BIO

Urodzona 9 maja 1937 w Krakowie; córka Ignacego Fika, krytyka literackiego, publicysty, nauczyciela, i Heleny Moskwianki, pisarki, nauczycielki. Uczęszczała do Gimnazjum im. J. Jotejki w Krakowie. Po zdaniu matury w 1954 rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (UW); w 1958 uzyskała magisterium na tej uczelni. W latach 1958-62 studiowała na UW historię sztuki. W 1959-61 pracowała w Departamencie Wydawnictw Ministerstwa Kultury i Sztuki. Debiutowała w 1961 recenzją powieści Clana Macinnesa pt. Zupełnie początkujący, wydrukowaną w „Nowych Książkach” (nr 23); z pismem tym współpracowała jako krytyk do 1968. Od 1963 była doktorantką w Instytucie Badań Literackich (IBL) Polskiej Akademii Nauk (PAN); stopień doktora otrzymała w 1967 na podstawie pracy Tak zwane dramaty mistyczne Słowackiego na scenach polskich na tle tradycji teatralnej, której promotorem był profesor Stefan Żółkiewski. W 1964 wyszła za mąż za Bogdana Augustyniaka, reżysera teatralnego. W 1967 (od kwietnia do grudnia) była sekretarzem literackim Teatru Narodowego w Warszawie, a w sezonie 1967/68 sekretarzem literackim Teatru Narodowego w Warszawie. W 1967-71 pracowała w redakcji teatraliów Państwowego Instytutu Wydawniczego. W tym okresie zaczęła również uprawiać krytykę teatralną, drukując recenzje i artykuły w „Tygodniku Kulturalnym” (1967-71), „Teatrze” (1968-72; tu także kierownik działu), „Le Théâtre en Pologne” (1970-81), „Twórczości” (1970-81), „Kulturze” (1973-74; tu również kierownik działu teatru), „Polityce” (1974-79). W 1972-74 pełniła funkcję kierownika literackiego w Teatrze im. L. Kruczkowskiego w Zielonej Górze. Od 1974 prowadziła wykłady z zakresu wiedzy o teatrze: w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1974/75-1975/76, 1984/85-1987/88), w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej (PWST) w Krakowie (1975/76), w PWST w Warszawie (1976/77-1983/84 i od 1987; w 1981/82-1983/84 dziekan Wydziału Wiedzy o Teatrze). Od 1975 była członkiem Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). Szkice i artykuły na temat współczesnego teatru polskiego zamieszczała po 1981 w czasopismach wydawanych poza cenzurą: „Głos” (1982; pod pseudonimem Fryderyk Bez), „Nowy Zapis” (1983-84 członek redakcji), „Kultura Niezależna” (1983-90 członek redakcji; pseudonim Joanna Lerska), a także w „Twórczości” (w 1984-86 prowadziła stałe działy: Na widnokręgu oraz Noty. W latach osiemdziesiątych była członkiem zarządu Fundacji Kultury Niezależnej. Habilitowała się w 1986 w IBL PAN na podstawie pracy Trzydzieści pięć sezonów. Teatry dramatyczne w Polsce w latach 1944-1980. W 1987 podjęła pracę w Instytucie Sztuki PAN jako kierownik Pracowni Teatru Współczesnego, od 1990 nadto Zakładu Współczesnej Kultury Artystycznej, a po jego likwidacji w 1992, Pracowni Teatru. W 1989 została członkiem Polskiego PEN Clubu, a także Komitetu Założycielskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP), a następnie członkiem SPP. Od 1990 uczestniczyła w pracach Olimpiady Literatury i Języka Polskiego, a w 1992 weszła w skład jej Komitetu Głównego. Publikowała w tym okresie szkice na temat teatru m.in. w „Dialogu” (od 1989) i „Tygodniku Literackim” (1990), a artykuły publicystyczne na łamach „Gazety Wyborczej” (1990-91), „Pulsu” (1991-93), „Tygodnika Powszechnego” (1994-95); od 1993 w „Kwartalniku Filmowym” prowadziła rubrykę Z archiwów GUKPPiW [Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Wydawnictw]. W 1991 została profesorem nadzwyczajnym w PWST, a w 1994 otrzymała tytuł profesora nauk humanistycznych. W 1992-94 była członkiem Rady Nauki przy Prezydencie Rzeczpospolitej Polskiej Lechu Wałęsie. Od 1988 zmagała się z ciężką chorobą. Zmarła 11 grudnia 1995 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

1. Informator repertuarowy. Dla teatru amatorskiego. Wstęp i red.: T. Żeromski. Noty: M. Fik, M. Stępniówna. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1960, 67 s.

