BIO

Born on 9 July 1950 in Pawłów (which was incorporated into Zabrze in 1951). In 1964 he became a pupil of the Technical School of Construction (Technikum Budowlane) in Zabrze. During this period he was active in the school theatre. After completing advanced secondary education in 1969, he applied to the State Theatre School (PWST – Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna) before taking up a degree in Polish philology a year later at the University of Silesia in Katowice. He never completed his degree. He had various jobs, including working as a teacher in a special needs school, as a metalworker in a steel mill, an administrator at a coal mine, a construction worker, a designer in an architects' studio, a process engineer, an inspector, a club manager, director of a social department, and as a cultural and educational instructor in a workers' hostel. He made his debut in 1977 with an excerpt of the monodrama Jakim pragnę być (How I would like to be), which was published in the periodical "Poglądy" (no. 22), and the full monodrama Hotel pod Konfesjonałem (The Confessional Hotel), which was performed at Zabrze's Nowy Theatre. In 1978 he was a columnist for the newspaper "Głos Zabrza". In 1981 he became a member of the Polish Writers' Union (ZLP). The same year, he and his family left via the Austria for West Germany, initially arriving at the transit camp in Friedland, before settling in Mettmann, North Rhine-Westphalia. He was recognized as an emigrant of German-origin (Aussiedler) and received German citizenship. He collaborated as a journalist and prose writer with the Polish service of both Radio Free Europe and Deutschlandfunk in Cologne, which provided an outlet for his radio plays, among other things. He also published articles on the subject of Upper Silesian regionalism and autonomy in the Paris émigré publication "Kultura". For a brief period, he was also associated with the Oberschlesisches Landesmuseum (Upper Silesian Regional Museum) in Ratingen. In 1986 he was awarded the West German Oberschlesischer Kulturpreis (Upper Silesian Cultural Prize). He returned to Poland in 1994 and dedicated himself to social issues in Silesia. He remained active as a writer and journalist. His articles, sketches and prose appeared in the Katowice supplement of "Gazeta Wyborcza", with his contributions including the comic Zegarek Jorga Szymały (Jorg Szymała's watch) that appeared between 1996 and 1997. He also wrote for the monthly "Śląsk" (1998–2000). He was a local councillor in Zabrze and led the city's Sport and Culture Commission. He initiated Ogólnopolski Festiwal Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” (Represented reality – a national contemporary drama festival), while in 2000 he became the festival's programme director. He actively promoted Polish-German dialogue. In 1996 he co-founded the Gliwice-based Polish-German Regional Society (Regionalne Towarzystwo Polsko-Niemieckie) and subsequently served as its director. Following his death in 2001, the society was named after him. He was also actively involved in the House of Polish-German Cooperation (Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej), which was founded in 1998 and brought together various Polish-German associations and societies. He died on 11 February 2001 in Zabrze and is buried at the cemetery of parish church of St. Joseph in the city. In 2001 he was posthumously awarded the Gold Cross of Merit, the Prize of the President of the City of Zabrze, and the W. Korfanty Honorary Award. In 2001 the Stanisław Bieniasz Medal was established. It is awarded by the monthly "Śląsk" at the Contemporary Drama Festival in Zabrze.

Twórczość

1. Nowi. Słuchowisko radiowe w 2 cz. Polskie Radio (Katowice) na zlecenie Redakcji Polska Deutschlandfunk (Kolonia) 1992 .

Informacja K. Karwata w: S. Bieniasz: Stary portfel i inne utwory dramatyczne, poz. .

2. Hotel pod Konfesjonałem. [Monodram]. Prapremiera: Reżyseria: M. Daszewski. Zabrze, Teatr Nowy, Mała Scena 1977. Druk „Nowy Wyraz” 1979 nr 5 s. 50–61.

Wystawienia następne

Katowice, Teatr Nowego Widza 1978. Inf. Autora.

