BIO

Urodzony 23 grudnia 1924 w Poznaniu; syn Tadeusza Maciejewskiego, urzędnika, i Marii z domu Maleszka. Do szkół uczęszczał w Poznaniu; do wybuchu II wojny światowej ukończył dwie klasy Gimnazjum im. A. Mickiewicza. W okresie okupacji niemieckiej nadal mieszkał w Poznaniu. Pracował zarobkowo m.in. w warsztacie naprawiającym maszyny do pisania (1941-43) i w fabryce akumulatorów AFA (1943-45). Brał udział w konspiracyjnym życiu literackim jako uczestnik grupy młodzieżowej Filmoni, zajmującej się twórczością literacką, organizowaniem przedstawień lalkowych (był autorem widowiska Królewna śnieżka, 1941, oraz libretta komedii muzycznej Bim-basza i jego sześćdziesiąta piąta żona). Od 1943 śpiewał w prowadzonym przez Stefana Stuligrosza (członka tej grupy) chórze, który miał pozwolenie na niedzielne występy w kościele Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu. Po zakończeniu wojny kontynuował naukę w Liceum im. Jana Kantego, w którym w 1946 zdał maturę. Następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Poznańskim (UPozn.); w 1950 uzyskał magisterium. Jeszcze w czasie studiów rozpoczął współpracę z Instytutem Badań Literackich (IBL) Polskiej Akademii Nauk (PAN). Uczestniczył od 1948 w opracowywaniu przez poznańską Pracownię Bibliograficzną rocznika 1947 i 1948 Polskiej Bibliografii Literackiej, a następnie bibliografii pozytywizmu wielkopolskiego. Pierwszy artykuł pt. Znaczenie mickiewiczowego pomnika ogłosił w 1948 w „Gazecie Poznańskiej” (nr 12); za swój właściwy debiut uważał opublikowany w 1949 na łamach „Przeglądu Zachodniego” (nr 11) artykuł pt. Wielkopolskie ścieżki wiersza Słowackiego «Do autora Trzech Psalmów». W 1950 ożenił się z Marią Krystyną Włodarczykówną, polonistką, później bibliografem literatury i teatru. W tymże roku rozpoczął pracę w Katedrze Literatury Polskiej UPozn. początkowo na etacie asystenta, a od 1958 adiunkta. W pracy naukowej zajmował się twórczością polskich pisarzy romantycznych, szczególnie Juliusza Słowackiego, a w latach późniejszych także dziejami kultury wielkopolskiej, teatru i polonistyki poznańskiej. Współpracował nadal z IBL, od 1953 jako współredaktor, z profesorem Zygmuntem Szweykowskim, tomu pozytywizmu i Młodej Polski nowej edycji Literatury polskiej (przekształconej później w Bibliografię literatury polskiej «Nowy Korbut»). W 1952 został członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (w 1967-70 przewodniczący Komisji Filologicznej, od 1979 wiceprzewodniczący Wydziału I). W 1957-59 był kierownikiem redakcji literackiej w Wydawnictwie Poznańskim. W marcu 1960 uzyskał doktorat na postawie pracy pt. «Wielkopolskie» opowiadania Henryka Sienkiewicza (promotor profesor Zygmunt Szweykowski), a w grudniu tego roku habilitował się na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM) na podstawie rozprawy Gdy gościł w Wielkopolszcze. (Adam Mickiewicz w Wielkim Księstwie Poznańskim 1831-1832). W maju następnego roku został powołany na stanowisko docenta Katedry Literatury Polskiej UAM; w 1962-65 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Filologii, a od 1964 kierował Zakładem Historii Literatury Polskiej XIX wieku. W 1963 został także pracownikiem etatowym IBL PAN i członkiem komitetu redakcyjnego wydawanej w Instytucie Bibliografii literatury polskiej «Nowy Korbut». Za osiągnięcia naukowe otrzymał w 1968 nagrodę Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego III stopnia. W tymże roku wszedł w skład Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN, a w 1969 Rady Naukowej IBL PAN. Od 1969 należał do komitetu redakcyjnego serii IBL „Archiwum Literackie” (od t. 14). Od 1970 pełnił funkcję kierownika Zakładu Historii Literatury Polskiej w Instytucie Filologii Polskiej UAM, a od 1974 dyrektora Instytutu (do 1981). W 1973 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1975 został uhonorowany nagrodą Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia. Wchodził w skład komitetu redakcyjnego Wielkopolskiego słownika biograficznego (wyd. 1981). W 1976 został redaktorem naczelnym (a także współautorem) przewodnika biobibliograficznego Pisarze polscy, przygotowywanego w IBL PAN (gotowy w maszynopisie w 1987), w 1979-83 był członkiem redakcji serii, a potem czasopisma IBL „Literary Studies in Poland” (t. 1-10). W 1980 działał w Społecznym Komitecie Budowy Pomnika Ofiar Poznańskiego Czerwca 1956 i w Tymczasowym Komitecie Środowisk Twórczych. Wybrany w 1981 na prorektora UAM, po ogłoszeniu w grudniu stanu wojennego został odwołany z tego stanowiska. Od 1981 był czynnym członkiem Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Działał w Towarzystwie Literackim im. A. Mickiewicza, był wieloletnim prezesem Oddziału Poznańskiego, a od 1983 członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa. W 1983 był opiniodawcą w postępowaniu przygotowawczym nadania doktoratu honoris causa papieżowi Janowi Pawłowi II przez Uniwersytet Jagielloński w Krakowie. W 1985-86 wchodził w skład Senatu Akademickiego UAM. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973). Otrzymał nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego I stopnia za 1987. Zmarł nagle 28 października 1987 w Poznaniu.
Wyróżniony zespołową nagrodą naukową miasta Poznania w 1991.