2. Broszkiewicz. [Szkic]. Oprac. M. Fik. Warszawa: Agencja Autorska 1971, 60 s.

3. Reżyser ma pomysły.... [Wybór recenzji teatralnych]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 286 s.

Dot. spektakli w teatrach polskich z lat 1968-1974.

4. Sezony teatralne. Szkice. Warszawa: Czytelnik 1977, 274 s.

Zawartość

Szkice drukowane w 1971-1976 w „Twórczości”: Od autorki. – Teatr przeciw dramatowi czyli walka o pozory; Gdzie pisać dramat; Czy istnieje teatr literacki?; Różewicz a teatr; Widzowie: ludzie czy butaforia?; Teatr bez literatury?; Legenda Schillera czy legenda legendy?; Romantyzm stale żywy? (Repertuar romantyczny w teatrze XX-lecia); Przymiotnik „narodowy” [Teatr Narodowy w Warszawie]; O zadowoleniu z siebie czyli próba diagnozy [o „Memoriale o stanie współczesnej dramaturgii polskiej”]; Na przykład Bryll. (Na marginesie „Rzeczy listopadowej”); Mrożek zmieniony; Co to znaczy współczesny. (Z okazji Teatru Narodów w czerwcu 1975 roku w Warszawie); Swinarski czyli teatr; Za co kochamy Przybyszewską; Co to znaczy „Mrożek”; Mały przyczynek do dużych dyskusji [dot. współczesnego dramatu polskiego]; O przywracaniu wielkości [dot. Teatru Narodowego w Warszawie pod dyrekcją A. Hanuszkiewicza]; Kto robi teatr; Reżyser obiektywny? [J. Jarocki]; Aktor [dot. S. Jaracza]; Rzemieślnik [dot. K. Dejmka]; O ograniczeniach „wierności sobie” [dot. E. Axera]; Klasyka już niewspółczesna.

5. Trzydzieści pięć sezonów. Teatry dramatyczne w Polsce w latach 1944-1979. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1981, 524, [64] s.

Zawartość

Od autorki: Organizacja życia teatralnego; W poszukiwaniu daty granicznej; Teatr Polski Ludowej. Rozwój, struktura, instytucje współorganizujące; Szkolnictwo; Teatrologia; Czasopisma. Krytyka teatralna; Profile teatrów; Repertuar; Dramaturgia polska; Klasyka; Dramaturgia współczesna; Klasyka obca; Współczesność; Inscenizacja; Scenografia; Aktorzy; Teatr Osobny.

6. Przeciw, czyli za. [Szkice i recenzje teatralne]. Warszawa: Czytelnik 1983, 421 s.

Zawartość

Od autorki. – Szkice: Tak jest, jak się państwu zdaje; O względności wszelkich racji, – oraz recenzje polskich przedstawień z 1973-1981.

7. Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944-1981. London: Polonia 1989, XIX, 835 s. Wyd. nast. Warszawa: NOWA 1991.

Nagrody

Nagroda kulturalna „Solidarności” za rok 1989.

8. Zamiast teatru. Warszawa: Verba 1993, 291 s.

Zawartość

Szkice i recenzje teatralne z lat 1981-1991, m.in.: Dlaczego nie mamy „Święta Winkelrida”; Kogo grzebać i kiedy; Dramatopisarz a rzeczywistość [tekst z 1981]; W obronie słowa „nie”; Teatr Rzeczypospolitej; „Śmierć poety gdzieś daleko” [dot. Teatru Ósmego Dnia]; Obalanie mitów; Tadeusz Miciński przeciw polskim sojuszom; Dramatopisarz a rzeczywistość [tekst z 1986]; Dwa schyłki wieku; Do Teatru imienia Witkacego post scriptum; Patos i schizofrenia [dot. S. Mrożek: Portret]; Sława i infamia według profesora Korzeniewskiego [dot. M. Szejnert: Sława i infamia. Rozmowa z profesorem Bohdanem Korzeniewskim]; Nieprzekładalność [dot. N.R. Erdmana]; ...Albo nie być... [dot.: Komedianci. Rzecz o bojkocie. Paris 1988]; Jedność [dot. Z. Hübnera]; Byt i świadomość; Ostatnia dekada: etyka i rzemiosło; Wałęsa i salon warszawski [dot.: S. Mrożek: Alfa]; Ruchomy punkt odniesienia [dot. K. Puzyny].

