BIO

Born on 21 May 1930 in the village of Zbyszyce near Nowy Sącz; son of the turner Józef Białek and Bronisława, née Augustynowicz. After the Second World War, he moved together with his family to Nowy Sącz, where he attended the King Bolesław Chrobry Secondary and Grammar School. After completing advanced secondary education, he took a degree in Polish studies at the Pedagogical Academy in Kraków (WSP – Wyższa Szkoła Pedagogiczna, since 2008 Pedagogical University of Krakow) between 1950 and 1954. He graduated from WSP with a first-class degree and then studied at the Jagiellonian University (UJ) in Krakow, receiving a master's degree in 1955. In autumn 1954, he was appointed teaching assistant (later becoming senior teaching assistant) at the Chair of the History of Polish Literature at WSP. He published his debut article, Kult Mickiewicza w szkołach w Galicji (The cult of Mickiewicz in Galician schools), in 1955 in "Głos Nauczycielski" (no. 48). His research focused on the exploring prose and literary criticism of the interwar period. He also had an interest in children's and youth literature. His articles and essays appeared in publications including "Ruch Literacki" (1961-65), "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie" (1961-68), "Wychowanie w Przedszkolu", "Ojczyzna Polszczyzna", "Głos Nauczycielski" and "Polonistyka". In 1962, he was awarded a doctoral degree for his dissertation Działalność krytycznoliteracka Ludwika Frydego na tle dyskusji o literaturze i krytyce w latach 1929-1939 (Ludwik Fryde's literary criticism in the context of debates on literature and criticism between 1929 and 1939), which was supervised by Prof. Kazimierz Wyka. In 1968, he was awarded at habilitation at UJ for his book Poglądy krytycznoliterackie Karola Wiktora Zawodzińskiego (Wiktor Zawodziński's literary criticism). He was subsequently appointed senior lecturer at WSP. Between 1969 and 1972 he was deputy dean of the Faculty of Philology and History at WSP before serving as Dean of the Department Faculty Humanities there between 1972 and 1981. In both 1971 and 1979 he received the prize of the Minister of Education, 3rd class. He was a member of the Commission on Literary History of the Krakow section of the Polish Academy of Sciences (PAN), also serving as its deputy director and then secretary between 1978 and 1980. In 1978, he was made associate professor at WSP. Between 1978 and 1994 (with a break between 1987 and 1990) he was director of the Institute of Polish Philology and director of the Centre for Polish Literature at WSP. He was a member of the editorial committee of the yearbook "Rocznik Komisji Historyczno-Literackiej PAN" between 1978 and 1980. He authored several entries in Polski słownik biograficzny (The Polish Dictionary of Literary Biography), Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży (the 1979 and 1984 editions – New Dictionary of Children's and Youth Literature) and Mały słownik pisarzy polskich (The Short Dictionary of Polish Writers, 1981). He was a member of the Committee on Literary Studies of the Polish Academy of Sciences (Komitet Nauk o Literaturze Polskiej (PAN). Between 1984 and 1990, he was involved in the work of the awards committees of both the Minister of Science and Higher Education and the Ministry of National Education.
He was a member of the editorial board of the Polish studies monthly "Polonistyka". Between 1986 and 1992 he was editor of "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Prace Historyczno-Literackie". He co-founded the series Biblioteka Dzieci i Młodzieży (Children's and Youth Library) at Śląsk publishing house in 1987, serving as its scientific editor until 1995. In 1994 he was state-appointed professor and appointed full professor at WSP before retiring in 2000. He died on 27 October 2018 in Krakow and is buried at the city's Rakowicki Cemetery.

Twórczość

1. Ludwik Fryde jako krytyk literacki. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Oddział 1962, 189 s., Prace Komisji Historyczno-literackiej Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Krakowie*.

Rozprawa doktorska.

2. Poglądy krytycznoliterackie Karola Wiktora Zawodzińskiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1969, 123 s., Prace Komisji Historyczno-literackiej Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Krakowie, 21.

Rozprawa habilitacyjna.

3. Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918-1939. Zarys monograficzny, materiały. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1979, 464 s. Wyd. 2 tamże 1987.