Twórczość

1. Polska Bibliografia Literacka za rok 1947, 1948. Oprac. pod kierunkiem S. Vrtela-Wierczyńskiego zespół poznańskiej Pracowni Bibliograficznej Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk [m.in. J. Maciejewski]. [T. 1-2]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1954, 1956, 568 + 531 s.

2. Słowacki w Wielkopolsce. Szkice i materiały. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1955, 239. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Zawartość

Od autora; Za kulisami „Tygodnika”; Dyskusja o poetyce i poezji; Nieznany pierwodruk [dot. wiersza „Pogrzeb kapitana Meyznera”]; Wobec czytelników i krytyków z Wielkopolski; Komentarz do wiersza „Vivat Poznańczanie”; W Poznaniu Wiosny Ludów; Wielkopolskie ścieżki „Odpowiedzi”; Ostatni pomysł dramatyczny [Syn ziemi]; Nekrologi.

3. Wielkopolskie” opowiadania Henryka Sienkiewicza: „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”; „Za chlebem”; „Bartek Zwycięzca. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1957, 173 s. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Filologiczno–Filozoficzny. Prace Komisji Filologicznej.

Rozprawa doktorska.

4. Gdy gościł w Wielkopolszcze. Adam Mickiewicz w Wielkim Księstwie Poznańskim 1831-1832. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1958, 289 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Prawda i plotki; „Wątek spisku tyle lat snowany”; Prawy brzeg Prosny; Umizgi – łowy – dyplomatyka; Ciche dworki i kłótliwi sąsiedzi; „Moje okna są na drogę".

5. Kordian. Dramatyczna trylogia. [Monografia]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1961, 262 s.

Zawartość

Zagadka; „Przygotowanie”; W perspektywie; Warszawskie realia; Widowisko; Paryż – 1832; Podteksty; Kompozycja; Epilog filologiczny.

6. Kordian” Juliusza Słowackiego. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1964, 143 s. Wyd. 2 Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1976. Biblioteka Analiz Literackich.

7. Trzy szkice romantyczne. O „Dziadach”, „Balladynie”, Epilogu „Pana Tadeusza”. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 297 s.

Zawartość

Historia powstawania „Dziadów” litewskich. Konfrontacje; „Balladyna”, czyli „świat przez pryzmat przepuszczony”; O wierszu nazwanym Epilogiem „Pana Tadeusza”.

8. Mickiewicza wielkopolskie drogi. Rekonstrukcje i refleksje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1972, 564 s.

9. Florenckie poematy Słowackiego. „Poema Piasta Dantyszka herbu Leliwa o piekle”, „Ojciec zadżumionych”, „W Szwajcarii”, „Wacław”. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 216 s.

