BIO
Urodzony 25 lutego 1920 we wsi Chodów pod Miechowem w rodzinie chłopskiej; syn Jakuba Machejka i Franciszki z Pajdów. Do szkół uczęszczał w Chodowie i w Charsznicy. Następnie uczył się w gimnazjum w Miechowie; w 1938 zdał maturę. Od 1936 należał do Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Debiutował w 1936 artykułami Lud i inteligencja oraz W imię czego walczymy, opublikowanymi w „Nowej Wsi” (nr 8, 13); w 1938 ogłosił wiersz W czas sianokosu, zamieszczony w „Okolicy Poetów” (nr 7). Współpracował z czasopismami „Młody Nurt” (1938-39), „W młodych oczach” (1938-39), „Nasz Wyraz” (1939) oraz „Chłopska Wiosna” (1939). W okresie okupacji niemieckiej uczestniczył w działalności konspiracyjnej; w 1941 założył w Miechowie grupę powiązaną z krakowską organizacją Polska Ludowa, która w styczniu 1942 została włączona do Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Jako członek Komitetu Okręgowego PPR brał udział w organizowaniu partyzantki Gwardii Ludowej i Armii Ludowej (AL) na Podhalu. Aresztowany przez gestapo w 1944, zbiegł do Oddziału im. B. Głowackiego AL. Za udział w walkach partyzanckich otrzymał odznaczenia wojskowe. W 1944-45 redagował konspiracyjne pismo „Głos Miechowa”. Po zakończeniu działań wojennych był przez krótki okres przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej w Miechowie, a następnie w 1945 sekretarzem Komitetu Powiatowego PPR w Nowym Targu. W tymże roku został redaktorem naczelnym tygodnika „Głos Pracy” (tu też w 1945-46 artykuły pod pseudonimem Piotr Szary), a w 1946 objął redakcję „Echa Krakowa” (tu też publikował do 1948). W 1945-46 należał do grupy literackiej Zespół Młodych „Inaczej” w Krakowie. Zawarł związek małżeński z Haliną Szwają. Rozwijał działalność literacką, zamieszczając liczne artykuły oraz prozę m.in. w krakowskim „Dzienniku Polskim” (od 1945), „Gazecie Krakowskiej” (1950-74; też podpisane W.M.), „Nowej Kulturze” (1952-62). W grudniu 1948 został zastępcą redaktora naczelnego „Gazety Krakowskiej”. W 1950 redagował dodatek do „Dziennika Polskiego” pt. „Dziennik Literacki”. W tymże roku otrzymał Nagrodę Ziemi Krakowskiej. Od 1951 należał do Związku Literatów Polskich (ZLP). W tymże roku został redaktorem naczelnym „Życia Literackiego”. W piśmie tym ogłaszał liczne artykuły (też podpisane: (mn), W.M., Wł.M.), reportaże, felietony, opowiadania i noty (m.in. w 1958-85 stały felieton polityczny Z mojego obserwatorium). W 1956 został członkiem egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Krakowie, a w 1957 został wybrany na posła do sejmu. W 1961 dostał Nagrodę Miasta Krakowa. Od 1963 wchodził w skład Zarządu Głównego ZLP. Publikował m.in. w czasopismach „Wieści” (1957-75), „Trybuna Robotnicza” (1958-66), „Poglądy” (1963-79, z przerwami), „Kultura” (1964-73). W 1969 otrzymał nagrodę dziennikarską im. B. Prusa oraz nagrodę prezesa Rady Ministrów I stopnia. Wyjeżdżał wielokrotnie z delegacjami polskich pisarzy do Rumunii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Bułgarii, Jugosławii, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), Austrii, Czechosłowacji, na Węgry i Kubę; reportaże z tych podróży ogłaszał następnie w „Życiu Literackim” (m.in. w 1962 cykl pt. Z rejsu dalekowschodniego, w 1975-76 cykl pt. Włóczęgi transkontynentalne, w 1977 cykl pt. Afganistan a Jan Witkiewicz). Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1964), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1966). Wyróżniony Dyplomem Honorowym Ministra Kultury ZSRR (styczeń 1980). Zmarł 21 grudnia 1992 w Krakowie.
Twórczość
1. Leśne oczy. Wiersze partyzanckie. Kraków: K. Podgórczyk 1945, 32 s.
Zawartość
2. Chłopcy z lasu. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 310 s.
3. Zwycięska wieś radziecka. Wrażenia z wycieczki po kołchozach Ukrainy Radzieckiej. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 61 s.
