BIO

Urodzony 3 września 1914 w Warszawie; syn Michała Lichańskiego i Teodozji z Zalewskich, rolników; ojciec Jakuba Zdzisława Lichańskiego , historyka literatury i kultury, krytyka literackiego. Do szkoły średniej uczęszczał w Łowiczu. W 1934 rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które ze względu na trudne warunki finansowe był zmuszony przerwać. Debiutował w 1937 jako krytyk literacki artykułem pt. Farysom, opublikowanym w tygodniku „Pion” (nr 43); z pismem tym współpracował jako recenzent do 1939. Podczas okupacji niemieckiej był więziony w 1940-42 w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Zwolniony z obozu, pracował jako robotnik kolejowy. Po wojnie zamieszkał w Łodzi. Ożenił się z Aliną Grefkowicz. Redagował w 1945-47 dział literacki tygodnika „Wieś”, publikował tu liczne recenzje. Prace krytyczne zamieszczał także m.in. w „Twórczości” (1946-48), „Nowinach Literackich” (1947-48), „Pracach Polonistycznych” (1947-48). W 1947-48 współpracował z Towarzystwem Uniwersytetów Ludowych oraz korespondencyjnym gimnazjum Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej Wici. Jednocześnie kontynuował przerwane przed wojną studia na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ). W 1948 uzyskał magisterium i do 1950 był asystentem Katedry Historii Literatury Polskiej UŁ. W 1948 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich; ZLP). W 1950 przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował początkowo jako redaktor literacki w Instytucie Wydawniczym Nasza Księgarnia, a następnie w 1951-56 w redakcji tygodnika „Dziś i jutro”. Od 1955 współpracował z „Rocznikiem Literackim”, opracowując dział Esej i felieton (1955), a następnie Esej. Szkic. Krytyka literacka (1967-74; w 1973-74 także Felieton). W 1956 należał do zespołu redakcyjnego tygodnika „Kierunki”, a w 1957-58Orki”. W 1959 kierował działem polskiej literatury współczesnej w Państwowym Instytucie Wydawniczym (PIW). Był członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL) i działał w Kole Literatów ZSL. W 1962-67 współpracował z „Tygodnikiem Kulturalnym” (m.in. był jednym z autorów stałego cyklu Słownik polskich pisarzy współczesnych). W 1964 otrzymał za współpracę z tym tygodnikiem nagrodę im. T. Nocznickiego, przyznawaną za osiągnięcia w dziedzinie publicystyki na łamach prasy ZSL. W tymże roku doktoryzował się na Uniwersytecie Warszawskim, na podstawie pracy pt.: Liryka Bronisławy Ostrowskiej na tle Młodej Polski (promotor prof. Jan Zygmunt Jakubowski). Od tegoż roku do przejścia na emeryturę w 1976 był kierownikiem redakcji przekładowej literatur germańskich PIW. Pisał recenzje wewnętrzne dla Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej Prasa, oceniając powieści odcinkowe dla pism codziennych. W 1969-71 był delegatem Zarządu Głównego ZLP do Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Od 1968 był członkiem redakcji, a od 1972 rady redakcyjnej miesięcznika „Poezja”, ogłaszał tu również recenzje. W 1975 jako członek zespołu PIW otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie wydawnictw za serie wydawnicze z zakresu literatury pięknej oraz nauk społecznych. W 1981 wznowił współpracę z „Nowymi Książkami”. Pracował nad książką o F. Dostojewskim (nie ukończona). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969). Zmarł 30 października 1983 w Warszawie.

Twórczość

1. O metodzie badań literatury ludowej. Prace Polonistyczne Seria 5: 1947, s. 255-278; odbitka [Łódź]: Polonista 1948, 26 s.