3. Hałdy. (Sztuka w dwóch aktach). „Dialog1979 nr 10 s. 531. Prapremiera: teatralna: Reżyseria: W. Matuszak. Koszalin, Bałtycki Teatr Dramatyczny im. J. Słowackiego. Scena Studio. 1980; radiowa: Reżyseria: S. Bieniasz. Polskie Radio 1980.

Wystawienia następne

Reżyseria: S. Bieniasz. Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego, Scena Kameralna 1995.

Nagrody

Nagroda w konkursie na polską sztukę współczesną ogłoszonym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz Komitet Organizacyjny Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu w 1979.

Przekłady

słowacki

Odval. Drama w 2 dejstvách. [Przeł.] M. Andráš. Bratislava 1981.

4. Wszystko za nic. [Monodram]. Prapremiera: Reżyseria: M. Niedźwiecki. Katowice, Teatr Młodego Widza 1979.

Informacja Autora.

5. Czerwone słoneczko. Sztuka w 2 aktach. Prapremiera: Reżyseria: J. Połoński. Zabrze, Teatr Nowy 1980.

6. Urlop zdrowotny. (Sztuka w dwóch aktach). „Dialog1980 nr 10 s. 5–32. Prapremiera: teatralna: Radom, Teatr im. J. Kochanowskiego 1980; telewizyjna: Reżyseria: K. Kutz. Telewizja Polska 1981; radiowa: Reżyseria: W. Maciejewski. Polskie Radio 1981.

7. Redakcja. Sztuka w 2 aktach. Powst. 1981.

Wyróżnienie I stopnia w konkursie dramaturgicznym w Sos­nowcu w 1981. Informacja K. Karwata w: S. Bieniasz: Stary portfel i inne utwory dramatyczne, poz. .

8. Stary portfel. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1981. Prapremiera: Reżyseria: K. Kutz. Telewizja Polska 1989. Druk zob. poz. .

Emisja zakończonej w 1981 realizacji telewizyjnej została wstrzymana przez cenzurę.

9. Zgodnie z porządkiem. [Monodram]. Prapremiera: Reżyseria: K. Kutz. Katowice, Teatr Młodego Widza 1981.

Informacja Autora.

10. Ostry dyżur. Opowiadania. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1984, 157 s. Wyd. nast. [Warszawa:] Res­publica 1988. Przedr. zob. poz. .

Zawartość

Podanie o zezwolenie na życie; Konrad; Recepta; Ostry dyżur; Trzynastego kolejnego miesiąca; Kariera; Tydzień przed wypłatą; Spowiedź; Święty Mikołaj w barze „Bambino”; Strach; Wychowanie dla socjalizmu; Strefa ciemności.

11. Biografia. Sztuka w dwóch aktach. „Dialog1990 nr 8 s. 5–40. Prapremiera: teatralna: pt. Biografia kontrolowana. Reżyseria: J. Zegalski. Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1991; radiowa: Cz. 1–3. Reżyseria: A. Gryzik. Polskie Radio 1993. Przedr. zob. poz. . Wersja zmieniona w języku niemieckim zob. poz. w gwarze śląskiej zob. poz. .

Wystawienia następne

Reż. S. Bieniasz. Gliwice, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej 1999.
Reżyseria: S. Bieniasz. Zabrze, Teatr Nowy 1997.

12. Podanie o zezwolenie na życie. Opowiadania. Gliwice: Wokół Nas 1991, 198 s.

Zawiera opowiadania z poz. [oprócz: Strefa ciemności] oraz nowe: Koniec, początek; Ścigany; Inni ludzie; Klauzura; Patrol; Świadek; Ludzie i szczury; Konspira; Szpotański; Okno; Powrót; Bez absolucji; Pomnik.

13. Rekonstrukcja. [Powieść]. Poznań: SAWW 1991, 125 s.

14. Ucieczka. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1991, 250 s.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja i reżyseria: K. Prus. Premiera: Zabrze, Teatr Nowy 2022.

15. W pobliżu Königsallee. Słuchowisko radiowe. „Dialog1991 nr 4 s. 34–48. Prapremiera: radiowa: Reżyseria: S. Bieniasz. Polskie Radio 1992; telewizyjna pt. Niedaleko Königsallee: Reżyseria: J. Sztwiertnia. Telewizja Polska 1993. Przedr. zob. poz. . Por. poz. .

