na list Józefa Mackiewicza „Nowy Świat”, Nowy Jork 1970 nr 84, 120, przedruk w: Pod pręgierzem. Londyn 1971.

• Z. Jundziłł: List do Prezydenta Raczkiewicza [!] „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1971 z. 19 [list datowany 29 V 1952 właśc. do A. Zaleskiego].

• S. Korboński: Polskie Państwo Podziemne. Paryż 1975 [m.in. o J. Mackiewiczu].

• J. Kowalewski: A coś ty złego ludziom zrobił Mackiewiczu. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1977 nr 69.

• W. Tarnawski: Józef Mackiewicz. W tegoż: Od Gombrowicza do Mackiewicza. Londyn 1980 [przedruk wcześniejszych artykułów oraz omówienie „Drogi donikąd”], przedruk w tegoż: Uchwycić cel. Lublin 1993 [bez omówienia „Kontry”].

• M. Kowalski: Sprawa Józefa Mackiewicza. „Politechnik” 1981 nr 33.

• Z.S. Siemaszko: Elementy historyczne w twórczości Józefa Mackiewicza. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1981 nr 4 dod. „Tydzień Polski”.

• J. Zieliński: Rekontra. „Zeszyty Literackie”, Paryż 1983 nr 2, przedruk w: Literatura źle obecna. Londyn 1984 , wyd. nast. Kraków* 1986, „Kurs” 1985 nr 14.

• M.Z.: Przedmowa do pierwszego wydania krajowego. W: J. Mackiewicz: Zwycięstwo prowokacji. Kraków* 1984 [właśc. 1985].

• K. Powoski: O twórczości i poglądach politycznych Józefa Mackiewicza. „Orzeł Biały”, Londyn 1984 nr 1382.

• [W. Bolecki] J. Malewski: Zmarł Józef Mackiewicz. „Puls”, Londyn 1985 nr 26, toż „Kultura Niezależna”* 1985 nr 9.

• S. Kossowska: „Narodowość: antykomunista”. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1985 nr 47, przedruk w tejże: Galeria przodków. Warszawa 1991.

• [J. Łojek] L. Jerzewski: Trzeba głośno krzyczeć. „Głos” 1985 nr 3.

• J. Maurer: Narodziny klasyka. „Kultura”, Paryż 1985 nr 7/8.

• T. Mianowicz: Józef Mackiewicz – pisarz prawdy. „Kontakt”, Paryż 1985 nr 4, przedruk: „Baza”* 1986 nr 12.

• M.Z.: Wileńskie powieści Józefa Mackiewicza. „Kontakt”, Paryż 1985 nr 5.

• [Ł. Plesnar] M. Spis: Trzeba głośno mówić, czyli o Józefie Mackiewiczu piórem antykomunisty. „Arka”* 1985 nr 11, wyd. osobne [Lublin:] Oficyna im. J. Mackiewicza* 1989, 27 s.

• G. Rhode: Der Wahrheitssucher zwischen allen Fronten. „Kulturpolitische Korrespondenz”, Bonn 1985 nr 576, przekł. polski pt. Pomiędzy frontami w poszukiwaniu prawdy. W: Nad twórczością Józefa Mackiewicza. Warszawa 1990.

• [W. Bolecki] J. Malewski: Jedynie prawda jest ciekawa... (O Józefie Mackiewiczu). W tegoż: Jedynie prawda jest ciekawa. [Warszawa*] 1987.

• Z.S. Siemaszko: Józef Mackiewicz na tle Rzeczypospolitej wielu narodów. „Myśl Państwowa” *1987 nr 1, przedruk: „Więź” 1991 nr 2.

• J. Surdykowski: „Według Mackiewicza ... ”„Krytyka”* 1987 nr 23/24, polemika tamże* nr 26: K. Orłoś: Odpowiedź Jerzemu Surdykowskiemu; W. Wowczuk: Uwaga paszkwil!; J. Surdykowski: Trzeba głośno mówić! (W odpowiedzi moim polemistom), – Polemika w „Kulturze Niezależnej”* 1987 nr 34: [W. Bolecki] J. Malewski: Nieładnie, nieładnie panie Surdykowski..., przedruk w tegoż: Widziałem wolność w Warszawie. Londyn 1991; K. Orłoś: Odpowiedź Jerzemu Surdykowskiemu; J. Trznadel: Czy antykomunizm jest paranoją?, przedruk w tegoż: Ocalenie tragizmu. Lublin 1993, przedruk łączny w: Nieładnie, nieładnie panie Surdykowski. Po prostu obrzydliwie. [Lublin*] 1988, odpowiedź: J.Surdykowski: Kilka uwag o zniewolonych umysłach. „Kultura Niezależna” 1988 nr 37.

• K. Zamorski: Przylepiło się do Józefa Mackiewicza. „Puls”, Londyn 1987 nr 34, toż „Arka”* 1987 nr 19, polemika: W obronie prawdy. „Puls”, Londyn 1987 nr 35, toż „Arka”* 1988 nr 21 [list Koła AK w Londynie podpisany: M. Mandziara, J. Huczyński; dot.: Pod pręgierzem. Londyn 1971], [W. Bolecki] J. Malewski: „Prawda historyczna, której zmienić się nie da”. „Puls”, Londyn 1988, nr 36, toż „Arka”* 1988 nr 22, przedruk w tegoż: Widziałem wolność w Warszawie. Londyn 1989, Dyskusji o Józefie Mackiewiczu ciąg dalszy: K. Zamorski, K. Orłoś, [W. Bolecki] J. Malewski. „Puls”, Londyn 1988 nr 37.

