BIO

Urodzony 25 lutego 1920 we wsi Chodów pod Miechowem w rodzinie chłopskiej; syn Jakuba Machejka i Franciszki z Pajdów. Do szkół uczęszczał w Chodowie i w Charsznicy. Następnie uczył się w gimnazjum w Miechowie; w 1938 zdał maturę. Od 1936 należał do Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Debiutował w 1936 artykułami Lud i inteligencja oraz W imię czego walczymy, opublikowanymi w „Nowej Wsi” (nr 8, 13); w 1938 ogłosił wiersz W czas sianokosu, zamieszczony w „Okolicy Poetów” (nr 7). Współpracował z czasopismami „Młody Nurt” (1938-39), „W młodych oczach” (1938-39), „Nasz Wyraz” (1939) oraz „Chłopska Wiosna” (1939). W okresie okupacji niemieckiej uczestniczył w działalności konspiracyjnej; w 1941 założył w Miechowie grupę powiązaną z krakowską organizacją Polska Ludowa, która w styczniu 1942 została włączona do Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Jako członek Komitetu Okręgowego PPR brał udział w organizowaniu partyzantki Gwardii Ludowej i Armii Ludowej (AL) na Podhalu. Aresztowany przez gestapo w 1944, zbiegł do Oddziału im. B. Głowackiego AL. Za udział w walkach partyzanckich otrzymał odznaczenia wojskowe. W 1944-45 redagował konspiracyjne pismo „Głos Miechowa”. Po zakończeniu działań wojennych był przez krótki okres przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej w Miechowie, a następnie w 1945 sekretarzem Komitetu Powiatowego PPR w Nowym Targu. W tymże roku został redaktorem naczelnym tygodnika „Głos Pracy” (tu też w 1945-46 artykuły pod pseudonimem Piotr Szary), a w 1946 objął redakcję „Echa Krakowa” (tu też publikował do 1948). W 1945-46 należał do grupy literackiej Zespół Młodych „Inaczej” w Krakowie. Zawarł związek małżeński z Haliną Szwają. Od 1948 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Rozwijał działalność literacką, zamieszczając liczne artykuły oraz prozę m.in. w krakowskim „Dzienniku Polskim” (od 1945), „Gazecie Krakowskiej” (1950-74; też podpisane W.M.), „Nowej Kulturze” (1952-62). W grudniu 1948 został zastępcą redaktora naczelnego „Gazety Krakowskiej”. W 1950 redagował dodatek do „Dziennika Polskiego” pt. „Dziennik Literacki”. W tymże roku otrzymał Nagrodę Ziemi Krakowskiej. Od 1951 należał do Związku Literatów Polskich (ZLP). W tymże roku został redaktorem naczelnym „Życia Literackiego”. W piśmie tym ogłaszał liczne artykuły (też podpisane: (mn), W.M., Wł.M.), reportaże, felietony, opowiadania i noty (m.in. w 1958-85 stały felieton polityczny Z mojego obserwatorium). W 1956 został członkiem egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie, a w 1957 został wybrany na posła do Sejmu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1961 dostał Nagrodę Miasta Krakowa. Od 1963 wchodził w skład Zarządu Głównego ZLP. Publikował m.in. w czasopismach „Wieści” (1957-75), „Trybuna Robotnicza” (1958-66), „Poglądy” (1963-79, z przerwami), „Kultura” (1964-73). W 1969 otrzymał nagrodę dziennikarską im. B. Prusa oraz nagrodę prezesa Rady Ministrów I stopnia. Wyjeżdżał wielokrotnie z delegacjami polskich pisarzy do Rumunii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Bułgarii, Jugosławii, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), Austrii, Czechosłowacji, na Węgry i Kubę; reportaże z tych podróży ogłaszał następnie w „Życiu Literackim” (m.in. w 1962 cykl pt. Z rejsu dalekowschodniego, w 1975-76 cykl pt. Włóczęgi transkontynentalne, w 1977 cykl pt. Afganistan a Jan Witkiewicz). Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1964), Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1966) oraz Dyplomem Honorowym Ministra Kultury ZSRR (styczeń 1980). Zmarł 21 grudnia 1992 w Krakowie; pochowany tamże Cmentarzu Prądnik Czerwony.

