BIO

Urodzony 3 stycznia 1925 w Brześciu nad Bugiem; syn Jana Maciąga, oficera zawodowego, i Eugenii z Jabłońskich, nauczycielki. Do szkoły średniej uczęszczał w Lublinie; tu też w czasie okupacji niemieckiej kontynuował naukę na tajnych kompletach. Od 1943 był żołnierzem Armii Krajowej (AK). W 1944 zamieszkał w Kolbuszowej (województwo rzeszowskie), skąd w listopadzie tegoż roku, po wejściu wojsk radzieckich, został wraz z innymi żołnierzami AK wywieziony do obozu w Borowiczach (obwód nowogrodzki). Do Polski powrócił w lutym 1946. W tymże roku zdał maturę i podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. W tym czasie zaczął uprawiać krytykę literacką; debiutował w 1948 w „Tygodniku Powszechnym” (nr 24) recenzją tomów poetyckich Jana Sztaudyngera, Janiny Brzostowskiej i Kazimiery Jeżewskiej. W 1948 ożenił się z Danutą Bialicką (rozwód w 1954). Po uzyskaniu magisterium w 1950, przez rok pracował jako nauczyciel w Liceum Ogólnokształcącym im. T. Kościuszki w Krakowie, po czym uzyskał stypendium aspiranckie; w tym czasie prowadził też zajęcia ze studentami polonistyki na UJ i na Uniwersytecie Wrocławskim. Artykuły i recenzje literackie publikował m.in. w „Twórczości” (1949-53, 1956-71), „Nowej Kulturze” (1950-52, 1955-56) oraz „Życiu Literackim” (od 1951). Od 1952 należał do Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983; w 1956-59 pełnił funkcję sekretarza zarządu Oddziału Krakowskiego, w 1959-69 był członkiem Komisji Kwalifikacyjnej przy Zarządzie Głównym, w 1971-75 wiceprezesem Oddziału Krakowskiego, a w 1974-77 członkiem sądu koleżeńskiego przy Zarządzie Głównym). W 1953 podjął pracę w redakcji tygodnika „Życie Literackie” i w 1954-75 pełnił funkcję kierownika działu krytyki literackiej; w piśmie tym ogłaszał następnie do 1981 liczne artykuły (m.in. w 1956 cykl recenzji pt. Nowości z dwudziestolecia, w 1965 cykl artykułów Literatura Polski Ludowej, w 1978 cykl korespondencji Wietnam – z bliska, a także stała rubryka Poczta literacka, pisana na zmianę z Wisławą Szymborską). Równocześnie kontynuował pracę naukową. W 1953 ukończył pod kierunkiem profesora Kazimierza Wyki pierwotną pracę doktorską pt. Monografia Tadeusza Micińskiego, zrezygnował jednak z jej obrony. W 1956 doktoryzował się na UJ na podstawie rozprawy pt. Sztuka pisarska Marii Dąbrowskiej (promotor profesor K. Wyka). W 1957 ożenił się z Anielą Joanną Gutowską, lekarzem medycyny (zmarła w 1986). W 1960 przebywał na trzymiesięcznym stypendium w Paryżu, gdzie prowadził studia nad problemami życia kulturalnego. Rozwijając twórczość krytycznoliteracką, publikował liczne artykuły i recenzje m.in. w „Tygodniku Kulturalnym” (1963-66), „Roczniku Literackim” (tu w 1963-64 omówienia Powieść. Opowiadanie. Reportaż, a w 1967-68 Powieść. Opowiadanie), „Odrze” (1963-64, 1966-67, 1970, 1973), „Poglądach” (1964, 1966-70), „Nowych Książkach” (1967-81, 1992-93; tu od 1969 stały cykl felietonów i recenzji pt. Szkoła gustu) oraz w „Polish Literature” (1968-74). W 1965 otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki III stopnia za całokształt działalności krytycznej, ze szczególnym uwzględnieniem książki pt. Żeromski. Opowieść o wierności, a w 1967 nagrodę literacką Wojewódzkiej Rady Narodowej i Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie za upowszechnianie kultury. W 1974 habilitował się na UJ na podstawie książki Literatura Polski Ludowej 1944-1964. W następnym roku otrzymał nominację na stanowisko docenta i podjął pracę dydaktyczną na UJ. Po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981, zrezygnował ze współpracy z oficjalnie wydawanymi czasopismami społeczno-kulturalnymi i środkami masowego przekazu. W 1983 został mianowany profesorem nadzwyczajnym UJ. Od 1983 brał udział w redakcji miesięcznika mówionego „NaGłos” przy Klubie Inteligencji Katolickiej w Krakowie. Artykuły literackie publikował w tym czasie w katolickim miesięczniku „Znak” (1983, 1986, 1988) oraz w „Tygodniku Powszechnym” (1983-85, 1987-88). W 1987 został wicedyrektorem Instytutu Filologii Polskiej UJ. Był członkiem Senatu UJ w kolejnych kadencjach (1986-87, 1987-88 i 1988-89). W 1988 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1989 należał do współzałożycieli Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP) i od lutego 1990 do 1996 pełnił funkcję prezesa Oddziału Krakowskiego SPP. W 1989 ożenił się z Zofią Rutowską. Był członkiem zespołu redakcyjnego tygodnika „Dekada Literacka” (1990-91; 1996-2002) oraz pisma „Arka” (1990-92), w których publikował szkice, artykuły i recenzje literackie. W 1993 został mianowany profesorem zwyczajnym UJ. Kontynuował twórczość krytycznoliteracką, ogłaszając artykuły m.in. w „Znaku” (2000-01). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1966) i Krzyżem Oficerskim (1976) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 13 września 2012 w Krakowie.

