BIO
Urodzony 1 stycznia 1917 we wsi Kamionka pod Ropczycami (Rzeszowskie) w rodzinie chłopskiej; syn Wincentego Macha i Apolonii z Białków. Uczył się od 1928 w prywatnym Miejskim Staroklasycznym Koedukacyjnym Gimnazjum w Ropczycach. W tymże roku debiutował wierszem pt. Jesień, ogłoszonym w szkolnym czasopiśmie „Przyszłość” (nr 1 z września) oraz nowelą pt. Dawne zapusty na łamach czasopisma „Rola” (nr 8). W 1932 przeniósł się do państwowego Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły w Dębicy. Redagował tam szkolne pisemko „U nas”, w którym zamieszczał okolicznościowe i satyryczne wiersze oraz humoreski (m.in. podpisane Ag.). Osierocony przez rodziców, znajdował się pod opieką najstarszej siostry, Bronisławy (po mężu Kugler, secundo voto Sartorius). Po zdaniu w 1936 matury, studiował polonistykę w Państwowym Pedagogium w Krakowie, którego dyplom uzyskał w 1938. Następnie odbył roczną służbę wojskową w krakowskiej Szkole Podchorążych Piechoty. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca drużyny w 6. Dywizji Piechoty (Armia Kraków). W okresie okupacji niemieckiej mieszkał początkowo u siostry, Bronisławy, w Sędziszowie Małopolskim, a od 1941 w Krakowie, gdzie pracował jako urzędnik w Ubezpieczalni Społecznej. Równocześnie uczestniczył w tajnym nauczaniu. Po zakończeniu wojny kontynuował studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie; w 1947 uzyskał magisterium. Równocześnie rozwijał twórczość literacką. Jesienią 1945 ogłosił w jednodniówce pt. „Inaczej”, której był współredaktorem, wiersz Tobie dalekiej, a w tygodniku „Odrodzenie” opowiadanie Rdza (nr 42), utwory te uznawał za właściwy debiut literacki. Należał w 1945-46 do grupy literackiej Zespół Młodych „Inaczej”. Pracował jako sekretarz redakcji w miesięczniku „Twórczość” (1945-50), na którego łamach zamieszczał opowiadania i recenzje literackie. Prozę, recenzje, artykuły i korespondencje publikował również w tygodniku „Odrodzenie” (1945-47) i „Dzienniku Literackim” (1947-50). Od 1945 był aktywnym członkiem Koła Młodych przy Oddziale Krakowskim Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich, ZLP), w 1948 został członkiem Związku. W 1947/48 przebywał na stypendium rządu francuskiego w Paryżu. Współpracował z radiem, m.in. w 1948-49 prowadził stały felieton na temat bieżących wydarzeń kulturalnych. W 1950 przeniósł się do Warszawy, gdzie do 1958 pracował w redakcji tygodnika „Nowa Kultura”, prowadząc dział prozy; ogłaszał tu także (do 1963) opowiadania, liczne recenzje, felietony, artykuły literackie i noty (w 1956 też pod pseudonimami: il., Quidam, s., S., Współpracownik). Był też konsultantem literackim w Domu Wojska Polskiego. W tym czasie zawarł przyjaźń z Zofią Nałkowską, która wyznaczyła go na jednego z czterech kuratorów swojej spuścizny. Odbył kilka podróży m.in., do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Indii (1956; cykl pt. Z podróży na Wschód w „Nowej Kulturze” w 1956), Bułgarii (kilkakrotnie od 1958) i Stanów Zjednoczonych (1961). Współpracował jako scenarzysta z Filmem Polskim. Działał w międzynarodowej organizacji pisarzy Comunità Europea degli Scrittori (COMES). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954). Zmarł 2 lipca 1965 w Warszawie; pochowany tamże na cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
W 1967-81 Zarząd Główny ZLP przyznawał Nagrodę Młodych im. W. Macha.
Twórczość
1. Srebrna podkowa. Nowela filmowa. [Współautor:] S. Otwinowski. „Echo Tygodnia” 1949 nr 1-10.
2. Traktor i dziewczyna. Krotochwila ze śpiewami w 3 aktach. [Współautorzy:] T. Kwiatkowski, S. Otwinowski. Prapremiera: Kraków, Stary Teatr 1949. Druk fragmentów pt. Miłość i pszczoły. „Dziennik Literacki” 1949 nr 31 s. 2.
3. Rdza. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1950, 401 s. Wyd. 2 tamże 1967.
4. Doświadczenia i przypadki. Opowiadania, eseje, reportaże i felietony. 1945-1953. Warszawa: Czytelnik 1954, 274 s.
Zawartość
5. Jaworowy dom. [Powieść]. „Twórczość” 1954 nr 1 s. 46-97, nr 3 s. 20-80, nr 4 s. 8-123. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1954, 346 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1955, wyd. 3 1977.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
czeski
niemiecki
rosyjski
ukraiński
6. [Piętnaście ] 15 lat Zespołu Pieśni i Tańca Wojska Polskiego. [Szkic]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1957, 60 s.
7. Życie duże i małe. [Powieść]. [Łódź:] Wydawnictwo Łódzkie 1959, 196 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1965, tamże: wyd. 3 1972, wyd. 4 1974; wyd. ze słowem wstępnym J. Poradeckiego Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1984.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
czeski
rosyjski
słowacki
Adaptacje
radiowe
8. Do widzenia, do jutra. Scenariusz filmowy. [Współautorzy:] Z. Cybulski, B. Kobiela. Ekranizacja 1960.
9. Góry nad Czarnym Morzem. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1961, 316 s.
Przekłady
czeski
10. Agnieszka 46. Scenariusz filmowy. [Współautor:] Z. Skowroński. Ekranizacja 1964. Por. poz. ↑.
11. Agnieszka, córka Kolumba. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1964, 398 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1968.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
litewski
łotewski
mołdawski
niemiecki
rosyjski
ukraiński
węgierski
Adaptacje
radiowe
12. Szkice literackie. Wybór i przygotowanie do druku: H. Bereza [i in.]. Od redakcji: [R. Matuszewski] R.M. T. 1-2. Warszawa: Czytelnik 1971.
T. 1. W szkole krytyków, 485 s.
Zawartość
T. 2. W Polsce i w świecie, 427 s.
Zawartość
13. Za kwadrans wiosna. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 132 s.