10. Poznański Czerwiec 1956. [Współautor:] Z. Trojanowicz. Warszawa: Niezależne Zrzeszenie Studentów PW* [Politechniki Warszawskiej] 1981, 27 k. Wyd. nast. Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy „Młynek”* 1981. Por. Prace redakcyjne i edytorskie poz. .

11. Teatry poznańskie w latach panowania króla Stanisława Augusta. [Rozprawa]. Warszawa, Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1986, 268 s. Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Poznaniu.

12. Dzieje poznańskiej polonistyki uniwersyteckiej 1842-1988. Powst. przed 1987. Oprac., szkicem „Ostatnich lat trzynaście” i posłowiem opatrzył T. Lewandowski. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 1992, 159 s.

13. Powieści poetyckie Słowackiego. Powst. przed 1987. Oprac. i przygotował do druku J. Fiećko. Poznań: W drodze 1991, 149 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Publicystyka felietonowa Bolesława Prusa. Kwartalnik Prasoznawczy 1957 nr 4 s. 28-37.
Jan Konstanty Żupański. 1804-1883. W: Wybitni Wielkopolanie XIX w. Poznań 1959 s. 129-154, przedruk w: Wielkopolanie XIX wieku. T. 1. Poznań 1966 s. 125-150.
Czytelnicy Mickiewicza; „Pieśń” i proza Wincentego Pola; Słowacki wśród „Heglów” i powstańców. W: Literackie przystanki nad Wartą. Poznań 1962 s. 63-89; 153-178; 107-130.
Historiografia Lelewela w „Balladynie. W: Munera Litteraria. Poznań 1962 s. 139-153.
Joachim Lelewel w świetle emigracyjnej poezji. W: Z badań nad pracami historycznymi Joachima Lelewela. Poznań 1962 s. 149-164.
Dramat o kraju walącym się w gruzy. Proscenium 1965 nr [10] s. 3-14 [dot.: J. Słowacki: Horsztyński].
Kompozycja tragedii o Szczęsnym Juliusza Słowackiego. W: Prace o literaturze i teatrze ofiarowane Zygmuntowi Szweykowskiemu. Wrocław 1966 s. 415-434 [dot.: Horsztyński].
Funkcja „hamletyzmu” w „Horsztyńskim” Juliusza Słowackiego. W: Literatura, komparatystyka, folklor. Warszawa 1968 s. 344-361.
Ryszard Wincenty Berwiński. W: Wielkopolanie XIX wieku. T. 2. Poznań 1969 s. 197-234.
Cenzorzy i policjanci pruscy nad tekstami Mickiewicza. (Wielkie Księstwo Poznańskie 1833). W: Miscelanea z okresu Romantyzmu. [T.] 2. Wrocław 1972 s. 433-474.
Kultura w pierwszej połowie XIX wieku. Piśmiennictwo. Nauka. Teatr. W: Dzieje Wielkopolski. T. 2. Poznań 1973 s. 226-274.
Jubileusz poznańskiego teatru. W: Teatr Polski w Poznaniu 1875-1975. Poznań 1975 s. 4-20.
Słowacki – przeciwnik romantyków. Studia Polonistyczne 1977 s. 67-80.
Losy wojenne i odbudowa polonistyki literackiej. (Lata 1939-1950). Pamiętnik Literacki 1979 z. 2 s. 61-87.
Mistyczne symbole i polityczne realia. (Na marginesie dwóch wierszy Juliusza Słowackiego). „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” (1979-80) s. 29-67 [dot. wierszy: „Biada wam, gdy się budzi duch”; „Wejdzie stu robotników”].
Podteksty polityczne „Grażyny. W: Mickiewicz. Sympozjum w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Lublin 1979 s. 169-195.
Biada wam – gdy się budzi duch.... W: Juliusza Słowackiego rym błyskawicowy. Warszawa 1980 s. 111-118.
Karol Wojtyła i Jan Paweł II wobec literatury. W Drodze 1983 nr 7 s. 57-72, nr 8 s. 51-62.
Trzy poznańskie teatry. W: Teatr Nowy w Poznaniu. 1973-1983. Poznań 1984 s. 5-24.
Subiektywne spojrzenie z dystansu. Paryski tom VII „Poezji” Adama Mickiewicza. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1987 s. 57-77.
Narodziny własnej sceny narodowej Poznania. Pamiętnik Teatralny 1988 z. 1/2 s. 189-213.
Poznańskie epizody teatralne z I wojny światowej. [Współautor:] M.K. Maciejewska. W: O teatrze i dramacie. Warszawa 1989 s. 159-181.