Twórczość

1. Romans. [Powieść]. Powst. 1955. [Inf. autora]. Druk fragmentów pt. Świat doktora Ptaszyńskiego. „Życie Literackie1956 nr 6 s. 5, 9.

2. Sztuka pisarska Marii Dąbrowskiej. [Studium]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1955, 206 s.

Rozprawa doktorska.

3. [Szesnaście] 16 pytań. Portrety polskich prozaików współczesnych. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1961, 290 s.

Zawartość

Wstęp; [następują szkice numerowane kolejno jako „pytania”:] Antoni Gołubiew; Jan Parandowski; Teodor Parnicki; Zofia Kossak; Maria Dąbrowska; Jerzy Andrzejewski; Stanisław Dygat; Stanisław Zieliński; Adolf Rudnicki; Jarosław Iwaszkiewicz; Jerzy Putrament; Jan Józef Szczepański; Leopold Buczkowski; Kazimierz Brandys; Kornel Filipowicz; Sławomir Mrożek; Zakończenie.

4. Opinie i wróżby. Proza i krytyka polska dnia bieżącego. [Recenzje i szkice krytyczne]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1963, 234 s.

Zawartość

Poszukiwania dojrzałych [recenzje]. – Wśród debiutów: Debiuty o sobie [dot. K. Kleczkowskiej, S. Stanucha]; Nieśmiałość jako siła [dot. M. Paczkowskiej]; Debiut z epoki heroicznej [dot. J. Krasińskiego]; Wiech na serio [dot. M. Nowakowskiego]; Recenzja z dwoma błędami [dot. T. Mikołajka]; Młoda proza 1961; Młoda proza we własnych oczach. – Krytycy naszych czasów: Po co krytyka [dot.: Polska krytyka literacka. T. 1-3. Warszawa 1959]; Szkoła gustów Kazimierza Wyki [dot.: Rzecz wyobraźni]; Nowy Kaliban albo przekora niedowiarka [dot. Z. Kałużyńskiego]; Pląsy ducha epoki [dot. A. Kijowskiego]; Krytyka na miarę [dot. Z. Lichniaka]; Na szczytach jest mglisto [dot. A. Lisieckiej]; Tajemnice klerka heroicznego [dot. K. Irzykowskiego]; Granice literatury.

5. Współczesne życie literackie. [Studium]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1964, s. 3-172. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1965, wyd. 4 1966, wyd. 5 1967.

