BIO

Urodzony 6 marca 1909 we Lwowie w uszlachconej galicyjskiej rodzinie żydowskiej; syn barona Benona de Tusch-Letza, urzędnika, i Adeli z domu Safrin. Do szkół uczęszczał w Wiedniu i we Lwowie; ukończył powszechną szkołę ewangelicką, uczył się w gimnazjum polskim, a od piątej klasy w niemieckojęzycznym gimnazjum Józefy Goldblatt Kamerling we Lwowie. Po zdaniu w 1927 matury rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie; po roku przeniósł się na prawo, które ukończył w 1933. Debiutował w 1929 wierszem pt. Wiosna, ogłoszonym w „Kurierze Literacko-Naukowym” (nr 13). Około 1929 utworzył we Lwowie wraz z Leonem Pasternakiem i Janem Śpiewakiem grupę młodych poetów lewicowych. W 1931 był współzałożycielem miesięcznika „Tryby”, zamkniętego przez władze po ukazaniu się pierwszego numeru. Od 1933 współpracował z „Cyrulikiem Warszawskim” (do 1934), w którym drukował utwory satyryczne oraz z „Lewarem” (do 1936). W 1934 zamieszkał w Warszawie. Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich; ZLP). W 1936 razem z Leonem Pasternakiem założył kabaret literacki Teatr Pętaków, który został zamknięty po kilku przedstawieniach. W tymże roku uczestniczył w Zjeździe Pracowników Kultury zorganizowanym we Lwowie przez Front Ludowy. Od 1936 był związany z komunistycznym „Dziennikiem Popularnym”, w którym ogłaszał codzienny felieton pt. Przed sądem nieostatecznym (pod pseudonimem Stach) oraz niedzielny felieton Przed sądem ostatecznym, a nadto z tygodnikiem „Sygnały” (do 1939). Obawiając się aresztowania po zamknięciu „Dziennika Popularnego” w 1937, wyjechał na krótko do Rumunii. Potem przebywał jakiś czas u matki na Podolu, pracował jako aplikant adwokacki w Czortkowie. Następnie powrócił do Warszawy, gdzie kontynuował pracę literacką i publicystyczną. Drukował swoje utwory m.in. w „Szpilkach” (1937-38) i „Czarno na białem” (1938-39). Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Lwowa, zajętego przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Uczestniczył w życiu literackim organizowanym przez władze ukraińskie. Wiersze, satyry, artykuły i przekłady z języka rosyjskiego publikował w „Czerwonym Sztandarze” (1939-41). W 1940 wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy; wchodził w skład redakcji „Almanachu Literackiego”, wydawanego przez Lwowską Organizację Związku (1941). Współpracował z Państwowym Wydawnictwem Mniejszości Narodowych ZSRR. W 1941 drukował także w „Nowych Widnokręgach”. Po wkroczeniu Niemców w czerwcu tegoż roku, został osadzony w obozie w Tarnopolu, skąd w 1943 zbiegł. Przedostał się do Warszawy, gdzie uczestniczył w działalności konspiracyjnej w szeregach Gwardii Ludowej (GL), a następnie Armii Ludowej (używał pseudonimu Łukasz). Do stycznia 1944 współredagował organ okręgowy GL, „Żołnierz w Boju” (Pruszków). Od wiosny 1944 przebywał na Lubelszczyźnie, biorąc udział w walkach partyzanckich w lasach parczewskich (m.in. uczestniczył w bitwie pod Rąblowem). Był od maja do lipca tego roku jednym z redaktorów konspiracyjnego pisma Polskiej Partii Robotniczej, „Wolny Lud” (Wola Przybysławska). Ożenił się z Elżbietą Rusiewicz. Po wejściu Armii Czerwonej, w lipcu 1944 wstąpił do Wojska Polskiego, otrzymując stopień majora. W 1945 wznowił w Łodzi, wspólnie z Jerzym Zarubą i Leonem Pasternakiem, tygodnik satyryczny „Szpilki”, który początkowo także razem redagowali. W połowie 1946 wyjechał jako attaché prasowy Polskiej Misji Politycznej (później Polskie Przedstawicielstwo Polityczne) do Wiednia. W 1950, nie powróciwszy do kraju, udał się do Izraela. W tymże roku został skreślony z listy członków ZLP. W 1952 wrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. Zawarł związek małżeński z Krystyną Świętońską. Początkowo zajmował się głównie przekładami z literatury niemieckiej. Później zaczął publikować także utwory liryczne i satyryczne oraz nowy w swej twórczości rodzaj — aforyzmy (cykl Myśli nieuczesane) w wielu czasopismach, m.in. w „Nowej Kulturze” (1954-62), „Przeglądzie Kulturalnym” (1954-63), „Szpilkach” (od 1955), „Twórczości” (od 1955), „Świecie” (od 1957), „Dialogu” (od 1957). W 1955 został reaktywowany w prawach członka ZLP. W 1961 otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Autorów „ZAiKS” za twórczość satyryczną. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966). Zmarł 7 maja 1966 w Warszawie.