Nagrody

II nagroda w konkursie Programu II Pol. Radia i Rozgłośni w Katowicach.

16. Christoph i Jadwiga. (Sztuka w dwóch aktach). Prapremiera: Reżyseria: B. Kasztelaniec. Polskie Radio (Katowice) na zlecenie Deutschlandfunk (Kolonia) 1992. Druk „Notatnik Teatralny” 1993 nr 6 s. 79–168.

17. Spółka rodzinna. Scenariusz serialu telewizyjnego w 19 odcinkach. Reżyseria: J. Sztwiertnia (odcinki 1–6, 11–19), J. Dymek (odcinki 7–10). Telewizja Polska 1994–1995.

18. Sponsor. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera radiowa: Reżyseria: S. Bieniasz. Polskie Radio (Katowice) 1995; teatralna: Reżyseria: S. Bieniasz. Katowice, Górnośląskie Centrum Kultury. Scena 113 1996. Por. poz. .

19. Sponsor i jego autor. [Powieść]. Katowice: Książnica 1995, 137 s. Współczesna Proza Polska Por. poz. .

20. [Biografia]. Prapremiera: Reżyseria: S. Bieniasz. Ruda Śląska, Miejski Ośrodek Kultury 1996.

Wersja zmieniona w przekładzie niemieckim poz. .

21. [Biografia]. Prapremiera: Reżyseria: S. Bieniasz. Ruda Śląska, Miejski Ośrodek Kultury 1997.

Wersja zmieniona w gwarze śląskiej poz. .

22. Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego SA. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 185 s. Prywatny Detektyw Opowiada,3.

Podpisane pseudonimem: Michał Bielecki.

23. Niedaleko Königsallee. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 241 s. Por. poz. .

24. Osiedle prominentów. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 172 s. Prywatny Detektyw Opowiada, 4.

Podpisane pseudonimem: Michał Bielecki.

25. Siostra komandosa. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 172 s. Prywatny Detektyw Opowiada,2.

Podpisane pseudonimem: Michał Bielecki.

26. Stara klasa. [Powieść]. Katowice: Książnica 1997, 181 s. Wyd. 2 tamże 2003. Prywatny Detektyw Opowiada,1.

Podpisane pseudonimem: Michał Bielecki.

27. Górnoślązacy w XX wieku = Oberschlesier im 20. Jahrhundert. [Album]. Teksty: S. Bieniasz, B. Szczech. Red. i dobór fotografii: R. Budnik. Przeł. P. Żwak. Gliwice: Wokół nas Rafał Budnik&Marek Kusto 1998, 91 s. Dom Współpracy Polsko-Niemieckie w Gliwicach, Regionalne Towarzystwo Polsko-Niemieckie z siedzibą w Gliwicach.

28. Pora zbiorów. Sztuka w 3 aktach. „Dialog1998 nr 6 s. 5–35. Prapremiera: Reżyseria: B. Ciosek. Sos­nowiec, Teatr Zagłębia 1999 .

29. Losy Górnoślązaków w dwudziestym wieku. [Szkic]. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej [2000], 22 s. Wyd. nast. tamże: [wyd. 2] 2002, [wyd. 3] 2005.

30. Senator. Sztuka w 2 aktach. Prapremiera: Reżyseria: S. Bieniasz. Zabrze, Teatr Nowy 2000. Druk zob. poz. .

31. Transfer. Komedia w 2 aktach. „Dialog2001 nr 10 s. 5–47. Prapremiera: telewizyjna: Reżyseria: W. Krzystek. Telewizja Polska 2002; teatralna: Reżyseria: B. Wyszomirski. Zabrze , Teatr Nowy 2009.

32. Stary portfel i inne utwory dramatyczne. Wybór, wstęp i oprac.: K. Karwat. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckie; Katowice: Biblioteka Śląska 2003, 284 s.