Zawartość

Czynniki determinujące kształt i charakter literatury dla dzieci i młodzieży w latach 1918-1939; Ogólne tendencje rozwojowe; Poezja; Baśń ludowa i literacka; Powieść i opowiadanie; Twórczość sceniczna; Czasopisma dla dzieci i młodzieży; Krytyka literatury dla dzieci i młodzieży; Sylwetki polskich twórców [H, Bobińskiej, H. Boguszewskiej, M. Dąbrowskiej, H. Górskiej, J.A. Grabowskiego, H. Januszewskiej, J. Korczaka, M. Kownackiej, L. Krzemienieckiej, K. Makuszyńskiego, G. Morcinka, J. Porazińskiej, Z. Rogoszówny, E. Szelburg-Zarembiny, W. Wasilewskiej, Z. Żurakowskiej], – nadto: Wybór prac autorów polskich oraz wybór prac krytycznych.

4. Przymierze z dzieckiem. Studia i szkice o literaturze dla dzieci. Kraków: Bus 1994, 260 s.

Zawartość

Trwałe wartości utworów Marii Konopnickiej dla dzieci; Idea służenia dziecku. Twórczość literacka Janusza Korczaka; Janiny Porazińskiej poezja dla dzieci; Przymierze z życiem. Proza Zofii Żurakowskiej; Nad czarną wodą życia. Proza Haliny Górskiej; W poszukiwaniu ładu. Proza Ireny Jurgielewiczowej; Elementy nowatorskie we współczesnej prozie dla dzieci i młodzieży.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Drogi życia i twórczości Haliny Górskiej. W: Rozprawy z historii literatury dla dzieci i młodzieży. Wrocław 1958 s. 214274.
Z działalności krytycznoliterackiej Ignacego Fika. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie 1961 s. 125153.
Literatura dziecięca okresu międzywojennego na tle ówczesnych kierunków pedagogicznych. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie 1962 nr 12 s. 77-97.
Katedry literatury polskiej oraz metodyki nauczania języka polskiego. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie 1965 nr 18 s. 143-156.
Z zagadnień współczesnej prozy dla dzieci młodszych (8-10-letnich). W: Seminarium naukowe poświęcone literaturze dla dzieci i młodzieży w 20-leciu PRL. Opole 1965 s. 35-69.
Zawodziński i grupa Skamandra. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie 1966 s. 137-151.
Ewolucja założeń i kryteriów estetycznych lewicowej krytyki literackiej dwudziestolecia międzywojennego. Maszynopis, 32 s. W: Konferencja „Polska myśl kulturalna i literacka wobec doświadczeń rewolucyjnych wieku XX”. Warszawa 3-5 grudnia 1967. Maszynopis powielony. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Krytyka literacka i tendencje rozwojowe prozy lat 1918-1939. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie 1968 nr 4 s. 9-20.
Epika dnia powszedniego – Pola Gojawiczyńska. W: Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa 1974 s. 151-177.
Ideowe i artystyczne właściwości prozy dla dzieci i młodzieży o tematyce wojennej i okupacyjnej. W: Recepcja literatury dziecięcej i młodzieżowej w szkole podstawowej. Kielce 1974 s. 198-217, przedruk w: S. Frycie: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945-1970. T. 1. Proza. Warszawa 1978 s. 480-492.
Jak kochać dziecko, czyli o pisarstwie Janusza Korczaka. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie 1975 s. 187-201, przedruk „Prace Lubuskiego Towarzystwa Naukowego” 1976 s. 103-118.
Motywy kieleckie w twórczości Wiesława Jażdżyńskiego. W: I Dekada literatury kieleckiej. Kielce 1976 s. 16-26.
Współczesna powieść dla dzieci i młodzieży na tle przemian prozy XX wieku. W: S. Frycie: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945-1970. T. 1. Proza. Warszawa 1978 s. 436-448.
La poésie contemporaine pour enfants. (Directions, formes et tendances). Les Cahiers Franco-Polonais”, Paryż-Warszawa 1979 s. 109-119.
Formuła realizmu w prozie Jerzego Szczygła. W: Dziecko w literaturze współczesnej. Kielce 1981 s. 85-100.
Instytut Filologii Polskiej. W: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w latach 1946-1981. Kraków 1981 s. 80-102.
Poezja dla dzieci a krytyka literacka. Polonistyka 1984 nr 1 s. 163-174, przedruk w: Poezja dla dzieci – mity i wartości. Warszawa 1986.
Wincenty Danek jako badacz życia i twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego. W: Nad twórczością Józefa Ignacego Kraszewskiego. Studia. Kraków 1993 s. 110-132.
Maria Kownacka i literatura dla dzieci XX wieku. W: Maria Kownacka. W setną rocznicę urodzin. Kielce 1994 s. 9-19.
Instytut Filologii Polskiej. W: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w latach 1982-1996. Kraków 1996 s. 32-53.
Szkic do portretu Zofii Urbanowskiej. W: Świętochowski i rówieśnicy. Częstochowa 2001 s. 307-319, przedruk w: O tym, co Alicja odkryła… W kręgu badań nad toposem dzieciństwa i literatury dla dzieci i młodzieży. Kraków 2015 s. 92-105.
Przepowiednia Dżokera” Josteina Gaardera. W: W kręgu literatury i języka. Piotrków Trybunalski 2005 s. 35-52.

