BIO
Born on 9 July 1950 in Pawłów (which was incorporated into Zabrze in 1951). In 1964 he became a pupil of the Technical School of Construction (Technikum Budowlane) in Zabrze. During this period he was active in the school theatre. After completing advanced secondary education in 1969, he applied to the State Theatre School (PWST – Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna) before taking up a degree in Polish philology a year later at the University of Silesia in Katowice. He never completed his degree. He had various jobs, including working as a teacher in a special needs school, as a metalworker in a steel mill, an administrator at a coal mine, a construction worker, a designer in an architects' studio, a process engineer, an inspector, a club manager, director of a social department, and as a cultural and educational instructor in a workers' hostel. He made his debut in 1977 with an excerpt of the monodrama Jakim pragnę być (How I would like to be), which was published in the periodical "Poglądy" (no. 22), and the full monodrama Hotel pod Konfesjonałem (The Confessional Hotel), which was performed at Zabrze's Nowy Theatre. In 1978 he was a columnist for the newspaper "Głos Zabrza". In 1981 he became a member of the Polish Writers' Union (ZLP). The same year, he and his family left via the Austria for West Germany, initially arriving at the transit camp in Friedland, before settling in Mettmann, North Rhine-Westphalia. He was recognized as an emigrant of German-origin (Aussiedler) and received German citizenship. He collaborated as a journalist and prose writer with the Polish service of both Radio Free Europe and Deutschlandfunk in Cologne, which provided an outlet for his radio plays, among other things. He also published articles on the subject of Upper Silesian regionalism and autonomy in the Paris émigré publication "Kultura". For a brief period, he was also associated with the Oberschlesisches Landesmuseum (Upper Silesian Regional Museum) in Ratingen. In 1986 he was awarded the West German Oberschlesischer Kulturpreis (Upper Silesian Cultural Prize). He returned to Poland in 1994 and dedicated himself to social issues in Silesia. He remained active as a writer and journalist. His articles, sketches and prose appeared in the Katowice supplement of "Gazeta Wyborcza", with his contributions including the comic Zegarek Jorga Szymały (Jorg Szymała's watch) that appeared between 1996 and 1997. He also wrote for the monthly "Śląsk" (1998–2000). He was a local councillor in Zabrze and led the city's Sport and Culture Commission. He initiated Ogólnopolski Festiwal Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” (Represented reality – a national contemporary drama festival), while in 2000 he became the festival's programme director. He actively promoted Polish-German dialogue. In 1996 he co-founded the Gliwice-based Polish-German Regional Society (Regionalne Towarzystwo Polsko-Niemieckie) and subsequently served as its director. Following his death in 2001, the society was named after him. He was also actively involved in the House of Polish-German Cooperation (Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej), which was founded in 1998 and brought together various Polish-German associations and societies. He died on 11 February 2001 in Zabrze and is buried at the cemetery of parish church of St. Joseph in the city. In 2001 he was posthumously awarded the Gold Cross of Merit, the Prize of the President of the City of Zabrze, and the W. Korfanty Honorary Award. In 2001 the Stanisław Bieniasz Medal was established. It is awarded by the monthly "Śląsk" at the Contemporary Drama Festival in Zabrze.
Twórczość
1. Nowi. Słuchowisko radiowe w 2 cz. Polskie Radio (Katowice) na zlecenie Redakcji Polska Deutschlandfunk (Kolonia) 1992 .
2. Hotel pod Konfesjonałem. [Monodram]. Prapremiera: Reżyseria: M. Daszewski. Zabrze, Teatr Nowy, Mała Scena 1977. Druk „Nowy Wyraz” 1979 nr 5 s. 50–61.
Wystawienia następne
3. Hałdy. (Sztuka w dwóch aktach). „Dialog” 1979 nr 10 s. 5–31. Prapremiera: teatralna: Reżyseria: W. Matuszak. Koszalin, Bałtycki Teatr Dramatyczny im. J. Słowackiego. Scena Studio. 1980; radiowa: Reżyseria: S. Bieniasz. Polskie Radio 1980.
Wystawienia następne
Nagrody
Przekłady
słowacki
4. Wszystko za nic. [Monodram]. Prapremiera: Reżyseria: M. Niedźwiecki. Katowice, Teatr Młodego Widza 1979.
5. Czerwone słoneczko. Sztuka w 2 aktach. Prapremiera: Reżyseria: J. Połoński. Zabrze, Teatr Nowy 1980.
6. Urlop zdrowotny. (Sztuka w dwóch aktach). „Dialog” 1980 nr 10 s. 5–32. Prapremiera: teatralna: Radom, Teatr im. J. Kochanowskiego 1980; telewizyjna: Reżyseria: K. Kutz. Telewizja Polska 1981; radiowa: Reżyseria: W. Maciejewski. Polskie Radio 1981.
7. Redakcja. Sztuka w 2 aktach. Powst. 1981.
8. Stary portfel. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1981. Prapremiera: Reżyseria: K. Kutz. Telewizja Polska 1989. Druk zob. poz. ↑.
9. Zgodnie z porządkiem. [Monodram]. Prapremiera: Reżyseria: K. Kutz. Katowice, Teatr Młodego Widza 1981.
10. Ostry dyżur. Opowiadania. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1984, 157 s. Wyd. nast. [Warszawa:] Respublica 1988. Przedr. zob. poz. ↑.