Zawartość

K. Karwat: S. Bieniasza ucieczki i powroty [wstęp]. – Stary portfel [poz. ]; Biografia [poz. ]; W pobliżu Königsallee [poz. ]; Niedaleko Königsallee, na Bożywerku; Senator [poz. ]. – Nadto wykazy utworów i ich realizacji: Monodramy, sztuki teatralne, scenariusze filmowe, słuchowiska radiowe oraz adaptacje; Realizacje teatralne, realizacje telewizyjne, realizacje radiowe (wybór). – Nota wydawnicza.

33. Górny Śląsk — świat najmniejszy. Szkice, publicystyka, proza. Wybór, wstęp i oprac.: K. Karwat. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej 2004, 255 s.

34. Naczelnik. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Reżyseria: M. Wortman. Zabrze, Teatr Nowy 2005.

Nagrody

Nagroda Grand Prix V Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” w Zabrzu w 2005.

35. W górę i w dół. Sztuka w dwóch aktach. Prapremiera: radiowa. Reżyseria: B. Ciosek. Teatr Polskiego Radia 2013. Zob. Utwory niepublikowane, niedatowane.

Utwory niepublikowane, niedatowane

Według informacji K. Karwata (we wstępie do: S. Bieniasz: Stary portfel i inne utwory dramatyczne, poz. ), utwory nieopublikowane znajdujące się w Bibliotece Śląskiej w Katowicach, m.in.:.

• Blemenfeld. Sztuka w dwóch aktach.
• Co jest grane? Monodram.
• Jorg robi czwarte powstanie. Komedia śląska w dwóch aktach.
• Nocny pociąg. Sztuka w dwóch aktach.
• Ostatni dzień. Tragikomedia w dwóch aktach.
• Ostatnie słowo Medei. Sztuka w jednym akcie.
• Po obu stronach kraty. Sztuka w dwóch aktach.
• Poranek jest bękartem nocy. Sztuka w trzech aktach.
• Terror, śmierć i nadzieja. Sztuka w trzech aktach.
• Tłumacz. Albo o Wandzie co chciała Niemca. Sztuka w dwóch aktach.
• Willa „Concordia”. Scenariusz filmu fabularnego.

Przekłady i adaptacje

1. H. Lipiński-Gottersdorff: Stern der Unglück­lichen. [Powieść]. Przekł. i adaptacja radiowa pt. Gwiazda nieszczęśliwych: S. Bieniasz. Reżyseria: B. Kasztelaniec. Polskie Radio (Katowice) na zlecenie Redakcji Polskiej Deutschlandfunk (Kolonia) 1990.
2. A. Scholtis: Ostwind. [Powieść]. Przekł. i adaptacja radiowa w 4 cz. pt. Wiatr od wschodu: S. Bieniasz. Polskie Radio (Katowice) na zlecenie Redakcji Polskiej Deutschlandfunk (Kolonia) 1991.
3. H. Bienek: Stopniowe zamieranie krzyku. [Powieść]. Przeł.: M. Przybyłowska. Przekł. wierszy: S. Bieniasz. Gliwice: Wokół nas 2000, 84 s.

Zob. też Prace redakcyjne poz. .

Prace redakcyjne

1. Nowa przedsiębiorczość i nowa klasa średnia w nowych landach niemieckich. [Publicystyka]. Red.: S. Bieniasz, T. Schape. Gliwice: Wokół Nas. Fundacja im. F. Eberta. Biuro na Śląsku 1996, 74 s.
2. Polsko-niemiecka wspólnota losów — uciekinierzy, wysiedleni, wypędzeni w niemieckiej „literaturze wypędzenia” i polskiej literaturze kresowej. Konferencja literacka. Gliwice 21–23 listopad 1996. Red.: K. Karwat, T. Schape, S. Bieniasz. Przeł.: W. Johling, S. Bieniasz. Gliwice: Wokół Nas; Regionalne Towarzystwo Polsko-Niemieckie [1996], 219 s.