Twórczość

1. Barwy. Poezje. Lwów: Księgarnia Nowości 1933, 22 s.

2. Zoo. Wiersze satyryczne. Warszawa: Instytut Wydawniczy Sfinks 1935, 31 s.

3. Satyry patetyczne. Warszawa: M. Fruchtman 1936, 23 s.

4. Notatnik polowy. Poezje. [Łódź:] Książka 1946, 45 s.

5. Spacer cynika. Satyry i fraszki. [Warszawa:] Czytelnik 1946, 129 s.

Tu także przekłady wierszy z języka niemieckiego i węgierskiego.

6. Życie jest fraszką. Fraszki i satyry. Warszawa: Książka 1948, 149 s.

Tu także przekłady fraszek, głównie z literatury niemieckiej i austriackiej.

7. Nowe wiersze. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 47 s.

8. Rękopis jerozolimski. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1956, 41 s. Wyd. 2 tamże 1957.

Data powstania na książce: Jerozolima-Tel Awiw 1950-1952.

9. Myśli nieuczesane. [Aforyzmy]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957, 44 s. Wyd. nast. [poszerzone]: tamże: 1959, 154 s., 1968, 215 s., wyd. 4 1972, 255 s., wyd. 5 1974, wyd. 6 1987; [Kraków:] Bestseller [1991]; Warszawa: Muza 1994; [wyd. 9] Wstęp i oprac.: L. Kośka. Kraków: Universitas 1998, 213 s., tamże 2004.

Zawartość

Myśli nieuczesane; Myśli nieuczesane odczytane z notesów i serwetek.

Myśli nieuczesane nowe. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1964, 131 s. Wyd. nast. tamże 1966.

Następnie włączane do kolejnych wydań „Myśli nieuczesanych”.

Przekłady

W wyborach (niektóre uwzględniają także: Myśli nieuczesane nowe; Myśli nieuczesane odczytane z notesów i serwetek):.

angielski

Unkempt thoughts. [Przeł.] J. Galazka. New York 1962.
More unkempt thoughts. [Przeł.] J. Galazka. New York [1969].

bułgarski

Nevčesani misli. [Przeł.] V. Ivanov. Sofija 1968.

czeski

Neučesané myšlenky. [Przeł.] B. Křemenák. Praha 1962.
Nové neučesané myšlenky. [Przeł.] B. Křemenák. Praha 1967.

duński

Unfriserde tanker. [Przeł.] L. Tønnesen. København 1978.

estoński

Sugemata mötted. [Przeł.:] A. Kurtna, A. Valton. Tallinn 1977.

fiński

Vastakarvaan. [Przeł.:] T. Anhava, V. Repo. Helsinki 1968, wyd. nast. [Finlandia] 1982.