Zawartość
11. Biografia. Sztuka w dwóch aktach. „Dialog” 1990 nr 8 s. 5–40. Prapremiera: teatralna: pt. Biografia kontrolowana. Reżyseria: J. Zegalski. Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1991; radiowa: Cz. 1–3. Reżyseria: A. Gryzik. Polskie Radio 1993. Przedr. zob. poz. ↑. Wersja zmieniona w języku niemieckim zob. poz. ↑w gwarze śląskiej zob. poz. ↑.
Wystawienia następne
12. Podanie o zezwolenie na życie. Opowiadania. Gliwice: Wokół Nas 1991, 198 s.
13. Rekonstrukcja. [Powieść]. Poznań: SAWW 1991, 125 s.
14. Ucieczka. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1991, 250 s.
Adaptacje
teatralne
15. W pobliżu Königsallee. Słuchowisko radiowe. „Dialog” 1991 nr 4 s. 34–48. Prapremiera: radiowa: Reżyseria: S. Bieniasz. Polskie Radio 1992; telewizyjna pt. Niedaleko Königsallee: Reżyseria: J. Sztwiertnia. Telewizja Polska 1993. Przedr. zob. poz. ↑. Por. poz. ↑.
Nagrody
16. Christoph i Jadwiga. (Sztuka w dwóch aktach). Prapremiera: Reżyseria: B. Kasztelaniec. Polskie Radio (Katowice) na zlecenie Deutschlandfunk (Kolonia) 1992. Druk „Notatnik Teatralny” 1993 nr 6 s. 79–168.
17. Spółka rodzinna. Scenariusz serialu telewizyjnego w 19 odcinkach. Reżyseria: J. Sztwiertnia (odcinki 1–6, 11–19), J. Dymek (odcinki 7–10). Telewizja Polska 1994–1995.
18. Sponsor. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera radiowa: Reżyseria: S. Bieniasz. Polskie Radio (Katowice) 1995; teatralna: Reżyseria: S. Bieniasz. Katowice, Górnośląskie Centrum Kultury. Scena 113 1996. Por. poz. ↑.
19. Sponsor i jego autor. [Powieść]. Katowice: Książnica 1995, 137 s. Współczesna Proza Polska Por. poz. ↑.
20. [Biografia]. Prapremiera: Reżyseria: S. Bieniasz. Ruda Śląska, Miejski Ośrodek Kultury 1996.
21. [Biografia]. Prapremiera: Reżyseria: S. Bieniasz. Ruda Śląska, Miejski Ośrodek Kultury 1997.
22. Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego SA. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 185 s. Prywatny Detektyw Opowiada,3.
23. Niedaleko Königsallee. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 241 s. Por. poz. ↑.
24. Osiedle prominentów. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 172 s. Prywatny Detektyw Opowiada, 4.
25. Siostra komandosa. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 172 s. Prywatny Detektyw Opowiada,2.
26. Stara klasa. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 181 s. Wyd. 2 tamże 2003. Prywatny Detektyw Opowiada,1.
27. Górnoślązacy w XX wieku = Oberschlesier im 20. Jahrhundert. [Album]. Teksty: S. Bieniasz, B. Szczech. Red. i dobór fotografii: R. Budnik. Przeł. P. Żwak. Gliwice: Wokół nas Rafał Budnik&Marek Kusto 1998, 91 s. Dom Współpracy Polsko-Niemieckie w Gliwicach, Regionalne Towarzystwo Polsko-Niemieckie z siedzibą w Gliwicach.
28. Pora zbiorów. Sztuka w 3 aktach. „Dialog” 1998 nr 6 s. 5–35. Prapremiera: Reżyseria: B. Ciosek. Sosnowiec, Teatr Zagłębia 1999 .
29. Losy Górnoślązaków w dwudziestym wieku. [Szkic]. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej [2000], 22 s. Wyd. nast. tamże: [wyd. 2] 2002, [wyd. 3] 2005.
30. Senator. Sztuka w 2 aktach. Prapremiera: Reżyseria: S. Bieniasz. Zabrze, Teatr Nowy 2000. Druk zob. poz. ↑.
31. Transfer. Komedia w 2 aktach. „Dialog” 2001 nr 10 s. 5–47. Prapremiera: telewizyjna: Reżyseria: W. Krzystek. Telewizja Polska 2002; teatralna: Reżyseria: B. Wyszomirski. Zabrze , Teatr Nowy 2009.
32. Stary portfel i inne utwory dramatyczne. Wybór, wstęp i oprac.: K. Karwat. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckie; Katowice: Biblioteka Śląska 2003, 284 s.
Zawartość
33. Górny Śląsk — świat najmniejszy. Szkice, publicystyka, proza. Wybór, wstęp i oprac.: K. Karwat. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej 2004, 255 s.
34. Naczelnik. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Reżyseria: M. Wortman. Zabrze, Teatr Nowy 2005.
Nagrody
35. W górę i w dół. Sztuka w dwóch aktach. Prapremiera: radiowa. Reżyseria: B. Ciosek. Teatr Polskiego Radia 2013. Zob. Utwory niepublikowane, niedatowane.
Utwory niepublikowane, niedatowane
Według informacji K. Karwata (we wstępie do: S. Bieniasz: Stary portfel i inne utwory dramatyczne, poz. ↑), utwory nieopublikowane znajdujące się w Bibliotece Śląskiej w Katowicach, m.in.:.
Przekłady i adaptacje
Zob. też Prace redakcyjne poz. ↑.