2. Literatura i krytyka. [Szkice]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1956, 461 s.

Zawartość

Od autora. — Literatura i krytyka (1943-1953). — Polemiki i postulaty: Jak oceniam literaturę dwudziestolecia (Odpowiedź na ankietę „Twórczości1946); Krakatit nie wybuchnie; „Problem dziada”; Tryptyk antypoetycki; O grafomanach i grafomanii; Prawo do bajki; Z życia Mateusza Żurawca; Krytycy i recenzenci; Pięć esejów z okazji „Pięciu dni straconych”. — Na granicy epok: Plan jutra (J. Przyboś: Równanie serca); Wędrówki Sindbada Żeglarza (B. Leśmian: Wiersze wybrane); Wspomnienie o Józefie Stachowskim; Historia, metafizyka i magia (L. Bartelski: Przeciw zagładzie); Liryka Iłłakowiczówny (K. Iłłakowiczówna: Poezje 1940-1954); Iwaszkiewicz — poeta i prozator. — Z najnowszej literatury: Opowieść o pieśni chłopskiej (S. Czernik: Poezja chłopów polskich); Poezja Pawła Kubisza (Przednówek); Próba chłopskiej epopei (S. Nędza-Kubiniec: Janosik); Chłopskość programowa (E. Marzec: Wnuczek orze); „Ten zapach domu i śpiew maleńkich rzeczy” (J.A. Frasik: Urodzony w źdźble); Rapsod o księciu i księstwie (A. Gołubiew: Bolesław Chrobry); Dwie powieści Malewskiej (Kamienie wołać będą; Przemija postać świata); Z czasów radosnej twórczości (H. Boguszewska, J. Kornacki: Polonez); Między awangardą a tradycjonalizmem (W. Żukrowski: Z kraju milczenia); Człowiek i Demiurgowie (K. Truchanowski: Zmowa Demiurgów); Granice humanizmu laickiego (Z. Nałkowska: Medaliony); Zejście do piekieł (T. Borowski: Pożegnanie z Marią); Proza Leopolda Buczkowskiego (Wertepy; Czarny potok); Losy Pawła Strączyńskiego (J.J. Szczepański: Polska jesień); O rudych i złotych lisach (J. Andrzejewski: Złoty lis); Plon doświadczeń (J. Śpiewak: Doświadczenia); O epice Piętaka (Stratowane Ustronie); Z ducha krytyki (P. Hertz: Nowy lirnik mazowiecki); Drugie pokolenie awangardy (T. Różewicz: Wiersze i obrazy; Niepokój); Niedziela krytyka (L. Staff: Wiklina). — Ars longa: Pod niebem poetyckiej baśni (S. Flukowski: Horyzont Afrodyty); Wtajemniczenia (J. Parandowski: Dwie wiosny); Nauka uśmiechu (R. Rolland: Colas Breugnon); „Apollinowym drżąc rozmysłem”. — Literatura i religia: Tragiczny prekursor [Ernest Hello]; Liryka religijna Staffa; Nad „Barabaszem” Lagerkvista; Wiersze kobiece (G. von le Fort: Córka Farinaty); Zmierzch Wikingów [S. Undset: Krystyna córka Lawransa]; Saga o Solveidze [H. Ibsen: Peer Gynt]; Sigrid Undset, czyli o realizmie chrześcijańskim.

3. Kuszenie Hamleta. Szkice z lat 1959-1964. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 176 s.

Zawartość

Wieś i literatura; Kuszenie Hamleta [dot. tematyki wiejskiej w literaturze współczesnej ]; Literatura i folklor [na marginesie „Paralel” J. Krzyżanowskiego]; W stulecie Kasprowicza; „Nie dla samych rymów” [dot. S. Ciesielczuka]; J. Wiktor; J. Kurek; Autoportret z wierszy [recenzja: S. Czernik: Delta]; Przypowieść o ręce i człowieku [recenzja: S. Czernik: Ręka]; Ze źródeł klechdy [recenzja: S. Czernik: Nowina]; Pieśni odmieńca [J.B. Ożóg: Gdzie pokój woła]; Proza poety [J.B. Ożóg]; T. Nowak; Droga Jasia Kunefała [dot. cyklu powieści S. Piętaka]; J. Morton; Antyprodukcyjniak J. Mortona [recenzja: Wielkie przygody małego ancykrysta]; E. Marzec; Nagrodzona powieść Macha [dot.: Życie duże i małe]; Laury i nadzieje [omówienie wyników konkursu Ludowej Spółdzielni Wydawniczej i Związku Literatów Polskich na powieść współczesną z życia wsi].