Zawartość

Popularnonaukowa monografia życia literackiego w Polsce w latach 1945-1964. Zawiera również: W. Wierzchowski: Sztuki plastyczne i architektura w Polsce Ludowej, s. 173-191; W. Natanson: Życie teatralne, s. 192-200; Z. Pitera: Współczesna kinematografia polska, s. 201-210.

6. Żeromski. Opowieść o wierności. [Powieść biograficzna]. Katowice: Śląsk 1965, 363 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 1972.

7. Nasz chleb powszedni. Szkice o prozie i krytyce współczesnej. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1966, 194 s.

Zawartość

Proza powojennego dwudziestolecia. (Referat wygłoszony na jubileuszowym Zjeździe Związku Literatów Polskich w Lublinie); Epickość Dąbrowskiej; Epika Iwaszkiewicza; Droga pisarska Tadeusza Brezy; Rozterki racjonalizmu [dot. J. Bocheńskiego]; Proza Igora Newerlego; Siła i prawo buntu [dot. W. Machejka]; Powaby samotności [dot. S. Otwinowskiego]; Szkoła gustu [dot. K. Wyki; poz. ]; Nowator heroiczny [dot. A. Sandauera]; Proza polska 1963; Proza polska 1964.

8. Revue de la prose polonaise 1964-1967. [Przeł.] R. Birecka. Warszawa: Agencja Autorska 1968, 139 s.

9. Sprawa literatury. [Szkice]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970, 143 s.

Zawartość

Granice literatury [poz. ]; „Koriolan” [W. Szekspira] albo próba suwerenności; Szkoła klasyków; Kto nas głaszcze? kto strzyże?; Ucieczka w nieświadomość; Polskie opowiadania [dot. antologii „Polskie opowiadania 1960-1963”. Warszawa 1965]; Czy literatura ma obowiązki?; Czy literatura musi przegrać?; Pisarz wobec tradycji; Czym jest klasycyzm? [dot.: J.M. Rymkiewicz: Czym jest klasycyzm]; Krytyk racjonalista – albo sprawa wyobraźni [dot.: R. Caillois: Odpowiedzialność i styl]; Sprawa Sandauera – albo legenda nowoczesnych; Czy literatura ma cele ? [dot.: E. Auerbach: Mimezis].

10. Współczesna literatura polska (1939-1969). Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1970, 199 s.

Zarys podręcznikowy.

11. Filipowicz. [Studium]. Warszawa: Agencja Autorska 1972, 64 s.

Przekłady

angielski

[Przeł.] K. Cękalska. Warsaw 1972.

12. Zarys dziejów literatury polskiej. Cz. 1 i 2 (od początków do 1918 roku) napisał J. Kleiner. Cz. 3 (1918-1966) napisał W. Maciąg. Cz. 1 i 2 przejrzał i uzupełnione: S. Kawyn, J. Spytkowski, T. Ulewicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 590 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 1974, wyd. 4 [!] 1985, wyd. 5 1990.

13. Żywi i współcześni. Szkice krytyczne. Warszawa: Czytelnik 1972, 207 s.

Zawartość

Rok 1918 albo głód realizmu; Po trzydziestu latach; Niemiec w literaturze; 1944. – Pisarze: Czy Przełęcki był kabotynem? [dot.: S. Żeromski: Uciekła mi przepióreczka]; Rodowód naszego myślenia [dot.: J. Zawieyski: Korzenie]; Tadeusz Breza – czyli obowiązek literatury; Ostatnia książka Brezy [dot.: Nelly]; Jak być sobą? (O „Dziennikach” Zofii Nałkowskiej); Wokół spraw Wielkiej Emigracji [dot.: M. Straszewska: Życie literackie Wielkiej Emigracji we Francji 1831-1840]. – Nieco teorii: Sztuka jest szyfrem; Czego szuka powieść?; Czym żyje „masowa wyobraźnia”? – Próby: Czy znamy współczesnego bohatera?; Literatura i medycyna.

14. Konfederacja albo Próba Mokronowskiego. [Powieść biograficzna]. Warszawa: Czytelnik 1973, 215 s.

Powieść biograficzna dot. Andrzeja Mokronowskiego.