francuski

Pensées échevelées. [Przeł.:] A., Z. Kozimor. Lambersart 1988, wyd. nast.: Montricher 1991, Paris 1993.
Nouvelles pensées échevelées. [Przeł.:] A., Z. Kozimor. Montricher, Paris 1993.

hiszpański

Pensamientos descabellados. [Przeł.:] R. Alcalde, A.K. de Colángelo, R. Juarroz. Buenos Aires 1977.
Pensamientos desmelenados. [Przeł.] F. Śmieja. México 1985.

niderlandzki

Ongekamde gedachten. [Przeł. z niemieckiego i angielskiego] M. Colleran. Amsterdam 1965.
Het grote boek ongekamde gedachten. [Przeł.:] M. Mooij, M. Colleran. Amsterdam, Meulenhoff [1974].

niemiecki

Unfrisierte Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. München 1959, wyd. nast. tamże: 1960, wyd. 5 1963, wyd. 8 1965, wyd. 11 1968, wyd. 12 1970, wyd. 13 1977, wyd. 14 1980.
Neue unfrisierte Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. München 1964, wyd. nast. tamże: wyd. 7 1968, wyd. 8 1970.
Letzte unfrisierte Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. München [1968], wyd. nast. tamże: wyd. 2 1968, wyd. 4 1970, wyd. 5 1972, wyd. 7 1975, wyd. 8 1980.
Spätlese unfrisierter Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. [München] 1976.
Unfrisierte Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. [Wybór:] J. Janke. Berlin 1978.
Alle unfrisierten Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. München, Wien 1982, wyd. nast. tamże: 1984, wyd. 4 1988, wyd. 7 [1994].

rosyjski

Nepričesannye mysli. [Przeł.] V. Rossel. Moskva 1978, wyd. nast. Moskva 1991.

rumuński

Gînduri nepieptănate. [Przeł.] N. Mareş. [Iaşi] 1971.

serbsko-chorwacki

Neočešljane misli. [Przeł.] U. Glovacki. Kruševac 1966.
Neočešljane misli. [Przeł.] P. Vujičić. Beograd 1983.

słowacki

Neučesané myšlienky. [Przeł.] V. Mihálik. Bratislava 1986.

szwedzki

Ofriserade tankar. [Przeł.] A. Weiss. Stockholm 1966.

turecki

Hayir! Aforizmalar. [Przeł. z niemieckiego:] M. Aşçi, S. Eroğlu. Istanbul 1990.

włoski

Pensieri proibiti. [Przeł.] R. Landau. Milano 1965.

Myśli nieuczesane. Odczytane z notesów i serwetek po trzydziestu latach. Przygotowanie: L. Kośka. [Warszawa:] Noir sur Blanc [1996], 278 s.

Myśli nieuczesane wszystkie. Red. i posłowie: L. Kośka. Warszawa: Noir sur Blanc 2006, 702 s.

Zawartość

Zawiera teksty z wydań poprzednich oraz usunięte przez cenzurę w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Przekłady

Niektóre uwzględniają także: Myśli nieuczesane nowe; Myśli nieuczesane odczytane z notesów i serwetek.

albański

Mendime të pakrehura. [Przeł.] M. Saneja. Prishtinë 2001.

bułgarski

Nevčesani misli. [Przeł.] G. As'ov. Sofija 1993.

chorwacki

Nepočesljane misli. [Przeł.] B. Kryżan-Stanojević. Koprivnica 2002.
Nepočesljane misli 2. [Przeł.] B. Kryżan-Stanojević. Koprivnica 2006.

francuski

Nouvelles pensées échevelées. [Przeł.:] A., Z. Kozimor. Paris 2000.

hiszpański

Pensamientos despeinados. [Przeł.:] E. Quintana, A. Luzny. Barcelona 1997.

