MACIEJEWSKI Janusz

Urodzony 2 czerwca 1930 w Łodzi w rodzinie nauczycielskiej; syn Leonarda Maciejewskiego i Julii z Rydzewskich. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Łodzi. Od 1943 pracował jako robotnik w fabryce trykotarskiej „Edmund Adam”. Jednocześnie uczył się na tajnych kompletach. W 1945 rozpoczął naukę w XV Państwowym Gimnazjum i Liceum w Łodzi; w 1949 zdał maturę. W tym czasie był członkiem Związku Harcerstwa Polskiego, a od 1948 Związku Młodzieży Polskiej (do 1956). W 1949 przez trzy miesiące pracował w redakcji „Głosu Robotniczego” jako praktykant, a następnie aplikant dziennikarski. W 1949 rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ). Był wiceprezesem (1950-51) i prezesem (1951-52) Koła Polonistów. W 1951 debiutował recenzją powieści Władysława Machejka Chłopcy z lasu, opublikowaną w czasopiśmie „Wieś” (nr 9). Pierwszą pracę historycznoliteracką pt. Tomasz Kajetan Węgierski opublikował w 1951 w „Pracach Polonistycznych” (ser. 9). W 1952, ożenił się z Ireną Matysiak↑, studentką polonistyki, później historykiem literatury (zmarła 1994). W 1952 po ukończeniu trzyletniego studium o specjalizacji pedagogicznej, rozpoczął studia magisterskie na Uniwersytecie Warszawskim (UW), które ukończył w 1954. Od 1952 pracował w Instytucie Badań Literackich (IBL) Polskiej Akademii Nauk (PAN), początkowo jako zastępca asystenta, a następnie w 1954-58 jako aspirant i uczestnik studium doktoranckiego. Oprócz pracy badawczej w dziedzinie literatury polskiej epoki Oświecenia i drugiej połowy XIX wieku, równocześnie uprawiał krytykę literacką przede wszystkim w zakresie poezji współczesnej. Recenzje i artykuły publikował m.in. w „Nowej Kulturze” (1958-63), „Twórczości” (głównie 1958-62), „Współczesności” (1959-71). W 1957-62 należał do Klubu Krzywego Koła. W 1959-68 pracował na UW, najpierw jako starszy asystent, a po uzyskaniu doktoratu w 1965 w IBL na podstawie pracy pt. Debiut Michała Bałuckiego na tle twórczości «przedburzowców» (promotor profesor Julian Krzyżanowski) – jako adiunkt. W 1966-67 był kierownikiem działu krytyki „Miesięcznika Literackiego”. Redagował w „Tygodniku Kulturalnym” cykle pt. Czytamy wiersze, Lektury i problemy, Style, pojęcia, nurty„(1967-79). Od 1967 należał do Związku Literatów Polskich (ZLP) (w 1978-83 przewodniczący Klubu Krytyki Literackiej ZLP, w 1980-83 członek Głównego Sądu Koleżeńskiego, w 1981-83 członek Zarządu Oddziału Warszawskiego). W 1967 został członkiem Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w którym pełnił m.in. funkcje członka Zarządu Głównego (od 1978), wiceprezesa (1979-85), przewodniczącego Komisji Krytyki Literackiej (1985-90), od 1995 ponownie wiceprezesa. W 1968 po wydarzeniach marcowych został zwolniony z pracy na UW. W 1969 powrócił do pracy w IBL. W 1970-76 prowadził nadto zajęcia z historii i socjologii literatury na UŁ. W 1972 pełnił funkcję sekretarza redakcji dwumiesięcznika „Teksty” (nr 1-3). Od 1972 był zaangażowany w działalność masonerii; należał do konspiracyjnej loży wolnomularskiej „Kopernik”, przeszedł kolejne stopnie wtajemniczenia, aż do najwyższego 33 stopnia (w 1993). Od 1973 należał do kolegium redakcyjnego tygodnika „Literatura”, z którego w 1976 został usunięty. W 1974 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Od grudnia 1974 do czerwca 1975 przebywał w Paryżu jako stypendysta rządu francuskiego. Od 1976 był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników. W 1976-77 wykładał w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Siedlcach, a od 1977 w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie (do 1982). W 1977 habilitował się w IBL PAN na podstawie pracy pt. Oświecenie polskie. Początek formacji, jej stratyfikacja i przebieg procesu historycznoliterackiego. W 1980-93 należał do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W 1980 otrzymał stanowisko docenta w IBL. W tymże roku powrócił do pracy na UW i w redakcji „Literatury”, gdzie w 1981 kierował działem krytyki. W 1981 został kierownikiem Pracowni Pozytywizmu w IBL PAN. Po rozwiązaniu ZLP w 1983 działał w podziemnych strukturach Związku. W 1989 należał do komitetu założycielskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a następnie był członkiem kolejnych zarządów. W 1990 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1995 zwyczajnym. W tymże roku wszedł w skład Rady Naukowej IBL PAN. Był założycielem i redaktorem naczelnym „Tygodnika Literackiego” (1990-91), a po rozłamie w zespole redagował pismo literackie „Potop”, które w 1992 zmieniło tytuł na „Przegląd Literacki” (do 1994). Po powołaniu w 1991 Wielkiej Loży Narodowej Polski był jej dozorcą, wielkim namiestnikiem (od 1992) i wielkim mistrzem (1994-2000). W 1992 objął kierownictwo Pracowni Literatury Okolicznościowej i Użytkowej (Oświecenie-XX Wiek) na UW. W 1993-96 wchodził w skład Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN. W 1995-2004 pełnił funkcję wiceprezesa Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. W 1999-2001 był prezesem Polskiego PEN Clubu. W 2000 przeszedł na emeryturę w IBL PAN. Od tegoż roku został kierował Zespołem Badań Obszarów Trzecich Literatury utworzonym przy Pracowni Literatury II połowy XIX wieku IBL. W 2003 został profesorem Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Od 2004 wchodził ponowne w skład Komitetu Nauk o Literaturze PAN. Za zasługi dla polskiej nauki i kultury otrzymał honorowe wyróżnienie im. W.S. Reymonta. Odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2007). Zmarł 9 lutego 2011 w Warszawie; pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim.