Urodzony 10 lipca 1917 w Zurychu w rodzinie inteligenckiej; syn Samuela Lipschütza i Toni z domu Osterer. Wychowywał się w Krakowie, gdzie w 1935 ukończył humanistyczne Gimnazjum im. św. Jacka. Debiutował jako uczeń w 1932 opowiadaniem pt. Opowieść o małym Kurcie, wyróżnionym w konkursie „Kuźni Młodych” i ogłoszonym na łamach tego miesięcznika (nr 13). W 1935-39 studiował pedagogikę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rozwijając twórczość literacką, publikował nowele, eseje i recenzje muzyczne w „Pionie” (1935-36) i „Naszym Wyrazie” (1935-37). Po wybuchu II wojny światowej przebywał we Lwowie zajętym przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. W czerwcu 1940 został wraz z młodszym bratem Stanisławem aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu Brygidki. Wywieziony do syberyjskich łagrów, pracował początkowo jako robotnik leśny w pobliżu Uglicza, a następnie jako pomocnik lekarza w ambulatorium przy budowie tamy w Wołgostroju na kanale Wołga-Don. Po zwolnieniu w 1941 na mocy układu Sikorski-Majski, wstąpił do Armii Polskiej, z którą ewakuował się w 1942 do Iranu. Tu po przejściu tyfusu i zapalenia opon mózgowych został ze względu na zły stan zdrowia zwolniony z wojska. Dzięki stypendium rządu polskiego w Londynie wznowił w 1944 studia na uniwersytecie w Bejrucie. W 1944 uległ prawostronnemu paraliżowi, co spowodowało konieczność poruszania się na wózku inwalidzkim. W 1945 zamieszkał w Tel Awiwie. Pomimo postępującej choroby, nie zaprzestał twórczości literackiej, m.in. w 1952 opublikował w londyńskich „Wiadomościach” fragmenty powieści autobiograficznej. W 1957 rozpoczął współpracę z Instytutem Literackim w Maisons-Laffitte; osobisty kontakt ze środowiskiem „Kultury” nawiązał podczas pobytu w Paryżu w 1975. Z czasem choroba przykuła go na stałe do łóżka, a paraliż prawej ręki i porażenie ośrodka mowy poważnie utrudniły pracę literacką, którą mógł kontynuować dzięki pomocy poetki Łucji Gliksman (m.in. druk opowiadania pt. Sarni braciszek. „Zapis”* 1981 nr 20). Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1996). Zmarł 7 lipca 1997 w Tel Awiwie.

Twórczość

1. Niespokojni. [Powieść]. Druk fragmentów „Wiadomości”, Londyn 1952: pt. Mały Emil, nr 25; Święty Paweł, nr 36/37; Trzech ojców, nr 41; „Król Olch”, nr 44; Ewa i księżyce, nr 46, — nadto pt. Mój lud. „Odra” 1992 nr 1. [Wyd. całości:] Olsztyn: Oficyna Druków Niskonakładowych B. Sałuda 1998, 216 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.

Przekłady

angielski

fragment pt. Roads to nowhere wyd. w USA: (informacja: S. Bereś: Piekło Leo Lipskiego. „Odra” 1992 nr 1).

See Studies

2. Dzień i noc. Opowiadania. Paryż: Instytut Literacki 1957, 56 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.

Nagrody

Nagroda paryskiej „Kultury” w 1956.

Zawartość

Dzień i noc. (Na otwarcie kanału Wołga-Don); Waadi; Powrót.

Wyd. osobne opowiadania Dzień i noc. Wstęp: M. Czapska: Wrocław: Świt* 1981; wyd. z podtytułem Na otwarcie kanału Wołga-Don Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej 1998.

See Studies

3. Piotruś. Apokryf. [Powieść]. Paryż: Instytut Literacki 1960, 79 s. Biblioteka „Kultury”, t. 55. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑.

Przekłady

francuski

Piotruś. [Przeł.] A. Kosko. Paris 1972.

niemiecki

Piotruś. Ein Apokryph. [Przeł.] O.J. Tauschinski. Berlin [Zachodni] 1960, wyd. nast. Neuwied 1967.

włoski

Piotruś. [Przeł.] R. Landau. Milano 1968.

Adaptacje

radiowe

[Cz. 1-21]. Polskie Radio 1992.

See Studies

4. Opowiadania zebrane. [Wstęp: jz, właśc. J. Zieliński]. [Lublin:] FIS* [Fundacja Inicjatyw Społecznych] 1988, 160 s.

Zawartość

Niespokojni (fragmenty) [poz. ↑]: Mały Emil; Święty Paweł; „Król Olch”; Ewa i księżyce. — Dzień i noc (opowiadania) [poz. ↑]: Dzień i noc; Waadi. — Śmierć i dziewczyna. – Piotruś [poz. ↑]. – Pradawna opowieść. – Miasteczko. – Sarni braciszek.

