BIO

Urodzony 2 marca 1912 w Łodzi, w rodzinie robotniczej; syn Antoniego Fangrata i Sabiny z Pawlaków. Do szkół uczęszczał w Łodzi. Ukończył Szkołę Handlową, a następnie Instytut Prawa Administracyjnego. W 1930-32 pracował kolejno w urzędach gminnych powiatu rawskiego (w Czerniewicach i Marianowie oraz w magistracie miasta Biała Rawska). Następnie powrócił do Łodzi i po okresie bezrobocia był od 1936 urzędnikiem w rachubie Okręgowego Budownictwa nr IV. Działał jako instruktor Związku Harcerstwa Polskiego. Przed 1936 ożenił się z Kazimierą Kołodziejczak. Debiutował ok. 1936 wierszem pt. Mapa, zamieszczonym w „Gazecie Radomskowskiej”. Publikował też w piśmie łódzkim „Osnowy Literackie” (1938-39). Równocześnie współpracował z Rozgłośnią Łódzką Polskiego Radia jako autor m.in cyklu słuchowisk pt. Wesołe dymki. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej. Następnie został internowany na Węgrzech, był członkiem Tymczasowego Komitetu Polaków na Węgrzech (Komitet do Spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech) i przebywał m.in w obozach: Nagrykanizsa, Samlöszöllöschare, Esztergomtábor oraz w Budapeszcie, gdzie pracował w redakcjach pism dla uchodźców polskich, zajmował się pracą społeczną (w harcerstwie) oraz twórczością literacką. Wiersze, tłumaczenia poezji węgierskiej i artykuły ogłaszał w czasopismach: „Obozowe Materiały Świetlicowe” (1940-41; tu też pod pseudonimem Julian Dzielnicki), „Wieści Polskie” (1940-44), „Nasza Świetlica – Materiały Obozowe” (1941-42), „Rocznik Polski. Kalendarz Polaka na Węgrzech” (1942-43), „Tygodnik Polski” (1943-44). Po zakończeniu wojny powrócił do kraju i w 1945-46 pracował w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy i Widowisk kolejno w Łodzi i w Poznaniu. Należał od 1946 do Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). Kontynuując twórczość literacką, publikował w tym czasie wiersze w poznańskim „Życiu Literackim” i w „Głosie Wielkopolskim”. W 1946-48 był attaché prasowym i I sekretarzem Poselstwa Polskiego w Budapeszcie. W 1950 zamieszkał w Warszawie i zajął się wyłącznie pracą literacką, publikując m.in w „Zwierciadle” (1957-62), „Trybunie Literackiej” (1957-60), „Orce” (1958-60), „Życiu Literackim” (od 1960), „Głosie Robotniczym (1963-69), Tygodniku Kulturalnym” (1964-70), „Życiu Warszawy” (od 1967) oraz w pismach dla dzieci: „Płomyczku” (od 1956), „Świerszczyku” (od 1964), „Misiu” (1964-66). W 1962-77 był sekretarzem generalnym Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Indyjskiej. W 1968 redagował dział satyry w miesięczniku „Nasza Ojczyzna”. Odznaczony m.in Komandorią Orderu Zasługi Węgierskiej Republiki Ludowej (1948), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1969), Złotym Orderem Pracy przyznanym przez Radę Prezydialną Węgierskiej Republiki Ludowej (1978), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1987). Zmarł 6 lipca 1993 w Warszawie; pochowany na cmentarzu w Chotomowie.

Twórczość

1. Kolczasta wolność. Poezje. Przedmowa: S. Vincenz. Budapeszt: Nakład autora przy poparciu Komisji Kulturalno-Oświatowej przy Komitecie Obywatelskim Pomocy Polakom na Węgrzech 1941, IV, 54 s., powielone.

Zawartość

Cykle: Jest kraj; Troski po nocach zebrane; Aby wytrwać.

2. Z żagwią przez mroki. Poezje. Budapeszt: Komitet Obywatelski dla Spraw Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech 1942, 43 s., powielone.

