BIO

Urodzony 21 czerwca 1934 we Lwowie; syn Romana Patelenza-Łukasiewicza, historyka sztuki, i Marii z Koczorowskich, romanistki. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Sulistrowej (powiat krośnieński). W 1945 przeniósł się wraz z rodziną do Leszna (Wielkopolska), gdzie ukończył liceum ogólnokształcące. Od 1951 studiował polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim (UWr.); w 1955 uzyskał magisterium. Debiutował w 1952 Wierszami (pod pseudonimem Gustaw Berger) oraz artykułem pt. Artykuł czy paszkwil w dodatku „Słowa Powszechnego” pt. „W młodych oczach” (nr 8), publikował tu do 1954; w 1953 otrzymał nagrodę tego czasopisma w dziale krytyki. W 1953-56 pracował w redakcji „Wrocławskiego Tygodnika Katolickiego”. W tym samym czasie publikował w czasopiśmie „Dziś i jutro”. W następnych latach współpracował jako krytyk literacki głównie z „Tygodnikiem Powszechnym” (od 1958, z przerwami), „Więzią” (1958; 1960-88; tu w 1967-73 cykl pt. Ćwiczenia miesięczne), „Współczesnością” (1959, 1963-66), „Odrą” (od 1961), „Twórczością” (od 1967, z przerwami). W 1956 ożenił się z Teresą Mercik, nauczycielką polonistką. W 1961 został członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP); w 1961-68 i 1971-73 był członkiem zarządu Oddziału Wrocławskiego ZLP. W 1966 otrzymał za twórczość krytyczną nagrodę Pióra, przyznaną przez Klub Studentów Wybrzeża „Żak”. W 1970 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1971 rozpoczął pracę naukową na UWr. W następnym roku uzyskał doktorat na podstawie pracy Niektóre motywy tradycji literackiej w liryce współczesnej (pejzaż, ciało, symbole przymierza) (promotor profesor Bohdan Zakrzewski), i stanowisko adiunkta na UWr. W 1971-76 był członkiem redakcji miesięcznika „Odra”, z którym nadal współpracował. W 1975 został wyróżniony nagrodą miasta Wrocławia. W 1980 habilitował się na podstawie pracy pt. Mieczysława Jastruna spotkania w czasie, w 1982 otrzymał stanowisko docenta. W 1980 był członkiem Zarządu Głównego i wiceprezesem Oddziału Wrocławskiego ZLP (do rozwiązania Związku w 1983). W 1989 został członkiem komitetu założycielskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP), a następnie członkiem Zarządu SPP. W 1990-91 wchodził w skład zespołu redakcyjnego „Tygodnika Literackiego”, a od 1991 Rady Redakcyjnej „Odry”. W 1991 otrzymał tytuł naukowy profesora. W 1995 dostał nagrodę Polskiego PEN Clubu w dziedzinie eseju. W 1997 został wyróżniony nagrodą im. K. Wyki. W 1999-2006 był członkiem Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Wiersze, felietony i artykuły, recenzje publikował m.in. w „Nowych Książkach” (1999), „Tekstach Drugich” (2000-2001). W 2004 przeszedł na emeryturę; kontynuował pracę naukową. W 2004-2005 prowadził w „Odrze” cykl Notatki literackie. Wyróżniony Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1966) i Srebrnym Krzyżem Zasługi (1972). Zmarł 7 marca 2021 we Wrocławiu; pochowany tamże na Cmentarzu Grabiszyńskim.

Twórczość

1. Moje i twoje. [Wiersze]. Warszawa: Iskry 1959, 46 s.

2. Obraz siedzącej. [Wiersze]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1963, 44 s.

3. Szmaciarze i bohaterowie. [Eseje o literaturze współczesnej]. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak 1963, 195 s.

Zawartość

I. Maski poetów: Bohater; Syn marnotrawny; Apokalipsa i iluzjoniści; Studium przedmiotu; Zuzanna i starcy; Kochankowie; W stronę „szmaciarzy”. – II. Miejsce przy stole: Pierwszy semestr; Kultura makatek; Czy tutaj mieszka?; Gdyby miało inną formę; Krąg hofty; Schemat i rzeczywistość; Rekonstrukcja.