Twórczość

1. Leśne oczy. Wiersze partyzanckie. Kraków: K. Podgórczyk 1945, 32 s.

Wiersze drukowane w 1938-1939 na łamach prasy lewicowej, w czasie okupacji niemieckiej, w pismach konspiracyjnych oraz po wojnie w „Odrodzeniu”, „Dzienniku Polskim”, „Walce Młodych”, „Świetlicy Krakowskiej”.

Zawartość

Cykle: Krwawe widnokręgi; Śpiewam koło pól; Leśne oczy; Zorze zwycięskie.

2. Chłopcy z lasu. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 310 s.

Pierwotny tytuł: Jędrusie.

3. Zwycięska wieś radziecka. Wrażenia z wycieczki po kołchozach Ukrainy Radzieckiej. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 61 s.

4. Chłopska gawęda wieczorna. [Broszura przedwyborcza]. Kraków: Wojewódzka Komisja Frontu Narodowego 1952, 48 s.

Dot. wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w 1952.

5. Szkice z bojów. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1952, 193 s. Wyd. 2 tamże 1952.

Zawartość

Koń”; Szkice z bojów; Na krańcu.

Przekłady

czeski

Črty z bojov. [Przeł.] J. Lacko. Praha 1954.
Črty z bojů. [Przeł.] E. Sojka. Praha 1954.

6. Dzisiejsi chłopi. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1953-1954.

[T. 1]. Żywy ogień. 1953, 355 s. Wyd. 2 tamże 1954.

[T. 2]. Po wojnie. 1954, 306 s.

7. Głęboka orka. Reportaże. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1953, 155 s.

O życiu w spółdzielniach produkcyjnych w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

8. Serce. [Opowiadania]. Warszawa: Iskry 1953, 133 s.

Zawartość

Żona; Serce; Wnuk; Zięć.

9. Przez krakowską wieś. Wspomnienia z lat 1945-1954. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 115 s.

10. Dzwony. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1955, 334 s. Wyd. 2 tamże 1959.

11. Rano przeszedł huragan. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1955, 305 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1955, wyd. 3 1956, wyd. 3 [właśc. 4] 1960, wyd. 5 1965, wyd. 6 1973 [właśc. 1974], [wyd. 7] zmienione i poszerzone 1985, 464 s.

Wspomnienia W. Machejka z 1945, kiedy pełnił funkcję sekretarza Komitetu Powiatowego Polskiej Partii Robotniczej w Nowym Targu; dot. zwalczania organizacji podziemnych.

Przekłady

czeski

Rano se přehnal uragan. [Przeł.] H. Teigova. Praha 1963.

rosyjski

Utrom pronessja uragan. [Przeł.] V. Vasilevskaja. Moskva 1960.

słowacki

Rano prešiel uragan. 1965?

Adaptacje

teatralne

Adaptacja: M. Sienkiewicz. Wystawienie: Tarnów, Teatr Ziemi Krakowskiej im. L. Solskiego 1964.

telewizyjne

Adaptacja: J. Bratkowski. Telewizja Polska 1965.

12. Kto następny? [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1959, 312 s.

Zawartość

Moja edukacja u Pawła; Szober w karcerze; Notatnik wojenny; Despota; Siostra z partyzantki; Babcynsyn; Akcja „M 44”; Dzień się zaczyna; Modus vivendi; Kto następny?; Śmierć generała; Akowiec.

13. Raport nie będzie wysłany. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1959, 437 s.

Przekłady

białoruski

Rapart ne budze paslany. [Przeł.] J. Bryl. Minsk 1961.

