BIO

Urodzony 15 maja 1922 w Poznaniu; syn Mariana Fenikowskiego, doktora filozofii, nauczyciela gimnazjalnego, i Zofii z Malkowskich, nauczycielki. Uczęszczał do Liceum i Gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Podczas okupacji niemieckiej pracował zarobkowo jako kreślarz, mierniczy, urzędnik i robotnik fabryczny. Po wojnie zdał w 1945 eksternistycznie maturę i rozpoczął studia na Uniwersytecie Poznańskim. W tymże roku debiutował wierszami Gwiazdy i Rozmowa z cieniem, drukowanymi w poznańskim dwutygodniku „Życie Literackie” (nr 2). W 1946-48 był czynnym członkiem Związku Przyjaciół Łużyc. Po uzyskaniu w 1948 magisterium zamieszkał w Orłowie na Wybrzeżu i zajął się pracą literacką oraz publicystyczną. W 1948-55 pracował w redakcji „Dziennika Bałtyckiego” jako kierownik działu literackiego, recenzent teatralny i redaktor tygodniowego dodatku literackiego „Rejsy”; publikował tu także wiersze i prozę (w „Rejsach” do 1958, w 1948 także pod pseudonimami: Jan Dargorodzki, Małodobry, Kazimierz Warda, Wojtowicz; w „Dzienniku” do 1981). W 1948 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (później Związku Literatów Polskich; ZLP); w 1952/53 pełnił funkcję prezesa Oddziału Gdańskiego, był także opiekunem Koła Młodych Twórców przy Marynarce Wojennej. W 1949 zawarł związek małżeński z Teresą Zagórowską (rozwód w 1953). Współpracował z Rozgłośnią Gdańską Polskiego Radia, m.in. w 1953-54 przygotowywał wspólnie z Lechem Bądkowskim i Janem Piepką cykl kaszubski Maciej i jego dresze; był także autorem słuchowisk radiowych. Otrzymał nagrodę Miejskiej Rady Narodowej w Gdyni (1950) i w Gdańsku (1953). W 1954 został radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Gdańsku i członkiem Komisji Kultury WRN. W 1955 z powodu choroby serca przeszedł na rentę inwalidzką. Kontynuował pracę literacką; swoje utwory ogłaszał m.in. w „Głosie Tygodnia” (1954-56), „Płomyczku” (1956-1981), „Głosie Wybrzeża” (1957-81; tu m.in. w 1971-81 cykl gawęd pt. Pigułki ze starej apteki), „Literach” (1962-75). Odbył wiele podróży, m.in.: do Rumunii (1954; opisana w cyklu reportaży Podróż rumuńska w „Dzienniku Bałtyckim”), do Niemieckiej Republiki Demokratycznej (1956, 1960), na Bliski Wschód (1959; rejs statkiem jako dodatek do nagrody literackiej Klubu Marynistów), Czechosłowacji (1960), do Danii, Norwegii i Szwecji w ramach stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki (1963; utrwalona w cyklu reportaży Kaloszem do Skandynawii), Bułgarii (1971), Jugosławii i Iraku (1977; obydwie zrelacjonowane w książkach reportażowych), do Nowego Orleanu (1980; rejs morski ufundowany przez Stowarzyszenie Marynistów, którego był członkiem od 1974; relacja rękopiśmienna pt. Skok za Wielki Staw w archiwum rodziny). W 1966-70 był członkiem Rady Kultury przy Ministerstwie Kultury i Sztuki. W marcu 1968 (wraz z Lechem Bądkowskim i Różą Ostrowską) wydał oświadczenie wyrażające solidarność z rezolucją gdańskich studentów i Oddziału Gdańskiego ZLP. W 1976 ożenił się z Ireną z Hozakowskich primo voto Orzechowską i przeniósł się do Warszawy. Otrzymał wiele nagród literackich, m.in.: Klubu Marynistów przy Lidze Przyjaciół Żołnierza i Ministerstwa Żeglugi (1959), nagrodę marynistyczną im. M. Zaruskiego (1964), Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku (1971), Prezydenta Miasta Gdyni (1977 i 1982). Odznaczony Krzyżem Oficerskim (1963) i Krzyżem Komandorskim (1976) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Stolema za rok 1970 przyznanym przez Klub Pomerania przy Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim (1971), odznaką „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1979). Zmarł 15 listopada 1982 w Warszawie; pochowany tamże na cmentarzu parafii św. Katarzyny na Służewcu.