15. Literatura Polski Ludowej 1944-1964. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 561 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Nagrody

Nagroda „Życia Literackiego” w 1974.

16. Deszcze jesienne. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1975, 228 s.

17. Die polnische Gegenwartsliteratur. [Wyd. i przeł.] K. Staemmler. München: W. Fink 1979, 279 s.

18. Życie Ignacego Krasickiego. Zapisy i domysły. [Biografia literacka]. Warszawa: Czytelnik 1984, 372 s.

19. O poezji Zbigniewa Herberta. [Studium]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1986 [właśc. 1987], 68 s. Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie.

20. Kazimierz Brandys. [Szkic]. Powst. ok. 1990.

Przekłady

angielski

[Przeł.] Ch. Cenkalska. Warsaw: Authors Agency 1990, 47 s.

21. Nasz wiek XX. Przewodnie idee literatury polskiej 1918-1980. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1992, 387 s.

Nagrody

Nagroda im. K. Wyki w 1994, ufundowana przez prezydenta miasta Krakowa i wojewodę krakowskiego.

Zawartość

Cz. I: 1. Początek wieku – początek formacji kulturowej. Nowa wizja świata; Manifesty awangardowe – istota nowatorstwa; Człowiek jako dynamomaszyna. Tytus Czyżewski. – 2. Nowa świadomość poetów. Poezja wyzwalająca i poezja „w służbie”; Kobiecość Skamandra i męskość Awangardy. – 3. Proza – narzędzie obiektywnego poznania. Bohater w obliczu zbudzonego żywiołu. – 4. Witkacy i Leśmian – dwa oblicza zagrożenia; Witkacy; Leśmian. – 5. Mechanizmy procesu historycznego. Mit katastrofy – mit wybawienia; Soteriologia Marii Dąbrowskiej; Człowiek wobec zmienności. Historia i natura; Wśród pytań o naturę człowieka. – 6. Drugie dziesięciolecie niepodległości. Kryzys i zwątpienie; Nowe koncepcje bohatera prozy. Człowiek jako „wiązka doznań”; „Własne i obce”. Struktura duszy ludzkiej; Postaci „Niekochanej” Adolfa Rudnickiego; Człowieczeństwo niedokonane. Wiktor Ruben Jarosława Iwaszkiewicza [dot.: Panny z Wilka]; Człowieczeństwo niespełnione. „Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej; Człowieczeństwo uwięzione w organiczności. „Zazdrość i medycyna” Michała Choromańskiego; Próba podmiotu absolutnego. Witold Gombrowicz; Człowiek wobec pytania o sankcję. Bruno Schulz; Nieoczekiwana dojrzałość młodych krytyków. Bolesław Miciński. Ludwik Fryde. – O co chodzi w tej książce? – Cz. II: 1. Katastrofa wrześniowa. Wejście w piekło; Utrata wiary w słowo. – 2. Świat opanowany przez Zło – jako źródło inicjacji. Rezerwy duchowe młodego pokolenia; Krzysztof Kamil Baczyński; Podmiot w stanie rozpadu. Tadeusz Różewicz; Gniew jako samoobrona przed schizofrenią. Tadeusz Borowski; Świadomość w stanie uwięzienia. Gustaw Herling-Grudziński; Granica spustoszenia duchowego. Pytanie o odpowiedzialność zbiorową; Wspólnota jako źródło pewności. „Próby świadectwa” Jana Strzeleckiego; Dlaczego miłość jest niemożliwa? „Jezioro Bodeńskie” Stanisława Dygata; Szansa odzyskania utraconego ładu rzeczy. – 3. „Zmęczenie” jako okoliczność wzmagająca pokusę. Podmiotowość oskarżona; Realizm jako strefa bezpieczeństwa; Niewyciszalny głos moralnego prawa. „Dwa teatry” Jerzego Szaniawskiego; Przeznaczenie dziejowe i los człowieka. „Popiół i diament” Jerzego Andrzejewskiego; Doktryna – gwałt na podmiotowości. – 4. Ferment. Warianty „innej prawdy”. Próby suwerenności; Próby autorewizji; Powrót „do siebie samego”. Mieczysław Jastrun; Wyniosła wolność wyobraźni. Zbigniew Bieńkowski; Domena suwerenności twórczej. – 5. Jawność i myślenie uwikłane; Wejście w inny czas; Miron Białoszewski – czyli oswajanie rzeczy; Jerzy Harasymowicz – czyli wejście w baśń; Marek Hłasko – czyli krzyk pokolenia; Sławomir Mrożek – czyli świat zamknięty. – 6. Koniec wieku ideologii. Odnajdywanie fundamentów; Skuteczność władzy – i niepokój sumienia. Spowiedź króla – Hanny Malewskiej; Niezgłębiona wielorakość istnienia. „Traktat poetycki” Czesława Miłosza. – 7. Przestrzenie zakorzenienia; Jak sprostać klasykom? „Pan Cogito” Zbigniewa Herberta; Wiara klasycystów. Poezja Jarosława Marka Rymkiewicza; Dramat uwłaszczonego chłopa. Tadeusz Nowak; Wysokie koszty wyłaniania się idei. Teodor Parnicki; Ukryty skarb: sens rzeczy. Powieść Andrzeja Kijowskiego; Wierność cieniom. Julian Stryjkowski; Bolesna pamięć. Tadeusz Konwicki; Mundus vult decipi. Kazimierz Brandys. – 8. Senność kontrolowana. Bunt młodych – raz jeszcze; Rafał Wojaczek – czyli cielesność; Programowanie; Ryszard Krynicki – czyli pogonie, ucieczki; Stanisław Barańczak – czyli samorozpoznanie. – 9. Literatura naszego wieku.