14. Grzechy. Listy ze wsi. Warszawa: Czytelnik 1960, 241 s.

Reportaże z lat 1955-1959.

15. Dwie siostry. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1961 [właśc. 1962], 171 s. Wyd. nast.: wyd. 2 poszerzone Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970; wyd. 3 Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987.

16. Łańcuch. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 238 s.

Zawartość

Żydówka; Klęska; Wywiad z wrogiem ludu; W starym młynie; Dlaczego uciekają?; Nowa szkoła i Izabela; W Wielki Czwartek.

17. Od Moskwy do Pirenejów. [Reportaże]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1961, 370 s.

Wrażenia z pobytu w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Jugosławii, na Węgrzech, w Bułgarii, Rumunii, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Słowacji i wśród francuskiej Polonii.

18. Spiskowcy. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1961, 164 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1964; wyd. 3 1969, wyd. 4 przejrzane i poszerzone 1984.

Przekłady

rosyjski

Zagovorščiki. W: W. Machejek: Zagovorščiki. Povest' i rasskazy. Moskva 1974.

19. Mała wojna” w Polsce południowej. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962, 238 s.

Dot. ruchu oporu w czasie okupacji niemieckiej.

Zawartość

Wiersze oraz opowiadania: Akowiec [poz. ]; Na melinie; Urodziło się dziecko.

20. Niespokojny człowiek. Powieść. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1964, 476 s.

21. Płyń, łajbo moja. Warszawa: Czytelnik 1964, 252 s. Wyd. 2 tamże 1970.

Zawartość

Na statku; Z notatnika dalekowschodniego; Opowiadania o rejsie jeszcze nie napisane.

22. Wszystko inaczej. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1964, 281 s.

Zawartość

Utwory z poz. (z wyjątkiem Żydówka), – nadto: Stróż nocny; Wielkanoc 1945; Rezerwista; Sąd nad dogmatykiem; Dziad i Żyd, czyli wszystko inaczej.

23. Wypiękniałaś w lesie. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1964, 346 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1966; wyd. 3 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978.

Zawartość

Z poz. 12: Babcynsyn; Dzień się zaczyna; Kto następny?; Śmierć generała; Akowiec, – nadto: Pierwszy partyzant; Urodziło się dziecko [poz. ]; Filmowy kalejdoskop; Na melinie [poz. ]; W bitwie; Żydówka [poz. ]; Wypiękniałaś w lesie.

24. Moje dwudziestolecie. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965, 373 s.

Zbiór artykułów z lat 1945-1946 dotyczących głównie aktualnych zagadnień Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

25. Na Sumatrze. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1966, 157 s.

Zawartość

Na Sumatrze; Deflorator; Jak żyć?; Reedukacja; Palarnia Bożego Miłosierdzia; Tam na Prioku.

26. Miłość i krew. Wybór prozy. Słowo wstępne: W. Maciąg. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 287 s.

Zawartość

Fragmenty poz. , , , , , , .

27. Niebo szuka żagla. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967, 155 s.

28. Opowiadania wybrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1967, 304 s.

Zawartość

Szober w karcerze [poz. ]; Żona [poz. ]; Pierwszy partyzant [poz. ]; Na melinie [poz. ]; Babcynsyn [poz. ]; Dzień się zaczyna [poz. ]; Żydówka [poz. ]; Wypiękniałaś w lesie [poz. ]; Klęska [poz. ]; W starym młynie [poz. ]; Sąd nad dogmatykiem [poz. ]; Dlaczego uciekają? [poz. ]; W Wielki Czwartek [poz. ]; Tam na Prioku [poz. ]; Niezmierzony oddech.

29. Podróże polityczne. Warszawa: Książka i Wiedza 1968, 296 s.

Refleksje z podróży do Włoch, na Węgry, do Hiszpanii, Słowacji, Jugosławii, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz na Bliski Wschód.