Twórczość

1. Odra szumi po polsku. [Wiersze; autorzy:] F. Fenikowski, L. Goliński. Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1946, 56 s.

2. Lewy brzeg. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1951, 41 s.

3. Zakręt pięciu gwizdków. Powieść współczesna. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1951, 251 s.

4. Oddycham morzem. Zbiorek wierszy morskich. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 38 s.

5. Pierścień z łabędziem. [Powieść biograficzna o Janie z Kolna]. Warszawa: Czytelnik 1952, 160 s. Wyd. 2 rozszerzone tamże Warszawa 1956.

6. Przymorze. [Reportaże]. Warszawa: Czytelnik 1953, 225 s.

7. Ziemia jest okrągła. Sztuka lalkowa dla dzieci. Powst. ok. 1953.

Nagrody

Nagroda Ministra Kultury i Sztuki, Centrali Zarządu Teatrów i Związku Literatów Polskich w konkursie dla teatrów lalkowych w grupie sztuk marynistycznych w 1953.

8. Dumna legenda. [Sztuka lalkowa dla dzieci]. Prapremiera: Gdańsk, Teatr Lalek 1954.

9. Józek zwycięzca. [Opowiadanie]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, 63 s.

10. Okręt w herbie. Legendy gdańskie. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 192 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1956, wyd. 3 1958, wyd. 4 1959, wyd. 5 1967, wyd. 6 1970, wyd. 7 1977.

Zawartość

Okręt w herbie; Testament księcia Mściwoja; O rudym jastrzębiu i gdańskiej jaskółce; Podanie o gdańskim młynie; Zegar z mariackiego kościoła; Legenda o herbie Ferterów; Trzy węzły; Bajka o gdańskim Zygmuncie i Panu Twardowskim; Czarny żagiel; Żeglarz i czarownica; Zaklęte skrzypki Szymka Flisaka; O gdańskich trębaczach; O diable, który strzegł bramy wyżynnej; Tarcza Sobieskiego; Papuga mistrza Heweliusza; Legenda o gdańskim Nowym Roku; Lwy z Gdańskiego Ratusza; Orły gdańskie.

Wyd. osobne legendy O rudym jastrzębiu i gdańskiej jaskółce: Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988, 22 s.

11. Długie morze. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1956, 643 s. Wyd. 2 tamże 1963.

12. Ziemia – gwiazda zielona. [Wiersze]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1956, 171 s.

Zawartość

Wiersze w cyklach: Róża pomyślność wróży; W Dymbowicy woda słodka; Z wędrówek; Słone strofy; Ziemia – gwiazda zielona.

13. Bursztynowe serce. [Dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1957, 81 s.

14. Rękopis z gospody „Pod Łososiem. Raptularz dla pełnoletnich dzieci. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1957, 352 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poszerzone 1967, wyd. 3 1972.

15. Zapadły zamek. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1958, 771 s.

16. Kaper z Morskiego Psa. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Czytelnik 1959, 363 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1970, wyd. 3 1976.

Cz. 1 cyklu; cz. 2 zob. poz. , cz. 3 zob. poz. .

17. Statek błaznów. [Wiersze]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1959, 73 s.

18. Baszta Trzech Koron. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Czytelnik 1960, 399 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1984.

Cz. 2 cyklu; cz. 1 zob. poz. ; cz. 3 zob. poz. .

19. Gdańska szkatułka. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1960, 304 s. Wyd. 2 tamże 1969.

20. Wlazł kotek na płotek czyli Poezja polska w przekroju. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1960, 67 s.

