BIO

Urodzony 17 sierpnia 1900 we wsi Ostrowy (obecnie Nowe Ostrowy, województwo łódzkie); syn Franciszka Łopalewskiego, ślusarza mechanika, i Heleny z Brudnickich. Dzieciństwo spędził w Warszawie. W 1912 przeniósł się wraz z rodzicami do Petersburga, gdzie ukończył w 1918 rosyjskie gimnazjum przy kościele rzymskokatolickim św. Katarzyny. Debiutował szkolną rozprawką pt. Z rozmyślań nad naszą przeszłością, opublikowaną w 1917 w piśmie „Młode Siły”. W 1918 przyjechał do Warszawy. Studia wyższe odbywał na Wydziale Humanistycznym Wolnej Wszechnicy Polskiej (ukończył sześć semestrów). W listopadzie 1918 zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego; w okresie służby ukończył w 1919 trzymiesięczny kurs w Szkole Podchorążych na Agrykoli w Warszawie. W 1921 został zdemobilizowany i powrócił do Warszawy. W 1920 ogłosił w „Gospodzie Poetów” (z. 3) pierwsze wiersze pt. Marzenia donżuana i Dwugłos w rękach. Publikował także w „Słowie Wileńskim” (1921). Ożenił się z Romaną Okońską. W 1923 zamieszkał na stałe w Wilnie. W 1925-30 był referentem do spraw teatru, literatury i muzyki w Wojewódzkim Oddziale Sztuki. W 1925 został członkiem Oddziału Wileńskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). Ogłaszał wiersze i artykuły w „Słowie” (1925, 1929-31) i „Tygodniku Wileńskim”, którego był sekretarzem (1925). Stale współpracował z „Kurierem Wileńskim” (1926-33). Był współzałożycielem i członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma „Źródła Mocy” (1927-31). Od 1928 współpracował z wileńską rozgłośnia Polskiego Radia jako autor słuchowisk, redaktor i reżyser, a od 1937 kierownik programowy. W sezonie 1928/29 był kierownikiem literackim teatru Reduta. W 1930 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W lecie tegoż roku odbył dzięki stypendium Funduszu Kultury Narodowej podróż do Berlina, Belgii i Paryża. W 1933-34 redagował pismo radioamatorów „Fala Wileńska”. Od 1933 był kierownikiem literackim Teatrów Miejskich w Wilnie, był też doradcą literackim Objazdowego Teatru Wileńskiego (ok. 1935/36). W 1935-37 redagował kwartalnik „Środy Literackie”. Zajmował się nadto przekładami z literatury rosyjskiej. W 1936 otrzymał Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za wybitną pracę organizacyjną w dziedzinie literatury pięknej. W 1939 został wybrany na członka zarządu, a następnie wiceprezesa Oddziału Wileńskiego ZZLP. Po wybuchu II wojny światowej przebywał nadal w Wilnie. W okresie istnienia Republiki Litewskiej pracował w Komitecie Pomocy Uchodźcom, działającym przy Litewskim Czerwonym Krzyżu. Po utworzeniu Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej pracował najpierw w Muzeum Miejskim, a potem jako kierownik literacki Polskiego Teatru Dramatycznego w Wilnie (1940-41). Podczas okupacji niemieckiej zarobkował handlując znaczkami. Wykładał też w konspiracyjnym Studiu Dramatycznym, kierowanym przez Mieczysława Szpakiewicza (1941-44). Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Wilna został ponownie kierownikiem literackim Polskiego Teatru Dramatycznego, a w maju 1945 w ramach tzw. akcji repatriacyjnej przyjechał wraz z zespołem teatru do Torunia. W sezonie 1944/45 pracował jako kierownik literacki, reżyser i aktor w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu, a następnie zamieszkał w Łodzi, gdzie pełnił funkcję dyrektora programowego łódzkiej rozgłośni Polskiego Radia. Był prezesem Oddziału Łódzkiego ZZLP (1945/46). Po przeniesieniu się do Warszawy pracował w 1948-52 w Polskim Radiu jako kierownik Działu Realizacji Programów oraz reżyser słuchowisk, w późniejszych latach nadal współpracował z radiem, jako autor słuchowisk. Od 1953 utrzymywał się z pracy literackiej. W 1963 wszedł do Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich. W tymże roku otrzymał nagrodę Ministra kultury i Sztuki II stopnia. W 1969-70 i 1972-76 był członkiem zarządu Polskiego PEN Clubu, w 1970-72 wiceprezesem. W 1976 otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967). Zmarł 30 marca 1979 w Warszawie.