30. Poselskie potyczki. [Szkice publicystyczne]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1969, 369 s. Wyd. 2 tamże 1970.

Zawartość

Czy podpalałem domy? czyli interpelacja i interpretacje poselskie; Wprowadzenie; Czy podpalałem domy?; Pierwsze kroki w sejmie; Z notatnika (1); Wysoki sejm uchwalić raczy...; Z notatnika (2); Car dobry, czynowniki złe; Z notatnika (3); Goliat i Dawid; Z notatnika (4); Przyganiał kocioł garnkowi; Z notatnika (5); Sejmowanie; Jedziemy w teren; Niemiłe dyskusje o węglu; W ogonie mas i potrzeb – czyli o czynach drogowych; Gorzkie i słodkie żale, przybywajcie; Różne kryteria nienadążania; Na pomoc małym miasteczkom; Napór z dołu; Czy zasługą jest zabić?; Bardzo trudna korespondencja; Z notatnika (6); W sprawie „bardzo trudnej korespondencji”; Próba odpowiedzi; Z notatnika (7); Chleba naszego... ; Z notatnika (8); Śniła mi się wielka rzeka; Z notatnika (9); Nauczyciel „do wszystkiego” czeka na uznanie; Z notatnika (10); Najpierw rozparcelujmy sympatie; Z notatnika (11); Co dobrego wyborcom?; Z notatnika (12); Z nowym rokiem; Z notatnika (13); Odpowiedzialność i nieodpowiedzialność; Z notatnika (14); Impresje wrześniowe; Z notatnika (15); Kto wziął pocałunek; Z notatnika (16); Impresje na temat biurokracji i kadr; Z notatnika (17); Zakłócenie demokratyzacji szkolnictwa wyższego?; Wędrówki po terenie; Refleksje – koniec listopada 1967; Z myślą o „latach chudych”; Z poselskiego pamiętnika; W. Machejek. Uchwalić raczył; Z poselskiego pamiętnika; Exposé i dyskusja; Zmiany; To nie epilog, lecz indywidualna uwertura. Nagroda „Miesięcznika Literackiego” w 1970.

31. Z mojego obserwatorium. 1967-1968-1969. Warszawa: Książka i Wiedza 1969, 395 s. Por. poz. , .

Wybór artykułów drukowanych w „Życiu Literackim” dotyczących głównie polityki i gospodarki Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oraz polityki międzynarodowej.

32. Partyzant, sługa boży. Powieść. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1970, 542 s. Wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980.

33. Bunt – ale jaki? Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 306 s.

Wybór artykułów i felietonów drukowanych głównie w „Życiu Literackim” dotyczących aktualnych problemów społecznych, politycznych i gospodarczych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

34. W starym młynie. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 304 s.

Zawartość

Z poz. : Klęska; W starym młynie; W Wielki Czwartek; Dlaczego uciekają, – nadto: Nie chlebem, nie solą; Dziad i Żyd [poz. ]; Wygnanie chłoporobotnika; Kto to zrobił?; W Nowy Rok.

35. Dziewczyny i chłopcy. Opowiadania. Katowice: Śląsk 1972, 273 s. Wyd. 2 tamże 1973.

Zawartość

Z poz. : Na Sumatrze; Jak żyć?; Deflorator, – nadto: Żydówka [poz. ]; Natasza; Jadwiga; Mahmud; Nefer z dżungli; Z kobietą jest jak z morzem; Dziewczyna z Museum del Prado.

36. Zawytka. Panna z dzieckiem. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1972, 284 s.

37. Dzień się zaczyna. Opowiadania. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1973, 179 s.

Zawartość

Jesteśmy skazani; Powstańcze dziecko; Na melinie [poz. ]; Dzień się zaczyna [poz. ]; Babcynsyn [poz. ]; Opowiadania kolegów; Krzyż Grunwaldu.

38. Machlanina. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 146 s.

39. Czekam na słowo ostatnie. [Powieść]. T. 1-4. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 344 + 349 + 290 + 249 s.