łotewski

Nesakemmetas domas. [Przeł.] K. Skujenieks. Rīgā 2004.

niemiecki

Allerletzte unfrisierte Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. München, Wien 1996.
Unfrisierte Gedanken; Neue unfrisierten Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. Frankfurt am Main, Wien 2000.
Liebet eure Feinde, vielleicht schadet das ihrem Ruf. Unfrisierten Gedanken zur Macht. [Wybór:] H. Geissler. Zürich 2001.
Nicht schlecht. Kluge Fragen. [St. Georgen an der Gusen] 2001.
Alle unfrisierte Gedanken. [Przeł.] K. Dedecius. Wyd. nast. München 2002.

rosyjski

Mysli nepričesannye. [Przeł.] E. Nadeina. Moskva 1996.
Nepričesannye mysli. [Przeł.] L. Cyvjan. Moskva, Sankt-Peterburg 2000, tamże 2001.
Nepričesannye mysli. [Przeł.] M. Malkov. Sankt-Peterburg 2000.
Nepričesannye mysli. [Przeł.] A. Petrovaja. Moskva 2003.
Nepriličnyje mysli. [Przeł.] M. Nikitenko. Moskva 2005, wyd. nast. tamże 2007,.

ukraiński

Novi nezačisani dumki. [Wybór, przeł. i przedmowa:] I. Kostecki. München 1965, wyd. nast. tamże 1989.

włoski

Pensieri spettinati. [Red.] P. Marchesani. [Przeł.:] R. Landau, P. Marchesani. Milano 1984. Wyd. nast. tamże: [wyd. 2] 1992, [wyd. 3] Milano 1998, [wyd. 4] tamże 2001.
Altri pensieri spettinati. Aforismi in margine a tovaglioli di carta. [Red.] P. Marchesani. Milano [1999].

10. Małe mity. Powst. ok. 1958-1961. Druk częściowy: „Przegląd Kulturalny” 1958 nr 51/52, 1959 nr 1; „Szpilki” 1960 nr 35, 38, 44, 51/52, 1961 nr 8, 1966 nr 21, 1967 nr 20; „Nowa Kultura” 1961 nr 14/15; „Polityka” 1969 nr 51/52.

Przekłady

serbsko-chorwacki

Mali mitovi. [Przeł.] D. Sudarski-Red. Novi Sad: Književna Zajednica Novi Sad 1986, 60 s.

11. Kpię i pytam o drogę. [Wiersze]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1959, 79 s.

12. Z tysiąca i jednej fraszki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry1959, 135 s.

Tu także przekłady z języka niemieckiego.

13. Do Abla i Kaina. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 90 s.

14. List gończy. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 98 s.

15. Poema gotowe do skoku. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, 58 s.

16. Wiersze wybrane czyta autor. Muza NO 273 [1965]. Płyta gramofonowa.

17. Fraszkobranie. [Fraszki]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry1966, 95 s.

18. Wybór wierszy. Wybór: K. Milewska. Przedmowa: J. Śpiewak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 234 s.

Zawartość

Zawiera wybór wierszy z tomów poz. , , , , , , , , , , .

19. Poezje wybrane. Wybór i wstęp: A. Gronczewski. Nota biograficzna: J. Bandrowska-Wróblewska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1973, 168 s.

Zawartość

Zawiera wybór wierszy z tomów poz. , , , , , , , oraz aforyzmów z poz. .

20. Utwory wybrane. Wstęp i wybór: J. Łukasiewicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977.

[T.] 1. Liryka, 402 s.

Zawartość

Zawiera w całości wiersze z tomów poz. , , , wybór wierszy z tomów poz. , , , , , , .

[T.] 2. Aforyzmy, fraszki, 352 s.

Zawartość

Myśli nieuczesane [poz. ]; Riposty. Wybór aforyzmów z „Dialogu” (lata 1957-1968); Z tysiąca i jednej fraszki [poz. ]; Fraszkobranie [poz. ].

21. Widziałem szkic do Nicości. Wiersze, fraszki, aforyzmy, prozy. Wybór: L. Kośka. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1998, 206 s.

