BIO

Born on 8 August 1910 in Wilno (Vilnius); son of the postal worker and carpenter Saturnin Maśliński and Stefania, née Kosińska. He attended the K. Chodkiewicz Grammar School in Lida, where he edited the school newspaper. From 1928 he studied medicine for three years at the Stefan Batory University (USB) in Vilnius, before moving the Faculty of Fine Arts at the same university, specializing in drawing. He also attended lectures in philosophy and literary history. He was a member of the Academic Sports Association (Akademicki Związek Sportowy), where he was involved in the boxing and skiing sections. He was also active in the student mutual aid association Fraternal Aid (Bratnia Pomoc), working at a canteen. He had other jobs, too, as he found himself in difficult material circumstances. He was involved in scholarly associations Sekcja Twórczości Oryginalnej (STO) Koła Polonistów Słuchaczy USB (the Section for Original Works of the Circle of Polish Philology Students at USB), which was open to Polish philology students at USB, and Akademicki Klub Włóczęgów (the Academic Wanderers' Club, where he was known as Anielka). He made his debut in 1930 with the poem Na wyraj (To Vyraj), which appeared in the periodical "Tęcza" (no. 25). The following year he joined the literary group Żagary and started publishing in its periodicals: "Żagary" (1931/32; a monthly supplement of the daily "Słowo"), "Piony" (1932; a supplement of the newspaper "Kurier Wileński") and in the independent journal "Żagary" (1933/34; where he was also a member of the editorial committee). In his literary criticism and writings on literary theory, he explored the Avantgarde as a literary movement. In 1933, he co-created the 11th Wilno Szopka Akademicka (Academic Nativity) and designed the cover for the resulting volume. He was involved in the Wilno Środy Literackie (Literary Wednesdays), reporting on the events for "Kurier Wileński". In 1934, he founded the same newspaper's Sunday supplement "Kolumna Literacka" (Literary Column), which he edited until 1938. Most probably he published in it using the pen-name Ariel Pirmas. He contributed articles and theatre reviews ti the main edition of "Kurier Wileński". He also published articles in "Środy Literackie" (1934-35). He lectured on Mieczysław Szpakiewicz's Theatre Studies programme at the municipal Miejskie Theatres in Wilno, where he was also literary director for a year. He was also a columnist for Polish Radio in Wilno. In 1938/39, he edited the journal "Comoedia", which was published in collaboration with the Na Pohulance Theatre. The periodical focused on art, literature and theatre, with Maśliński publishing articles and translations of French poetry there. He contributed caricatures of writers and actors to the Wilno press. He was a member of the Polish Professional Writers' Union (ZZLP) and the Wilno Journalists' Syndicate (Syndykat Dziennikarzy Wileńskich). He prepared a volume of poetry, Ręce ziemi (The Earth's hands), which never appeared in print. He remained in Vilnius following the outbreak of the Second World War. During the period of the existence of the Republic of Lithuania and the subsequent Soviet occupation, he worked with "Kurier Wileński" (1939-41), publishing numerous theatre reviews, poems and translations (likewise using the pseudonym Ariel Pirmas, which he also used together with A. Rymkiewicz to publish the longer poetic work Moja podróż [My journey] in 1940/41) and with "Prawda Wileńska" (1940-41; including theatre reviews and translations; he also used the by-line J.M.). He also directed plays at the Theatre for Young Audiences (Teatr Młodego Widza). Throughout the German occupation he was involved in underground literary life. In 1943/44, it was most probably Maśliński who published under the name Guy in "Goniec Codzienny", a newspaper approved by the German authorities (source: "Almanach sceny polskiej", 2002/2003, p. 249). Following the German retreat, he was appointed assistant director at the Polish Dramatyczny Theatre in Wilno. Together with the theatre company he left the city in May 1945 for Torun, where the Congress of the Polish Professional Writers' Union (ZZLP) made him responsible for organizing cultural life in the city. He was involved in developing the work of the Ziemia Pomorska Theatre in the city, where he became literary director. He was also a director there in the 1945/47 and 1947/48 seasons. For several months in late 1946 and early 1947 he worked at the theatre inspectorate of the Ministry of Culture and Art in Warsaw. After returning to Torun he served as director of the local branch of the Association of Polish Stage Artists (ZASP). In 1947, he passed the extramural exam in directing at the State Theatre School (PWST) in Lodz. The following season he was literary director, then artistic director and managing director of the Municipal Drama Theatres (Miejskie Teatry Dramatyczne) in Warsaw. Following the dissolution of this institution he was appointed artistic director at the Powszechny Theatre (1949-50). During this period he published poems, theatre reviews, articles and translations of French and Russian literature in periodicals including "Arkona" (1945-47), "Kuźnica" (1947-48) and "Odrodzenie" (1947-49). In 1950, he moved to Krakow, where he lectured at (Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna, PWST), while in 1951 he was also manager and director at the youth theatre Teatr Młodego Widza. Between 1953 and 1955, he directed plays at the Dramatyczny Theatre in Czestochowa. He also taught courses in interpreting poetry at the Irena and Tadeusz Byrski Theatre Studies programme that was based at the Stefan Żeromski Theatre in Kielce. Between 1956 and 1961, he directed plays in several cities around Poland, although by then he had settled permanently in Krakow. Between 1957 and 1990, he collaborated with the weekly "Życie Literackie", writing the regular press review column Przegląd prasy (using the alias M.A. STYKS), which also featured memoirs alongside polemical pieces on literature and theatre. He published literary and theatre reviews in the same periodical alongside translations from French and Russian, as well as caricatures. He also published reviews in 1959-60 in "Gazeta Krakowska". He was a contributor to Polish Radio programmes, discussing literature and theatre. In 2000, he moved to the old people's home for artists, Dom Artysty Seniora in Krakow. He died on 28 October 2002 in Krakow, where is buried at the Rakowicki Cemetery.