40. Boże obiady. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 316 s.

Zawartość

Powieści: Machlanina [poz. ]; Spiskowcy [poz. ], – nadto opowiadania: Boże obiady; Odarty ze skóry; Szober w karcerze [poz. ]; Pod Kopcem Kościuszki; Dziad i Żyd, czyli wszystko inaczej [poz. ].

41. Nasze dzienne sprawy. Z mojego obserwatorium II. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 378 s. Por. poz. , .

Wybór artykułów drukowanych w „Życiu Literackim” w latach 1972-1976.

42. Z wojny tej, wojny złej... Warszawa: Czytelnik 1978, 538 s.

Wspomnienia z lat 1939-1945.

43. Ty psie niewierny. Opowiadania. Katowice: Śląsk 1979, 308 s.

Zawartość

Dziewczyna spod ziemi; Libańska katharsis; Bejrucka jatka; Pod syryjskim niebem; Od Dawida począwszy; Od góry Nebo; U eks-królowej; Ty psie niewierny.

44. Kto mnie wybawi. [Wybór opowiadań]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 279 s.

Zawartość

Żydowski pies; Klęska [poz. ]; Wielkanoc 1945 [poz. ]; Wywiad z wrogiem ludu [poz. ]; W starym młynie [poz. ]; Sąd nad dogmatykiem [poz. ]; Nowa szkoła i Izabela [poz. ]; Dlaczego uciekają? [poz. ]; Nie oddam; Wygnanie chłoporobotnika [poz. ]; W Nowy Rok [poz. ]; W czas sianokosów; Kto mnie wybawi.

45. Opowieści transkontynentalne – płyń, łajbo moja. Warszawa: Czytelnik 1981, 555 s.

Zawartość

Z poz. : Palarnia Bożego Miłosierdzia; Deflorator; Jak żyć?; Reedukacja; Na Sumatrze, – nadto: Zamiast wstępu; Na statku; Na Oceanie Indyjskim; W Syrii; W Kyrenii; Ułamek Turcji; W Grecji; Dziewczyna spod ziemi [poz. ]; Na Malcie z Maryś; Bardzo smutny powrót na ziemię; Z notatnika dalekowschodniego [z tego cyklu:] I-V.

46. Żydowski pies. [Opowiadania]. Katowice: Śląsk 1985, 270 s.

Zawartość

Zaj gesind...; Szober w karcerze [poz. ]; Żydówka [poz. ]; Na melinie [poz. ]; Żydowski pies [poz. ]; Dziad i Żyd, czyli wszystko inaczej [poz. ]; Historia długa, modlitwa krótka.

47. Nie będę lekarzem ani sędzią. [Szkice publicystyczne]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 248 s.

Zawartość

Od razu konflikty; Oko w oko z „Ogniem”; Na zachód!; Na pomoc małym miasteczkom [poz. ]; Spotkanie z Wiesławem; Opowiadanie partroga; W wielkim bólu; Śmierć Stalina; „Władek Twardy”; Mają go kończyć; Moje trzęsienie ziemi; Komitety Rewolucyjne – czy zabawa w niewiadome?; Czy podpalałem domy [poz. ]; Goliat i Dawid [poz. ]; Fałszywy alarm z powodzi; Cz może być Niemiec Polakowi bratem?; Sputnik Gagarin; Można zdobyć przyszłość bez dyplomu; Zabili Kennedy'ego; Czy zasługą jest zabić?; Ksiądz przeciw księdzu; Szkoła się zawaliła; Ani rasa, ani kasa; Zaczęło się od „Dziadów”?; Od rzemyczka do koniczka; W grudniu 1970; Rozmowy z Edwardem Gierkiem; Czy i jak rośnie świadomość; Ściganie; Na linii Kraków-Miechów-Kielce-Warszawa i z powrotem; Z oburzeniem i goryczą; Ciszej nad trumną; Zjazd literatów polskich w Katowicach; Konferencja ze zgrzytami; Rozmowy z Łukaszem; Z notatnika sierpniowego; Z championem NSZZ „Solidarność”; Z notatnika grudniowego; Czy ten „Krzyż” jest lekki – ciężki?; Nie będę lekarzem ani sędzią.