Twórczość

1. Gwiazdy tańczące. Poetyki. Wilno: L. Chomiński 1921, 48 s.

2. Majowce. Poetyki. Warszawa: W. Jakowicki 1921, 31 s.

3. Betlejem Ostrobramskie. Misterium. Prapremiera: Wilno, Reduta 1927. Wyd. Wilno: Skład główny Księgarni K. Rutskiego 1928 [antydatowane 1927], 62 s. Polskie Radio 1928.

4. Podwójny cień. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1927, 184 s.

5. Piękna podróż. Poezje. Warszawa: F. Hoesick 1928 [antydatowane 1927], 115 s.

6. Rycerz z La Manczy. Poemat dramatyczny w 3 aktach. Prapremiera: Wilno, Reduta 1928. Wyd. Wilno: L. Chomiński 1929, 103 s. Polskie Radio 1931.

7. Rozmowa w drodze. Opowiadania. Wilno: M. Latour 1929, 160 s. Por. słuchowiska radiowe.

Zawartość

Rozmowa w drodze; Śmierć skowronka; Pod brzozą; Ziemia; Choinka; Legenda o żeglarzu; Potęga muzyki; Ksiądz Dominik; Opowieść o skrzypku panajezusowym; Upiór; Manwantara; Ptasznik i zegarmistrz.

8. Nierozsądny kochanek. Powieść. Wilno: M. Latour 1930, 211 s.

Ciąg dalszy powieści zob. poz. .

9. Żołnierze i kobieta. Opowiadania. Wilno: Związek Organizacji byłych Wojskowych w Wilnie 1930 [antydatowane 1929], 79 s.

Zawartość

Żołnierze i kobieta; Głupia sytuacja; Miejsce postoju; Dwa listy; Wyzwoliny Bańdziocha; Szeregowiec Mirgas.

Adaptacje

radiowe

radiowa opowiadania Żołnierze i kobieta: Polskie Radio 1930.

10. Aurelciu, nie rób tego! Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Wilno, Teatr Lutnia 1931; Polskie Radio (Wilno) 1931.

Wystawiane też pt. Prezes Aurelcia.

11. Trzy serca. Powieść. Powst. 1931.

Początek zob. poz. .
Powieść została wycofana przez autora z drukarni [inf. autora].

12. Czarownice litewskie. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Rój [1933], 62 s.

13. Czerwona limuzyna. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Wilno, Teatr Wielki 1933.

14. Prowincjusze. Powieść. Pierwodruk pt. Miasto, jakich wiele. Kurier Warszawski 1933 nr 226-331. Wyd. osobne Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Rój 1934, 270 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1957.

15. Batory na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wilno: Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Wileńskiego 1934, 29 s.

16. Zwoprosam. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Instytut Reduty 1934.

17. Kabała. [Wiersze]. Wilno: M. Latour 1936, 45 s.

18. Prawo przyjaźni. Powieść. Poznań: Wyd. St. Dippel [1937], 251 s.

19. Między Niemnem a Dźwiną. Ziemia wileńska i nowogrodzka. [Monografia]. Przedmowa: A. Prystor. Poznań: Wydawnictwo Polskie [1938], 234 s. Wyd. nast.: wyd. 2 z posłowiem A. Bogusławskiego Londyn: Wydawnictwo Polskie Tern Book 1955; Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1990 [przedruk fotoofsetowy z wyd. 1 z 1938].

20. Strzelec Zawada. Trzy odsłony sceniczne. Warszawa: [druk] (Drukarnia Oświatowa) 1939, 56 s.

21. Obok zagłady. Powieść. Pierwodr. pt. Pojednanie. Życie Warszawy 1946 nr 337-357, 1947 nr 1-40. Wyd. osobne Warszawa: Książka 1948, 241 s. Wyd. 2 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1957.

