ŁAPIŃSKI Zdzisław

Urodzony 30 listopada 1930 w Wilnie; syn Adama Łapińskiego, bakteriologa, i Grażyny z Sobolewskich. Po wybuchu II wojny światowej przebywł nadal w Wilnie. Podczas okupacji niemieckiej uczył się na tajnych kompletach i należał do konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego. Jesienią 1945 wyjechał w ramach tzw. akcji repatriacyjnej wraz z matką (ojciec został aresztowany przez NKWD) do Gdańska. W 1950 ukończył Liceum im. S. Żeromskiego w Oliwie. Następnie studiował polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL); w 1955 uzyskał magisterium. Debiutował w 1952 artykułem o Gilbercie K. Chestertonie pt. Żart na serio w „Tygodniku Powszechnym” (nr 2). W 1955-61 pracował jako bibliotekarz w różnych oddziałach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku. W 1957 podjął jako krytyk literacki współpracę z „Tygodnikiem Powszechnym”, najpierw stałą, a od 1964 dorywczą. Rozprawy, artykuły i recenzje ogłaszał także m.in. w „Rocznikach Humanistycznych” (tu praca magisterska pt. Obrazowanie w «Quidamie» [C. Norwida] 1956/57 nr 1), „Twórczości” (od 1960) i „Pamiętniku Literackim” (od 1962), zajmując się literaturą polską, anglosaską i rosyjską oraz tematyką z pogranicza psychologii, antropologii kultury i socjologii. W 1963 przeniósł się do Warszawy i został doktorantem, a potem starszym asystentem Katedry Teorii Literatury Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Usunięty z UW w 1970 z powodów politycznych, w tymże roku został przyjęty do Pracowni Poetyki Historycznej w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN). W 1971 uzyskał w IBL doktorat na podstawie pracy Widzenie świata w poezji Juliana Przybosia (promotor prof. Maria Renata Mayenowa). Od grudnia 1973 do lipca 1974 był stypendystą International Writing Program przy University of Iowa w Stanach Zjednoczonych. W grudniu 1975 należał do sygnatariuszy Memoriału 59 przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W 1977 ożenił się z Ireną Łaszcz, bibliotekarką. W 1978/79 wykładał teorię literatury na polonistyce KUL. W okresie stanu wojennego brał udział w pracach podziemnej międzyinstytutowej komisji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” przy PAN. W 1982 został członkiem korespondentem Towarzystwa Naukowego KUL. W 1983 habilitował się w IBL, na podstawie pracy O kategoriach interakcyjnych w twórczości Witolda Gombrowicza. Był współzałożycielem, a następnie członkiem redakcji „Studiów Norwidianów” (od 1983) i „Tekstów Drugich” (od 1990). W 1989 wszedł w skład Komitetu Głównego Olimpiady Polonistycznej, a w 1990 Rady Naukowej IBL. W tymże roku został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1992 otrzymał tytuł naukowy profesora. W 1993 został członkiem Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN. W 1999 przeszedł na emeryturę w IBL PAN; kontynuował pracę naukową. Mieszka w Warszawie.