Prace redakcyjne

1. Poezja dla dzieci. Wybór tekstów. [Wybór:] J.Z. Białek, M. Guśpiel. Kraków: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. KEN 1977, 238 s., Materiały Pomocnicze dla Studiujących Nauczycieli,11.
2. Literatura dla dzieci i młodzieży. Teoria i krytyka. Wybór tekstów: J.Z. Białek, M. Guśpiel. Kraków: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1978, 228 s., Materiały Pomocnicze dla Studiujących Nauczycieli,12.
3. Maria Konopnicka. Siedemdziesięciolecie zgonu. Pod red. J.Z. Białka i J. Jarowieckiego. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1987, 207 s., Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, t. 81.
4. M. Konopnicka: Utwory dla dzieci. Wybór i oprac.: J.Z. Białek. (Pisma wybrane t. 3). Warszawa.: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1988, 325 s.
5. Z. Żurakowska: Roman i dziewiętnastu i inne utwory. Do druku podał i wstępem opatrzył J.Z. Białek. Katowice: Śląsk 1989, 375 s., Biblioteka Dzieci i Młodzieży.
6. Maria Kownacka. W setną rocznicę urodzin. Materiały z sesji. Red. naukowa: J.Z. Białek, M. Kątny. Kielce: Gens 1994, 114 s. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. J. Kochanowskiego, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach.
7. Maria Konopnicka. Nowe studia i szkice. Pod red. J.Z. Białka i T. Budrewicza. Kraków: Cracovia 1995, 136 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2013.

Wywiady

Humanista powinien wychodzić do szerokiego odbiorcy. Rozm. A. Marzec. Polonistyka 1986 nr 4.

Słowniki i bibliografie

Literatura Polska XX wieku. T. 1. Warszawa 2000 (G. Skotnicka).
K. Gajda: Ad multos annos. „Konspekt2001 nr 7.
B. Pietrzyk: Bibliografia publikacji prof. zw. dra hab. Józefa Zbigniewa Białka. W: Sezamie, otwórz się! Z nowszych badań nad literaturą dla dzieci i młodzieży w Polsce i za granicą. Kraków 2001.
Leksykon Profesorów Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 1946-2006. Kraków 2006.

Ogólne

Artykuły

S. FRYCIE: Józef Zbigniew Białek. W tegoż: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945-1970. T. 2. Warszawa 1982.
B. PIETRZYK: Józef Zbigniew Białek – badacz – nauczyciel akademicki – humanista. W: Sezamie, otwórz się! Z nowszych badań nad literaturą dla dzieci i młodzieży w Polsce i za granicą. Kraków 2001.

Ludwik Fryde jako krytyk literacki

A. BIERNACKI: Mit Frydego. Twórczość 1962 nr 11.
M. KSIĄŻEK-CZERMIŃSKA. „Pamiętnik Literacki1964 z. 3.

Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918-1939

G. SKOTNICKA: Brakujące ogniwo. Nowe Książki 1980 nr 11.
K. KULICZKOWSKA: Literatura dla dzieci w okresie II Rzeczypospolitej. Polonistyka 1982 nr 1.

Przymierze z dzieckiem

S. FRYCIE: Wartościowy tom studiów o literaturze dla dzieci i młodzieży. Zbliżenia Piotrkowskie 1994 nr 3/4.