Zawartość

I. Utwory własne. – II. Tłumaczenia z węgierskiego [E. Ady, D. Kosztolanyi, A. József, L. Mécs, L. Harsányi]. – III. Tłumaczenia z niemieckiego [R.M. Rilke].

3. Nas-troje. [Fraszki]. Warszawa: Czytelnik 1959, 40 s.

Zawartość

Cykle: Pani przed lustrem; Między nami mężczyznami; Szkice z natury; Wczasy; Warszawa; Różne.

4. L. Solyom: Dom westchnień. Komedia w 3 aktach. Wystawienie: Poznań, Teatr Objazdowy 1960.

Wystawienia następne

Wystawiane także pt. Oj kobietki... kobietki.

5. Dobre ziółka. [Fraszki]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1968, 79 s.

Zawartość

Cykle: Paw i biurko; Między nami mężczyznami; One; Sport i wczasy; Gaj Apollina; Szkice z natury; Warszawa; Rozmaitości.

6. Ślady na śniegu. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Ruch 1969, [6] k.

7. Kramik z fraszkami. [Dla dzieci]. Ilustracje: J. Karwowska. Warszawa: Ruch 1970, [6] k.

8. Igraszki z krainy fraszki. [Wiersze dla dzieci]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1975, 60 s.

9. To i owo na fraszkowo. [Fraszki dla dzieci]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 46 s.

10. [Wiersze]. Sieradz: Wojewódzki Dom Kultury w Sieradzu 1979.

Zawartość

Fraszki sieradzkie; Z wierszy dla dzieci; Bramy obrosłe zmierzchem; Na warszawskim rynku; Papryka; Na granicy węgiersko-czechosłowackiej.

11. Zawracanie biało-głowy. [Fraszki]. Warszawa: Czytelnik 1979, 72 s.

Zawartość

Cykle: Z czym do gości; Siecznie ale serdecznie; Pod pegazem; Ładne kwiatki; Kwasy na wczasy; Pod Bachusem; Z różnych szuflad.

12. Płochodnie. [Fraszki]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1982 [właśc. 1983], 143 s.

Zawartość

Cykle: Droga urzędowa: Po-życie; Rzeczy przyziemne; Różanki; Pod Pegazem; Fraszki wczasowe; Fraszki warszawskie; Fraszki łódzkie; A-varia.

13. Zduńska Wola fraszkobliwie. [Fraszki]. Zduńska Wola: Wydział Kultury Urzędu Miejskiego w Zduńskiej Woli; Towarzystwo Przyjaciół Zduńskiej Woli 1984.

Zawartość

Cykle: Fraszki o Zduńskiej Woli; Zduńsko wolskie głowy; Proza.

14. Że się tak wyrażę. [Fraszki]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1986, 156 s.

Zawartość

Cykle: Sk – rzeczywistość; Kphi-lozofia; Egida Kupida; Rzeczy przy-ziemne; Różanki; Plon z różnych stron.

15. Dziki w goździkach. [Fraszki]. Warszawa: Czytelnik 1987, 43 s.

Zawartość

Cykle: Żłoby naszej doby; Obyczaje miłości; Dziki w goździkach; Różanki; Gaj Apollina; Portrety à la minute; Pod Bachusem.

16. Rymo-wianki. [Fraszki dla dzieci]. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze 1988, 30 s.

17. Albośmy my tacy cacy. [Fraszki]. Warszawa: Novum 1989, 39 s.

Zawartość

Cykle: Co w trawie piszczy; Nasze sprawki.

18. Obyczaje miłości. [Fraszki]. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1991, 58 s.

19. Sto pociech. [Fraszki]. Kraków: Miniatura 1991, 61 s.

20. Góry i figury. [Fraszki]. Kraków: Oficyna Podhalańska 1992, 47 s.

Nadto trzy drobne książeczki dla dzieci wydane przez „Ruch” w 1968-69.

Wydania osobne tekstów piosenek z nutami, m.in.

Stare Miasto. Muzyka: M. Sart. [Warszawa:] Czytelnik 1952, 3 s.
Jesienne spotkania. Tango. Muzyka: T. Kwieciński. Współwyd. z: H. Gaworski: Uśmiechnij się. [Kraków:] Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1954, 35 k. luźnych. Wyd. nast. tamże 1955, 4 s.
Pieśń turystów. Muzyka: J. Kolasiński. [Kraków:] Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1954, 4 s. Wyd. nast. Warszawa: Ruch 1968, [6] k.