Trawestacje utworów poetyckich od XVI do XX wieku.

21. Smok króla Augusta. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1961, 308 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1973, wyd. 3 1983.

Cz. 3 cyklu; cz. 1 zob. poz. ; cz. 2 zob. poz. .

22. Wesoły zwierzyniec. [Powieść dla młodzieży]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1961, 54 s.

23. Zielony kałamarz. [Dla dzieci]. Warszawa: Czytelnik 1963, 273 s.

24. Kaloszem do Skandynawii. [Reportaże z podróży]. Głos Wybrzeża 1964 nr 16-18, 20-24, 26-30, 32-36, 38-39, 41-42, 44. Wyd. osobne Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1966, 360 s.

25. Zielone światełko. Komedia muzyczna w 3 aktach. [Współautor:] J. Walden. Warszawa: COPIA [przed 1964], powielone.

Informacja: S. Marczak-Oborski: Bibliografia dramatu polskiego 1939-1964. Warszawa 1972.

26. Złoty Strąd. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 292 s.

27. Z igły widły. Sztuka lalkowa. Prapremiera: Gdańsk, Teatr Miniatura 1965.

Wystawiane też pt.: Ballada o gdańskim iglarzu czyli Z igły widły; Baśń o gdańskim iglarzu.

28. O pijanicy co królem był w Gdańsku. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1966.

29. Bal kapitański. [Wiersze]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1967, 73 s.

30. Tawerna pod dębem. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1967.

31. Verbum mercatoris. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1967.

32. Legenda Gdańska. [Sztuka lalkowa]. Łódź, Teatr Lalek „Pinokio 1968.

33. Pod Tarczą Sobieskiego. Wędrówki po Trójmieście. Warszawa: Sport i Turystyka 1971, 124 s.

34. Gramatyka morza. Wybór wierszy. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1972, 216 s.

35. Msza żałobna. [Wiersz]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Kościerzyna, Prezydium Powiatowej Rady Narodowej 1972, [8] k.

36. Piernikowe miasto. [Zbiór legend toruńskich]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1972, 411 s. Wyd. 3 [!] Bydgoszcz: Pomorze 1989.

37. Stutthof. Misterium. Muzyka: A. Świerzyński. Powst. ok. 1972.

Informacja w wywiadzie z F. Fenikowskim: Rozm. [E. Melech] (em). „Dziennik Bałtycki1972 nr 119 s. 3.

38. Szopka karnawałowa czyli Słowo Królowej Małgorzaty. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1972.

39. Czerwona ręka. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1974, 292 s.

Cz. 1; cz. 2 zob. poz. .

40. Kamienne kręgi. [Wiersze]. Gdańsk: Oddział Miejski Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego 1974, 57 s.

41. Sea-gull. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1976, 418 s.

Cz. 2; cz. 1 zob. poz. .

Nagrody

Nagroda w konkursie na powieść o tematyce morskiej i pomorskiej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, Szczecińskiego Towarzystwa Kultury i Wydawnictwa Morskiego w 1973.

42. Zakochani w Rozewiu. [Reportaż]. Gdańsk: Krajowa Agencja Wydawnicza 1977, 91 s.

43. Na początku było Oksywie. [Wiersze]. Gdańsk: Oddział Gdański Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego 1978, 80 s.

44. Czwarty wymiar południa. [Reportaż z podróży do Jugosławii]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1979, 233 s.

45. Zamki z piasku. [Wiersze]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1979, 90 s.

46. Przytułek świętego Jakuba. [Opowiadania]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1980, 225 s.

Zawartość

Kubek szturmana Jonasza; Ostatni rejs „Turkawki”; O czarnym kocie i wracającym talarze; Miłość wszystkiego nauczy; „Tytverdryf”; Kapitan-widmo; Barlaszowy ożenek; Czarna msza; Zapusty w Dendermonde; Taniec pod szubienicą; Diabli balast; Baszta siedmiu Płaszczy; Mewi okręt.