22. Myśli nieuczesane; Nepričesannye myśli. [Przekł., przedmowa i wybór:] A. Bazilevskij. Moskva: Ripol Klassik; Vahazar 2003, 316 s.

Tekst w języku polskim i rosyjskim.

Wybory utworów literackich w przekładach

czeski

Tisíc a jedna fraška aneb učebnice rýmobraní a sešity nerozčesaných myšlenek. [Przeł.] L. Štĕpán. Praha 1984.

niemiecki

Über Brücken schreitend. [Przeł.] H. Lahr. Wien 1950.
Das grosse Buch der unfrisierten Gedanken. Aphorismen, Epigramme, Gedichte und Prosa. [Przeł.] K. Dedecius. München [1971], wyd. nast. [Zürich 1976].
Steckbriefe. Epigramme; Prosa; Gedichte. [Przeł.] K. Dedecius. München, Wien 1986.
Das grosse Stanisław-Jerzy-Lec-Buch. Aphorismen, Epigramme, Gedichte und Prosa. [Przeł.] K. Dedecius. [München 1990].
Sämtliche unfrisierte Gedanken. Dazu Prosa und Gedichte. [Przeł.] K. Dedecius. Zürich [1999], wyd. nast. tamże [2001].

rosyjski

Izbrannye sočinenija: Nabrosok nebytija, Nepričesannye myśli. [Przekł., przedmowa i wybór:] A. Bazilevskij. Moskva 2000.

rumuński

Aforisme, versuri, epigrame. [Przeł.] N. Mareş. Iaşi 1980.
Ginduri nepieptante. [Przeł.] N. Mareş. Bucureşti 1991.

słowacki

Zletel mikroskopïcký anjelik. Výber z poézie, epigramov a aforizmov. [Przeł.] V. Mihálik. Bratislava 1964.

włoski

Pensieri spettinati. [Przeł.:] R. Landau, P. Marchesani. Milano 1984, wyd. nowe Milano 1992.

Przekłady

1. B. Brecht: Matka Courage i jej dzieci. Kronika z wojny trzydziestoletniej. W: B. Brecht: Trzy dramaty. Matka Courage i jej dzieci; Pan Puntila i jego sługa Matti; Kaukaskie koło kredowe. [Przeł.:] S. Lec, Z. Krawczykowski, W. Lewik. Warszawa 1953 s. 25-145. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ziemi Mazowieckiej 1959. Przedruk w: B. Brecht: Dramaty. T. 2. Warszawa 1962; B. Brecht: Dramaty. Wrocław, Kraków 1976. Biblioteka Narodowa II, 184. Wyd. oddzielnie: Kraków: Wydawnictwo Literackie 1965, 188 s. Wyd. nast.: wyd. 2 ze wstępem i aneksem B. Płaczkowskiej Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, tamże: wyd. 3 1968, wyd. 4 1973, wyd. 5 1973, wyd. 6 1977; [wyd. 7 oddzielnie] Warszawa: Czuły Barbarzyńca 2006.
2. F. Schiller: Wallenstein. Przekł. powst. przed 1966.
Informacje o przekładzie: P. Grzegorczyk. „Rocznik Literacki 1966” wyd. 1968.

Omówienia i recenzje [1]

Ankieta dla IBL PAN 1957.

Wywiady

Ostrożnie! Słowo stworzyło świat. Rozm. K. Nastulanka. Polityka 1961 nr 52, przedruk w: K. Nastulanka: Sami o sobie. Warszawa 1975; przekł. niemiecki: Przeł. C. von Prentz. „Deutsch-Polnische Hefte”, Düsseldorf 1962 nr 12.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Rocznik Literacki 1966 wyd. 1968 (P. Grzegorczyk), przedruk w: P. Grzegorczyk: Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967. Cz. 2. Warszawa 1986.
Polski słownik biograficzny. T. 16. Cz. 4. Wrocław 1971 (F. Lichodziejewska).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (R. Matuszewski).