4. Cienie i profile. Studia i szkice literackie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 519 s.

Zawartość

Od autora. — W kraju Zoilów: Z kuchni czarownic [o krytyce literackiej]; O „Trylogii” i Sienkiewiczu; Portret Orzeszkowej [recenzja: E. Jankowski: Eliza Orzeszkowa]. — Tropem Pegaza: „Poeta ruin” [Z. Krasiński]; „Polscy parnasiści” [F. Faleński, W. Gomulicki, A. Lange]; „Ten, który powstał z tej ziemi” [J. Kasprowicz]; „Duch światła i grania”. (W stulecie Tetmajera); „Piosenny rzemieślnik”. (O poezji K. Mikiewicza); Donna Cellini [M. Pawlikowska-Jasnorzewska]; Na granicy życia i sztuki [recenzja: T. Zelenay: Kartki z pamiętnika poetyckiego]. — Synowie Kaliope: Powrót Judyma [o S. Żeromskim]; Fundamenty eposu [powieści S. Brzozowskiego]; Między realizmem i modernizmem [dot. twórczości I. Dąbrowskiego]; Nikodem Wielki [T. Dołęga-Mostowicz: Kariera Nikodema Dyzmy]; Z perspektywy „Wspólnego pokoju” [Z. Uniłowskiego]; Na śmierć Diogenesa (i trzy glosy) [dot. twórczości W. Zambrzyckiego]. — Spójnia ślubnego pierścienia: liryka Bronisławy Ostrowskiej.

5. Chłopi Władysława Stanisława Reymonta. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1969, 140 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1971, wyd. 3 1987. Biblioteka Analiz Literackich.

6. Wśród mówiących prozą. Szkice literackie. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, 333 s.

Zawartość

Zanim rozsunie się kurtyna [dot. problematyki krytyki literackiej]. — Wśród prozaików: Zapisane życie [M. Dąbrowska: Gwiazda zaranna]; W dwu wymiarach czasu [J. Iwaszkiewicz: Tatarak i inne opowiadania; Kochankowie z Marony]; Nad nowelami Parandowskiego [dot.: Akacja]; Sztuka czystej prozy [M. Kuncewiczowa: Leśnik; Zmowa nieobecnych; Cudzoziemka]; Szkoła globtroterów [J. Brzęczkowski: Nocny gość; S.M. Saliński: La Paloma; J. Makarczyk: Trzynaście kobiet; J.B. Rychliński: Mafia Wielkiego Fina; Galeon kapitana Mory; Fama kapitana Mory; Szczęście z morskimi oczami]; „Słowo i ciało” [T. Parnickiego]; Od założenia państwa [J. Żylińska: Złota włócznia]; Stereometria wizji [S. Flukowski: Pada deszcz]; Poeta i świat [K. Truchanowski: Tais z biedronką, czyli droga do nieba; Oratoria nocne; Młyny boże]; Magellan czarnych mórz [W. Mach: Góry nad czarnym morzem]; Imiona wybrane [J. Stryjkowski: Imię własne]; Klerk contra Hitler, czyli Anty-Lafcadio [A. Łaszowski: Psy gończe]; Żaden [K. Filipowicz: Romans prowincjonalny; Biały ptak; Pamiętnik antybohatera; Ogród pana Nietschke]; W mrokach czarnego humoru [J. Krzysztoń: Złote gody]; Ludzie i morgi [J. Morton: Mój drugi ożenek; Ucieczka z raju]; Podhale bez mitologii [T. Malicki: Ludzie z gór i inne opowiadania]; Wieś W. Dunarowskiego [dot.: Opowiadania wybrane]; Do sedna rzeczy [T. Goździkiewicz: Sprawy Łuki Bakowicza; Tarcza samotnika]; Owoce nagiego sadu [W. Myśliwski: Nagi sad]. — Wśród krytyków: Nowe spotkania z Miriamem [Z. Przesmycki: Wybór pism krytycznych]; Leśmian — eseista i krytyk [dot.: Szkice literackie]; Saga rodu Przybyszewskich [S. Helsztyński: Meteory Młodej Polski]; Przygoda duszy [M. Dąbrowska: Szkice o Conradzie]; Recenzje nie tylko teatralne [K. Irzykowski: Recenzje teatralne]; Przeoczony i zapomniany [J.E. Płomieński: Twórcy bez masek]; W pracowni M. Kuncewiczowej [dot.: Odkrycie Patusanu]; Poza modą i szablonami [L.B. Grzeniewski: Weryfikacje]; O poezji i makatkach [J. Łukasiewicz: Szmaciarze i bohaterowie]; Romantyk w jaskini Polifema [H. Bereza: Z lektur prozy obcej]; S. Czernika „walka o treść” [dot.: Z podglebia]; Patrzcie, patrzcie młodzi [J. Parandowski: Szkice, seria druga]; Mistrz Andrzej z Krakowa [A. Banach: O kiczu]; Z perspektywy jutra [S. Lem: Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii]. Pierwsza redakcja tomu została odrzucona w 1963 przez Państwowy Instytut Wydawniczy (informacja: A. Biernacki. „Rocznik Literacki 1983wyd. 1991).