• J. Nowak (Z. Jeziorański): „Na Antenie” i sprawa Józefa Mackiewicza. W tegoż: Polska z oddali. Londyn 1988, polemika: List otwarty do Jana Nowaka [podpisany przez 19 osób]. „Tygodnik Powszechny” 1989 nr 41, toż: „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1989 nr 89, „Arka”* 1989 nr 26, „Kultura Niezależna”* 1989 nr 53, polemika: J. Nowak: Odpowiedź na list otwarty [...]. „Tygodnik Powszechny” 1989 nr 41, toż pt. Józef Mackiewicz. „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1989 nr 90, W. Bartoszewski: Podzielam stanowisko Jana Nowaka. „Tygodnik Powszechny” 1989 nr 51, toż „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1989 nr 90, S. Lorentz: Podtrzymuję zarzut przeciw Józefowi Mackiewiczowi, K. Orłoś: W obronie Juozasa Mackevičiusa. „Tygodnik Powszechny” 1989 nr 51, J. Trznadel: Minął czas autorytetów. „Świat”* 1989 nr 15, przedruk w tegoż: Ocalenie tragizmu. Lublin 1993.

• K. Orłoś: W obronie zdrowego rozsądku. „Kultura Niezależna”* 1988 nr 41.

• N. Taylor: Kresy na emigracji. „Więź” 1988 nr 1.

• C. Chlebowski: O wyważoną, wolną od emocji ocenę. „Tygodnik Powszechny” 1989 nr 41, polemika: M. Karwowski: Od redakcji „Contry”. „Contra” 1990 nr 3.

• A.S. Kowalczyk: Cudu nie będzie. O pisarstwie Józefa Mackiewicza. „Tygodnik Powszechny” 1989 nr 43.

• J. Kozioł: Mackiewicz mniej znany. „Kultura Niezależna” 1989 nr 47 [dot. publikacji przedwojennych].

• P. Kuncewicz: Józef Mackiewicz. (Współczesna literatura polska, 9). „Życie Literackie” 1989 nr 34.

• Cz. Miłosz: Koniec Wielkiego Xięstwa. „Kultura” , Paryż 1989 nr 5, przedruk „Krasnogruda” 2001 nr 13.

• P. Stasiński: Komunizm jak choroba. Na marginesie twórczości Józefa Mackiewicza. „Res Publica” 1989 nr 2.

• N. Taylor: The lost land of Lithuania. The Polish émigré perspectives in the novels of Jozef Mackiewicz „The Slavic and East Emigrean Journal”, Madison 1989 nr 2.

• J. Kozieł: Pisarz konsekwentny – o przedwojennych poglądach Józefa Mackiewicza. „Kultura Niezależna” 1990 nr 60.

• [S. Mazurek] J. Jarosławski: Przez kresy. „Kultura Niezależna” 1990 nr 62.

• Cz. Miłosz: Rok myśliwego. Paryż 1990 [o J. Mackiewiczu na s. 174-191].

• J. Zieliński: Dossier Józefa Mackiewicza. „Res Publica” 1990 nr 6.

• W. Lewandowski: Przyczynki do biografii Józefa Mackiewicza prośbami i pytaniami do Włodzimierza Boleckiego, autora „Ptasznika z Wilna”, przeplatane. „Teksty Drugie” 1991 nr 6, odpowiedź: W. Bolecki, tamże.

• G. Mazur: O Józefie Mackiewiczu inaczej. „Więź” 1991 nr 6, polemika: Jeszcze o Józefie Mackiewiczu: A. Hlebowicz, K. Orłoś, Z.S. Siemaszko, K. Zamorski, odpowiedź G. Mazur, tamże 1992 nr 1.

• K. Orłoś: Józef Mackiewicz – sylwetka pisarza. „Tygodnik Powszechny” 1991 nr 32.

• W. Bolecki: Prawdy niemiłe. (Witold Gombrowicz i Józef Mackiewicz). „Kresy” 1992 nr 12, przedruk w tegoż: Prawdy niemiłe. Warszawa 1993.

• B. Hadaczek: Kresy Józefa Mackiewicza. „Kresy” 1992 nr 9/10.

• J. Jarzębski: Dwa bieguny dokumentu: Mackiewicz – Białoszewski. W tegoż: W Polsce, czyli wszędzie. Warszawa 1992.

• J. Jarzębski: The document. Polarities of its employment by Białoszewski and Mackiewicz. W: New perspectives in twentieth century Polish literature. London 1992.

• G. Mazur: Ponownie Józef Mackiewicz. „Polityka” 1992 nr 15, polemika: J. Trznadel: Józef Mackiewicz. Post scriptum III. W tegoż: Ocalenie tragizmu. Lublin 1993.

• M. Nowakowski: Oskarżony. „Tygodnik Solidarność” 1992 nr 3.

• W. Odojewski: Józef Mackiewicz – po latach. „Arka” 1992 nr 42, przedruk w tegoż: Raptularz krytyczny. Lublin 1994.

• M. Séguier: Pejzaż i polityka – jeszcze raz o kolaboracji Józefa Mackiewicza. „Kresy” 1992 nr 9/10.

• D. Sosnowska: Wyprawa w głąb Czortycy. Polska i Ukraina u Łobodowskiego, Odojewskiego i Mackiewicza. „Kresy” 1992 nr 9/10.

• M. Tomaszewski: Józefa Mackiewicza „romans z naturą”. „Kresy” 1992 nr 11, przedruk w tegoż: Od chaosu do kosmosu. Warszawa 1998.

• W obronie Mackiewicza. Oświadczenie [podpisało 13 osób]. „Więź” 1992 nr 4.

• W. Bolecki: „Heimat vieler Völker”. Die „Idee von der gemeisamen Heimat” im Werk von Jozef Mackiewicz [Przeł.] M. Mack. „Deutsch-Polnische Ansichten zur Literatur und Kultur”, Darmstadt 1993.

• S. Chwin: Zdrada zdradzonych. W tegoż: Literatura a zdrada. Kraków 1993.

• B. Hadaczek: Demityzacja kresów Józefa Mackiewicza. W tegoż: Kresy w literaturze polskiej XX w. Szczecin 1993.

• T. Mianowicz: Zbrodnia literatury; J. Trznadel: Sowieckie „jądro ciemności”. (Józef Mackiewicz a Katyń). „Kresy” 1993 nr 16.