Ogólne

Książki

K. Dedecius: Letztes Geleit, für Stanisław Jerzy Lec. München: C. Hanser 1966, 31 s.
Myślę, że jestem... O Stanisławie Jerzym Lecu. Oprac.: W. Leopold. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 420 s. [zawiera przedruk szkiców o S.J. Lecu zaznaczonych gwiazdką *, nadto szkice: J. Pieszczachowicz: „Zez demiurgiczny”, przedruk w tegoż: Pegaz na rozdrożu. Łódź 1991; A.K. Waśkiewicz: Antynomie racjonalizmu. (O twórczości lirycznej Jerzego Stanisława Leca [!]); A. Kijowski: Pamięci Stanisława Jerzego Leca; M. Komar: Lec: Guliwer milczący, — oraz wspomnienia pisarzy i wydawców: G. Alef-Bolkowiak, A. Berman, T. Felgentreff, J. Gałązka, A. Kamieńska, J. Koprowski, I.J. Kostecki, W. Kraus, A. Kuśniewicz, L. Lewin, S. Łastik, A. Nowicki, S. Pollak, J. Śpiewak, O.J. Tauschinski, J. Twardowski, W. Woroszylski].
M. Nowakowski: Lexical expectations. Lexical operations in „Myśli nieuczesane”. (Unkempt thoughts). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 1986, 41 s.
K. Dedecius: Stanisław Jerzy Lec — Polak, Żyd, Europejczyk. [Przeł. na polski] A. Kopacki, [przeł. na angielski] M. Jacobs. Kraków: Fundacja Judaica; Centrum Kultury Żydowskiej 2004, 63 s. [tekst w języku polskim i angielskim].
M. Kuźniak: Combing „Unkempt thoughts. The aphorism: a cognitive-axiological study of „Myśli nieuczesane” by St.J. Lec. Wrocław: Atut 2005, 139 s.