22. Czy świat jest dla nas? [Esej filozoficzny]. Kraków: Baran i Suszczyński 2001, 159 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Poezja pracy w dwudziestoleciu międzywojennym. Twórczość 1949 nr 7 s. 90-99.
Dramaty Marii Dąbrowskiej. Dialog 1958 nr 1 s. 109-117.
Dramaty Jarosława Iwaszkiewicza. Dialog 1959 nr 1 s. 96-107.
Stanisław Brzozowski. Twórczość 1959 nr 11 s. 85-106.
Idee epoki w twórczości Wacława Berenta. W: Z problemów literatury polskiej XX wieku. T. 1. Warszawa 1965 s. 278-309.
Twórczość Jarosława Iwaszkiewicza. W: Autorzy naszych lektur. Wrocław 1965 s. 175-192.
Opowiadania Marii Dąbrowskiej. Język Polski 1970 nr 7 s. 18-36.
Rok 1944 w procesie literackim. W: Literatura polska wobec rewolucji. Warszawa 1971 s. 499-513.
Proza międzywojenna w zwierciadle współczesnym. Pamiętnik Literacki 1973 z. 1 s. 365-375.
Wobec wojny i okupacji. W: W kręgu literatury Polski Ludowej. Kraków 1975 s. 41-53.
Gospodarz. (Kazimierz Wyka jako krytyk literacki). W: Kazimierz Wyka. Kraków 1978 s. 29-54.
Antropologia Gombrowicza. Gombrowicz wobec „powinności”. Znak 1983 nr 10 s. 1578-1592, przedruk w: Pisarz na obczyźnie. Wrocław 1985 s. 123-137.
Dwudziestolecie międzywojenne. W: Okresy literackie. Warszawa 1983 s. 283-315.
Literatura polska naszych lat. (Próba bilansu). Znak 1986 nr 2/3 s. 81-106.
O daremności naszych działań. „Bajki” Ignacego Krasickiego; Próba powrotu do świata młodości – „Panny z Wilka” Jarosława Iwaszkiewicza. W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 1. Rzeszów 1987 s. 112-125, 178-192.
Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej; Ferdydurke” Witolda Gombrowicza. W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 2. Rzeszów 1988 s. 221-242, 243-262.
Jerzy Szaniawski „Dwa teatry. W: Arcydzieła literatury polskiej. T. 3. Rzeszów 1990 s. 233-248.