22. Romans z ojczyzną. Sceny dramatyczne w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Miejski Teatr Dramatyczny 1948.

23. Kroniki polskie. [Cykl powieściowy]. Warszawa: Czytelnik 1952-1956.

Wyd. całości pt. Kroniki polskie. T. 1-2. Warszawa: Czytelnik 1970, 604 + 788 s.

[T.] 1. Sprawiedliwi. 1952, 478 s. Wyd. 2 z podtytułem Powieść z roku 1863 tamże 1954.

Przekłady

niemiecki

Die Gerechten. Roman über das Jahr 1963. [Przeł.] K. Kelm. Berlin 1979.

[T.] 2. Bezdomne gminy. Powieść o emigracji postyczniowej. 1954, 330 s.

[T.] 3. W domu niewoli. Powieść z roku 1866. 1955, 491 s.

[T.] 4. Wolni strzelcy. Powieść z lat siedemdziesiątych. 1956, 401 s.

Adaptacje

radiowe

pt. Iskry w popiołach: Polskie Radio 1971.

24. Namiestnik narodu. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1955, 161 s.

Opowieść o życiu i twórczości A. Mickiewicza.

25. Serca i broń. Powieść historyczna dla młodzieży z roku 1846. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 355 s.

26. Niebezpieczne igrzyska. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 117 s.

Powieść dla młodzieży o Arystofanesie.

27. Historie potępionych. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1957, 398 s.

Zawartość

Góra Dawnych Bogów; Zdarzenie nad jeziorem; Jasne oczy sumienia; Stopnie prawdy; Wszystkie nasze dzienne sprawy; Ciężary lojalności; Lekcje historii; Astronomia; Oda na upadek dumnego; Legenda.

28. Strachy na Lachy. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, 443 s. Wyd. 2 tamże 1964.

29. Dominik, czyli zdobycie Bastylii. Prapremiera: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1959.

30. Przesławna peregrynacja Tomasza Wolskiego. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 358 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1970, wyd. 3 1978.

31. Mój iluzjon. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1960, 322 s.

Zawartość

Człowiek, który uratował mi życie; Zniewaga; Śmierć starego Dżeka; Topielcy; Spowiedź; Powrót do cywila; Kogucik i kura; Gosposia; Nasi sublokatorzy; Inspekcja; Głosy; Diabeł w swojej postaci; Kraina złudzeń; Po powrocie z cyrku; Na progu życia; Lombard św. Szczepana; Konie; Arytmetyka honoru; Towarzysze niedoli; Prince of Topolovka; Ten trzeci; Chopin i dziewczyna; Wątroba i Rudzik; Arkadiusz; Sen referenta Przecipka.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Prince of Topolovka: Adaptacja: R. Nobis. Polskie Radio 1984.

32. Fryderyk. [Opowieść o F. Chopinie dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 326 s. Wyd. nast: wyd. 2: Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1970, tamże: wyd. 3 1975, wyd. 4 1986.

Przekłady

czeski

Fryderyk. [Przeł.] J. Zumr. Praha 1986.

33. Kaduk, czyli Wielka niemoc. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1962, 543 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1964, wyd. 3 1969, wyd. 4 1973, wyd. 5 1978, wyd. 6 1981.

Nagrody

Nagroda Ministra Kultury i Sztuki w 1963.

34. Krasicki, książę poetów. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1963, 221 s.

35. Krótkie życie Mochnackiego. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 295 s.

36. Tylko ludzie. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1964, 224 s.

Zawartość

Sprawiedliwość dla umarłych; Kamień; Na początku było słowo; Marzyciel wśród złoczyńców; Pierwiosnek; W świetle jarzębiny; Ostatni wzlot kapitana Lipy.

37. Brzemię pustego morza. [Powieść o J.R. Patkulu]. Warszawa: Czytelnik 1965, 390 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1967, wyd. 3 1977.

Przekłady

czeski

Bříme pustého moře. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1974.