47. Ręka i miecz. [Wiersze]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1980, 59 s.

48. Trójkąt diabła. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1981, 370 s.

49. Kamienny uśmiech. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1982, 246 s.

Zawartość

Nad Notecią; Kamienny uśmiech; Odys wraca do domu; Ulica Kotwiczników.

50. Plusquamperfectum czyli „Quondam Temporibus .... [Wspomnienia]. Powst. przed 1982. Druk fragmentów „Pomerania” 1983 nr 11 s. 13-17.

Rękopis całości w 5 zeszytach znajduje się w posiadaniu rodziny. [Informacja: A. Bachórz: „W Pomorzu można się zakochać…”. „W Kręgu Książki1989 nr 12 s. 76].

51. Zaczarowane skrzypki. (Widowisko marionetkowe dla dzieci). Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Oddział Miejski 1982, 34 s.

52. U studni czasu. [Reportaże z podróży po Iraku]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1984, 519 s.

53. Oddech wieków. Sagi srebrzystej Gdyni. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1986, 218 s.

Legendy, baśnie i opowieści z przeszłości Gdyni i jej okolic.

54. Noc nie trwa wiecznie. Wybór wierszy: I. Fenikowska i W. Kiedrowski. Nota o autorze: I. Fenikowska. Gdańsk: Kara Remusa 1990, 35 s.

55. O słupskich kraśniętach i rowokolskiej księżniczce. [Dla dzieci]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Oddział Miejski 1990, 55 s.

Nadto drobne książeczki dla dzieci.

Wydania osobne tekstów piosenek z nutami, m.in.

Gdańskie kuranty. [Muzyka:] W. Dubanowicz. Gdańsk: [b.w.] 1967, 31 s.
Kołobrzeskie zaślubiny. Polonez. [Na] chór męski. Warszawa: Zjednoczone Polskie Zespoły Śpiewacze i Instrumentalne [1973], 5 s., toż na chór mieszany.
Marsz, Druga Armio! [Muzyka:] A. Świerzyński. Warszawa: Powielarnia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumentalnych 1973, 13 s.
Młodzi idą. [Muzyka:] A. Świerzyński. Warszawa: Polski Związek Chórów i Orkiestr 1973, [4] s.
Liryki morskie. [Muzyka:] A. Świerzyński. Warszawa: Wydawnictwo Muzyczne [1976], 37 s.
Morski wiatr. [Muzyka:] A. Świerzyński. Warszawa: Polski Związek Chórów i Orkiestr 1977, 15 s.
Pieśń rybaków dalekomorskich. [Muzyka:] A. Świerzyński. Warszawa: Polski Związek Chórów i Orkiestr 1977, 7 s.
Ręka i miecz. Trzy poematy na temat solo i chór mieszany a capella. [Muzyka:] R. Twardowski. Bydgoszcz: Pomorze 1985, 18 s.

Prace redakcyjne

1. A. Necel: Kutry o czerwonych żaglach. Powieść. Wstęp, słowniczek i oprac.: F. Fenikowski. Warszawa: Czytelnik 1955, 293 s.
2. A. Necel: Saga o szwedzkiej checzy. [Powieść]. Oprac. literackie, wstęp i objaśnienia: F. Fenikowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1957, 326 s.
3. A. Necel: Okrętnicy spod Nordowej Gwiazdy. Wstęp, słowniczek i oprac. literackie: F. Fenikowski. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1959, 495 s.
4. A. Necel: Krwawy sztorm. [Powieść]. Oprac. literackie: F. Fenikowski. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1960, 399 s. Wyd. nast.: wyd. 2 [z przedmową F. Fenikowskiego] tamże 1964; wyd. 3 ze wstępem W. Nawrockiego Katowice: Śląsk 1969; wyd. 3 [!] Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1985; wyd. 4 Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1975.
Cz. 1; cz. 2 zob. poz. .
5. A. Necel: Złote klucze. [Powieść]. Oprac. literackie: F. Fenikowski. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1962, 212 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1964; wyd. 3 Katowice: Śląsk 1969.
Cz. 2; cz. 1 zob. poz. .
6. A. Necel: Łosoś wszechwładny. [Opowiadania]. Oprac. literackie: F. Fenikowski. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1963, 136 s.
7. Z. Szymański: Przecięcie. [Wiersze]. Wybór: F. Fenikowski. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1977, 122 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1953, 1956, 1964, 1966, 1976.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (A. Bukowski).