• A. Siemaszko: Wileński „Goniec Codzienny”. „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1993 z. 106.

• J. Trznadel: Józef Mackiewicz. W tegoż: Ocalenie tragizmu. Lublin 1993.

• S. Uliasz: Kresy wspólnotą wspólnot. W tegoż: Literatura Kresów – kresy literatury. Rzeszów 1994 [m.in. o J. Mackiewiczu].

• S. Chazbijewicz: Azja w środku Europy. Tatarzy w twórczości Józefa Mackiewicza. „Tytuł” 1995 nr 1.

• W. Lewandowski: „Głęboki szacunek” i „Grydzewskie poprawki”. Józef Mackiewicz i redaktor „Wiadomości”. W: „Wiadomości” i okolice. Toruń 1995.

• W. Lewandowski: Rosja Józefa Mackiewicza. „Kresy” 1995 nr 1.

• R. Skwarski: Milczenie Boga, czyli agnostycyzm Józefa Mackiewicza. „W Drodze” 1995 nr 11.

• O. Swolkień: Dżentelmen i kontrrewolucjonista wobec wieku XX. „Kresy” 1995 nr 1.

• M. Zadencka: Józef Mackiewicz. Wielkie Księstwo Litewskie: pole doświadczalne XX wieku. W tejże: W poszukiwaniu utraconej ojczyzny. Obraz Litwy i Białorusi w twórczości wybranych polskich pisarzy emigracyjnych. Uppsala 1995.

• W. Bolecki: Antypolityczny antykomunista. Sylwetka ideowa Józefa Mackiewicza. W: Myśl polityczna na wygnaniu. Warszawa 1996.

• J. Czachowska: Zawiłe dzieje hasła Józefa Mackiewicza w słownikach IBL; Glossa do nowej edycji „Wileńskiej powieści kryminalnej”. „Teksty Drugie” 1996 nr 6.

• J. Gałuszka: Józef Mackiewicz – pisarz, który do kraju naprawdę jeszcze nie wrócił. W: Szkice o polskich pisarzach emigracyjnych. Katowice 1996.

• A. Czajkowska: Archeologia pamięci w twórczości Józefa Mackiewicza i Tadeusza Konwickiego. „Prace Naukowe Akademii im. J. Długosza w Częstochowie. Filologia Polska” 1998 z. 7.

• M. Tomaszewski: Czy można być równocześnie Polakiem i Litwinem? Przypadek Józefa Mackiewicza; Józefa Mackiewicza „romans z naturą”. W tegoż: Od chaosu do kosmosu. Warszawa 1998.

• W. Bolecki: Glosa do „Ptasznika z Wilna”. „Pogranicza” 1999 nr 3.

• W. Lewandowski: Józef Mackiewicz ofiarą „potężnych sił”?. „Kwartalnik Artystyczny” 2000 nr 4.

• W. Odojewski: J. Mackiewicz – autor nadal nieznany. „Tygodnik Powszechny” 2000 nr 17, tamże polemika: M. Czermińska; replika: W. Odojewski, N. Kozłowska: Wspólne dobro, nr 30, polemika: W. Bolecki: J. Mackiewicz – pisarz przemilczany, nr 34, K. Orłoś: „Dylematy moralne” i uzurpacja, nr 41.

• J. Gizella: Narodowość – antykomunista. „Nowy Dziennik”, Nowy Jork 2001 nr z 26 VIII dod. „Przegląd Polski”.

• W. Lewandowski: O romansie, którego nie było: Józef Mackiewicz – Stefania Kossowska. W: Życie literackie drugiej emigracji niepodległościowej. Toruń 2001.

• A. Piskozub: Polscy zwiastuni powojennego pojednania z Niemcami: Władysław Studnicki i Józef Mackiewicz. „Athenaeum” 2001 t. 7.

• G. Gnauek: Heiliger und Nestbeschmutzer. Er verurteilte die Vertreibung der Deutschen. „Die Welt”, Berlin 2002 nr z 30 III.

• Józef Mackiewicz. Szkice i wspomnienia. „Archiwum Emigracji” 2002/2003 z. 5/6 [tu artykuły dot. J. Mackiewicza: W. Lewandowski: Setna rocznica urodzin Józefa Mackiewicza; Cz. Miłosz: Głos wiernego czytelnika; W. Chudy: Józefa Mackiewicza filozofia człowieka i polityki; T. Mianowicz: Józef Mackiewicz w Niemczech: pisarz jeszcze nie znany?; L. Palfalvi: Recepcja Józefa Mackiewicza na Węgrzech; M. Zadencka: Wojna i polityka w prozie Józefa Mackiewicza; R. Veser: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”i przestrzeni jako środki dyskursu ideologicznego w „Drodze donikąd”; A. Fiut: Spotkanie z niepojętym. (Kilka uwag o „Drodze donikąd”); J. Zieliński: Sprawy i sprawki Miasojedowów; W. Jakubowski: „Kontra” Józefa Mackiewicza. O postaciach i technikach powieściowych; J.K. Krzyżanowski: „Nie trzeba głośno mówić” – powieść historyczna czy polityczna?; N. Gross: Józef Mackiewicz – od strony Ponar; Z. Ponarski: Józef Mackiewicz – fakty i mity; S. Kossowska: Józef Mackiewicz w jury nagrody „Wiadomości”; J. Maurer: Dzień z Józefem Mackiewiczem; S. Wujastyk: Józef Mackiewicz].

• R. Veser: Chronist eines blutigen Untergangs. Der polnische Schriftsteller Jozef Mackiewicz die Genue Errinerunggenge Parteilische Eindeutigkeiten. „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 2002 nr z 2 IV.

• J. Trznadel: Józef Mackiewicz: Sowieckie „jądro ciemności”; Czy Mackiewicz namawiał do pójścia z Hitlerem na Rosję?; Jaśniej wokół tak zwanej sprawy Mackiewicza; Mackiewicz na indeksie; Czytając znów „Drogę donikąd”; Rozpaczliwa próżnia. W tegoż: Spojrzeć na Eurydykę. Kraków 2003.