Adaptacje

radiowe

Polskie Radio 1966.

38. Czasy dobre i złe. [Wspomnienia z 1900-1945]. Warszawa: Czytelnik 1966, 265 s.

39. Świat Marii Danuty. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1966, 304 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1975.

40. Berło i desperacja. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1969, 537 s. Wyd. 2 tamże 1974.

41. [Sklejony garnek]. Komedia w 3 aktach. Powst. przed 1970.

Przekłady

słowacki

Zglejený hrnček. Komédia v 3 dejstvách. [Przeł.] L. Jánsky. Bratislava: Lita 1970, 64 s.

42. Znajomi z widzenia. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1971, 378 s.

Zawartość

Pierwsze kroki: Początek końcówki; Euzebiusz; Zawiść; Tatusie; Młodość; Jedynaczka i kolega. – W kręgu rodzinnym: Skleroza; Powrót do Arkadii; Świadkowie; Małżeństwo; Profilaktyka; Wiosenna burza; Sprawa zawodowa; Trio; Ważne plany życiowe. – Wbrew nadziei: Koncert; Wynalazca; Nawiedzona; Modlitwa ślepej kobiety; Znajomy z widzenia; Pogrzeb; Pawica; Intruz; Order. – Artyści: W martwym sezonie; Filon i Laura; Herminia; Rankiem w parku; Rutyna; Miejsce przy stoliku; Wszystko dla Cypriana. – Wzięte z pamięci: Przejście granicy; Fatum; Przed świtem; Serce matki; W sekrecie; Noce w sierpniu są chłodne. – Nierzeczywiste: Czwarta wariacja; Dwaj mężowie Elizy; Przerwa w podróży; Na drugą stronę; Alter ego; Dziwne zdarzenie; Kluczyk; Mnemotechnika.

43. Karuzela wesołków. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1973, 126 s.

Zawartość

Zawiera z poz. : Gosposia; Sen referenta Przecipka; Ten trzeci; Arytmetyka honoru; Prince of Topolovka, – nadto: Autostop; Przed trzecim dzwonkiem; Kartka z raptularza; Ostatni wzlot kapitana Lipy [poz. ]; Szkółka aniołków; Oda na upadek dumnego [poz. ]; Ważne plany życiowe [poz. ].

44. Zatańczmy karmaniolę. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1973, 402 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1979.

45. Śmieszni i nieszczęśliwi. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1975, 246 s.

Zawartość

W kółku rodzinnym: Zielona trąbka; Eksperymenty; W oczekiwaniu; Rodzinka; Między małżonkami; Ostatnia szansa; Hipolit; Druga młodość. – Piękne zasady: Przygoda moralisty; Serdeczny mój przyjaciel; Niewdzięczność; Konkurs; Tytel i fiołki. – Czwarty wymiar: Punkt wyjścia; Fantasmagoria; Fausto; Duch na spodeczku; Pułapka; Gość z kosmosu. – Grzesznych obcowanie: Sylwina; Przypowieść; Po klęsce; Kłamstwo; Konspiratorzy. – Z życia wzięte: Oświadczyny; Nad morzem; Starościna; Tych dwoje; Swat i kochankowie; Schody; Wypadek; Łamacz serc; Głos jego pani; Tacy jak wszyscy; Podczas deszczu; Kosmetyka.

46. Ostatni z pierwszych. [Powieść o E. Sanguszce]. Warszawa: Czytelnik 1976 [właśc. 1977], 239 s.

47. Góra dawnych bogów i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1977, 587 s.

Zawartość

Zawiera: z poz. : Góra dawnych bogów; Wszystkie nasze dzienne sprawy; Ciężary lojalności; Legenda, – z poz. : Człowiek, który uratował mi życie; Prince of Topolovka; Sen referenta Przecipka, – z poz. : Na początku było słowo; Marzyciel wśród złoczyńców; Pierwiosnek; Ostatni wzlot kapitana Lipy, – z poz. : Skleroza; Powrót do Arkadii; Nawiedzona; W martwym sezonie; Czwarta wariacja; Przerwa w podróży, – z poz. : Autostop; Przed trzecim dzwonkiem; Szkółka aniołków, – z poz. : Fausto; Sylwina; Tych dwoje; Podczas deszczu, oraz Eugeniusz.