Utwory niepublikowane, niedatowane

Ach, w tem Poznańskiem”. Szkice z dziejów kultury i literatury w Wielkopolsce. [Maszynopis].
Dwie opowieści o drukowaniu wierszy Adama Mickiewicza w Poznaniu [Maszynopis].
Symbole i realia romantycznej poezji. [Szkice]. [Maszynopis].

Prace edytorskie i redakcyjne

1. J. Słowacki: Syn ziemi. [Oprac. tekstu i wstęp filologiczny:] J. Maciejewski. W: J. Słowacki: Dzieła wszystkie. Red. J. Kleiner przy współudziale W. Floryana. T. 13 cz. 2. Wrocław 1963 s. 389-406.
2. Prace o literaturze i teatrze ofiarowane Zygmuntowi Szweykowskiemu. Przewodniczący komitetu red.: J. Maciejewski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1966, 632 s. Pod patronatem Komisji Filologicznej Poznańskiego Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
3. Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Oprac. zespół pod kierunkiem Z. Szweykowskiego i J. Maciejewskiego. [T.] 13-17 cz. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970-1982, 525 + 718 + 690 + 530 + 201 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
[T.] 13. Hasła ogólne i osobowe A-F; [T.] 14. Hasła osobowe G-Ł; [T.] 15. Hasła osobowe M-Ś; [T.] 16. Cz. 1. Hasła osobowe T-Ż, uzupełnienia haseł osobowych t. 13-15; [T.] 17 cz. 1. T. Tyszkiewicz: Bolesław Prus (Aleksander Głowacki).
4. Miscellanea z okresu Romantyzmu. Redakcja naukowa J. Maciejewski. [T.] 2-3. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 1977, 528 + 368 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Archiwum Literackie.
5. Poznański Czerwiec 1956. (Materiały do wykorzystania w publikacjach prasowych). Oprac.: J. Maciejewski i Z. Trojanowiczowa. Poznań: Biuro Prasowe Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Wielkopolska* 1981, 28 s. Wyd. nast.: Gdynia: [b.w.] 1981; Warszawa: Niezależne Zrzeszenie Studentów PW* [Politechniki Warszawskiej] 1981; Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy Młynek* 1981; pt. Czerwiec 1956. Poznań: [b.w.] 1981; pt. Poznań 1956. [Gdańsk:] Niezależne Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Gdańskiego* [1981]; pt. Poznań 56. Kalisz: Wydawnictwo Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Wielkopolska* [1981].
6. Poznański Czerwiec 1956. Pod red. J. Maciejewskiego i Z. Trojanowiczowej. [Wstęp:] J. Maciejewski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 347 s. Wyd. 2 poprawione i rozszerzone tamże 1990, 429 s. Por. Twórczość poz. .
7. Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny. Praca zainicjowana przez J. Maciejewskiego. Koordynacja całości: R. Loth. Red. działu pozytywizmu i Młodej Polski (do 1987): J. Maciejewski. T. 1-5. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; od 2002 Fundacja Akademia Humanistyczna; Instytut Badań Literackich 2000-2004, 421 + 450 + 415 + 294 + 746 s. Z prac Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
W t. 3 także hasło Adam Mickiewicz oprac. przez J. Maciejewskiego, uzupełnione przez J. Fiećkę i z indeksem oprac. przez M. Małecką, s. 16-46.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN ok. 1977.

Wywiady

Badacz musi przyjąć na siebie ciężar obowiązku mówienia prawdy. Rozm. P. Bagiński. Polonistyka 1982 nr 1.
Poznań był pierwszy. Rozm M. Mierzwiak. „Jesteśmy”* 1988 nr 3.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (B. Winklowa).
J. Fiećko: Bibliografia prac Profesora Jarosława Maciejewskiego. W: Fakty i interpretacje. Warszawa 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Uzupełnienie).