4. Zagłoba w piekle. [Eseje krytycznoliterackie]. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak 1964, 240 s.

Zawartość

I. Próba genealogii: Zagłoba w piekle [dot.: J. Słowacki: Poema Piasta Dantyszka o piekle]; Historia Zagłoby, jaką opowiedział Sienkiewicz; Miejsce pobytu [o „Trylogii” H. Sienkiewicza]; Panowie Leszczyńscy [o powieści H. Malewskiej]; Kronika druga – genealogia [dot.: H. Malewska: Apokryf rodzinny]; Żołnierz tułacz [dot.: S. Żeromski: O żołnierzu tułaczu]; Genealogii ciąg dalszy: Do ziemi przypisani [dot.: J. Kawalec: Ziemi przypisany]; Rupieciarnia [dot.: W. Gombrowicz: Transatlantyk]; Nowy egalitaryzm [„Miesiąc jednego życia” (antologia)]. – II. Walka z chimerą: Chimery; Trzy kompromisy Tadeusza Różewicza; Harasymowicza sobole wyobraźni; Ucieczki w historię [o twórczości E. Brylla, S. Grochowiaka, J.M. Rymkiewicza]; Ponad głowami starszych braci [dot.: E. Stachura: Jeden dzień; S. Kasprzysiak: Raz na kilka lat]; Przesłuchanie anioła [o wierszu Z. Herberta]; Rozmowa z kamieniem [o wierszu W. Szymborskiej]; Książę Niezłomny [recenzja wystaw w Teatrze 13 Rzędów we Wrocławiu: „Księcia Niezłomnego” P. Calderona , „Akropolis” S. Wyspiańskiego]; Gdzie jesteś, bohaterze? – III. Powrót Zagłoby: Ucieczka do „eposu” [dot.: T. Parnicki: I u możnych dziwny]; Z naszej okolicy.

5. Zabawy zimowe. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1968, 77 s.

6. Laur i ciało. [Eseje o poezji współczesnej]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 175 s.

Nagrody

Nagroda na VII Ogólnopolskim Festiwalu Poezji w Łodzi w 1972.

Zawartość

Próba pejzażu; Próba ciała; Próba tradycji; Tęcza – próba przymierza; Suplement.

7. Dolina. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1972, 49 s.

8. Razem. [Współautorzy:] Cz. Sobkowiak, J. Styczeń. Wrocław: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa Książka Ruch”; Klub Młodzieży Pracującej Związku Młodzieży Socjalistycznej „Piwnica Świdnicka”; Zarząd Główny Związku Młodzieży Socjalistycznej 1974, 1 k.

Wypowiedź o poezji.

9. Republika mieszańców. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 382 s.

Zawartość

Artykuły, recenzje i felietony z 1957-1972 publikowane w czasopismach: I. Tropy poetów: Różewicz; U Swena Czachorowskiego; Wiersze Stanisława Grochowiaka; Bohater „sztuki stosowanej” [dot. E. Brylla]; Tropem Harasymowicza; Człapy [dot. U. Kozioł]; W strefie granicznej [dot.: S. Barańczak: Dziennik poranny]. – II. Uwagi o historii: Podwójny porządek [dot.: H. Malewska: Labirynt; LLW, czyli co się może wydarzyć jutro]; Romantyzm według Zawieyskiego; Strona Plutarcha [dot.: A. Kijowski: Wieczór listopadowy; Grenadier-król]; oficer bez stopnia [dot.: P. Wojciechowski: Czaszka w czaszce]. – III. Czytając Parnickiego: Republika mieszańców; Oblicze księżyca; „Koła na piasku”; „Śmierć Aecjusza”; Lektura „Nowej Baśni”; W dalekiej podróży. – IV. Układy: Bohaterowie z powieści [dot. B. Wojdowskiego, T. Mikołajka, Z. Ryndaka, E. Stachury, M. Nowakowskiego, M. Skwarnickiego, W.L. Terleckiego (Dwie głowy ptaka)]; Propozycja Worcella (jedna z formuł realizmu); „Kamienne tablice” [W. Żukrowskiego] (formuła pseudoepiki); „Złota papuga” [A. Międzyrzeckiego] (formuła gumowego materaca); Układy. – V. Niepokój parku: Niepokój parku; Grzechotka; Skały Peloponezu.

10. Podróże. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1976, 70 s.

Zawartość

Cykle: Rejs; Dzwon; Powroty; Vino rosso; Piękna ogrodniczka; Zasłona.

11. Kozioł. [Szkic literacki o U. Kozioł]. Powst. przed 1981.

Przekłady

francuski

[Przeł.] B. Grzegorzewska. Varsovie: Agence des Auteurs, Czytelnik 1981, 53 s.

12. Mieczysława Jastruna spotkania w czasie. [Rozprawa o poezji]. Warszawa: Czytelnik 1982, 475 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Nagrody

Nagroda miesięcznika „Odra” w 1982.

13. Album. [Miniatury liryczne]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1983, 140 s.

14. Harasymowicz. [Szkic literacki]. Powst. przed 1983.

Przekłady

francuski

[Przeł.] B. Grzegorzewska. Varsovie: Agence des Auteurs, Czytelnik 1983, 50 s.