• R. Veser: Laut sprechen über die schwierigsten Fragen. Die Romane Jozef Mackiewicz W: Ausichten Jahrbuch des Deutschen-Polen Instituts. Darmstadt 2003 vol. 14.

• W. Lewandowski: Józef Mackiewicz w świetle korespondencji do redaktorów „Wiadomości”. W tegoż: Strofy dla mew i mgieł... Toruń 2005.

• M. Stępień: „Narodowość – antykomunista”. (O Józefie Mackiewiczu). W tegoż: „Jak grecka tragedia”. Kraków 2005.

• J. Tomkowski: Czarne okładki. (O Józefie Mackiewiczu). W tegoż: Don Juan we mgle. Warszawa 2005.

• „Arcana” 2006 nr 1 [tu m.in.: Optymizm nie zastąpi nam Polski – o Józefie Mackiewiczu: B. Gancarz: Pokłosie rocznic Mackiewiczowskich; W. Bolecki: Józef Mackiewicz publicysta. „Słowa” 1922-1939. (Rekonesans. Cz. I); J. Goćkowski: „Nie Rosja, ale Sowiety”; K. Polechoński: „Pisarz odpowiedzialny jest nie tylko za to, co pisze, ale i za to – co przemilcza”. Józef Mackiewicz w PEN-Clubie; B. Gancarz: W poszukiwaniu prawdy. Listy Józefa Mackiewicza do Józefa Czapskiego].

• „Arcana” 2006 nr 6 [tu m.in.: Sprawa Józefa Mackiewicza: M. Zadencka: Historia i prawo. Dyskusja o współczesności w pisarstwie Józefa Mackiewicza; J. Trznadel: Prawa autorskie do Józefa Mackiewicza. Życie i rzeczywistość sądowa; B. Gancarz: W dolinie Drawy. Śladami Józefa Mackiewicza i wydanych Kozaków].

• W. Lewandowski: Józef Mackiewicz – Jan Emil Skiwski. Kilka uwag o tym kogo nazywać emigrantem. „Archiwum Emigracji” 2006 z. 7/8.

• J. Trznadel: Prawa autorskie do Józefa Mackiewicza. Życie i rzeczywistość sądowa. „Arcana” 2006 nr 6, toż „Nasz Czas” Wilno 2006 nr 17.

• W. Bolecki: U źródeł polskiego reportażu. (Józef Mackiewicz nieznany). W: Narracje po końcu (wielkich) narracji. Warszawa 2007.

• G. Eberhardt: Józef Mackiewicz – groźny świadek zbrodni. „Rzeczpospolita” 2007 nr 88.

• G. Eberhardt: Wszyscy wrogowie Józefa Mackiewicza. „Rzeczpospolita” 2007 nr 80 [dot. sporu o prawa autorskie między córkami pisarza a N. Karsov].

• J.D. Jarosiński: Podróż do krainy dzieciństwa Józefa Mackiewicza. „Gazeta Polska” 2007 nr 31/32.

• M. Klecel: Piasecki [Sergiusz] i Mackiewicz – kresowi pisarze z wyrokiem śmierci. „Nasz Dziennik” 2007 nr 174.

• K. Masłoń: Mackiewiczowski fundamentalizm. „Rzeczpospolita” 2007 nr 128.

• M. Zadencka: Powieści Józefa Mackiewicza. W tejże: Obrazy suwerenności. Warszawa 2007.

• G. Eberhardt: Między… międzyczas. „Wyspa” 2008 nr 3.

• M. Janiak: Zagadnienie i krytyka polrealizmu w twórczości Józefa Mackiewicza. „Dialogi Polityczne” 2008 nr 10.

• K. Orłoś: Mackiewicz w złych rękach. „Rzeczpospolita” 2008 nr 227 [dot. konfliktu wokół praw autorskich do książek J. Mackiewicza].

• L. Pálfalvi: Józef Mackiewicz és a fehérorosz ügy. „Annus Albaruthenicus” 2008 t. 9.

• Samoobrona i samobójstwo. Oprac. W. Odojewski. „Rzeczpospolita” 2008 nr 28 [dot. m.in. korespondencji J. Mackiewicza i B. Toporskiej].

• M. Zadencka: Barbara [Toporska] i Józef Mackiewiczowie w Rapperswilu. „Wyspa” 2008 nr 3 [sprawozdanie z konferencji].

• Donosy na Józefa Mackiewicza. [Oprac.] W. Lewandowski. „Archiwum Emigracji” 2009 z. 1 [ze zbioru dokumentów Armii Krajowej i Delegatury Rządu RP przechowywanego w wileńskim Litewskim Centralnym Archiwum Państwowym].

• K.A. Dorosz: Pasja jako metoda. Józef Mackiewicz wobec Kościoła katolickiego. „Ethos” 2009 nr 3/4.

• M. Klecel: Mackiewicz na cenzurowanym. „Gazeta Polska” 2009 nr 21 [dot. m.in. praw autorskich do archiwum J. Mackiewicza].

• W. Lewandowski: Umysł religijnie nieobojętny. Józef Mackiewicz wobec religii. „Ethos” 2009 nr 3/4.

• K. Masłoń: Wstyd czytać! „Rzeczpospolita” 2009 nr 202 [dot. też P. Jasienicy].

• P. Czartoryski-Sziler: Karsov-Szechter nadal blokuje Mackiewicza. „Nasz Dziennik” 2010 nr 147 [dot. praw autorskich].

• Errata do biografii – Józef Mackiewicz. [Dokument audiowizualny]. S.l.: s.n. 1 płyta (DVD-R). Maszynopis (2007-2010).

• Europos istorijos. Rytų ir Vakarų patirtis. [Oprac.:] C.H. Fredriksson, A. Samalavičius. Vilnius [2010] [tu m.in. o J. Mackiewiczu].

• G. Łukomski: U źródeł polskiej sowietologii. Publicystyka polityczna Józefa Mackiewicza. W okresie drugiej Rzeczypospolitej. „Studia Europaea Gnesnensia” 2010 nr 1/2.