48. Cud w Piotrawinie. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1979, 155 s.

Zawartość

Cud w Piotrawinie; Gdy umiera król; Miłość i trucizna.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Cud w Piotrawinie zob. Słuchowiska radiowe.

49. Człowiek, który uratował mi życie. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 79 s.

Zawartość

Wszystkie nasze dzienne sprawy [poz. ]; Człowiek, który uratował mi życie [poz. ]; Na początku było słowo [poz. ].

50. Na cztery ręce. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1981, 137 s.

Zawartość

Na cztery ręce; Wspomnienie; Pierwsza miłość; Wywiad; Pasierb; Złamany trójkąt; Zwycięstwo; Pechowiec; Odpust niezupełny; Dzień emeryta; Po drodze; Most; Wynalazcy; W kręgu możliwości; Spacer o poranku; Krasomówcy.

Słuchowiska radiowe, m.in.

• Por. Twórczość poz. , , , , , .
Ptasznik i zegarmistrz. Polskie Radio 1929.
S. Żeromski: Róża. Adaptacja fragmentu pt. Przed wiejską szkołą. Radio (Wilno) 1929.
Wesoły gość. (Radiohumoreska). Polskie Radio 1929.
H. Sienkiewicz: Krzyżacy. Adaptacja pt. Zbyszko i Danusia. Polskie Radio (Wilno) 1930.
Ksiądz Dominik, Manwantara. Adaptacja: H. Hohendlingerówna. Polskie Radio (Wilno) 1930 [por. Twórczość poz. ].
Oryginalne słuchowisko T. Łopalewskiego.
Manwantara. Polskie Radio 1931 [por. Twórczość poz. ].
J. Kochanowski: Treny. Polskie Radio (Wilno) 1937.
W. Syrokomla: Kasper Karliński. Polskie Radio (Wilno) 1937.
W. Syrokomla: Sprawa o kwiczoła. Adaptacja: T. Łopalewski, W. Trościanko. Polskie Radio (Wilno) 1937.
Królewna i łabędź. Polskie Radio 1958.
Cud w Piotrawinie. Polskie Radio 1959 [por. Twórczość poz. ].

Przekłady i adaptacje

1. Dawne wiersze ruskie. [Tłumaczenie i red.: T. Łopalewski]. [Wilno]: L. Chomiński [1933], 141 s. Przedruk w: Byliny. Wybrał i wstępem zaopatrzył M. Jakóbiec. Przekł.: Cz. Jastrzębiec-Kozłowski, T. Łopalewski, T. Chróścielewski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1955, CXXXI, 170 s. Biblioteka Narodowa II, 96.

Nagrody

Nagroda im. Filomatów za przekłady w 1934.
2. Dwanaście krzeseł. Sztuka w 18 obrazach przerobiona z powieści J. Ilfa i E. Pietrowa wg przekładu M. Pilichowskiej. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 1934.
3. S. Babajewski: Kawaler Złotej Gwiazdy. [T. 1]-2. Powieść. Warszawa 1949-1953.

[T. 1]. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 277 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1950 Biblioteka Trybuny Robotniczej, wyd. 2 [!] łącznie z t. 2 w tłumaczeniu S. Furmanika 1950 Biblioteka Chłopskiej Drogi.

Ciąg dalszy zob. poz. .

Wyd. [T.] 1-2 w przekł. T. Łopalewskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, 648 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1953; Vilnius: Państwowe Wydawnictwo Literatury Pięknej 1953.