15. Światło mijania. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1986, 75 s.

16. Cztery poematy. Kłodzko: KKL [Kłodzki Klub Literacki] 1988, 30 s.

Zawartość

I. Powtarzam słowa frazesy... (1-4); II. W dniu co się... (1-4) 111; III. Rysunki szczupłych kobiet... (1-4); IV. Wczoraj przed południem. (1-4).

17. Oko poematu. [Szkice o poezji]. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1991, 349 s.

Zawartość

Wstęp. – Widma – psychomachia; „Kolczyki Izoldy” [K. Gałczyńskiego] – manifestacja; „Wycieczka do Świdra” [K. Gałczyńskiego] – intermezzo; „Niobe” [K. Gałczyńskiego] – koncert; „Wit Stwosz” [K. Gałczyńskiego] – ołtarz laicki; „Słowo o Stalinie” [W. Broniewskiego] – poemat panegiryczny; „Dzisiaj” [A. Mandaliana] – poemat agitacyjny; „Poemat dla dorosłych” [A. Ważyka] – obrachunkowy; Traktat o poezji – „Traktat poetycki” [Cz. Miłosza]; „Wiersze śródziemnomorskie” [A. Wata] – obrzęd ofiarny; „W rytmie słońca 1968” [U. Kozioł] – taniec; „Allende” [S. Grochowiaka] – czyli o umieraniu; „Sztuczne oddychanie” [S. Barańczka] – poemat satyryczny; Poematy i obrzędy.^^ .

18. Wiersze w gazetach 1945-1949. [Rozprawa]. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1992, 140 s.

Dot. funkcjonowania wierszy w kilku polskich dziennikach 1945-1949: „Głos Wielkopolski”, „Dziennik Polski”, „Pionier” (później „Słowo Polskie”), „Naprzód Dolnośląski” (później „Wrocławski Kurier Ilustrowany”), „Trybuna Dolnośląska”, „Gazeta Robotnika”.

19. Mali mistrzowie. [Wiersze]. Świdnica: Pluton 1993, 51 s. Biblioteka Wrocławskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

20. Rytm, czyli powinność. Szkice o książkach i ludziach po roku 1980. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej 1993, 308 s.

Zawartość

Wiary i słowa: Dwie przestrogi. Przedwiośnie i Popiół i diament; Konwicki – z dziennika lektur; Mała apokalipsa po dekadzie [dot. T. Konwickiego]; Zorze wieczorne [dot. T. Konwickiego]; Grottger we Wrocławiu; Łzy nasze są świadkami [dot.: W. Terlecki: Lament]; Zwierzęta opłacone [dot. W. Terleckiego]; Podróż karła [dot.: W. Terlecki: Drabina Jakubowa]; «Sprawy i Ludzie» – z dziennika lektur; Wiary i słowa; Mundur; Zmiany tradycji; Z marginesu „Dziennika” Gombrowicza. – Dystanse poetów: Białoszewski; Podróżnik [dot. M. Białoszewskiego]; Jasne centrum. O poezji T. Różewicza; Wola [dot. T. Różewicza]; Śmiech [dot. T. Różewicza]; Płaskorzeźba: powrót syna marnotrawnego [dot. T. Różewicza]; Bez tytułu [dot. T. Różewicza]; Krajobraz, czyli sposób bycia [dot. Z. Herberta]; Rovigo – miejsce postoju [dot. Z. Herberta]; Miłość, czyli zmysł udziału. O wierszach Wisławy Szymborskiej; Rytm, czyli powinność [dot. K. Filipowicza]; Żalnik [dot. U. Kozioł]; Jesień według [A.] Czerniawskiego; Jeszcze o Czerniawskim: wiersze i obrazy; Wiatr z innej strony [dot. B. Czaykowskiego]; Andrzeja Szmidta wiersz prawomocny; Ja-zdanie. Widokówka z tego świata [dot. S. Barańczaka]; Świat niedomknięty [dot. A. Zagajewskiego]; Puszyste skrzydło eseju [dot. A. Zagajewskiego]; Podksiężycowy świat Janusza Stycznia; Niespieszny wiersz Jodłowskiego; Troski Sobkowiaka; Węzeł i gniazdo [dot. T. Jastruna]; b.g. wstajmfśke przychodzi [dot. antologii: przyszli barbarzyńcy]; Smuga światła [dot. M. Jastruna]; ***. – Krytyczne życiorysy: Powieść w mitach [M. Głowińskiego]; Romanse z nowomową [M. Głowińskiego]; Obrachunek [dot.: K. Nowicki: Ostatni kwartał]; Pod niebem Popowic [dot.: A. Falkiewicz: Takim ściegiem]; Dwie generacje [dot.: M. Wyka: Głosy różnych pokoleń]. – W ojczyźnie: Żywot Europejki [dot. M. Czapskiej]; Rok myśliwego [Cz. Miłosza]; Dalsze okolice [Cz. Miłosza]; W ojczyźnie [dot.: Cz. Miłosz: Szukanie ojczyzny].

