BIO
Urodzony 17 sierpnia 1900 we wsi Ostrowy (obecnie Nowe Ostrowy, województwo łódzkie); syn Franciszka Łopalewskiego, ślusarza mechanika, i Heleny z Brudnickich. Dzieciństwo spędził w Warszawie. W 1912 przeniósł się wraz z rodzicami do Petersburga, gdzie ukończył w 1918 rosyjskie gimnazjum przy kościele rzymskokatolickim św. Katarzyny. Debiutował szkolną rozprawką pt. Z rozmyślań nad naszą przeszłością, opublikowaną w 1917 w piśmie „Młode Siły”. W 1918 przyjechał do Warszawy. Studia wyższe odbywał na Wydziale Humanistycznym Wolnej Wszechnicy Polskiej (ukończył sześć semestrów). W listopadzie 1918 zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego; w okresie służby ukończył w 1919 trzymiesięczny kurs w Szkole Podchorążych na Agrykoli w Warszawie. W 1921 został zdemobilizowany i powrócił do Warszawy. W 1920 ogłosił w „Gospodzie Poetów” (z. 3) pierwsze wiersze pt. Marzenia donżuana i Dwugłos w rękach. Publikował także w „Słowie Wileńskim” (1921). Ożenił się z Romaną Okońską. W 1923 zamieszkał na stałe w Wilnie. W 1925-30 był referentem do spraw teatru, literatury i muzyki w Wojewódzkim Oddziale Sztuki. W 1925 został członkiem Oddziału Wileńskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP). Ogłaszał wiersze i artykuły w „Słowie” (1925, 1929-31) i „Tygodniku Wileńskim”, którego był sekretarzem (1925). Stale współpracował z „Kurierem Wileńskim” (1926-33). Był współzałożycielem i członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma „Źródła Mocy” (1927-31). Od 1928 współpracował z wileńską rozgłośnia Polskiego Radia jako autor słuchowisk, redaktor i reżyser, a od 1937 kierownik programowy. W sezonie 1928/29 był kierownikiem literackim teatru Reduta. W 1930 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W lecie tegoż roku odbył dzięki stypendium Funduszu Kultury Narodowej podróż do Berlina, Belgii i Paryża. W 1933-34 redagował pismo radioamatorów „Fala Wileńska”. Od 1933 był kierownikiem literackim Teatrów Miejskich w Wilnie, był też doradcą literackim Objazdowego Teatru Wileńskiego (ok. 1935/36). W 1935-37 redagował kwartalnik „Środy Literackie”. Zajmował się nadto przekładami z literatury rosyjskiej. W 1936 otrzymał Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za wybitną pracę organizacyjną w dziedzinie literatury pięknej. W 1939 został wybrany na członka zarządu, a następnie wiceprezesa Oddziału Wileńskiego ZZLP. Po wybuchu II wojny światowej przebywał nadal w Wilnie. W okresie istnienia Republiki Litewskiej pracował w Komitecie Pomocy Uchodźcom, działającym przy Litewskim Czerwonym Krzyżu. Po utworzeniu Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej pracował najpierw w Muzeum Miejskim, a potem jako kierownik literacki Polskiego Teatru Dramatycznego w Wilnie (1940-41). Podczas okupacji niemieckiej zarobkował handlując znaczkami. Wykładał też w konspiracyjnym Studiu Dramatycznym, kierowanym przez Mieczysława Szpakiewicza (1941-44). Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Wilna został ponownie kierownikiem literackim Polskiego Teatru Dramatycznego, a w maju 1945 w ramach tzw. akcji repatriacyjnej przyjechał wraz z zespołem teatru do Torunia. W sezonie 1944/45 pracował jako kierownik literacki, reżyser i aktor w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu, a następnie zamieszkał w Łodzi, gdzie pełnił funkcję dyrektora programowego łódzkiej rozgłośni Polskiego Radia. Był prezesem Oddziału Łódzkiego ZZLP (1945/46). Po przeniesieniu się do Warszawy pracował w 1948-52 w Polskim Radiu jako kierownik Działu Realizacji Programów oraz reżyser słuchowisk, w późniejszych latach nadal współpracował z radiem, jako autor słuchowisk. Od 1953 utrzymywał się z pracy literackiej. W 1963 wszedł do Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich. W tymże roku otrzymał nagrodę Ministra kultury i Sztuki II stopnia. W 1969-70 i 1972-76 był członkiem zarządu Polskiego PEN Clubu, w 1970-72 wiceprezesem. W 1976 otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967). Zmarł 30 marca 1979 w Warszawie.
Twórczość
1. Gwiazdy tańczące. Poetyki. Wilno: L. Chomiński 1921, 48 s.
2. Majowce. Poetyki. Warszawa: W. Jakowicki 1921, 31 s.
3. Betlejem Ostrobramskie. Misterium. Prapremiera: Wilno, Reduta 1927. Wyd. Wilno: Skład główny Księgarni K. Rutskiego 1928 [antydatowane 1927], 62 s. Polskie Radio 1928.
4. Podwójny cień. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1927, 184 s.
5. Piękna podróż. Poezje. Warszawa: F. Hoesick 1928 [antydatowane 1927], 115 s.
6. Rycerz z La Manczy. Poemat dramatyczny w 3 aktach. Prapremiera: Wilno, Reduta 1928. Wyd. Wilno: L. Chomiński 1929, 103 s. Polskie Radio 1931.
7. Rozmowa w drodze. Opowiadania. Wilno: M. Latour 1929, 160 s. Por. słuchowiska radiowe.
Zawartość
8. Nierozsądny kochanek. Powieść. Wilno: M. Latour 1930, 211 s.
9. Żołnierze i kobieta. Opowiadania. Wilno: Związek Organizacji byłych Wojskowych w Wilnie 1930 [antydatowane 1929], 79 s.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
10. Aurelciu, nie rób tego! Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Wilno, Teatr Lutnia 1931; Polskie Radio (Wilno) 1931.