• M. Nowakowski: Miłość do literatury to „piękna choroba”. „Arcana” 2010 nr 1.

• Przemilczany świadek Katynia. Rozm. z J. Trznadlem. Rozm. P. Czartoryski-Sziler. „Nasz Dziennik” 2010 nr 31.

• D. Rządzik: Józef Mackiewicz jako świadek ekshumacji grobów w Katyniu. „Zeszyty Historyczne. Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie” 2010 T. 11.

• J. Tomczak: Józef Mackiewicz. Geniusz pełen sprzeczności. „Polityka Narodowa” 2010 nr 7.

• K. Masłoń: Niepowtarzalna familia. „Rzeczpospolita” 2011 nr 299 [na marginesie wystąpienia K. Orłosia na konferencji w Rapperswilu poświęconej życiu i twórczości J. Mackiewicza i B. Toporskiej].

• M. Matyszkowicz: Dwie stacje za Smoleńskiem. [Cz. 2]. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2011 nr 10 [dot. egzekucji katyńskiej i m.in. J. Mackiewicza].

• J. Polonus: Jedynie prawda jest ciekawa. Myśląc Ojczyzna. „Źródło” 2011 nr 14.

• S. Reńca: Polacy w kraju Bałtów. „Tygodnik Solidarność” 2011 nr 33 [dot. m.in. J. Mackiewicza].

• P. Zychowicz: Józef Mackiewicz – fanatyk wolnego słowa. „Rzeczpospolita” 2011 nr 29.

• G. Eberhardt: Józef Mackiewicz – strażnik prawdy. „Tygodnik Solidarność” 2012 nr 14.

• W. Grotowicz: Szpicel Polski. Brzozowski, Miłosz, Mackiewicz. „Odra” 2012 nr 12.

• A. Kierys: Paweł Jasienica versus Józef Mackiewicz. Czyja droga donikąd? „Archiwum Emigracji” 2012 z. 1/2.

• M. Matyszkowicz: Mackiewicz. Subtelne szczęście konserwatysty. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2012 nr 1.

• Na zmylonych śladach zbrodni; Plotka jako instrument wspierania kłamstwa katyńskiego. [Oprac.] P. Lisiewicz. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2012 nr 10.

• G. Pełczyński: Józef Mackiewicz i sekty. „Porównania” 2012 T. 11 [dot. protestantyzmu].

• W. Lewandowski: O lekcji emigracyjnej polszczyzny przez Michała Chmielowca Sławomirowi Mrożkowi udzielonej (i kilku innych sprawach). „Archiwum Emigracji” 2013 z. 1 [wokół J. Mackiewicza krytycznej oceny twórczości i postawy emigracyjnej W. Gombrowicza].

• J. Lubelski: Płaszcz Józefa Mackiewicza. Bóg ukryty w materii pisarstwa. „Teologia Polityczna” 2013/2014 nr 7.

• H. Mazurkiewicz: Krocząc drogą donikąd. Rewolucja bolszewicka w publicystyce Józefa Mackiewicza. „Znaczenia” 2013 nr 09.

• O. Swolkień: Inna prawda Józefa Mackiewicza. „Rzeczpospolita” 2013 nr 168.

• M. Zakrzewski: I kto tu jest realistą? Wokół braci Mackiewiczów, Rosji, komunizmu i Polski Ludowej. „Politeja” 2013 nr 3.

• S. Czerwonnaja: Białoruś Zachodnia w interpretacji polskiej. Wybrane wątki historyczne i motywy liryczne. Cz. 1. Czynnik białoruski w historii państwa polskiego (od dawnych czasów do końca II Rzeczy Pospolitej); Cz. 2. Polska wizja Białorusi w II wojnie światowej. Widmo zdrady i obudzenie skruchy. „Nowa Polityka Wschodnia” 2014 nr 2; 2015 nr 1 [dot. m.in. J. Mackiewicza].

• Pisarz, który głośno mówił. Z Grzegorzem Eberhardtem autorem książki „Pisarz dla dorosłych”, rozm. M. Rawicz. „Nasza Polska” 2014 nr 3.

• A. Zechenter: Zawsze pod prąd. „Nasz Dziennik” 2014 nr 77.

• A. Fitas: Od duhy (nad końskim łbem) do ducha twórczości. O jednym motywie w prozie Józefa Mackiewicza. „Teksty Drugie” 2015 nr 6.

• R. Moczkodan: „Na Antenie” i „Wiadomości”. Okoliczności rozpoczęcia i zakończenia współpracy. „Archiwum Emigracji” 2015 z. 1/2 [dot. też M. Grydzewskiego, J. Nowak-Jeziorańskiego, J. Sakowskiego].

• W. Tomaszewska: „Sentire cum Ecclesia”. Publicystyka Jerzego Turowicza i Józefa Mackiewicza wobec II Soboru Watykańskiego; Józef Mackiewicz o kościele katolickim. W: Stulecie urodzin Jerzego Turowicza. Szczecin 2015.

• W. Krupowies: Prawda literatury faktu a prawda literackiego świadectwa (Chaim Grade – Józef Mackiewicz – Czesław Miłosz). „Conversatoria Litteraria” 2016 R. 10 [dot.: Ch. Grade: Mames Shabosim; J. Mackiewicz: Ghetto wileńskie [tekst z: Fakty i ludzie. Warszawa* 1988]; Cz. Miłosz: Campo di Fiori].

• R. Łętocha: Spadkobierca Wielkiego Księstwa. Ziemie Wschodnie w twórczości Józefa Mackiewicza. W: Polska i jej wschodni sąsiedzi. Rzeszów 2016.

• G. Łukomski: Państwo komunistyczne a Kościół w publicystyce Józefa Mackiewicza. „Przegląd Archiwalno-Historyczny” 2016 t. 3.

• A. Fitas: Nowelistyka. Zapoznana a godna, uwagi proza Józefa Mackiewicza. W: Literatura polska na obczyźnie. Zapomniane dziedzictwo po roku 1939. Lublin 2017.