21. Poezja Zbigniewa Herberta. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1995, 166 s. Biblioteka Analiz Literackich.

22. Mickiewicz. [Praca biograficzna]. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1996, 247 s.

Przekłady

litewski

Mickevičius. [Przeł.] A. Antanavičius. Vilnius 1998.

23. Czas nie dopełniony. [Wiersze]. Wrocław: Okis 1998, 63 s.

24. Herbert. [Praca biograficzna]. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2001, 260 s. A to Polska właśnie.

25. Grochowiak i obrazy. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2002, 178 s.

Zawartość

Dot. recepcji malarstwa europejskiego; zawiera też utwory S. Grochowiaka.

26. Ruchome cele. [Szkice krytycznoliterackie]. Warszawa: Biblioteka „Więzi 2003, 268 s.

Przestrzeń lat dziewięćdziesiątych; Gdyby nie było Jałty; Punkt wyjścia; To [Cz. Miłosza]; Druga przestrzeń [dot. Cz. Miłosza]; Poeci w przestrzeni Miłosza; Zwiastowanie poezji, ale „zawsze fragment”; Szara strefa Różewicza; Tadeusz Różewicz i Leopold Staff; Poeta [A.] Jawień; Pochwała księdza Twardowskiego; „W Twoją ciemną jasność” [dot. J. Pollakówny]; W historii i obok niej...; Taki pejzaż. O „Wierszach wybranych” Andrzeja Szmidta; Chwila [W. Szymborskiej]; „Fotografia z 11 września” [dot. W. Szymborskiej]; Z różnych pamięci; Włada Lech Terlecki – pożegnanie; Święty z kazamatów [dot.: W. Terlecki: Wyspa kata]; Romans o powieściopisarzu historycznym [dot.: W. Terlecki: Cień i laur]; Dziobanie z „Arkusza”; Grecja Zbigniewa Herberta; Prawa fabuły w wierszach Bogdana Czaykowskiego i Adama Czerniawskiego; Zachowania. Z „Arkusza”, Z notatek osobnych w roku 2000; Symetrie [Tymoteusza] Karpowicza [dot.: Słoje zadrzewne]; Śmierć wyśpiewana, czyli podróż zimowa [dot.: S. Barańczak: Podróż zimowa]; Gonitwa słów [E.] Sonnenberg; „Bieg zjazdowy” [B. Majzla]; Chłód [dot.: T. Feusette: Spadam stąd]; Widoki z „drugiego...” [dot.: M. Sendecki: Opisy przyrody]; Ogród w Milanówku [dot.: J.M. Rymkiewicz: Zachód słońca w Milanówku]; Perła Terbocha; Wolność i zniewolenie. Z „Arkusza·,” Poezja jako równowaga. Czesław Sobkowiak; Łąki wysokie i niskie. Z „Arkusza”, Mnie dzierżawione, pojedyncze „jestem” [dot.: J. Szuber: Biedronka na śniegu]; Postacie świata. Z „Arkusza”, Przewodniczka [dot.: A. Olędzka-Frybesowa: Patrząc na ikony]; Po co piszę? Odpowiedź na ankietę – nieco uzupełniona.

Nagrody

Nagroda literacka Cztery Kolumny w 2004.

Zawartość

Przestrzeń lat dziewięćdziesiątych; Gdyby nie było.

27. Wiersze Adama Mickiewicza. Wrocław: Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne przy współpracy Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego 2003, 176 s.

28. Deszczyk i inne wiersze. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2005, 83 s.

29. Jeden dzień w socrealizmie i inne szkice. Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych 2006, 232 s.

Zawartość

Cz. 1. Władza doktryny: Mit socrealizmu; Jeden dzień w socrealizmie; Ballada spod Lenino; Wczesne (i późne) wiersze Szymborskiej. – Cz. 2. Władza podmiotów: Poeta Białoszewski; Mieszkanie Mirona Białoszewskiego, określanie przestrzeni czyli władza pisarza (nad epoką); Przed „światem ciemnym, ciężkim, realnym”. (O podmiocie poezji Herberta); Ogrodnik w turpistycznym ogrodzie [dot. S. Grochowiaka].