Prace redakcyjne

1. Autorzy naszych lektur. Szkice o pisarzach współczesnych. Pod red. W. Maciąga. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1965, 396 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poszerzone 1967, wyd. 3 uzupełnione 1973, wyd. 4 zmienione 1987.
Tu m.in. szkice W. Maciąg: Maria Dąbrowska; Twórczość Jarosława Iwaszkiewicza; Proza Igora Newerlego.
2. Pierwsze widzenie. Almanach opowiadań autorów koszalińskich. Wyboru dokonał i przedmowę napisał W. Maciąg. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 218 s.
3. Z wrześniowych dni. Antologia opowiadań o wojnie 1939 roku. Wybór i wstęp: W. Maciąg. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1969, 394 s.
4. M. Dąbrowska: Opowiadania. Oprac.: W. Maciąg. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, LXII, 687 s. Biblioteka Narodowa I, 208.
5. Lektury obowiązkowe. Szkice, eseje, felietony na temat lektur szkolnych. Red.: S. Balbus, W. Maciąg. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1973, 517 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 3 [!] 1976.
6. Wczoraj i dziś. Antologia opowiadań polskich pisarzy współczesnych. Wybór i oprac.: W. Maciąg. Warszawa: Iskry 1973, 594 s.
7. Sceptyk pełen wiary. Wspomnienia o Stefanie Otwinowskim. Wstęp: E. Otwinowska. Oprac.: W. Maciąg. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 426 s.
Zawiera także: S. Otwinowski: Listy do Izabeli Bielińskiej.
8. Mały słownik pisarzy polskich. Cz. 2 [okres 20-lecia]. Redakcja naukowa W. Maciąg. Warszawa: Wiedza Powszechna 1981, 435 s.
Tu także autorstwo 112 haseł.
9. Beznadziejność i nadzieja. W kręgu myśli Stanisława Ignacego Witkiewicza. Zapiski myśli humanistycznej. Sens. Pod red. W. Maciąga. Kraków: Uniwersytet Jagielloński 1988, 127 s.
10. J. Andrzejewski: Trzy opowieści. Oprac., wstęp: W. Maciąg. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1998, CX, 437 s. Biblioteka Narodowa I, 288.

Zawartość

Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1956, 1966, 1973, 1978, 1988, 1997.

Wywiady

Mówić w imieniu innych. Rozm. P. Łaguna. Magazyn Kulturalny 1974 nr 3.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (R. Loth).
K. Gwoździowska, A. Kosakowska: Włodzimierz Maciąg. Poradnik Bibliotekarza 1980 nr 10 [zestawienie ważniejszych publikacji].
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

R. Matuszewski: Włodzimierz Maciąg. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 30.
J. Kwiatkowski: Maciąg kontra Mickiewicz. W tegoż: Notatki o poezji i krytyce. Kraków 1975 [na marginesie polemiki o „Odę do młodości”. „Życie Literackie” 1972].

Sztuka pisarska Marii Dąbrowskiej

J. Błoński: Monografia czy komentarz?Twórczość1955 nr 8.
M. Głowiński: Pierwsza monografia o Marii Dąbrowskiej. Życie Literackie 1955 nr 20.
S. Papée: Studium o Marii Dąbrowskiej. Kamena 1955 nr 8/9.
J. Trznadel. „Pamiętnik Literacki1956 z. 2.

16 pytań

K. Bartoszyński: Próba bilansu współczesnej prozy. Nowa Kultura 1961 nr 51.
J. Kajtoch: Portrety współczesnych prozaików. Ruch Literacki 1961 nr 4/5.
H. Zaworska: Sztuka zadawania pytań. Nowe Książki 1961 nr 16.
M. Wyka, J. Goślicki: Taktyka i technika krytyki. Życie Literackie 1962 nr 18.

Opinie i wróżby

W. Sadkowski: Krytyka autentyczna. Nowe Książki 1963 nr 23.
S. Żółkiewski: Trzy modele ocen. Życie Literackie 1963 nr 43.
J. Bajdor. „Pamiętnik Literacki1964 z. 4.
H. Bereza: Pochwała Maciąga. Twórczość 1964 nr 1, przedruk w tegoż: Sztuka czytania. Warszawa 1966.
[J. Kajtoch] Jaka. „Ruch Literacki1964 nr 1.
Z. Pędziński: Krytyk na co dzień. Tygodnik Kulturalny 1964 nr 4, przedruk w tegoż: Z notatnika szeregowego recenzenta. Poznań 1971.