Omówienia i recenzje

Wywiady

Odrzuceni. Rozm. K. Karwat. „Tak i Nie1989 nr 88.
Daleko od Śląska. Rozm. M. Oramus. „Czas Krakowski1991 nr 113.
Nie czułem romantyzmu. Rozm. A. Krzemiński. „Polityka1991 nr 35.
Nie można odejść na zawsze. Rozm. E. Grochowska. „Trybuna Śląska1991 nr 20.
Na razie jestem wściekły. Rozm. G. Łęcka. „Polityka1994 nr 39, przedruk w: G. Łęcka: Salon literacki. Warszawa 2000.
Śląska woda. Rozm. K. Masłoń. „Rzeczpospolita1995 nr 128.
Integracja wyższego poziomu. Rozm. J. Górdziałek. „Opcje1996 nr 2.
Żyjemy w tej samej przestrzeni. Rozm. M. Łukowski. „Śląsk1996 nr 4.
Granica, której nie ma. Rozm. S. Bereś. „Opcje2000 nr 6.

Słowniki i bibliografie

Bieniasz Stanisław (pseud. Michał Bielecki). Bibliografia podmiotowo-przedmiotowa wydań i artykułów w języku polskim. [on-line] Dostępny w Internecie: Link wygasł [dostęp 9 stycznia 2016].

Ogólne

Książki

K. KARWAT: Stanisław Bieniasz — śląski los. Zabrze: M-Studio 2011, 77 s. [tu także dwa teksty S. Bieniasza: Świat najmniejszy; Cud nad Czarnawką].
P. ĆWIKŁA: Region kultury. Stanisława Bieniasza bycie „u siebie”. Saarbrücken: Wydawn. Bezkresy Wiedzy 2018, 132 s.

Artykuły

F. NETZ: Wyznania. „Panorama1980 nr 8.
M. ZIELIŃSKI: Ucieczka przed Polską. „Kultura”, Paryż 1991 nr 6.
J. GÓRDZIAŁEK: Wizje pogranicza w pisarstwie S. Bieniasza. „Opcje2000 nr 6.
K. KARWAT: Bieniasz, czyli Śląsk. „Dialog2001 nr 10.
J. KIJONKA: Pisarz śląskiego losu. „Gazeta Wyborcza2001 nr 38 dod.Katowice”.
J. KUCZERA: List do przyjaciela. S. Bieniasz. „Śląsk2001 nr 4.
D. LUBINA-CIPIŃSKA. S. Bieniasz. (1950–2001). Piewca losu Górnoślązaków. „Rzeczpospolita2001 nr 52.
J. GÓRDZIAŁEK: Pisarze śląskiego pogranicza. Leon Wantuła i Stanisław Bieniasz, Janosh i Horst Bienek; K. KARWAT: Stanisław Bieniasz (1950-2001). „Orbis Interior2002 nr 3 /4.
M. SMOLORZ: Przygnieciony Śląskiem. „Gazeta Wyborcza2002 nr 33 dod.Katowice”.
K. KARWAT: Bieniasz oskarża. „Śląsk2004 nr 10.
K. KARWAT: Czego nauczył nas Stansław Bieniasz. Wierzył w pojednanie. „Gazeta Wyborcza2004 nr 231 dod. „Katowice”.
J. TERMER: Rozterki emigranta. Bieniasz. W tegoż: Z przełomu wieków, czyli literatury dzień powszedni (1990–2008). Toruń 2009.
J. KUCZERA: Stanisław Bieniasz narodził się z teatru. [Wywiad]. Rozm. D. Lubina-Cipińska. „Śląsk2011 nr 5.
K. KARWAT: Stanisław Bieniasz. Dramaty pisarskich wyborów. Między Zabrzem a Mettmann. W: W kręgu kultury i przemysłu. Studia z dziejów Zabrza XX wieku. Katowice 2015.
G. SUPADY: Stanisława Bieniasza i Henryka Sekulskiego zmagania z brzmieniem niemieckości = Stanisław Bieniasz’s and Henryk Sekulski’s struggle with the burden of German reality. „Prace Literaturoznawcze2017 nr 5.