• M. Hylewski: O problemie cenzury społecznej na przykładzie recepcji twórczości Józefa Mackiewicza. „Roczniki Nauk Społecznych” 2017 t. 9 nr 4.

• J. Klemens: Propaganda i indoktrynacja na Wileńszczyźnie w latach 1939-1944 w świetle twórczości Józefa Mackiewicza. W: Jak patrzeć na Polskę, Niemcy i świat? Warszawa 2017.

• A. Fitas: Avisacja, czyli ptaki Józefa Mackiewicza. „Teksty Drugie” 2018 nr 2 [dot. motywu w twórczości].

• A. Fitas: O trzech książkach z młodzieńczej biblioteczki Józefa Mackiewicza. „Ethos” 2018 nr 3 [dot.: M.N. Bogdanov: Iz žizni russkoj prirody; B. Dyakowski: Nasz las i jego mieszkańcy; A.E. Brehm: Tierleben].

• M. Hylewski: Józefa Mackiewicza idea restytucji Wielkiego Księstwa Litewskiego w kontekście geostrategii państw Europy Wschodniej w dobie dwudziestolecia międzywojennego. „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej” 2018 t. 11.

• W. Komar: Rabarbary. „Świat Inflant” 2018 nr 12 [dot. m.in. J. Mackiewicza i Wilna].

• I. Liaskovska: Józef Mackiewicz pionierem polskiego myślenia ekologicznego = Józef Mackiewicz as the pioneer of Polish ecological thought. „Społeczeństwo. Edukacja. Język. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku” 2018 t. 7.

• A. Orzełek: Rewizjonizm historyczny. Alternatywne wizje historii w twórczości prozatorskiej Józefa Mackiewicza. W: Po nitce do kłębka. Lublin 2018.

• R. Sidorkiewicz: Powolny powrót Józefa Mackiewicza na Litwę. „Świat Inflant” 2018 R. 15 nr 3 [dot. tablicy pamiątkowej].

• K.J. Sidorkiewicz: Wróbel albinos. „Świat Inflant” 2018 nr 12 [dot. J. Mackiewicza i Wilna].

• M. Urbanowski: Czy literatura PRL była literaturą polską? Wokół tez Józefa Mackiewicza. W: Twórczość na zamówienie. Warszawa 2019.

Pan poseł i Julia

• M. Limanowski: Teatr w Lutni. „Słowo” 1931 nr 282.

Go back to position

Wileńska powieść kryminalna

• K.W. Zawodziński: Metamorfozy powieści kryminalnej. „Tygodnik Ilustrowany” 1933 nr 17.

• L. Piwiński. „Rocznik Literacki 1933” wyd. 1934.

Go back to position

[Bulbin z jednosielca]

• W. Lewandowski: „Ali" – czyli Józef Mackiewicz. „Archiwum Emigracji” 2001 z. 4.

Go back to position

[Szesnastego] 16-go między trzecią a siódmą

• W. Charkiewicz. „Słowo” 1936 nr 284.

• A. Mikułko: Na pograniczu dziennikarstwa i literatury. „Środy Literackie” 1936 nr 5.

• E. Breiter. „Wiadomości Literackie” 1937 nr 1.

Go back to position

Bunt rojstów

• [S. Mackiewicz] Cat. „Słowo” 1938 nr 37.

• K. Pruszyński: Książka o człowieku głębinowym. „Wiadomości Literackie” 1938 nr 9.

• [S. Żejmis]. „Polityka” 1938 nr 5.

• K. Zbyszewski: W długich butach po błocie. „Prosto z Mostu” 1938 nr 9.

• A. Niewiadomski: Dwie lektury, dwa powroty. „Kresy” 1990 nr 2/3.

• B. Hadaczek: „Zbuntowane rojsty” [J.] Mackiewicza. W tegoż: Kresówki. Szczecin 2011.

Go back to position

[Okna zatkane szmatami]

• J. Zieliński: Okno z widokiem. Przedwojenne reportaże Józefa Mackiewicza. „Tygodnik Powszechny” 2003 nr 8.

Go back to position

[Mordercy z Lasu Katyńskiego]

• K. Zamorski: Katyń. „Kultura”, Paryż 1951 nr 10 [omówienie wersji angielskiej: The Katyn wood murders].

• W.A. Zbyszewski: Dla Anglosasów książka o Katyniu. „Wiadomości”, Londyn 1951 nr 41 [omówienie wersji angielskiej: The Katyn wood murders].

Go back to position

Droga donikąd

• [J. Bielatowicz] J.B. „Życie”, Londyn 1955 nr 28, przedruk w tegoż: Literatura na emigracji. Londyn 1970.

• P. Jasienica: Moralne zwłoki szlachcica kresowego. „Świat” 1955 nr 43, przedruk w tegoż: Ślady potyczek. Warszawa 1957.

• Cz. Miłosz: „Polacy z kresów”. Proszę uszanować Wilnianina. „Kultura”, Paryż 1955 nr 12.

• M.K. Pawlikowski: Droga do piekła. „Wiadomości”, Londyn 1955 nr 32.

• W.A. Zbyszewski: Nagroda Nobla. „Kultura,” Paryż 1955 nr 10.

• W. Tarnawski: Dwie książki Józefa Mackiewicza. „Kultura”, Paryż 1956 nr 4 [dot. też: Karierowicz].

• H. Grynberg: Wielka tragedia małych ludzi. „Wiadomości”, Londyn 1981 nr 2.

• A. Fitas: Funkcje przyrody w „Drodze donikąd” Józefa Mackiewicza. Zarys problematyki. „Roczniki Humanistyczne” 1998 z. 1.

• M. Zadencka: „Droga donikąd” i „Nie trzeba głośno mówić” Józefa Mackiewicza. W tejże: Obrazy suwerenności. Warszawa 2007.