Ogólne

Artykuły

Z. Pędziński: Marynistyczna proza Franciszka Fenikowskiego. Ziemia i Morze 1956 nr 11.
M. Czermińska: Baśń i historia. (O powieściach Franciszka Fenikowskiego). Gdański Rocznik Kulturalny 1965.
Z. Pędziński. „Tygodnik Kulturalny1965 nr 47.
K. Kolińska: Urok morza. Zarzewie 1966 nr 49.
M. Czermińska: Poeta na pijanym statku. Litery 1968 nr 5.
M. Czermińska: Rozwój gdańskiego środowiska poetyckiego. Gdański Rocznik Kulturalny 1969 t. 4.
E. Moskalówna: Rozmowy o morzu i twórczości: Morze to życie. Litery 1970 nr 7.
T. Skutnik: Ziemia gwiazdami szalona. Twórczość 1972 nr 43.
B. Hampel: Gramatyka morza. Poezja 1973 nr 5.
S. Sterna-Wachowiak: Morski spleen: odrealnienie. (O poezji Franciszka Fenikowskiego). Litery 1973 nr 11.
G. Skotnicka: Z zagadnień podaniowo-baśniowej twórczości Franciszka Fenikowskiego. Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historycznoliterackie 1976 nr 4.
Literatura Gdańska i Ziemi Gdańskiej w latach 1945-1975. T. 1-2. Gdańsk 1979, 1986 [tu w t. 1: J. Bachórz: O poezji Franciszka Fenikowskiego uwag kilka; B. Froissart: Folklor kaszubski i jego funkcje w prozie powieściowej Franciszka Fenikowskiego. – w t. 2: B. Froissart: Morska historia i legenda w prozie Franciszka Fenikowskiego].
• „Gdański Rocznik Kulturalny1986 [tu: J. Dziewicki: Wspomnienie o Franciszku Fenikowskim redaktorze „Rejsów”; S. Gostkowski: O poezji Franciszka Fenikowskiego; R. Witkowska: Odczytanie morza – o Franciszku Fenikowskim i jego książkach].
A. Bachórz: W Pomorzu można się zakochać. W Kręgu Książki 1989 nr 12.
A. Kiszkis: Franciszek Fenikowski. Kalendarz Gdański 1989.
J. Szymkowska-Ruszała: W krajobrazie morza. Słupskie Prace Humanistyczne 1989 nr 8a.

Lewy brzeg

J. Błoński: U poetów: Pomyślna ewolucja. Życie Literackie 1951 nr 23.
J.J. Lipski. „Twórczość1952 nr 6.
W. Maciąg: Dwa nowe tomiki poetyckie. Nowa Kultura 1952 nr 11.

Zakręt pięciu gwizdków

W. Maciąg. „Twórczość1952 nr 12.

Ziemia – gwiazda zielona

J. Kwiatkowski: Poezja o Franciszku Fenikowskim. Życie Literackie 1957 nr 2.

Czerwona ręka

J. Wegner: Gawęda historyczna. Nowe Książki 1974 nr 17.

Zakochani w Rozewiu

J. Treder: Funkcja nazewnictwa i mowy kaszubskiej w „Zakochanych w Rozewiu. Pomerania 1978 nr 3.

Noc nie trwa wiecznie

R. Ciemiński: Przypomnienie – Fenikowskiego poety. Nowe Książki 1991 nr 5.