Twórczość

1. Awangardysta w teatrze. Wileńskie teatralia Józefa Maślińskiego. Wstęp, wybór i oprac.: M. Kozłowska. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2019, 342 s.

Zawiera antologię recenzji teatralnych J. Maślińskiego z okresu wileńskiego.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Józef Czechowicz – Ballada z tamtej strony. Piony 1932 nr 130.
Panowie, spokojnie! (Zagajenie dyskusji). Żagary 1933 nr 2, przedruk w: Artykuły programowe grupy literackiej „Żagary”. Wrocław 1976.
Atmosfera i mechanika pracy literackiej. Kurier Wileński 1934 nr 274.
Bronią Lwowa polskie dzieci. Kurier Wileński 1934 nr 253.
Hierofanci. (Czechowicz – Gałczyński). Kurier Wileński 1934 nr 130 [podpisany: Jim].
K.I. Gałczyński – poeta zbłąkany w muzyce. Kurier Wileński 1934 nr 45 [podpisany: jim].
Miraż epoki. Kurier Wileński 1934 nr 239.
Awangardzie – słowo o kondotierach. Kurier Wileński 1935 nr 1.
Ewolucje awangardy. Środy Literackie 1935 nr 1.
Funkcjonalizm. Kurier Wileński 1935 nr 260.
Kompedia noworocznych tkliwości. Kurier Wileński 1935 nr 5.
Ma swoje granice. Kurier Wileński 1935 nr 351.
Nagroda wytelefonowana. Kurier Wileński 1935 nr 68.
Pawie pióra” [L. Kruczkowskiego]. Kurier Wileński 1935 nr 178.
Powieść o wegetacji. Zofia Nałkowska – „Granica”. Kurier Wileński 1935 nr 221.
Sklepy cynamonowe” [B. Schulza]. Kurier Wileński 1935 nr 56 [podpisany: jim].
Wzloty zakrystiana. Kurier Wileński 1935 nr 74.
Wyżej. Kurier Wileński 1936 nr 11 [dot.: J. Kurek: Woda wyżej].
Droga na przełaj. Kurier Wileński 1937 nr 280.
Uwodziciel, romantyczny kochanek, zaniedbująca się żona. Kurier Wileński 1937 nr 301.
Wspólny język – warunkiem tradycji artystycznej. Kurier Wileński 1937 nr 321.
O Gombrowiczu – dużo, lecz nie bez kozery. Kurier Wileński 1938 nr 15, 22 [dot.: Ferdydurke].
Powieści. Kurier Wileński 1938 nr 208.
Recenzent – do wynajęcia. Kurier Wileński 1938 nr z 9/10 VII.
Recepty na poezję. Kurier Wileński 1938 nr 57.
Dwa oblicza awangardy. Comoedia 1939 nr 2.
Jerzy Andrzejewski i Józef Czechowicz. Comoedia 1939 nr 2 [podpisany: J.M.].
Treścioform na zakręcie. Ateneum 1939 nr 2.
Przedmowa do: T. Bujnicki: Wybór wierszy. [Warszawa] 1950.
Irzykowski po latach. „Życie Literackie1957 nr 37, przedruk w: Klerk heroiczny. Kraków 1976.
Pieśń o ziemi naszej. Życie Literackie 1957 nr 44.
Szekspir, nareszcie Szekspir!Życie Literackie1957 nr 44.
A jednak [S.] Obrazcow. Życie Literackie 1958 nr 13.
Wszędzie psi boso chodzą, czyli ambulatorium prof. Dygata. Życie Literackie 1958 nr 33 [dot.: Podróż].
Kustosz Jerzy Grotowski. Życie Literackie 1963 nr 23.
O tzw. działaniach fizycznych w sztuce. Proscenium 1963 nr 3.
Osiągnięcia i niepokoje. Życie Literackie 1963 nr nr 50.
Tlen szkoły, tlen teatru. Życie Literackie 1963 nr 9.
Kołtun? Co to za okaz?” „Moralność pani Dulskiej” [G. Zapolskiej]. W: Lektury obowiązkowe. Wrocław 1973.
[Teksty w:] A. Pirmas: Pisma zebrane. Oprac. T. Bujnicki. Kraków 2013 [tu teksty autorów posługujących się pseudonimem A. Pirmas, w tym teksty i karykatury J.Maślińskiego].