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

W obronie postawy. „Więź1958 nr 6 s. 64-76 [dot. twórczości J. Krzysztonia].
Sarenka. „Więź1960 nr 3 s. 56-69 [dot. współczesnej poezji].
Konwencja i rzeczywistość. „Znak1961 nr 84 s. 791-802.
Przyczynki do turpizmu. „Więź1963 nr 4 s. 72-84.
Impuls etyczny i przystosowanie. „Znak1965 nr 130 s. 477-514.
Życie literackie we Wrocławiu. W: Wrocław. Panorama kultury współczesnego Wrocławia. Wrocław 1970 s. 13-65.
Na dwudziestopięciolecie wrocławskiego oddziału ZLP. „Acta Universitatis Wratislaviensis1973 nr 200 s. 213-223.
Czym jest dziś amatorska twórczość poetycka. „Literatura Ludowa1974 nr 4-5 s. 3-14.
Przestrzeń „świata naiwnego. „Pamiętnik Literacki1981 nr 4 s. 87-106 [dot. Cz. Miłosza]. Przedruk w: Poznawanie Miłosza 2. Kraków 2000 s. 129-152.
W dwudziestoleciu. (O poezji Aleksandra Wata). „Pismo1981 nr 5/6 s. 9-24.
Czas sztuki i czas historii. W: Poeci dwudziestolecia międzywojennego. T. 1. Warszawa 1982 s. 403-435 [dot. M. Jastruna].
Krzysztoń, albo trud wracania. „Więź1982 nr 9 s. 72-85.
Ruch i trwanie – Jerzy Liebert. W: Poeci dwudziestolecia międzywojennego. T. 1. Warszawa 1982 s. 519-577.
Dwa nawiązania do „Pana Tadeusza [A. Mickiewicza]: „Kwiaty polskie” [J. Tuwima] i „Trans-Atlantyk” [W. Gombrowicza]. „Pamiętnik Literacki1984 z. 3 s. 51-84.
Z problematyki poezji politycznej lat siedemdziesiątych. W: Literatura źle obecna. Rekonesans. Londyn 1984 s. 51-65 [dot. m.in. twórczości S. Barańczaka].
Skamandryckie wiersze o Mickiewiczu – wyraz „kultu prywatnego. „Ze Skarbca Kultury1986 z. 43 s. 191-202.
Homilie polskie. „Więź1987 nr 1 s. 12-24 [dot. homilii Jana Pawła II].
Ikar Stanisława Grochowiaka. „Ruch Literacki1990 z. 45 s. 309-316, przedruk w „Warsztaty Polonistyczne” 1992 nr 3 s. 43-51.
Przyboś wobec liryków lozańskich. „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza 1988” wyd. 1990 s. 49-66.
Pięć wierszy Różewicza. „Notatnik Teatralny1991 z. 2 s. 56-67.
Płaskorzeźba. „Odra1991 nr 10 s. 55-69 [dot. T. Różewicza].
Wiersz wewnątrz gazety. „Teksty Drugie1991 nr 4 s. 8-30 [dot. wierszy W. Szymborskiej z lat 1944-1951].
Cykl lozański jako dziedzictwo; Świteź. W: Studia o Mickiewiczu. Wrocław 1992 s. 27-42, 13-26. Przedruk w: Liryka lozańska Adama Mickiewicza. Kraków 1998 s. 364-377.
L'histoire comme autobiografie. W: Pologne singulière et plurielle. La prose polonaise contemporaine. Lille 1993 s. 117-124 [o T. Parnickim].
Mieczysław Jastrun. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 6. Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 4. Kraków 1993 s. 7-19.
Poeta Białoszewski. W: Pisanie Białoszewskiego. Warszawa 1993 s. 34-44.
Rozmowy z poległym. „Tytuł1993 nr 3 s. 32-44 [dot. poezji wspomnieniowej].
Z zagadnień tradycji Mickiewiczowskiej. W: Z badań nad polską tradycją literacką. Wrocław 1993 s. 129-177.
Uniwersytet a wrocławskie środowisko literackie. „Acta Universitatis Wratislaviensis, Studia i Materiały z Dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego”. T. 3: 1994 s. 117-130.
Literatura polska po roku 1918. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie1997 nr 35 s. 161-179.
Mickiewicz Miłosza, Przybosia i Jastruna. W: Maska i cień. Zielona Góra 1998 s. 69-82.
Polskie wiersze ze współczesnej Ukrainy. W: Wszystek krąg ziemski...”. Antropologia. Historia. Literatura. Wrocław 1998 s. 365-375.
Adama Ważyka „Poemat dla dorosłych” – obrachunkowy; Czesława Miłosza traktat o poezji. W: Lektury polonistyczne. Literatura współczesna. T. 2. Kraków 1999 s. 89-102; 142-171.
Gdy w Soplicowie zrąbano topole. O wierszu Teodora Bujnickiego „Mickiewicz”. W: Muzy i Hestia. Wrocław 1999 s. 257-265.
Jak jest zrobiony „Upiór”? W: Dziady” Adama Mickiewicza. Kraków 1999 s. 113-121.
Mój prywatny i pobieżny szkic do obrazu życia literackiego we Wrocławiu od roku 1945 po dzień dzisiejszy. „Pomosty1999/2000 t. 4/5 s. 94-105.
Bal w operze [J. Tuwima]. W: Z problemów literatury i kultury XX wieku. Katowice 2000 s. 201-216.
Ostatnie książki Herberta; „Elegia na odejście pióra atramentu lampy”; Studium przedmiotu. W: Poznawanie Herberta 2. Kraków 2000 s. 85-94; 444-456; 359-369.
Liryka Rafała Wojaczka. W: Który jest. Rafał Wojaczek w oczach przyjaciół, krytyków i badaczy. Katowice 2001 s. 162-171.
Poeta o poetach. „Teksty Drugie2001 nr 34 s. 57-71 [dot. Cz. Miłosza].
Lęki poranne. Między liryką a dramatem. W: Między dramatem a literaturą. Wrocław 2004 s. 485-498.
Miron Białoszewski – określanie przestrzeni albo władza pisarza nad epoką. „Arkadia2004 nr 15/16 s. 49-67.
Polska literatura XX wieku wobec presji ideologicznej. W: Polonistyka w przebudowie. T. 2. Kraków 2005 s. 756-767.
Przed światem „ciemnym, ciężkim, realnym. Uwagi o podmiocie w poezji Zbigniewa Herberta. W: Portret z początku wieku. Lublin 2005 s. 43-64.
Symetrie [Tymoteusza] Karpowicza. W: Podziemne wniebowstąpienie. Wrocław 2006 s. 267-274.