9. Marcowa kultura. Wokół „Dziadów”; Literaci i władza; Kampania marcowa. Warszawa: Wydawnictwo Wodnika 1995, 298 s.

10. Autorytecie wróć? Szkice o postawach polskich intelektualistów po październiku 1956. Warszawa: Errata 1997, 243 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Uwagi o sezonie 1969-1970. Almanach Sceny Polskiej 1969/1970 1971 s. 5-23.
Sezon krytyczny?Almanach Sceny Polskiej 1974” s. 5-19.
Teatr Tadeusza Różewicza. Pamiętnik Teatralny 1974 nr 1 s. 3-16.
Kilkudziesięciu twórczych scenografów. W: Wprowadzenie do nauki o teatrze. T. 2. Wrocław 1976 s. 509-520.
O inscenizacjach późnej dramaturgii Słowackiego. W: Juliusz Słowacki we współczesnym teatrze polskim. Kraków 1980.
Powstanie listopadowe w teatrze – historia czy preteksty. Twórczość 1980 nr 11 s. 94-114.
Inscenizacja i reżyseria w polskim teatrze po II wojnie światowej. W: Teatr w Polsce Ludowej. Warszawa 1982 s. 67-99.
Teatr i życie. W: Teatr Nowy w Łodzi 1949-1979. Łódź 1983 s. 91-119.
Krytyk-teatr-rzeczywistość. (O kłopotach krytyki teatralnej). W: Badania nad krytyką literacką. Wrocław 1984 s. 155-167.
Dejmek i losy pokolenia. Dialog 1989 nr 2 s. 98-110, przedruk w: Sto lat sceny łódzkiej. Chotomów 1993 s. 57-77.
Dezaktualizacja czy nieprzekładalność. (Na marginesie polskich realizacji sztuk Erdmana). Kultura Niezależna* 1989 nr 51 s. 39-62.
Teatr polskiego Października. Dialog 1989 nr 6 s. 85-96.
Hübnera teatry z twarzą. Dialog 1990 nr 1 s. 93-105.
Dwa zjazdy. Arka 1991 nr 32 s. 92-101.
Marzec'68. Za kogo się wstydzimy?Puls1991 nr 50 s. 83-99.
Czy warto pisać o socrealizmie. Puls 1992 nr 59 s. 87-97.
Kilkanaście miesięcy z życia cenzury 1970-1971. Dialog 1992 nr 8 s. 134-145.
Przepraszam, że jestem inteligentem. Puls 1992 nr 57 s. 17-27.
Remanent owoców zakazanych. Puls 1992 nr 3 s. 87-105.
Nowomowa na wolności. Dialog 1993 nr 8 s. 58-65.
Shakespeare w teatrze aluzji. W: Od Shakespeare'a do Szekspira. Gdańsk 1993 s. 141-149.
Wirus socrealizmu. Puls 1993 nr 60 s. 82-91.
Parę uwag o dramaturgii Iwaszkiewicza. W: Stawisko. Almanach Iwaszkiewiczowski. T. 1. Podkowa Leśna 1994 s. 161-173.
Teatr w czasie przełomu październikowego. W: Metamorfozy. „Piękni, dwudziestoletni, źli. Sanok 1995 s. 49-68.
Cenzor jako współautor. W: Literatura i władza. Warszawa 1996 s. 131-147.
Kultura polska 1944-1956. W: Polacy wobec przemocy 1944-1956. Warszawa 1996 s. 220-275.
Rozdwojenie jaźni. W: Spór o PRL. Kraków 1996 s. 122-131.
Shakespeare in Poland 1918-89. Theatre Research International 1996 nr 2 s. 147-156; wersja polska: Szekspir w teatrze polskim. Lata 1918-1989. „Teatr” 1997 nr 2 s. 22-31.
Teatr faktu. W: Teatr – widowisko. Warszawa 2000 s. 187-203.