See Studies

5. Śmierć i dziewczyna. Opowiadania. Lublin: Wydawnictwo FIS 1991, 150 s.

Zawartość

Niespokojni [fragmenty z poz.↑ ]: Mały Emil; Święty Paweł; Trzech ojców; „Król Olch”; Ewa i księżyce. — Dzień i noc [poz.↑ ]: Dzień i noc; Waadi; Powrót. — Piotruś [poz.↑ ], — z poz. ↑: Miasteczko; Pradawna opowieść; Sarni braciszek.

See Studies

6. Piotruś. [Wybór opowiadań]. Olsztyn: Oficyna Druków Niskonakładowych, B. Sałuda 1995, 168 s.

Zawartość

Zawiera z poz. ↑: Dzień i noc. (Na otwarcie kanału Wołga-Don); Wadi; Powrót, — Piotruś. (Apokryf) [poz. ↑], — z poz. ↑: Miasteczko; Sarni braciszek.

7. Paryż ze złota. Teksty rozproszone. Wybór, oprac. i posłowie: H. Gosk. [Izabelin:] Świat Literacki [2002], 211 s.

See Studies

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1996.

Autor o sobie

• L. Lipski: Ludzie z Maisons-Laffitte. „Kontury”, Tel Awiw 1993 [nr] 4, Spotkania i wspomnienia. Tamże 1994 [nr] 5; przedruk fragmentów pt. Paryż, Maisons-Laffitte. „Gazeta Wyborcza” 1997 nr 161.

• L. Lipski: Jak powstawał „Piotruś”. „Kultura”, Paryż 1998 nr 9.

Wywiady

• L. Lipski, Ł. Gliksman: Głos z zamurowanego ciała. Rozm. S. Bereś. Powst. 1996. Oprac.: E. Hutyra, A. Barysz, S. Bereś. „Teksty Drugie” 2002 nr 4.

Słowniki i bibliografie

• Literatura Polska po 1939. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa* 1989 (mz [M. Zaleski]).

• [J. Zieliński] J. Kowalski: Leksykon polskiej literatury emigracyjnej. Lublin* 1989, wyd. 2 1990.

• Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.

Ogólne

Książki

• H. Gosk: Jesteś sam w swojej drodze. O twórczości Leo Lipskiego. Izabelin: Świat Literacki 1998, 188 s.

Artykuły

• M. Majzels. „Maariw”, Tel Awiw 1957 z 26 IV.

• H. Żurkowska: Miłosz, Chciuk i Lipski. „Orzeł Biały”, Londyn 1957 nr 18.

• D. Lazer. „Maariw”, Tel Awiw 1970 nr z X.

• T. Ben-Yakow: Piotruś magi’a le-Paris. „Haarec”, Tel Awiw 1972 z 20 X.

• L. Tyrmand: Lipscy. „Wiadomości”, Londyn 1976 nr 27.

• J. Bryłowski: Ostatni zapomniani? „Tygodnik Solidarność” 1989 nr 10.

• S. Bereś: Piekło Leo Lipskiego. „Odra” 1992 nr 1, przedruk w języku francuskim pt. Les enfers de Leo Lipski. w: Pologne singulière et plurielle. Lille 1993.

• A. Niewiadomski: Pomiędzy milczeniem i próbą powieści. Na marginesie drugiego krajowego wydania opowiadań Leo Lipskiego. „Kresy” 1992 nr 12.

• H. Gosk: Opowiem wam o... sobie. „Kresy” 1995 nr 4.

• M. Jentys: Przypomnienie Leo Lipskiego. „Sycyna” 1995 nr 26.

• A. Kochańczyk: „Z głębokości wołam do ciebie”. O prozie Leo Lipskiego. „Akcent” 1995 nr 1.

• H. Joffe: Kafka z ulicy Bugraszow; R. Mielhorski: „Pisarzy jest wielu, ale Lipski tylko jeden”. „Fraza” 1996 nr 13.

• A. Kochańczyk: „Z głębokości wołam do Ciebie”. O prozie Leo Lipskiego. W: Literackie portrety Żydów. Lublin 1996.

• P. Łuszczykiewicz: Emil, Piotruś i inni. (O prozie Leo Lipskiego). W tegoż: Po balu. Warszawa 1997.

• A. Maciejowska: Wspomnienie o Leo Lipskim. „Kultura”, Paryż 1997 nr 9.

• R. Mielhorski: Leo Lipski (1917-1997). „Sycyna” 1997 nr 15.

• A. Nowak: Wędrowiec. Leo Lipski. „Archiwum Emigracji” 1998 z. 1.

• P. Łuszczykiewicz: Groza i piękno — o sztuce pisarskiej Leo Lipskiego. „Arkusz” 1999 nr 9.