48. Rzeka nie wraca. Z mojego obserwatorium. 1976-1984. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1987, 382 s. Por. poz. , .

Wybór artykułów drukowanych głównie w „Życiu Literackim” dotyczących tematyki polityczno-społecznej.

Wybory utworów literackich w przekładach

macedoński

Odabrani raskazi. [Przeł.] P. Nakovski. Skopje 1971.

niemiecki

Am Gründonnerstag. [Przeł.] R. Matz. Berlin 1973.

rosyjski

Zagovorščiki. Povest' i rasskazy. Moskva 1974.

Przekłady

1. B. Pasternak: Doktor Żywago. [Przekł.: W. Machejek i J. Domański]. Życie Literackie 1987 nr 11-51/52; 1988 nr 1-2.
Autorzy przekładu podpisani: Igor Śniatycki.
Druk w związku z uchyleniem przez Prezydium Związku Pisarzy Radzieckich decyzji z 1958 zakazującej publikacji utworu w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Plagiatowa przeróbka przekładu dokonanego przez J. Stempowskiego. Wyd. Paryż: Instytut Literacki 1959 [według inf.: „Wezwanie”* 1988 nr 13 s. 161].

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1953, 1966.

Autor o sobie

W. Machejek: Ojcowskie „bajki” dziś. (Pisarz i tradycja literacka). Tygodnik Kulturalny 1967 nr 2.

Wywiady

Rozmowa z Władysławem Machejkiem o jego twórczości literackiej. Rozm. B. Rogatko. Chłopska Droga 1978 nr 55.
Moje refleksje winny się zawierać w moim pisarstwie. (Uczestnik). Rozm. Ł. Wyrzykowski. Dziennik Zachodni 1984 nr 29.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (W. Maciąg).

Ogólne

Artykuły

Z. Pędziński: Machejek, czyli chłopskość programowa. Współczesność 1958 nr 30.
W. Maciąg: Siła i prawo buntu. Życie Literackie 1964 nr 22, przedruk w tegoż: Nasz chleb powszedni. Kraków 1966.
Z. Greń: Machejek. W tegoż: Książka nienapisana. Kraków 1966.
B. Kogut: Niespokojny. Nurt 1967 nr 4, przedruk w tegoż: Manowce. Poznań 1969.
W. Nawrocki: Peperowskie pisarstwo Władysława Machejka. Życie Literackie 1967 nr 8.
B.S. Kunda: Rodowód komunisty. Życie Literackie 1980 nr 9, przedruk w tegoż: Dwa pejzaże świata. Wrocław 1982.
P. Ćwikliński: Świat „machejkiem” opisany. Itd 1988 nr 38.
J. Lohman: Odszedł symbol. Kultura”, Paryż 1992 nr 4.
E. Morawiec: W „Życiu” i po „Życiu. Arka 1992 nr 1 [dot. m.in. działalności W. Machejka w „Życiu Literackim”].
J. Anderman: Mrok wyschniętych bebechów. Gazeta Wyborcza 2001 nr 11.

Leśne oczy

A. Słucki: Wiersze partyzanckie Władysława Machejka. Walka Młodych 1945 nr 33.

Chłopcy z lasu

H. Vogler: Okupacja widziana od dołu. „Dziennik Literacki1950 nr 44.
J. Maciejewski: Prawdziwy obraz okupacji. Wieś 1951 nr 9.