Współczesne życie literackie

J. Marczewski. „Polonistyka1965 nr 4.

Żeromski

J. Biernacki: Powieść o Żeromskim. Kultura 1965 nr 37, przedruk w: Proza, poezja 1965. Warszawa 1966.
Z. Pędziński: O Żeromskim. Tygodnik Kulturalny 1965 nr 18.
N. Honsza. „Begegnung mit Polen”, Düsseldorf 1966 nr 1.

Nasz chleb powszedni

J.Z. Brudnicki: Kalejdoskop krytyczny. Współczesność 1966 nr 20.
Z. Pędziński: Ziarna i plewy. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 36.
J. Termer: Racjonalizm sceptyczny i przekorny?Nowe Książki1966 nr 19.
S. Melkowski: Książki o prozie. (I.) „Ruch Literacki1968 nr 1.

Sprawa literatury

J. Kurowicki: Ład niekonsekwencji. Współczesność 1970 nr 23.
K. Nowicki: Szkoła gustu. Tygodnik Kulturalny 1970 nr 30.
A. Mencwel: Granice sprawy literatury. Miesięcznik Literacki 1971 nr 7.

Konfederacja albo Próba Mokronowskiego

K. Nowicki: Forma odpowiedzialności. Fakty 1973 nr 35, przedruk w tegoż: Dziennik krytyczny. Gdańsk 1981.
S. Zieliński: Maciąg pod barem. Życie Literackie 1973 nr 39, przedruk w tegoż: Wycieczki balonem. Nr 5. Gawędy z pretekstem. Kraków 1976.
M. Danilewicz Zielińska. Kultura”, Paryż 1974 nr 12.
D. Marszałkowska: Maciąga przesłanie do współczesności. Miesięcznik Literacki 1974 nr 2.

Literatura Polski Ludowej 1944-1964

L. Bugajski: Szkic portretu. Twórczość 1974 nr 11.
T. Drewnowski: Pierwszy zarys. Polityka 1974 nr 14.
M. Danilewicz Zielińska. Kultura”, Paryż 1974 nr 6.
R. Matuszewski: Przewodnik po literaturze współczesnej. Miesięcznik Literacki 1974 nr 8.

Deszcze jesienne

J. Walc: Doceńta docenta. Polityka 1975 nr 26.
W. Żukrowski: Wielka bezradność. Nowe Książki 1975 nr 12.

Die polnische Gegenwartsliteratur

T. Błażejewski, K. Kuczyński: O literaturze polskiej w RFN. Odgłosy 1980 nr 37.

Życie Ignacego Krasickiego

R.M. Groński: Pierwszy polski intelektualista. Polityka 1984 nr 39.
Z. Libera: Jaki był naprawdę Ignacy Krasicki?Nowe Książki1984 nr 9.
I. Łossowska: Biografia oświeceniowa. Wiek Oświecenia 1989 [t.] 6.

Nasz wiek XX

R. Arasimowicz: Próba syntezy współczesnej literatury?Warsztaty Polonistyczne1993 nr 3.
M.M. Baranowska. „Znak1993 nr 12.
B. Faron: Przewodnie idee literatury polskiej. Twórczość 1993 nr 9.
J. Jarzębski: Dramat podmiotu. Dekada Literacka 1993 nr 14.
M. Wyka: W gąszczu idei. Tygodnik Powszechny 1993 nr 38.
A. Fabianowski: Ziarna XX wieku. Nowe Książki 1994 nr 1.
A. Makowski. „Pamiętnik Literacki1994 z. 4.
M. Wieczorek: Polska literatura XX wieku według Maciąga. Przegląd Humanistyczny 1994 nr 3.

Autorzy naszych lektur

A. Urbańczyk: Słownik autorów współczesnych w książce. Życie Literackie 1965 nr 26.