• J. Tomkowski: Nadchodzi wielki wiatr... W tegoż: Pokolenie Gombrowicza. Warszawa 2001.

• P. Łuszczykiewicz: Samotność Leo Lipskiego. W tegoż: Bliskie czytanie. Kalisz 2002.

• P. Krupiński: O gnostyckim ujęciu rzeczywistości w opowiadaniach Leo Lipskiego. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecińskie Prace Polonistyczne” 2003 nr 14.

• J. Błahy: Literatura jako lustro. O projekcie i odbiciach fizjologicznych w twórczości Leo Lipskiego. W: Tożsamość kulturowa i pogranicza identyfikacji. Szczecin 2005.

• J. Tomkowski: Wesz między nutami. (Proza Leo Lipskiego). W tegoż: Don Juan we mgle. Warszawa 2005.

• M. Kliszcz: Wołając z dna. O związku ciała i pragnienia w „Piotrusiu” Leo Lipskiego; P. Krupiński: Leo Lipski — Homo Patiens na szlakach literatury. W: Pisarze polsko-żydowscy XX wieku. Warszawa 2006.

Niespokojni

• R. Mielhorski: Usunięte dno cierpienia. „Święty Paweł” Leo Lipskiego. W: Wyobraźnia stwarzająca. Bydgoszcz 1994.

• T. Jastrun: Sekcja własnych zwłok. „Res Publica Nowa” 1999 nr 11/12.

• P. Łuszczykiewicz: „Niespokojni” Leo Lipskiego. W: Rytmy prozy, czyli jak czytać polską prozę współczesną. Warszawa 2000.

Go back to position

Dzień i noc

• L.M. Bartelski: Notatki z kamiennego świata. „Nowe” 1957 nr 23.

• [M. Chmielowiec] M. Sambor: Pieśń o ziemi nieludzkiej. „Wiadomości”, Londyn 1957 nr 12.

• M. Pankowski: Wolny od łzy. „Kultura”, Paryż 1957 nr 7/8.

• H. Gosk: Wątek poszukiwania tożsamości w emigracyjnej prozie polskiej. (Na przykładzie utworów Zygmunta Haupta z tomów „Pierścień z papieru”, „Szpica” oraz Leo Lipskiego „Dzień i noc”, „Piotruś”). „Przegląd Humanistyczny” 2000 nr 3 [dot. też Piotruś].

Go back to position

Piotruś

• L. Yakir: Ahawato we-gisato szel Piotruś. „Maariw”, Tel Awiw 1961 z 26 V.

• W. Bonowicz: Pisarz ludzkiego dna. „Tygodnik Powszechny” 1966 nr 12.

• S. Frenkiel: „Piotruś” Lipskiego po niemiecku. „Wiadomości”, Londyn 1968 nr 22.

• R.K. Przybylski: Wobec mitu i historii. „Teksty Drugie” 1991 nr 1/2.

• H. Gosk: Fikcja i autentyk. „Nowe Książki” 1996 nr 2.

• B. Zielińska: W kloace świata. O „Piotrusiu” Leo Lipskiego. „Teksty Drugie” 1998 nr 1/2.

• H. Gosk: Widzieć w cierpieniu. Proza egzystencjalnego konkretu — „Piotruś” Leo Lipskiego. W: Czytane na nowo. Warszawa 2004.

• M. Kliszcz: Wołając z dna. O związku ciała i pragnienia w „Piotrusiu” Leo Lipskiego. W: Pisarze polsko-żydowscy XX wieku. Warszawa 2006.

Go back to position

Opowiadania zebrane

• J. Jarosławski: Źródła życia. „Kultura Niezależna*” 1989 nr 52.

• J. Tomkowski: Wesz między nutami. „Res Publica” 1990 nr 1.

Go back to position

Śmierć i dziewczyna

• H. Gosk: Trzeci wymiar. „Nowe Książki” 1992 nr 4.

• P. Łuszczykiewicz: Emil, Piotruś i inni. „Twórczość” 1992 nr 4/5.

• H. Gosk: Wielka magia albo nic. „Przegląd Literacki” 1993 nr 5, przedruk pt. Wielka magia lub nic. Reguły życia wewnętrznego „ja” w prozie Leo Lipskiego. W tejże: A gdy to wszystko zapomnę... Izabelin 1995.

• R. Mielhorski: Wobec rozpaczy. „Akcent” 1993 nr 3.

Go back to position

Paryż ze złota

• R. Mielhorski: „Dziennik paryski” w twórczości Leo Lipskiego. „Kwartalnik Artystyczny” 1995 nr 3 [dot. tekstu z tomu: Paryż ze złota].

• M. Zaleski: O książce „Paryż ze złota” Leo Lipskiego. „Res Publica Nowa” 2002 nr 9.

• M. Orski: Refleksyjna samotnia Leo Lipskiego. „Przegląd Powszechny” 2003 nr 3.

Go back to position