Montaże utworów

Owoce miłowania. Scenariusz: S. Grochowiak, W. Rutkiewicz. Telewizja Polska 1970 [montaż wierszy].

Prace redakcyjne

1. Pomosty. II wrocławski almanach młodych. Red.: U. Kozioł, J. Łukasiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1969, 241 s.
2. Z. Pędziński: Z notatnika szeregowego recenzenta. [Recenzje i szkice literackie]. Wybór i posłowie: J. Łukasiewicz. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1971, 197 s.
3. S.J. Lec: Utwory wybrane. Wstęp i wybór: J. Łukasiewicz. [T.] 1-2. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977, 402 + 352 s.
4. Poezja polska w okresie II wojny światowej. [Wybór tekstów do ćwiczeń J. Łukasiewicz]. Wrocław: Wydawnictwo UWrocław 1978 [właśc. 1979], 80 s.
5. Gombrowicz. Actes du colloque de l'Université de Lille III (le 29 mai 1980). Recueil d'études dans la réd. de Z. Kruszyński et J. Łukasiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1985, 95 s.Acta Universitatis Wratislaviensis” Wrocław 727.
6. Z badań nad polską tradycją literacką. Pod red. J. Łukasiewicza. Wrocław: Wiedza o Kulturze 1993, 230 s.
7. S. Grochowiak: Prozy. Wybór i oprac.: J. Łukasiewicz. Warszawa: Atena 1996, 473 s.
8. S. Grochowiak: Wiersze nieznane i rozproszone. Wybrał, wstępem i komentarzem opatrzył J. Łukasiewicz. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej 1996, 464 s.
9. Świat Parnickiego. Materiały z konferencji. Pod red. J. Łukasiewicza. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej 1999, 218 s.
10. S. Grochowiak: Wybór poezji. Oprac. [i wstęp:] J. Łukasiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2000, LXIII, 308 s. Biblioteka NarodowaI”, 296.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1966, 1973, 1996, 2006.

Wywiady

Sukcesy i niepowodzenia krytyki literackiej. Rozm. M. Terlecki. „Więź1977 nr 3.
Brać od wszystkich, żeby mieć co dawać. Rozm. M. Ratajczak. „Odra1992 nr 9.
Czarodziejska góra komunizmu. Rozm. J. Trznadel. W: J. Trznadel: Hańba domowa. Warszawa 1996, przekł. francuski: La Montagne magique du communisme. W: La Honte. Przeł. M. Rodowicz-Heninger. Paris 1992.
Odpowiedzialność pisarzy. Rozm. P. Szewc. W: P. Szewc: Wolność i współczucie. Kraków 2002.
Co nam zostało z tych lat. Rozm. P. Łuszczykiewicz. „Nowe Książki2004 nr 1.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (F. Lichodziejewska).
A. Kuzik: Bibliografia prac Jacka Łukasiewicza. W: Wiary i słowa. Wrocław 1994.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Książki

Wiary i słowa. Red.: A. Poprawa, A. Zawada. Wrocław 1994 [tom dedykowany J. Łukasiewiczowi; tu m.in. art. poświęcone J. Łukasiewiczowi: S. Barańczak: Alba, albo ...[dot.: Zabawy zimowe]; U. Kozioł: W kręgu lampy; A. Poprawa: 862 przypadki losu [dot.: Album]; W. Terlecki: ***; A. Zawada: Krytyka, czyli sposób bycia [dot.: Rytm, czyli powinność], – nadto wiersz S. Beresia pt.Jacek Łukasiewicz jest postacią fantastyczną”].