Artykuły

S. Treugutt: Stanisław Jerzy Lec. „Tygodnik Kulturalny1963 nr 50.
S. Grochowiak: *Z czułości nieustępliwy. Kultura 1966 nr 22.
L. Kołakowski; A. Ważyk. Dialog 1966 nr 7.
J. Kwiatkowski: *W imieniu Abla. Życie Literackie 1966 nr 27.
J. Łukasiewicz: *Poema przeciw rozpaczy. Tygodnik Powszechny 1966 nr 24.
J. Śpiewak: *Próba portretu. Poezja 1966 nr 8.
A. Czerniawski. „Kultura”, Paryż 1967 nr 1/2, przedruk w: Antologia polskiej krytyki literackiej na emigracji 1945-1985. Lublin 1992.
J. Przyboś: *„Myśli” Leca. Życie Warszawy 1968 nr 234.
J. Wyka: *Tropiciel falsyfikatów wolności. Teatr Ludowy 1968 nr 10.
M. Wyka: Jak używać sumienia, czyli o twórczości Stanisława Jerzego Leca. Życie Literackie 1969 nr 12.
J. Śpiewak: Lec. W tegoż: Pracowite zdziwienia. Warszawa 1971.
M. Sprusiński: *Stanisław Jerzy Lec — liryk. Odra 1972 nr 10, przedruk pt. Listy gończe w tegoż: Imiona naszego czasu. Kraków 1974.
L. Szaruga: *Stanisław Jerzy Lec — mozaika dynamiczna. Literatura 1972 nr 3.
F. Istner: Czapką błazeńską nie można się kłaniać. (Rzecz o Stanisławie Jerzym Lecu). „Kultura”, Paryż 1974 nr 12.
A. Kamieńska: Narodziny z tęsknoty. (Stanisław Jerzy Lec: W Jerozolimie). W tejże: Od Leśmiana. Warszawa 1974.
M. Sprusiński: Anno homini itd. Stanisław Jerzy Lec. „Literatura1974 nr 36.
A. Fiut: Stanisław Jerzy Lec. Nie wesół jestem, nie smutny. Literatura 1975 nr 26.
P. Krupka: Die polnische Aphorismus. Die „unfrisierten Gedanken” von Stanisław Jerzy Lec und ihr Platz in polnischen Aphoristik. München: Sagner 1976, 197 s.; przekł. polski fragmentu: „Wolności nie można symulować”. (Analiza „Myli nieuczesanych” Stanisława Jerzego Leca). Tłumaczenie: A. Matysiak. „Przegląd Humanistyczny” 1979 nr 9.
S. Bąba: Frazeologia jako tworzywo dowcipu językowego fraszek i aforyzmów Stanisława Jerzego Leca. Przegląd Humanistyczny 1979 nr 9.
A. Gronczewski: W stronę aforyzmu. W tegoż: Inicjały i testamenty. Warszawa 1984.
J. Puzynina: O magii językowej Stanisława Jerzego Leca. Prace Filologiczne 1985.
S. Barańczak: Karl Dedecius als Übersetzer der Aphorismen von Stanisław Jerzy Lec. [Przeł.] F. Griese. W: Suche die Meinung. Karl Dedecius dem Übersetzer und Mittler zum 65. Geburstag. Wiesbaden 1986, wersja polska: O tłumaczeniu aforyzmów Leca przez Karla Dedeciusa. W tegoż: Ocalone w tłumaczeniu. Wyd. 2. Poznań 1994.
G. Wójcik: Leca „Ogród występków. Miesięcznik Literacki 1986 nr 10/11.
K. Dedecius: Ein kleines De-Lec-Tarium. (Zur Rezeption der „Unfrisierte Gedanken” von Stanisław Jerzy Lec). W: Die Rezeption der polnischen Literatur in deutschsprachigen Raum und die der deutschsprachigen in Polen 1945-1985. Darmstadt 1988.
K. Dedecius: Stanisław Jerzy Lec oder Das unfrisierte Denken. W tegoż: Von Polens Poeten. Frankfurt am Main 1988.
S. Barańczak: Karl Dedecius jako tłumacz aforyzmów Stanisława Jerzego Leca. Więź 1989 nr 3.
L. Kośka: Jak myśli się rodzą? O aforyzmach Stanisława Jerzego Leca. Ruch Literacki 1993 nr 1/2.
K.A. Kuczyński: Wiedeńskie lata Stanisława Jerzego Leca. Ruch Literacki 1993 nr 1/2.
A. Czerniawski: Aforyzm i metafora czy prawda. W tegoż: Muza i sowa. Wrocław 1994.
U. Kozioł: Jedynaste: zwięzłość. Nowe Książki 1996 nr 8.
M. Głowiński: Aforyzmy, fraszki, liryki. W tegoż: Intertekstualność, groteska, parabola. Kraków 2000.
L. Stepän: Humor w epigramatyce i aforystyce Stanisława Jerzego Leca. Stylistyka 2001 [t.] 10.
M. Reich-Ranicki: Stanisław Jerzy Lec. Unfrisierte Gedanken. Ein Meister mit der Narrenkappe. W tegoż: Erst leben, dann spielen. Göttingen 2002.
F. Śmieja: Hece. Stanisław Jerzy Lec. W tegoż: Zbliżenia i kontakty. Katowice 2003.
P. Czerwiński: Myśli nieuczesane” Stanisława Jerzego Leca a ich przekład Floriana Śmiei pt.Pensamientos despeinados. W: Parabole pamięci. Toruń 2004.
V. Britanišskij: O tvorčestve S.E. Leca. W tegoż: Reč Pospolitaja poetov. Sankt-Peterburg 2005.
T. Nyczek: Galaktyka Leca. W tegoż: Lektury obowiązkowe. Kraków 2005.
M. Mrugalski: Gry żałoby Stanisława Jerzego Leca. W: Pisarze polsko-żydowscy XX wieku. Warszawa 2006.
W. Wójcik: Wiosna Niepodległości: Lec. W tegoż: Zagłębiowskie impresje. Katowice 2006.