Szkice z bojów

A. Kijowski: Nieuporządkowane bogactwo. Nowa Kultura 1952 nr 27.
W. Maciąg. „Twórczość1953 nr 7.

Dzisiejsi chłopi

A. Drawicz: Nowa powieść o partyzantce. Życie Literackie 1953 nr 41 [dot. T. 1. Żywy ogień].
Z. Hierowski: Partyzancka proza. Nowa Kultura 1953 nr 51/52 [dot. T. 1. Żywy ogień].
W. Maciąg. „Twórczość1954 nr 4 [dot. T. 1. Żywy ogień].
A. Drawicz: Przeciw faszystom o Polskę Ludową. Żołnierz Polski 1955 nr 11.
W. Maciąg: Wieś roku 1945. „Twórczość1955 nr 6 [dot. T. 2. Po wojnie].
A. Ścibor-Rylski: Spór o Machejka – czyli ostrożnie z doradcami. Nowa Kultura 1955 nr 19 [dot. T. 2. Po wojnie].

Serce

Z. Greń: Opowiadania Machejka. Gazeta Krakowska 1953 nr 287.

Dzwony

B. Kogut: Huragan i Dzwony, czyli o leczeniu niedowładu. Ziemia i Morze 1956 nr 3, przedruk w tegoż: Własne i cudze. Poznań 1957 [dot. też: Rano przeszedł huragan].
S. Słupek: Partyjna powieść o wsi. Życie Literackie 1956 nr 14.

Rano przeszedł huragan

L. Flaszen: Pamiętnik działacza. Życie Literackie 1955 nr 39.
H. Bereza: Wedle stawu grobla. Nowa Kultura 1956 nr 8.
B. Kogut: Huragan i Dzwony, czyli o leczeniu niedowładu. Ziemia i Morze 1956 nr 3, przedruk w tegoż: Własne i cudze. Poznań 1957 [dot. też: Dzwony].
W. Maciąg: Prowincjonalny kontrrewolucjonista. Twórczość 1956 nr 3.
C. Chlebowski: Jak długo można?Polityka1985 nr 33.
B.S. Kunda: Pamiętnik z „małej wojny” w południowej Polsce. Życie Literackie 1985 nr 32.

Kto następny

A. Grabowicz: Pożyteczna obsesja. Tygodnik Zachodni 1959 nr 16.
W. Maciąg: Konflikty z pola walki. Życie Literackie 1959 nr 11.

Raport nie będzie wysłany

A. Czałbowski: Raport o walce czy miłości?Nowe Książki1959 nr 22.
J. Preger: Przeciw sofistyce przystosowania. Życie Literackie 1959 nr 45.
W. Maciąg: Kto czyta raporty?Twórczość1960 nr 4.
R. Nowakowski: O moralnej wartości wyboru. Nowa Kultura 1960 nr 4.

Grzechy

B. Kogut: Powieści leżą na ulicy. Życie Literackie 1960 nr 49.

Dwie siostry

A. Wilkoń: Komunista – bohater literacki. Życie Literackie 1962 nr 24.

Łańcuch

W. Maciąg: O rewolucjonizmie z powołania. Życie Literackie 1962 nr 4.

Od Moskwy do Pirenejów

M. Radgowski. „Nowe Książki1962 nr 4.

Spiskowcy

W. Maciąg: Spisek młodości. Życie Literackie 1961 nr 49.
M. Fik. „Nowe Książki1962 nr 3.

Niespokojny człowiek

A. Hamerliński. „Tygodnik Kulturalny1965 nr 32.

Wypiękniałaś w lesie

J. Pieszczachowicz. „Współczesność1964 nr 24/25.

Na Sumatrze

A. Bukowska: Antyschematyczna proza Machejka. Nowe Książki 1967 nr 14.

Miłość i krew

J. Kajtoch: Krwią serdeczną pisane. Miesięcznik Literacki 1968 nr 3.

Niebo szuka żagla

K. Miklaszewski: W poszukiwaniu formuły. Twórczość 1967 nr 9.

Opowiadania wybrane

Z. Macużanka: Machejkowe pasje. Życie Literackie 1968 nr 4.

Podróże polityczne

K. Dziewanowski: Machejka podróże polityczne. Nowe Książki 1968 nr 8.

Poselskie potyczki

E. Kuźma: Autoportret działacza społecznego. Głos Szczeciński 1969 nr 81.
A. Sroga: Posłowanie i potyczki. Życie Literackie 1969 nr 13.