7. Pisarze nurtu wiejskiego we współczesnej literaturze. [Poradnik bibliograficzny; współautor:] J.Z. Lichański. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1976, 128 s.

8. Do Juliusza Wiktora Gomulickiego. [Wiersz]. Powst. 10 marca 1983. Wyd. Warszawa: [druk: Oficyna Poligraficzna „Czcionka”] 1992, 7 s.

Druk bibliofilski. — Data powst. pod tekstem.

9. Pisarstwo wsi i ziemi. Szkice i eseje. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1986, 331 s.

Zawartość

Od autora; Szanse tematu wiejskiego. — Folklor i literatura: Opowieść o pieśni chłopskiej [S. Czernik: Poezja chłopów polskich]; Literatura i folklor [J. Krzyżanowski: Paralele]; W kręgu twórczości ludowej [Klechdy ludu polskiego. Oprac.: S. Czernik; Sto baśni ludowych. Red.: J. Krzyżanowski, H. Kapełuś]; Polska epika ludowa [Polska epika ludowa. Oprac. S. Czernik]. — Pogranicze: Poezja Pawła Kubisza; Liryka Mariana Kubickiego; Edward Marzec; Henryk Jasiczek z Zaolzia; Z powszednich dni [M. Suszyńska-Bartman]; Skald Podhala [S. Nędza-Kubiniec]. — Od dawnej do nowej wsi: O sztuce pisarskiej Jana Wiktora; „Nie dla samych rymów” [poz. ]; Podhale bez mitologii [dot. twórczości T. Malickiego]; Józef Morton; Teodor Goździkiewicz. — Krąg „Okolicy Poetów”: Stanisław Czernik; Jan Bolesław Ożóg; Józef Andrzej Frasik; Powrót [Jerzego] Pietrkiewicza; Czerpał z dni i snu. (O S. Piętaku — wspomnienia i refleksje); Droga Jasia Kunefała [poz. ]. — Naszego czasu: W guślarskim czar okręgu [J. Ozga-Michalski: Pełnia]; Miejsce na muzykę [J. Zych: Wędrująca granica]; Rozkwitający kryształ. (O liryce Tadeusza Nowaka); Matylda Wełna; Owoce nagiego sadu [W. Myśliwski: Nagi sad]; Podróż w dzieciństwo [W. Mach: Życie duże i małe]. — Fundamenty: Tęsknota Norwida [ludowość w poezji C. Norwida]; Ten, który powstał z tej ziemi [poz. ]; Reymont — epik wsi polskiej.

Przekłady

1. W. Hildesheimer: Tynset. [Powieść]. Przeł.: A. Rosłan, S. Lichański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 159 s.
2. E. Schnabel: Ja i królowie. Pomysły, zdarzenia, konkluzje z życia inżyniera D. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1981, 285 s.
3. H.H. Ewers: Pająk. [Utwór dramatyczny]. Przekł. powst. przed 1983. Telewizja Polska 1995.
4. H.H. Jahnn: [Trzynaście] 13 niesamowitych opowieści. Przeł. z niemieckiego: S. Lichański, R. Wojnakowski. Przekł. powst. przed 1983. Wyd. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1990, 236 s.
5. E. Wallace: Biała twarz. [Powieść]. Przekł. powst. przed 1983. Wyd. Gdańsk: Graf 1991, 163 s.