4. A. Czechow: Wiśniowy sad. Komedia w 4 aktach. W: A. Czechow: Opowiadania; Wiśniowy sad. Warszawa: Czytelnik 1949 s. 187-252. Przedruk w: Antologia dramatu rosyjskiego. T. 2. Warszawa: Czytelnik 1954. Wystawienie: Gorzów Wielkopolski, Teatr im. J. Osterwy 1971.
Opowiadania w przekł. J. Pomianowskiego.
5. M. Sałtykow-Szczedrin: Państwo Gołowiewowie. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 358 s. Wyd. 2 tamże 1952.
6. S. Babajewski: Światło nad ziemią. Powieść. T. 1-2. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 1952, 213 + 270 s. Wyd. nast.: wyd. 2 t. 1 tamże 1952; wyd. całości Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 562 s.
Początek zob. poz. .
7. P. Ershov: Konik Garbusek. Przekł. i adaptacja: T. Łopalewski. Polskie Radio 1954.
8. L. Tołstoj: Opowiadania sewastopolskie i inne. Przeł.: T. Łopalewski i in. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 484. Przedruk w: L. Tołstoj. Opowiadania. (Dzieła. T. 2) tamże 1956; L. Tołstoj: Opowiadania sewastopolskie. (Dzieła wybrane. T. 5) tamże 1979; L. Tołstoj: Opowiadania sewastopolskie. [Wyd. 2 !] Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej „Współpraca” 1986.
W przekł. T. Łopalewskiego: Wypad. (Opowiadanie wolontariusza); Wyrąb. (Opowiadanie junkra); Ze wspomnień kaukaskich. (Zdegradowany); Sewastopol w grudniu; Sewastopol w maju; Sewastopol w sierpniu 1855; Pieśń o bitwie nad rzeką Czarną, 4 sierpnia 1855 r.
9. M. Sołtykow-Szczedrin: Śmierć Pazuchina. Komedia w 4 aktach. Przeł. T. Łopalewski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Narodowy 1955; Polskie Radio 1981. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 134 s.
10. E. Caldwell: Spadek. Przeł. J. Zakrzewski. Adaptacja: T. Łopalewski. Telewizja Polska 1958.
11. I. Kryłow: Bajki. Przeł.: S. Kaczkowski, S. Komar, T. Łopalewski. Wstęp i komentarze: B. Galster. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1961, CXII, 269 s., 129.
12. G. Rossini: Kopciuszek. Przekł.: K. Czekotowski, T. Łopalewski. Wystawienie: Poznań, Opera im. S. Moniuszki 1973.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN ok. 1951, 1966.

Wywiady

Człowiek wobec historii. Rozm. M. Kabata. Literatura 1976 nr 24.

Słowniki i bibliografie

Almanach Sceny Polskiej 1978/79 [nekrolog].
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Rocznik Literacki 1979” wyd. 1983 (A. Biernacki).
Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. Warszawa 1994.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (M. Czermińska).

Ogólne

Książki

Z. Śliwka: Powieściopisarstwo historyczne Tadeusza Łopalewskiego. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1987, 195 s.

Artykuły

W. Piotrowicz: O wierszach i prozie Łopalewskiego. Kurier Wileński 1928 nr 17-18, 20.
W. Arcimowicz: Pierwsza nagroda literacka im. Filomatów w Wilnie. Pion 1934 nr 29.
[M. Jastrun] z.n.: Lekcja prozy albo bigos literacki. Kuźnica 1948 nr 16 [dot. opowiadania Góra Dawnych bogów].
B. Ostromęcki: Nad książkami Tadeusza Łopalewskiego. Radio i Świat 1957 nr 23.
A. Hamerliński: Tadeusz Łopalewski. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 28.
J. Wegner: Inaczej niż Sienkiewicz. Wiedza i Życie 1970 nr 9.
W. Natanson: Cichy jubileusz. Twórczość 1976 nr 3.
J. Piasecki: Między legendą a dokumentem. Literatura 1980 nr 19.
B. Olech: Tadeusza Łopalewskiego związki z Wilnem. W: Kultura międzywojennego Wilna. Białystok 1994.
M. Kozłowska: Wołanie o ziemię „tutejszą. O betlejkach H. Romer-Ochenkowskiej i Tadeusza Łopalewskiego. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecińskie Prace Polonistyczne1995 nr 7.
F. Lewandowski: Miłośnik historii i radia. Dziennik Łódzki 1995 nr 25.
H. Turkiewicz: Książka za książką, kamień w wodę” (...)? W stulecie urodzin Tadeusza Łopalewskiego. Magazyn Wileński 2000 nr 8.