• K. Bałżewska: Wobec sowietyzacji. Model powieściowej bohaterki Józefa Mackiewicza na przykładzie „Drogi donikąd”. W: Kobiety i historia. Gdańsk 2015.

• G. Ostasz: Nad fabułą „Drogi donikąd” Józefa Mackiewicza. W: Literatura współczesna w edukacji polonistycznej. T. 1. Analizy i (re)interpretacje. Rzeszów 2017.

• K. Maciąg: Józefa Mackiewicza „Droga donikąd”. W: Dzieje najnowsze w literaturze polskiej. Warszawa 2019.

Go back to position

Karierowicz

• M. Danilewiczowa: „Karierowicz” Józefa Mackiewicza. „Wiadomości”, Londyn 1956 nr 10.

• W. Tarnawski: Dwie książki Józefa Mackiewicza. „Kultura”, Paryż 1956 nr 4 [dot. też: Droga donikąd].

• [M. Chmielowiec] M. Sambor: „Nad Karierowiczem”… „Wiadomości”, Londyn 1958 nr 16.

Go back to position

Kontra

• M.K. Pawlikowski. „Wiadomości”, Londyn 1957 nr 40.

• R. Wraga: „Kontra”. „Syrena”, Paryż 1957 nr 33/34.

• W. Tarnawski: Notatnik z lektury. „Kontra”. „Wiadomości”, Londyn 1966 nr 41, przedruk w tegoż: Od Gombrowicza do Mackiewicza. Londyn 1980.

• J. Trznadel: Glosa szwajcarska do „Kontry” Józefa Mackiewicza. „Kultura Niezależna” 1991 nr 67.

• K. Masłoń: Przemilczenie Józefa Mackiewicza. „Do Rzeczy” 2015 nr 30.

Go back to position

Sprawa pułkownika Miasojedowa

• [M. Chmielowiec] M. Sambor: Nasza sprawa. „Wiadomości”, Londyn 1963 nr 10.

• M.K. Pawlikowski: Powieść o rosyjskim Dreyfusie. „Kultura”, Paryż 1963 nr 4.

• R. Kowalski: Samotność w życiu. „Puls”, Londyn 1984 nr 21.

• M. Adamiec: „Sprawa pułkownika Miasojedowa”, czyli opowieść „o tym co było”. „Kresy” 1995 nr 1, przedruk w tegoż: „Cień wielkiej tajemnicy...”. Gdańsk 1995.

Go back to position

Zwycięstwo prowokacji

• [A. Pragier] Pandora: Głos dysydenta o prowokacji. „Wiadomości”, Londyn 1963 nr 8, polemika: Z. Poray-Łukaczyński. „Horyzonty”, Paryż 1963 nr 84.

• T. Mianowicz: „Zwycięstwo prowokacji po latach”. „Kultura”, Paryż 1983 nr 9.

• S. Andruszkiewicz: Sprawa Józefa Mackiewicza („Zwycięstwo prowokacji?”). „Arkana” 2000 nr 2.

Go back to position

Pod każdym niebem

• J. Bielatowicz: „Pod każdym niebem”. O nowej książce Józefa Mackiewicza. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1964 nr 121.

• J. Rostworowski: Z łaski ich obu. „Wiadomości”, Londyn 1964 nr 20.

Go back to position

Lewa wolna

• M. Chmielowiec: „Piękno i smutek tych wszystkich rzeczy”. „Wiadomości”, Londyn 1966 nr 9, przedruk w: Antologia polskiej krytyki literackiej na emigracji 1945-1985. Lublin 1992.

• J. Łobodowski: Epopeja pasją skażona. „Orzeł Biały”, Londyn 1966 nr 22.

• T. Machalski: Lewa wolna. „Horyzonty”, Paryż 1966 nr 121/122-125.

• M.K. Pawlikowski: Na marginesie „Lewej wolnej”. „Wiadomości”, Londyn 1966 nr 19.

• L. Sapieha: Anty – epos. „Kontynenty”, Londyn 1966 nr 88.

• W. Tarnawski: „Lewa wolna”. (Nowa powieść Józefa Mackiewicza od strony pisarskiego rzemiosła). „Kultura”, Paryż 1966 nr 9, przedruk w tegoż: Od Gombrowicza do Mackiewicza. Londyn 1980.

• W obronie prawdy historycznej. Głosy i opinie o książce „Lewa wolna” Józefa Mackiewicza. Londyn: Stowarzyszenie Polskich Kombatantów Federacja Światowa 1966, 81 s. [wypowiedzi w dyskusji na zebraniu Biura Studiów Rady Głównej Stowarzyszenia Polskich Kombatantów], polemika: A. Pragier: Lewa – zagrodzona. „Wiadomości”, Londyn 1967 nr 11.

• J. Goćkowski: Sceptyczna narracja o zwycięskiej wojnie. (Józefa Mackiewicza „Lewa wolna”). „Arcana” 2007 nr 2/3.

• A. Nowak: „Lewa wolna”, albo o spiskach Piłsudskiego z Leninem. „Arcana” 2007 nr 2/3 [referat z konferencji w Rapperswilu poświęconej pamięci J. Mackiewicza].

• T. Piszczkowski: Lewa czy prawa wolna? „Myśl Polska” 2012 nr 5/6.

Go back to position

Nie trzeba głośno mówić

• H. Grynberg: Wielka wojna małych ludzi, czyli musimy głośno mówić. „Wiadomości”, Londyn 1969 nr 52.

• J. Kowalewski: Arcydzieło Mackiewicza. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1969 nr 31 dod. „Tydzień Polski”.

• T. Norwid: Czy „Nie trzeba głośno mówić”? „Wiadomości”, Londyn 1969 nr 36.

• A. Pragier: Mackiewicz o polityce. „Wiadomości”, Londyn 1969 nr 43.

• P. Starzeński: Arcydzieło. „Wiadomości”, Londyn 1969 nr 49.

• M.K. Pawlikowski: O ostatniej powieści Józefa Mackiewicza. „Kultura”, Paryż 1970 nr 6.