Z mojego obserwatorium

K. Kąkol: Lubimy śpiew, gorzej ze śpiewaniem. Życie Literackie 1969 nr 24.

Partyzant, sługa boży

W. Maciąg: Młodość, miłość, wojna. Miesięcznik Literacki 1970 nr 11.
Z. Macużanka: Partyzancka ballada. Nowe Książki 1970 nr 16.

Machlanina

M. Jagiełło: Straszne sny Władysława Machejka. Literatura 1975 nr 10.
M. Łukaszewicz: Machlanina” – czyli „machlańska karuzela. Nowe Książki 1975 nr 3.

Czekam na słowo ostatnie

B. Czeszko: Zeznania przed Komisją Kontroli. Nowe Książki 1975 nr 19, przedruk w tegoż: Marginałki. Warszawa 1979.
J. Wawrzak: Słowo Władysława Machejka. Odgłosy 1975 nr 37.
M. Jagiełło: Wielka spowiedź. Literatura 1976 nr 11.
B.S. Kunda: Powieść pesymistyczna czy optymistyczna?Życie Literackie1976 nr 22.
I. Grudzińska-Gross: Autoportret faszysty. Aneks”, Londyn 1977 nr 16/17, przedruk „Aneks”. (Wybór)* t. 1 1980.
S. Barańczak: Tysiąc dwieście stron. Władysław Machejek. W tegoż: Książki najgorsze (1975-1980). Kraków* 1981 [właśc. 1982].
W. Woroszylski: Książki, o które chodzi. W tegoż: Na kurczącym się skrawku ziemi i inne zapiski z kwartalnym opóźnieniem. 1971-1980. [Kraków*] 1984.

Boże obiady

F. Fornalczyk: ... aby nikogo w przyszłości nie trapiły legendy. Życie Literackie 1978 nr 19 [dot. też: Z wojny tej, wojny złej].

Nasze dzienne sprawy

J. Hłond: Z pasją działacza. Tygodnik Kulturalny 1978 nr 37.
A. Borycki: Lekcja współczesności. Literatura 1979 nr 9.
S. Barańczak: U żródeł machejkizmu. W tegoż: Książki najgorsze (1975-1980). Kraków* 1981 [właśc. 1982].

Z wojny tej, wojny złej

B. Czeszko: Tak było w Miechowskiem. Kultura 1978 nr 26.
F. Fornalczyk: ... aby nikogo w przyszłości nie trapiły legendy. Życie Literackie 1978 nr 19 [dot. też: Boże obiady].
S. Zieliński: Z domu, wojny, lasu. Nowe Książki 1978 nr 13.

Ty psie niewierny

L. Borski: Poszukiwanie. Nowe Książki 1979 nr 21.
S. Melkowski: Bliski Wschód – historia i współczesność. Życie Literackie 1979 nr 48.

Kto mnie wybawi

K. Koźniewski: Machejek wrogiem Machejka. Życie Literackie 1980 nr 28.

Opowieści transkontynentalne

P. Kuncewicz: Jak srogi Machejek po świecie wędrował. Życie Literackie 1981 nr 48.

Żydowski pies

L. Bugajski: Żydowski pies Machejka. Życie Literackie 1986 nr 16.

Nie będę lekarzem ani sędzią

B.S. Kunda: Między władzą a społeczeństwem. Życie Literackie 1987 nr 29.

Rzeka nie wraca

B.S. Kunda: „Czasy są normalne...”. „Życie Literackie1988 nr 6.