4. Chłopska gawęda wieczorna. [Broszura przedwyborcza]. Kraków: Wojewódzka Komisja Frontu Narodowego 1952, 48 s.
5. Szkice z bojów. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 193 s. Wyd. 2 tamże 1952.
Zawartość
Przekłady
czeski
6. Dzisiejsi chłopi. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1953-1954.
[T. 1]. Żywy ogień. 1953, 355 s. Wyd. 2. T. 1-2. 1954.
[T. 2]. Po wojnie. 1954, 306 s.
7. Głęboka orka. Reportaże. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1953, 155 s.
8. Serce. [Opowiadania]. Warszawa: Iskry 1953, 133 s.
Zawartość
9. Przez krakowską wieś. Wspomnienia z lat 1945-1954. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 115 s.
10. Dzwony. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1955, 334 s. Wyd. 2 tamże 1959.
11. Rano przeszedł huragan. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 305 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1955, wyd. 3 1956, wyd. 3 [właśc. 4] 1960, wyd. 5 1965, wyd. 6 1973 [właśc. 1974], [wyd. 7] zmienione i poszerzone 1985, 464 s.
Przekłady
czeski
rosyjski
słowacki
Adaptacje
teatralne
telewizyjne
12. Kto następny? [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 312 s.
Zawartość
13. Raport nie będzie wysłany. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1959, 437 s.
Przekłady
białoruski
15. Dwie siostry. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1961 [właśc. 1962], 171 s. Wyd. nast.: wyd. 2 poszerzone Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970; wyd. 3 Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987.
16. Łańcuch. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 238 s.
Zawartość
17. Od Moskwy do Pirenejów. [Reportaże]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1961, 370 s.
18. Spiskowcy. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1961, 164 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1964; wyd. 3 1969, wyd. 4 przejrzane i poszerzone 1984.
Przekłady
rosyjski
19. „Mała wojna” w Polsce południowej. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962, 238 s.
Zawartość
20. Niespokojny człowiek. Powieść. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1964, 476 s.
21. Płyń, łajbo moja. Warszawa: Czytelnik 1964, 252 s. Wyd. 2 tamże 1970.
Zawartość
22. Wszystko inaczej. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1964, 281 s.
Zawartość
23. Wypiękniałaś w lesie. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1964, 346 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1966; wyd. 3 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978.
Zawartość
24. Moje dwudziestolecie. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965, 373 s.
25. Na Sumatrze. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1966, 157 s.
Zawartość
26. Miłość i krew. Wybór prozy. Słowo wstępne: W. Maciąg. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 287 s.
Zawartość
27. Niebo szuka żagla. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967, 155 s.
28. Opowiadania wybrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1967, 304 s.
Zawartość
29. Podróże polityczne. Warszawa: Książka i Wiedza 1968, 296 s.
30. Poselskie potyczki. [Szkice publicystyczne]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1969, 369 s. Wyd. 2 tamże 1970.
Zawartość
31. Z mojego obserwatorium. 1967-1968-1969. Warszawa: Książka i Wiedza 1969, 395 s. Por. poz. ↑, ↑.
32. Partyzant, sługa boży. Powieść. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1970, 542 s. Wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980.
33. Bunt – ale jaki? Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 306 s.
34. W starym młynie. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 304 s.
Zawartość
35. Dziewczyny i chłopcy. Opowiadania. Katowice: Śląsk 1972, 273 s. Wyd. 2 tamże 1973.
Zawartość
36. Zawytka. Panna z dzieckiem. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1972, 284 s.
37. Dzień się zaczyna. Opowiadania. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1973, 179 s.
Zawartość
38. Machlanina. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 146 s.
39. Czekam na słowo ostatnie. [Powieść]. T. 1-4. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 344 + 349 + 290 + 249 s.
40. Boże obiady. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 316 s.
Zawartość
41. Nasze dzienne sprawy. Z mojego obserwatorium II. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 378 s. Por. poz. ↑, ↑.
42. Z wojny tej, wojny złej... Warszawa: Czytelnik 1978, 538 s.
43. Ty psie niewierny. Opowiadania. Katowice: Śląsk 1979, 308 s.
Zawartość
44. Kto mnie wybawi. [Wybór opowiadań]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 279 s.
Zawartość
45. Opowieści transkontynentalne – płyń, łajbo moja. Warszawa: Czytelnik 1981, 555 s.
Zawartość
46. Żydowski pies. [Opowiadania]. Katowice: Śląsk 1985, 270 s.
Zawartość
47. Nie będę lekarzem ani sędzią. [Szkice publicystyczne]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 248 s.
Zawartość
48. Rzeka nie wraca. Z mojego obserwatorium. 1976-1984. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1987, 382 s. Por. poz. ↑, ↑.
Wybory utworów literackich w przekładach
macedoński
niemiecki
rosyjski
Przekłady
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1953, 1966.