Prace redakcyjne

1. K. Swinarski: Wierność wobec zmienności. Wstęp: M. Fik. Wybór i oprac.: M. Fik, J. Sieradzki. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1988, 282 s.
2. Między Polską a światem. Kultura emigracyjna po 1939 roku. Pod red. M. Fik. Warszawa: Krąg 1992, 308 s.
Materiały z konferencji zorganizowanej przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk 3-5 IX 1991.
3. Przeciw konwencjom. Antologia tekstów o teatrze polskim i obcym od Antoine'a po czasy współczesne (1887-1990). Wybór tekstów, redakcja i komentarze [oraz wstęp]: M. Fik. Warszawa: Wydawnictwo Krąg 1994, 374 s.
4. Teatr – widowisko. Pod red. M. Fik. (Encyklopedia Kultury Polskiej XX Wieku). Warszawa: Instytut Kultury 2000, 724 s.
5. Teatr drugiego obiegu. Materiały do kroniki teatru stanu wojennego 13 XII 1981 – 15 XI 1989. Oprac. i red.: J. Krakowska-Narożniak, M. Waszkiel. Materiały zebrał zespół pod kierunkiem M. Fik. Warszawa: Errata 2000, 269 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1981, ok. 1990.

Słowniki i bibliografie

W. Miszczuk: Bibliografia publikacji Marty Fik. W: Pośród spraw publicznych i teatralnych. Warszawa 1998.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (M. Jentys).

Ogólne

Książki

Pośród spraw publicznych i teatralnych. Marcie Fik przyjaciele, koledzy, uczniowie. Red. tomu: M. Napiontkowa, J. Krakowska-Narożniak. Warszawa: Errata 1998, 352 s. [tu m.in.: R. Loth: Życie i prace Marty Fik. Próba opisu; J. Bocheński: Portret z roztargnioną; J. Majcherek: Przedpokoje opozycji; J. Sieradzki: Miara Marty Fik; J. Bogucka: W stronę klerka].

Artykuły

Dialog 1996 nr 12 [tu artykuły poświęcone M. Fik: T. Bogucka: Powinność; J. Timoszewicz: Marta mistyczna; A. Domosławski: Oczami ucznia; W. Majcherek: Marta Fik, krytyk teatralny].
R. Węgrzyniak: Marta Fik. „Pamiętnik Teatralny1996 z. 1/2.
E. Baniewicz: Krytykiem być. Twórczość 1997 nr 1.
M. Szpakowska: Marta Fik: innej przeszłości nie będzie. W tejże: Teatr i bruk. Warszawa 2006.

Sezony teatralne

M. Jodłowski: Sztuka otwierania, sztuka otwarta. Odra 1978 nr 10.
E. Morawiec: Próby i granice przybliżeń. Twórczość 1978 nr 5.
J. Degler. „Rocznik Literacki 1977wyd. 1980.

Trzydzieści pięć sezonów

A.W. Kral: Marty Fik synteza powojennego teatru. Teatr 1983 nr 3.
T. Nyczek: Trzydzieści pięć sezonów” Marty Fik.Dialog1983 nr 3.
J. Sieradzki: Zagłaskać Martę Fik. „Dialog1983 nr 5.
S.Cz. Kurdziel: Sezony nadziei, prawdy i sukcesu. Polonistyka 1984 nr 4.
M. Sugiera: Fakty i konstatacje. Więź 1984 nr 7 [dot. też: Przeciw, czyli za].

Przeciw, czyli za

T. Godlewska: Krytyk nietaktowny. Teatr 1984 nr 8.
M. Sugiera: Fakty i konstatacje. Więź 1984 nr 7 [dot. też: Trzydzieści pięć sezonów].

Kultura polska po Jałcie

A. Friszke: Kalendarium naszej kultury. „Obieg Bez Cenzury”* 1989 nr 3.
A. Romanowski: Summa Peerelu. Polityka Polska 1990 nr 2.
M. Szpakowska: O czym fakty milczą; [K. Gebert] D. Warszawski: Kultura w jałtańskiej pułapce. Dialog 1990 nr 10.
S. Burkot. „Ruch Literacki1991 nr 1/2.
J. Pieszczachowicz: Tragikomedia zniewolenia. W tegoż: Smutek międzyepoki. Kraków 2000.

Zamiast teatru

J. Ciechowicz: Zeittheater. Tytuł 1993 nr 2.
A. Schiller: Krytyk na barykadzie. Życie Warszawy dod. „Ex Libris1993 nr 39.

Marcowa kultura

M. Głowiński: Marcowe sploty. Res Publica 1995 nr 6.

Autorytecie wróć?

M. Baranowska: Inteligencie wróć!; R. Pawłowski: Inteligent po przejściach. „Gazeta Wyborcza” dod. Gazeta Książki 1997 nr 264.
L. Szaruga: Czy inteligent jeszcze istnieje?Kultura”, Paryż 1997 nr 12.
L. Bugajski: Kłopoty z głową. Twórczość 1998 nr 5.