Prowincjusze

Z. Kucharski. „Pion1934 nr 29.

Prawo przyjaźni

J. Andrzejewski. „Prosto z Mostu1937 nr 36.

Między Niemnem a Dźwiną

J. Mackiewicz: Ojczyzno ma. Wiadomości Literackie 1938 nr 48.
Z. Bohdanowiczowa: Ja idę Niemnem... Wiadomości”, Londyn 1956 nr 3.
B. Śmigielski: Wileńszczyzna. Nowe Książki 1992 nr 4.

Obok zagłady

J. Brzostowska. „Odra1948 nr 29.
K. Kuliczkowska: Stopnie potępienia. Trybuna Literacka 1958 nr 11 (19).

Kroniki polskie

M. Tomaka: Powieść o powstaniu styczniowym. Życie Literackie 1953 nr 6 [dot. t. 1 pt. Sprawiedliwi].
K. Barnaś. „Życie Literackie1954 nr 39 [dot. t. 2 pt. Bezdomne gminy].
Z. Korc: Iskry po pożarze. Dziś i Jutro 1954 nr 4 [dot. t. 1 pt. Sprawiedliwi].
M. Szpakowska: Historia bez pytań. Twórczość 1971 nr 6.

Historie potępionych

L.M. Bartelski: Okupacja i – współczesność. Nowe Książki 1958 nr 1.

Przesławna peregrynacja

A. Jelicz: Peregrynacja udana. Nowe Książki 1960 nr 12.

Mój iluzjon

W. Billip: Opowiadania z różnych szuflad. Nowe Książki 1960 nr 16.

Kaduk, czyli Wielka niemoc

A. Jelicz. „Nowe Książki1963 nr 9.

Krótkie życie Mochnackiego

W. Billip: Beletryzowana biografia. Nowe Książki 1964 nr 24.

Brzemię pustego morza

B. Królikowski: W labiryncie wojny północnej. Twórczość 1965 nr 12.

Świat Marii Danuty

A. Hamerliński: Przekorna Maria Danuta. Tygodnik Kulturalny 1967 nr 2.

Berło i desperacja

W. Billip: Kronika tragicznych lat. Nowe Książki 1969 nr 13.
B. Królikowski: Nad resztkami „Tortu królów. Twórczość 1969 nr 9.
M. Sprusiński: Historia i przygody antykwaryczne. Życie Literackie 1969 nr 33.

Znajomi z widzenia

D. Knysz-Rudzka: Sprawy małe i duże. Nowe Książki 1972 nr 11.
K. Pysiak: Interesująca codzienność. Literatura 1972 nr 5.

Zatańczmy karmaniolę

W. Maciąg: Taneczne koło historii. Nowe Książki 1973 nr 24.
A. Hamerliński: Karmaniola tragikomiczna. Tygodnik Kulturalny 1974 nr 5.
D. Marszałkowska: Pół żartem, pół serio... o historii. Miesięcznik Literacki 1974 nr 5.

Śmieszni i nieszczęśliwi

T. Lewandowski: Próba opisu „wczoraj” i „dziś. Nowe Książki 1975 nr 24.

Ostatni z pierwszych

J.K. Weber: Konterfekt księcia Sanguszki. Literatura 1977 nr 22.
S. Zieliński: Wyjście z cienia. Nowe Książki 1977 nr 12.

Góra dawnych bogów i inne opowiadania

W. Maciąg: Nowelistyka Łopalewskiego. Nowe Książki 1977 nr 12.

Cud w Piotrawinie

M. Ruszczyc: Miłość, śmierć i polityka. Nowe Książki 1979 nr 10.
M. Ziółek: Opowiadania Łopalewskiego. Miesięcznik Literacki 1979 nr 8.

Na cztery ręce

J. Koprowski: Krótkie opowiadania Łopalewskiego. Nowe Książki 1981 nr 13.

Dawne wiersze ruskie

R. Blüth. „Rocznik Literacki 1933wyd. 1934.