• W. Tarnawski: Rzut oka wstecz na powieść Józefa Mackiewicza (miniatura krytyczna). „Wiadomości”, Londyn 1970 nr 44, przedruk zmieniony w tegoż: Od Gombrowicza do Mackiewicza. Londyn 1980.

• Z.S. Siemaszko: Najwyższy czas głośno mówić. „Kultura”, Paryż 1971 nr 1/2.

• J.R. Krzyżanowski: „Nie trzeba głośno mówić” – powieść historyczna czy polityczna? „Archiwum Emigracji” 2003 z. 5/6.

• M. Zadencka: „Droga donikąd” i „Nie trzeba głośno mówić” Józefa Mackiewicza. W tejże: Obrazy suwerenności. Warszawa 2007.

• W. Krupowies: W matni politycznych złudzeń. „Nie trzeba głośno mówić” Józefa Mackiewicza jako krytyka dyskursów dominujących. „Conversatoria Litteraria” 2014 R. 8.

Go back to position

W cieniu krzyża

• Z.S. Siemaszko: Kościół w krzywym zwierciadle. „Wiadomości”, Londyn 1972 nr 32.

• J. Giertych: Nie o przerobienie komunizmu chodzi. „Opoka”, Londyn 1973 nr 7.

• J. Mirewicz: „W cieniu krzyża” powieść fantastyczna z tezą. „Przegląd Powszechny”, Londyn 1973 nr 10.

• M. Horoszewicz: Józefa Mackiewicza papofobia. „Więź” 1992 nr 6 [dot. też: Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy].

Go back to position

Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy

• J. Kowalewski: „W Rzymie twoja zguba”? (O nowej do głębi przejmującej książce Józefa Mackiewicza). „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” Londyn 1975 nr 227.

• J. Łobodowski: Krzyż i czerwona gwiazda. „Wiadomości”, Londyn 1975 nr 42.

• D. Morawski: Majaczenia na temat Krzyża i Czerwonej Gwiazdy. „Kultura,” Paryż 1975 nr 12.

• J. Giertych: O rzekomym kompromisie Kościoła z komunizmem. „Opoka”, Londyn 1976 nr 12.

• J. Mirewicz: Mackiewicz w cieniu Scattoliniego. „Przegląd Powszechny”, Londyn 1976 nr 1.

• M. Horoszewicz: Józefa Mackiewicza papofobia. „Więź” 1992 nr 6 [dot. też: W cieniu krzyża].

Go back to position

Droga Pani

• M. Heller: Jeden w polu to też wojsko. „Kultura”, Paryż 1984 nr 9.

• A. Szulczyński: Kontra karabelą. „Archipelag”, Berlin Zachodni 1984 nr 4.

Go back to position

Ściągaczki z szuflady Pana Boga

• Z. Kosiński: Nowy zbiór opowiadań Józefa Mackiewicza. „Zeszyty Literackie”, Paryż 1990 nr 30.

Go back to position

Ponary; Katyń

• K. Bałżewska: „Nie powtórzy tego żadna litera wymyślona przez ludzi”. Józef Mackiewicz wobec tragedii ponarskiej. „Ruch Literacki” 2015 z. 1. [dot. zbrodni w Ponarach w. l. 1941-1944].

• A. Fitas: Od dokumentu do paraboli. „Ponary – Baza” Józefa Mackiewicza raz jeszcze. W: Rozmaitości emigracyjne. Lublin 2017.

Go back to position

Dzieła

• P. Zychowicz: Józef Mackiewicz – fanatyk wolnego słowa. „Rzeczpospolita” 2011 nr 29 [dot. t. 20].

Go back to position

Katyń - zbrodnia bez sądu i kary

• K. Masłoń: Gospodyni w mackiewiczowskiej parafii. „Rzeczpospolita” 2009 nr 285 [dot. sporu o prawa autorskie].

• M. Klecel: Mackiewicz a Katyń. „Gazeta Polska” 2010 nr 20 [dot. sytuacji po wyd. książki].

• W. Lewandowski: „Obowiązek rzucenia prawdy w oczy świata”. „Nowe Książki” 2010 nr 1 [rec. wyd. pt. Sprawa mordu katyńskiego. Ta książka była pierwsza].

• M. Matyszkowicz: Bóg policzy. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2011 nr 12 [dot. Z. Herberta, J. Mackiewicza oraz tematu Katyń w literaturze polskiej].

• M. Matyszkowicz: Dwie stacje za Smoleńskiem. [Cz. 2]. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2011 nr 10 [dot. egzekucji katyńskiej].

• Na zmylonych śladach zbrodni; Plotka jako instrument wspierania kłamstwa katyńskiego. [Oprac.] P. Lisiewicz. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2012 nr 10.

Go back to position

Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów

• K. Zamorski: Akcja K („Kostar”). „Puls”, Londyn 1990 nr 44, przedruk w tegoż: Dwa tajne Biura 2. Korpusu. Londyn 1990, przedruk nieco zmieniony pt. Autor pierwszej książki o Katyniu w: Nad twórczością Józefa Mackiewicza. Warszawa 1990.

Go back to position

BIO

Twórczość

Zawartość

Zawartość

Przekłady

litewski

Przekłady

francuski

hiszpański

niemiecki

portugalski

rosyjski

włoski

Nagrody

Przekłady

angielski

francuski

litewski

niemiecki

węgierski

Przekłady

niemiecki

Inne formy wydań

Przekłady

hiszpański

niemiecki

węgierski

Zawartość

Przekłady

angielski

niemiecki

rosyjski

węgierski

Zawartość

Nagrody

Zawartość

Przekłady

litewski

węgierski

Przekłady

angielski

hiszpański

węgierski

Przekłady

węgierski

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Zawartość

Inne formy wydań

Zawartość

Przekłady

hiszpański

węgierski

Listy

Wybory tekstów w przekładach

rosyjski

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

Prace redakcyjne

Przekłady

angielski

francuski

hiszpański

włoski

Omówienia i recenzje

Autor o sobie

Wywiady

Słowniki i bibliografie

Ogólne