Zoo

A. Degal. „Lewar1935 nr 13.
J. Śpiewak: Poeta walczący. Lewy Tor 1936 nr 9/10.

Satyry patetyczne

A. Degal. „Lewar1936 nr 3.
J. Putrament. „Poprostu1936 nr 14.

Notatnik polowy

S. Pollak. „Kuźnica1946 nr 17.
H. Vogler: Notatnik polowy poety. Odrodzenie 1946 nr 48.

Spacer cynika

W.L. Brudziński: W obronie satyry. Kuźnica 1946 nr 43.

Życie jest fraszką

J. Huszcza: Fraszki Stanisława Jerzego Leca. Nowiny Literackie 1948.
J. Śpiewak: Fraszki i satyry Stanisława Jerzego Leca. Kuźnica 1949 nr 1.

Nowe wiersze

A. Braun. „Nowa Kultura1950 nr 19.
A. Kamieńska. „Twórczość1950 nr 6.

Rękopis jerozolimski

J. Kwiatkowski: Tradycje. Życie Literackie 1956 nr 18.

Myśli nieuczesane

M. Głowiński: *Aforyzmy, fraszki, liryki. Twórczość 1959 nr 11 [dot. też: Kpię i pytam o drogę].
J.J. Lipski: Książę aforystów. Twórczość 1961 nr 5, przedruk w tegoż: Szkice o poezji. Paryż 1987.
S. Łastik: Próba uczesania „Myśli nieuczesanych. Współczesność 1961 nr 16.
G. Herling[-Grudziński]. „Tempo Presente”, Rzym 1965 nr 4.
M. Pankowski: Stanisława Jerzego Leca czapka frygijska. „Oficyna Poetów i Malarzy”, Londyn 1970 nr 1.
K. Dedecius: *Lec: temat, forma źródło. Z krótkim prologiem i epilogiem (pierwszego spotkania i ostatniego spaceru). Pamiętnik Literacki 1973 z. 2.
A.K. Waśkiewicz: Poemat katastrofisty. Twórczość 1973 nr 8.
H. Zaworska: *Lec — mędrzec. W tejże: Spotkania. Warszawa 1973.
L. Szaruga: Aforyzm neologiczny. Dekada Literacka 1996 nr 11/12 [dot. Myśli nieuczesane. Odczytane z notesów i serwetek po trzydziestu latach].

Kpię i pytam o drogę

M. Głowiński: *Aforyzmy, fraszki, liryki. Twórczość 1959 nr 11 [dot. też: Myśli nieuczesane].

Do Abla i Kaina

J.J. Lipski: Podtekst liryczny. Twórczość 1962 nr 2, przedruk w tegoż: Szkice o poezji. Paryż 1987.
Z. Pędziński: Potomkom Kaina i Abla — do sztambucha. Więź 1962 nr 11/12.

Poema gotowe do skoku

J. Lau. „Życie Literackie1965 nr 8.
J.J. Lipski: *Nowa perspektywa poety i moralisty. Twórczość 1966 nr 1, przedruk w tegoż: Szkice o poezji. Paryż 1987.

Utwory wybrane

P. Śpiewak: Mądrość i śmiech. Twórczość 1978 nr 11.
A. Zieniewicz: Wiersze przeciw zwątpieniu. Literatura 1978 nr 15.

Widziałem szkic do Nicości

J. Łukasiewicz: Lec na nowo zredagowany. Tygodnik Powszechny 1998 nr 30.
M. Szpakowska: Kontekstem słowa jest świat. Twórczość 1998 nr 11.
[1] Artykuły oznaczone gwiazdką * przedr. w: Myślę, że jestem ... Kr. 1974.