Artykuły

Z. Skibiński: Między naturą a kulturą. O poezji Jacka Łukasiewicza. „Więź1976 nr 12.
B.S. Kunda: W kalejdoskopie Jacka Łukasiewicza. W tegoż: Dwa pejzaże świata. Wrocław 1982.
A. Zawada: Liryka pięknej równowagi. „Tygodnik Powszechny1994 nr 26.
M. Kisiel: Trafność przekonań i znajomość rzeczy. O krytyce literackiej Jacka Łukasiewicza. „Śląsk1997 nr 3.
A. Zawada: Krytyka, czyli sposób bycia. W tegoż: Mit czy świadectwo? Wrocław 2000.
V. Britaniśskij: Poeti v roli kritikov: Jacek Lukasiewicz i Edvard Baiceran. W tegoż: Reć Pospolitaja poetov. Sankt-Peterburg 2005.

Moje i twoje

J. Przyboś: Interesujący debiut. „Przegląd Kulturalny1959 nr 37.
A. Szmidt. „Współczesność1959 nr 12.

Szmaciarze i bohaterowie

Z. Kubikowski: Mit pokolenia. „Odra1963 nr 11.
S. Lichański: O poezji i makatkach. „Więź1963 nr 7/8, przedruk w tegoż: Wśród mówiących prozą. Warszawa 1971.
Z. Bieńkowski: Heroiczne szmaciarstwo. „Twórczość1964 nr 1, przedruk pt. Szmaciarze i bohaterowie w tegoż: Ćwierćwiecze intymności. Warszawa 1993.
W.P. Szymański: Krytyk „bohaterów i szmaciarzy. W tegoż: Między ciemnością a świtem. Kraków 2005.

Zagłoba w piekle

A. Krasiński: Tradycja i współczesność. „Tygodnik Kulturalny1966 nr 29.
M. Skwarnicki: Zagłoba i chimery. „Tygodnik Powszechny1966 nr 40.
M. Sprusiński: Poszukiwanie sprawiedliwych. „Odra1966 nr 12.
T. Burek: Jak wyjść z rupieciarni? W tegoż: Zamiast powieści. Warszawa 1971.

Zabawy zimowe

S. Barańczak: Dalekie od natury wiodą nas krużganki. „Twórczość1969 nr 4, przedruk w tegoż: Ironia i harmonia. Warszawa 1973.
B. Kierc: Kwiat przed odpowiedzią. „Odra1969 nr 2.
T. Kłak: Zabawy przyjemne. „Poezja1969 nr 1.

Laur i ciało

K. Dybciak: Wybierajcie poeci: Eros czy Agape?Teksty1972 nr 2.
S. Stabryła: Próba poezji. „Miesięcznik Literacki1972 nr 4.
B. Zadura: Cztery eseje. „Twórczość1972 nr 4.
H. Zaworska: Próba całości. „Odra1972 nr 4, przedruk pt. Rozterki i wybory w tejże: Spotkania. Warszawa 1973.

Dolina

A.K. Waśkiewicz: Szyfr się mieni jasnością piany.... „Twórczość1973 nr 6.
T.J. Żółciński: Pod znakiem jesieni. „Więź1973 nr 7/8.

Republika mieszańców

E. Biedka: Krytyk na diecie. „Miesięcznik Literacki1975 nr 5.
W. Bolecki: Czytając Łukasiewicza. „Nurt1975 nr 4.
M. Chrzanowski: Przewodnik po „Republice mieszańców. „Nowe Książki1975 nr 3.

Podróże

I. Smolka: W siatce ornamentu. „Twórczość1976 nr 12.

Mieczysława Jastruna spotkania w czasie

K. Dybciak: Łukasiewicza spotkania z Jastrunem. „Więź1982 nr 11/12.
T. Komendant: Kres widzialności. „Twórczość1983 nr 6.
I. Maciejewska: Poezja jest nadzieją. „Odra1983 nr 3.
S. Tomala: Poeta w zwierciadle poety. „Miesięcznik Literacki1983 nr 3.

Album

M. Orski: Album poety. „Opole1983 nr 11.
B. Latawiec: Człowiek wśród śladów. „Odra1984 nr 5.
A. Zawada: Równowaga. „Twórczość1984 nr 8.