Hałdy

W. NAWROCKI: Interes. Debiut dramaturgiczny. „Trybuna Robotnicza1980 nr 53.
M. SZPAKOWSKA: Bieniasz, czyli o pretensji do świata. „Dialog1980 nr 10 [dot. też: Urlop zdrowotny].
K. MASŁOŃ: Dramat koalkoholizmu. „Rzeczpospolita1995 nr 228.

Urlop zdrowotny

M. SZPAKOWSKA: Bieniasz, czyli o pretensji do świata. „Dialog1980 nr 10 [dot. też: Hałdy].

Stary portfel

D. BUCHWALD. „Antena1989 nr 16.
J. SKWARA: Gorzki chleb. „Ekran1989 nr 19.
K. KUTZ: Jak hartowała się stal. „Gazeta Wyborcza2007 nr 40 dod.Katowice”.

Ostry dyżur

S. KOSSOWSKA. „Nowy Dziennik”, Nowy Jork 1985 nr z 28 III dod.Przegląd Polski”.

Biografia

K. KUTZ: Górnośląska biografia S. Bieniasza. „Dialog1990 nr 8.
K. KARWAT: Według Bieniasza. „Panorama1991 nr 7.
J. SIERADZKI: Dopłata do powrotu. „Polityka1991 nr 15.
J. SIERADZKI: Life of a self-contained Silesian. „Biography” by S. Bieniasz. „The Theatre in Poland”, Warszawa 1991 nr 3.
K. KARWAT: Biografia” po śląsku. „Dziennik Zachodni1999 nr 284.

Rekonstrukcja

J. TERMER: Rozterki emigranta. „Nowa Europa1992 nr 8.
M. ORSKI: Rekonstrukcja” po „Ucieczce. „Opole1993 nr 1/2 [dot. też: Ucieczka].
M. ORSKI: Czas rozkładu dominium. „Przegląd Powszechny1993 nr 1.
M. ORSKI: Rekonstrukcje emigranta. „Arkusz1993 nr 19.

Ucieczka

M. PĄKCIŃSKI: Krajobraz po entropii. „Potop1991 nr 8/9.
M. ORSKI: Rekonstrukcja” po „Ucieczce.” „Opole 1993 nr 1/2 [dot. też: Rekonstrukcja].
M. ZIELIŃSKI: Ucieczka przed Polską. W tegoż: Ucieczka przed Polską. Kr. 2006.

Sponsor

K. KARWAT: PRL-owskie rozrachunki. „Śląsk1996 nr 2.

Sponsor i jego autor

M. ORSKI: Autor i jego „sponsor. „Odra1995 nr 11.
R. BEDNARCZYK: Jak sponsor z autorem. „Śląsk1996 nr 9.

Niedaleko Königsallee

Z. CHOJNOWSKI: Granice i ograniczenia. „Nowe Książki1998 nr 5.
P. MAJERSKI: Heimatlos. „Śląsk1998 nr 10.
M. ORSKI: Szaleństwo Willego. „Arkusz1998 nr 8.
M. ORSKI: W kręgu mitu Königsallee. „Przegląd Powszechny1998 nr 3.

Stara klasa

M. KWAŚNIEWICZ: Na tropie zbrodni. „Śląsk1998 nr 2.

Pora zbiorów

K. KARWAT: Ciche dramaty. „Śląsk1999 nr 12.
H. WACH-MALICKA: Efekt domina. „Dziennik Zachodni1999 nr 247.

Stary portfel i inne utwory dramatyczne

K. KARWAT: Od „Starego portfela” do „Senatora. „Śląsk2002 nr 2.
B. WIDERA: Kogo obchodzi?Śląsk2003 nr 11.

Górny Śląsk — świat najmniejszy

B. WIDERA: Biedni ludzie. „Śląsk2005 nr 7.

Naczelnik

I. KACPRZAK: W życiu jak na scenie. „Dziennik Zachodni2005 nr 257.