Prace redakcyjne

1. S. Undset: Olaf syn Auduna. [Powieść]. [T.] 1-2. Przeł. z niemieckiego W. Kragen. Posłowie i przypisy: S. Lichański. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1955, 484 + 459 s.
2. S. Undset: Krystyna córka Lawransa. T. 1-3. Przeł. z niemieckiego W. Kragen. Przypisy: S. Lichański. Wyd. przejrzane i poprawione Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958, 346 + 503 + 523 s.
3. S. Piętak: Poezje. Wybór i przedmowa: S. Lichański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966, 227 s.
4. B. Ostrowska: Biała godzina. Wybór poezji. Wybór i wstęp: S. Lichański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 244 s. Wyd. 2 tamże 1978.
5. W. Hilsbecher: Tragizm, absurd i paradoks. Eseje. Wybór i wstęp: S. Lichański. Przeł. S. Błahut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 251 s.
6. ... tu felix Austria. Antologia noweli austriackiej XX w. Wybrał i wstępem opatrzył S. Lichański. Warszawa: 1973, 530 s.
7. F. Nietzsche: Aforyzmy. Wybrał, oprac. i wstępem opatrzył S. Lichański. Przeł. W. Berent. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 141 s. Wyd. nast.: tamże 1978; wyd 1 [właśc. 3] pt. Co mnie nie zabija, to mnie wzmacnia. Wrocław: Studio X 1997.
8. K. Irzykowski: Aforyzmy. Wstęp i wybór: S. Lichański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 118 s.
9. E. Jędrkiewicz: Poezje wybrane. [Wybór:] S. Lichański. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1978, 158 s.
10. J.W. Goethe: Aforyzmy. Wybór, przekł. i wstęp: S. Lichański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1984, 120 s. Wyd. 1 [właśc. 2] pt. Błąd tkwi tylko w człowieku. Red. M. Garbala. Wrocław: Studio X 1997.
11. J.W. Goethe: Dramaty wybrane. T. 1-2. Przekł., wstęp i przypisy: T. Namowicz. Wybór: S. Lichański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1984, 449 + 389 s.
12. K. Iłłakowiczówna: Poezje wybrane. (II). Wybór i oprac.: S. Lichański. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984, 125 s.
13. Władysław Stanisław Reymont. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1984, 326 s. Biblioteka Polonistyki.
14. F. Hebbel: Aforyzmy. Wybór, przekł. i wstęp: S. Lichański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985, 78 s.
15. S. Piętak: Pisma. Pod red. S. Lichańskiego. [T. 1-5]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1986-1988, 604 + 348 + 441 + 357 + 474 s.
Przedmowa: S. Lichański: O Stanisławie Piętaku. [T. 1] s. 5-24.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN ok. 1957, ok. 1966, 1978.

Wywiady

Po co jest krytyk? Rozm. L. Budrecki. Kultura 1972 nr 50.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
"Rocznik Literacki 1983" wyd. 1991 (A. Biernacki).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

L. Budrecki: Stefan Lichański. Poezja 1973 nr 9.
Z. Dolecki: Stefan Lichański (1914-1983). Tygodnik Kulturalny 1983 nr 47.
J.Z. Brudnicki: Stefan Lichański. Droga i postawa. Kultura, Oświata, Nauka 1984 nr 3.
J. Witan: Strażnik na Dzikich Polach. (Rzecz o Stefanie Lichańskim). Poezja 1984 nr 5.
W.P. Szymański: Krytyk na Parnasie (?). W tegoż: Między ciemnością a świtem. Kraków 2005.

Literatura i krytyka

L. Flaszen: O Lichańskim niesprawiedliwie. Przegląd Kulturalny 1957 nr 12.
Z. Pędziński: Literatura i krytyk. Orka 1957 nr 29/30.
J. Sławiński. Twórczość 1957 nr 7.

Kuszenie Hamleta

J. Kwiatkowski: Lichański kusi Hamleta. Życie Literackie 1966 nr 4.
W. Natanson: Wokół „Kuszenia Hamleta. Tygodnik Kulturalny 1966 nr 8.
W. Sadkowski: Szkice krytyczne Lichańskiego. Nowe Książki 1966 nr 4.
R. Sulima. Przegląd Humanistyczny 1966 nr 2.

Cienie i profile

J. Łukasiewicz: Konstelacja Stefana Lichańskiego. Więź 1967 nr 10.
J. Ratajczak: Kuchnia i salon. Miesięcznik Literacki 1967 nr 12.
J. Rohoziński: O prawo sądu. Nowe Książki 1967 nr 10.
J. Termer: Dokument biografii wewnętrznej. Twórczość 1967 nr 9.

Wśród mówiących prozą

J. Pieszczachowicz: O godności i rzetelności krytyki. Nowe Książki 1972 nr 7.
T. Szyma: W obronie recenzji. Miesięcznik Literacki 1973 nr 5.

Pisarstwo wsi i ziemi

B. Klukowski: Jeszcze o temacie wiejskim. Nowe Książki 1987 nr 1.
A. Marzec: O pisarstwie wsi i ziemi. Miesięcznik Literacki 1987 nr 12.

F. Nietzsche: Aforyzmy

K. Górniak: Okruchy Nietzschego. Nurt 1976 nr 6.