Ogólne

Artykuły

B. Chrząstowska: Jarosław Maciejewski. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1988.
Z. Raszewski: Pożegnanie Profesora Maciejewskiego. Pamiętnik Teatralny 1988 z. 1/2.
L. Słowiński: Zmarł prof. dr hab. Jarosław Maciejewski. Polonistyka 1988 nr 9.
J. Starnawski: Jarosław Maciejewski. Ruch Literacki 1988 z. 6.
M. Witkowski: Jarosław Maciejewski. Pamiętnik Literacki 1990 z. 1.
T. Lewandowski: Jarosława Maciejewskiego naukowe drogi. W: Fakty i interpretacje. Szkice z historii literatury i kultury polskiej. Warszawa 1991.

Słowacki w Wielkopolsce

J. Starnawski: Dwie nowe książki o Słowackim. Twórczość 1956 nr 3.
J. Starnawski. „Roczniki Humanistyczne1958 z. 1.

„Wielkopolskie” opowiadania Henryka Sienkiewicza

T. Bujnicki. „Pamiętnik Literacki1958 z. 4.
D.S. Prokof'eva. Institut Slavjanovedenija. AN SSSR”, Moskwa 1960 t. 29.

Gdy gościł w Wielkopolszcze

H. Markiewicz. „Życie Literackie1958 nr 20.

„Kordian”

J. Starnawski: Komentarz do „Kordiana. Twórczość 1961 nr 11.
R. Taborski: Monografia „Kordiana. Nowe Książki 1961 nr 22.
F. Bielak. „Ruch Literacki1962 nr 4.
M. Giergielewicz: Książki i prace o Słowackim. Wiadomości”, Londyn 1962 nr 25.
S. Rutkowski. „Polonistyka1962 nr 1.
T. Terlecki: Trylogia o Kordianie. Kultura”, Paryż 1962 nr 6.
J. Timoszewicz. „Pamiętnik Teatralny1962 z. 3/4.
I.K. Gorskij. „Literatura Slavjanskich Narodov”, Moskwa 1963 z. 8.
W. Zajewski: Uwagi historyka nad monografią o Kordianie. Przegląd Humanistyczny 1963 z. 6, polemika J. Maciejewski. Tamże 1964 z. 1.

Trzy szkice romantyczne

W. Günther. „Orzeł Biały”, Londyn 1968 nr 44.
M. Dernałowicz. „Pamiętnik Literacki1970 z. 1.

Mickiewicza wielkopolskie drogi

F. Fornalczyk. „Kronika Wielkopolski1973 nr 1.
W. Danek. „Ruch Literacki1974 nr 3.
S. Kędzierski: Wielkopolski epizod. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1974.
P. Szajak: Mickiewicz w Wielkopolsce. Polonistyka 1974 nr 1.

Florenckie poematy Słowackiego

M. Filek. „Ruch Literacki1975 nr 3.
S. Makowski: Słowacki spod znaku Gibelina. Przegląd Humanistyczny 1975 nr 8.
A. Siomkajło. [Przeł.] P. Coates. „Literary Studies in Poland”, Wrocław T. 5: 1980.

Poznański Czerwiec 1956 [Warszawa 1981]

A. Choniawko. „Polityka1981 nr 33.
A. Czubiński: W poszukiwaniu prawdy o „poznańskim czerwcu. Rzeczywistość 1981 nr 11.
A. Garlicki: Dokument czasu gniewu. Kultura 1981 nr 32.
A. Kaflik: Poznań '56. Życie i Myśl 1981 nr 9/10.
J. Skórzyński: Chłodnym okiem. Tygodnik Solidarność 1981 nr 35.
T. Szyma: Prawda o Poznaniu 1956. „Tygodnik Powszechny1981 nr 34.
M. Jaworski. „Zeszyty Naukowe Wojskowej Akademii Politycznej im. F. Dzierżyńskiego1982 nr 110.
L. Trzeciakowski. „Kronika Wielkopolski1982 nr 1.
A. Kwilecki. „Dzieje Najnowsze1983 nr 3.
E.C. Król. „Acta Poloniae Historica1984 t. 49.