Światło mijania

A. Nasiłowska: Bez symbolu. „Odra1987 nr 10.
P. Szewc: Tylko pół spełnienia. „Twórczość1987 nr 2.
D.T. Lebioda: Światło przemijania. „Nurt1988 nr 3.

Cztery poematy

J. Drzewucki: W bieli i w milczeniu. „Twórczość1990 nr 6.
A. Zawada: Liryka bezinteresownego piękna. „Odra1990 nr 7/8.

Oko poematu

S. Stabro: W oku poematu. „Kresy1992 nr 12.
M. Stala: Trzynaście poematów z historią w tle. „Tygodnik Powszechny1992 nr 11.
A. Zawada: Lustro poematu. „Znak1992 nr 7.
A. Falkiewicz: Powierzyć się gatunkowi... Grać gatunkiem. „Twórczość1993 nr 3.

Wiersze w gazetach

A. Poprawa: Pomiędzy wierszem i gazetą. „Odra1993 nr 6.
L. Szaruga: Pożytki płynące ze szperania w gazetach. „Kultura”, Paryż 1994 nr 4.
P. Rodak. „Pamiętnik Literacki1995 z. 2.

Mali mistrzowie

J. Drzewucki: Wiersz, zdanie, cały świat. „Twórczość1993 nr 11.
L. Szaruga: Mali mistrzowie. W tegoż: Powrót poetów. Kraków 1997.

Rytm, czyli powinność

J. Fazan: Zmysł udziału, czyli dystans krytyka. „Dekada Literacka1993 nr 18.
A. Nasiłowska: Poza kryzysem. „Odra1994 nr 12.
T. Nyczek: Krytyk a miłość bliźniego. „Gazeta Wyborcza1994 nr 3 dod. „Gazeta o Książkach”.
S. Stabro: Portret dziewiątej dekady. „Twórczość1994 nr 3.

Poezja Zbigniewa Herberta

S. Barańczak: Szacunek dla tekstu. „Tygodnik Powszechny1996 nr 16.

Mickiewicz. Poeta alternatyw

Z. Sudolski: Żywot Mickiewicza w pigułce. „Nowe Książki1996 nr 8.
K. Rutkowski: Mickiewicz dla dorosłych. „Twórczość1997 nr 4.
A. Legeżyńska: Jak sprowadzić Jubilata z cokołu. „Polonistyka1998 nr 7, przedruk w tejże: Krytyk jako domokrążca. Poznań 2002.

Czas nie dopełniony

A. Dobrowolski: Czas uobecniony. „Odra1998 nr 7/8;.
P. Łuszczykiewicz: Rytm i poemat. „Nowe Książki1998 nr 6.
K. Pieńkosz: Między rozdarciem i nadzieją. Więź 1998 nr 7.
A. Poprawa: Rezygnacja i afirmacja. O poemacie Jacka Łukasiewicza. „Tygodnik Powszechny1998 nr 4.
J. Drzewucki: Biel, milczenie, cały świat. W tegoż: Smaki słowa. Wrocław 1999.

Herbert. Barbarzyńca w ogrodzie

J. Drzewucki: Dzbanek gliniany i cynowy, czyli współ-czucie. „Twórczość2002 nr 5/6.
D. Kozicka: Słowa Herberta. Słowa o Herbercie. „Dekada Literacka2002 nr 1/2.
P. Łuszczykiewicz: Nie cały minie. „Nowe Książki2002 nr 4.
A. Poprawa: Myślnik nad i. W tegoż: Formy i afirmacje. Kraków 2003.

Grochowiak i obrazy

M. Rygielska: Widzenie nienasycone. „Akcent2002 nr 4.
M. Kisiel: O innym Grochowiaku. „Nowe Książki2003 nr 1.
W. Okoń: Palimpsest. „Pomosty2003 t. 8.
R. Cieślak. „Pamiętnik Literacki2006 nr 1.

Ruchome cele

A. Falkiewicz: Współczucie epika. „Twórczość2004 nr 6.
M. Głowiński: Krytyka literacka i ruchome cele. „Więź2004 nr 5.
T. Mizerkiewicz: Po pięćdziesięciu latach pisania. „Nowe Książki2004 nr 1.

Wiersze Adama Mickiewicza

Z. Chojnowski: „Wiele tu zagadek.” „Nowe Książki2003 nr 7/8.
A. Timofiejew: Wtajemniczenie w byt według Jacka Łukasiewicza. „Akcent2004 nr 1/2.

Deszczyk i inne wiersze

J. Drzewucki: A życie nadal sobie trwa. „Rzeczpospolita2005 nr 153.
J. Madejski: Gracz z życia. „Nowe Książki2005 nr 10.