Przekłady

1. I. Sztok: Gastello. Sztuka w 3 aktach. Tłum.: J.Maśliński, Cz. Szpakowicz. Wystawienie: Reżyseria: Cz. Szpakowicz. Warszawa, Teatr Powszechny 1950. Wyd. inscenizacji i tłumaczenie: Cz. Szpakowicz. Tekst poetycki tłumaczenie: J.Maśliński. Muzyka: Z. Turski. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 112 s. Polska Biblioteczka Świetlicowa, 60. Centralna Rada Związków Zawodowych.
2. J. German: Doktor Kałużny (Syn ludu). [Utwór dramatyczny]. Przeł. J. Maśliński. Wystawienie: Opieka reżyserska: J. Maśliński. Reżyseria: zespół teatru. Kraków, Teatr Młodego Widza 1951.
3. A. Ostrowski: Gorące serca. Komedia w 5 aktach. Przeł.: S. Hebanowski, I. Maślińska, J.Maśliński. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1952.
Inf. o współautorze przekładu i maszynopisie w Bibliotece im. Raczyńskich w Poznaniu w: Dramat obcy w Polsce 1765-1965. [T. 2]. Kraków 2004.
4. L. Leonow: Wilk. [Utwór dramatyczny]. Przekład powstał przed 1965.
Inf. o autorze przekładu i maszynopisie w Teatrze Powszechnym w Warszawie w: Dramat obcy w Polsce 1765-1965. [T. 2]. Kraków 2004.

Omówienia i recenzje

Informacje J. Timoszewicza 2011.

Autor o sobie

Ambiwalencje Miłosza. Poezja 1981 nr 5/6 [wspomnienie dot. uczestnictwa J.Maślińskiego w wileńskim życiu literackim w okresie międzywojnia].

Wywiady

Na drugim biegunie awangardy. Z Józefem Maślińskim o życiu literackim międzywojennego Wilna rozm. K. Kwaśniak. [Cz. 1]-3. Suplement 1998 nr 9-11.

Ogólne

Książki

I. PIETRZAK: Modele teatru. Krytyka teatralna Józefa Maślińskiego (Styksa). Antologia. Praca napisana pod kierunkiem dr J. Ciechowicza. [Praca magisterska]. Uniwersytet Gdański 1990, 470 s. [maszynopis dostępny na Uniwersytecie Gdańskim i w Bibliotece Instytutu Badań Literackich PAN; zawiera wstęp pt. Krytyk konsekwentny, antologię tekstów teatralnych z lata 1945-1980, aneks bibliograficzny za lata 1945-1980 ].

Artykuły

T. BUJNICKI: Żagaryści „drugiej linii. (Maśliński, Putrament, Mikułko, Huszcza). W tegoż: Szkice wileńskie. Kraków 2002, przedr. w: Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940. Studia. Kraków 2003.
T. KŁAK: Czasopisma awangardy. Cz. 2. 1931-1939. Wrocław 1979, passim.
Z. GREŃ: Józef, czyli realizm. Życie Literackie 1980 nr 38.
W. MACIĄG: Życzenia Józefa Maślińskiego. Życie Literackie 1980 nr 34.
J. PUTRAMENT: Anielka. Literatura 1980 nr 33 [felieton wspomnieniowy], nawiązanie: P. NOWAK. „Życie Literackie” 1980 nr 38.
W. RUDZIŃSKI: Wileńska szopka akademicka 1933. W: Wilno i Kresy Północno-Wschodnie. Materiały II Miedzynarodowej Konferencji w Białymstoku 14-17 IX 1994 r. w czterech tomach. T. 2. Białystok 1996.
J. CIECHOWICZ: Na przykład „Comoedia” Józefa Maślińskiego. W: Wilno teatralne. Warszawa 1998.
M. CZUCHNOWSKI: Rozliczanie poety. Nikt nie wymagał postaw heroicznych, wystarczyło milczeć… Dziennik Polski 2000 nr z 22 VII.
J.S. OSSOWSKI: Józef Maśliński. Gazeta Wyborcza 2002 nr 258 dod.Kraków”.
T. BUJNICKI: O Maślińskim i Żagarach. Zdanie 2003 nr 1/2.
M. KOZŁOWSKA: O „polifonię głosów zbiorowych”. Wileńska krytyka teatralna 1906-1940. Szczecin 2003, passim.
J.S. OSSOWSKI: Żagarysta – Józef Maśliński. W: Od strony kresów. Cz. 3. Kraków 2005.
B. SYKULSKA: Józef Maśliński jako teoretyk i krytyk awangardy. Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria 2005 [nr] 5.
T. KŁAK: Awangardzista in partibus infidelium. Kilka rysów do portretu Józefa Maślińskiego. W: Wobec romantyzmu. Lublin 2006.
J. OSSOWSKI: Kilka nowych rysów do portretu Józefa Maślińskiego. W: Od poetyki do hermeneutyki literaturoznawczej. Kraków 2008.
J. OSSOWSKI: Awangardowe wiersze Józefa Maślińskiego. W: Tradycje literatury polskiej XX wieku. Rzeszów 2010.