11. Trzy serca. Powieść. Powst. 1931.
12. Czarownice litewskie. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Rój [1933], 62 s.
13. Czerwona limuzyna. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Wilno, Teatr Wielki 1933.
14. Prowincjusze. Powieść. Pierwodruk pt. Miasto, jakich wiele. „Kurier Warszawski” 1933 nr 226-331. Wyd. osobne Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Rój 1934, 270 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1957.
15. Batory na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wilno: „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Wileńskiego” 1934, 29 s.
16. Zwoprosam. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Instytut Reduty 1934.
17. Kabała. [Wiersze]. Wilno: M. Latour 1936, 45 s.
18. Prawo przyjaźni. Powieść. Poznań: Wyd. St. Dippel [1937], 251 s.
19. Między Niemnem a Dźwiną. Ziemia wileńska i nowogrodzka. [Monografia]. Przedmowa: A. Prystor. Poznań: Wydawnictwo Polskie [1938], 234 s. Wyd. nast.: wyd. 2 z posłowiem A. Bogusławskiego Londyn: Wydawnictwo Polskie Tern Book 1955; Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1990 [przedruk fotoofsetowy z wyd. 1 z 1938].
20. Strzelec Zawada. Trzy odsłony sceniczne. Warszawa: [druk] (Drukarnia Oświatowa) 1939, 56 s.
21. Obok zagłady. Powieść. Pierwodr. pt. Pojednanie. „Życie Warszawy” 1946 nr 337-357, 1947 nr 1-40. Wyd. osobne Warszawa: Książka 1948, 241 s. Wyd. 2 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1957.
22. Romans z ojczyzną. Sceny dramatyczne w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Miejski Teatr Dramatyczny 1948.
23. Kroniki polskie. [Cykl powieściowy]. Warszawa: Czytelnik 1952-1956.
Wyd. całości pt. Kroniki polskie. T. 1-2. Warszawa: Czytelnik 1970, 604 + 788 s.
[T.] 1. Sprawiedliwi. 1952, 478 s. Wyd. 2 z podtytułem Powieść z roku 1863 tamże 1954.
Przekłady
niemiecki
[T.] 2. Bezdomne gminy. Powieść o emigracji postyczniowej. 1954, 330 s.
[T.] 3. W domu niewoli. Powieść z roku 1866. 1955, 491 s.
[T.] 4. Wolni strzelcy. Powieść z lat siedemdziesiątych. 1956, 401 s.
Adaptacje
radiowe
24. Namiestnik narodu. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1955, 161 s.
25. Serca i broń. Powieść historyczna dla młodzieży z roku 1846. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 355 s.
26. Niebezpieczne igrzyska. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 117 s.
27. Historie potępionych. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1957, 398 s.
Zawartość
28. Strachy na Lachy. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, 443 s. Wyd. 2 tamże 1964.
29. Dominik, czyli zdobycie Bastylii. Prapremiera: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1959.
30. Przesławna peregrynacja Tomasza Wolskiego. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 358 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1970, wyd. 3 1978.
31. Mój iluzjon. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1960, 322 s.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
32. Fryderyk. [Opowieść o F. Chopinie dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 326 s. Wyd. nast: wyd. 2: Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1970, tamże: wyd. 3 1975, wyd. 4 1986.
Przekłady
czeski
33. Kaduk, czyli Wielka niemoc. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1962, 543 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1964, wyd. 3 1969, wyd. 4 1973, wyd. 5 1978, wyd. 6 1981.
Nagrody
34. Krasicki, książę poetów. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1963, 221 s.
35. Krótkie życie Mochnackiego. [Opowieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 295 s.
36. Tylko ludzie. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1964, 224 s.
Zawartość
37. Brzemię pustego morza. [Powieść o J.R. Patkulu]. Warszawa: Czytelnik 1965, 390 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1967, wyd. 3 1977.
Przekłady
czeski
Adaptacje
radiowe
38. Czasy dobre i złe. [Wspomnienia z 1900-1945]. Warszawa: Czytelnik 1966, 265 s.
39. Świat Marii Danuty. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1966, 304 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1975.
40. Berło i desperacja. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1969, 537 s. Wyd. 2 tamże 1974.
41. [Sklejony garnek]. Komedia w 3 aktach. Powst. przed 1970.
Przekłady
słowacki
42. Znajomi z widzenia. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1971, 378 s.
Zawartość
43. Karuzela wesołków. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1973, 126 s.
Zawartość
44. Zatańczmy karmaniolę. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1973, 402 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1979.
45. Śmieszni i nieszczęśliwi. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1975, 246 s.
Zawartość
46. Ostatni z pierwszych. [Powieść o E. Sanguszce]. Warszawa: Czytelnik 1976 [właśc. 1977], 239 s.
47. Góra dawnych bogów i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1977, 587 s.
Zawartość
48. Cud w Piotrawinie. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1979, 155 s.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
49. Człowiek, który uratował mi życie. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 79 s.
Zawartość
50. Na cztery ręce. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1981, 137 s.
Zawartość
Słuchowiska radiowe, m.in.
Przekłady i adaptacje
Nagrody
[T. 1]. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 277 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1950 Biblioteka Trybuny Robotniczej, wyd. 2 [!] łącznie z t. 2 w tłumaczeniu S. Furmanika 1950 Biblioteka Chłopskiej Drogi.
Wyd. [T.] 1-2 w przekł. T. Łopalewskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, 648 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1953; Vilnius: Państwowe Wydawnictwo Literatury Pięknej 1953.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN ok. 1951, 1966.