Przekłady

1. A. József: Szukam kogoś. Wybór poezji. Wstęp: T. Csorba. Budapeszt: Cserepfalvi 1942, 38 s.
2. E. Ady: Popiołem i płomieniem. Wybór poezji. [Wstęp:] J. Fodor. Budapeszt: Instytut Polski 1943, 48 s.
3. G. Gárdonyi: Chłopska dziewczyna. Opowiadanie. Poznań: W. Wilak [1945], 30 s.
Fragment powieści pt. Az én falum.
4. S. Sasdi: Pieśń życia. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1950, 284 s.
5. S. Gergely: Wilki i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1951, 197 s.
6. B. Illés: Opowieści o broni i bohaterstwie. Warszawa: Prasa Wojskowa 1951, 102 s. Wyd. 2 Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1951.
7. Opowiadania węgierskie. Wybór i przekł. T. Fangrat. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1951, 197 s.

Zawartość

Utwory autorów: A. Balazs, J. Füsi, E. Galgóczi, G. Gárdonyi, E. Gelleri, S. Gergely, B. Illés, M. Jokai, K. Mikszáth, Z. Moricz, I. Nagy, L. Nagy, I. Örkény, B. Reményi, S. Sasdi, P. Szabó.
8. M. Gyarfas: To nie jest sprawa szczęścia. (Satyra w 1 akcie, 3 obrazach). Świetlica 1953 nr 6 s. 26-31.
9. G. Hay: Most życia. Sztuka w 3 aktach. Druk fragmentów: Antologia walczącej poezji i prozy węgierskiej. Warszawa 1953 s. 329-337.
10. P. Peterdi: W Norymberdze. (Żart sceniczny). Świetlica 1953 nr 12 s. 30-31.
11. A. Adorjan: Wstrząsająca samokrytyka. Żart sceniczny w 2 obrazach. Świat 1954 nr 18.
Autor przekładu podpisany: Fant.
12. A. József: Wiersze wybrane. Warszawa: Iskry 1956, 119 s.
13. K. Mikszáth: Jak się młody Nosty żenił. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1956, 464 s.
14. G. Illyés: Awantura o igłę. Komedia wiejska w 1 akcie. Praca Świetlicowa 1957 nr 7 s. 49-72.
15. F. Molnar: Liliom. Legenda dramatyczna w 3 aktach. Wystawienie: Łódź, Teatr 7.15 1957.
16. F. Molnǎr, S. Torok: Chłopcy z placu broni. [Utwór dramatyczny] w 8 odsłonach. Wystawienie: Poznań, Teatr Nowy 1958.
17. E. Szigligeti: Liliomfi. Wodewil z tańcami w 3 aktach. Piosenki przeł.: T. Fangrat i J. Brzostowska. Wystawienie: Łódź, Teatr Ziemi Łódzkiej 1958.
18. Węgierskie tańce ludowe. Warszawa: CPARA 1958.
19. F. Karinthy: Grunt to dyskrecja. Warszawa: Iskry 1959, 121 s.
20. F. Karinthy, I. Majoros: Włamywacze. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska, Teatr Sensacji „Kobra 1959.
21. K. Hajores: Wielki Jubiler. Komedia w 3 aktach. Telewizja Polska 1960.
22. S. Kisjo: Śledztwo. Żart sceniczny. Teatr Ludowy 1960 nr 1 s. 33.
23. F. Molnar: Oficer gwardii. Komedia w 3 aktach. Wystawienie: Łódź, Teatr 7.15 1960.
Wystawiane także pt. Gwardzista.
24. G. Szilagyi: Syn Gmaja siedzi. Żart sceniczny. Teatr Ludowy 1960 nr 1 s. 34-35.
25. M. Csizmarek: Niebo w chmurach. Komedia w 1 akcie. Teatr Ludowy 1961 nr 1 s. 32-46.
26. M. Gergely: Sto dni małżeństwa. Komedia w 3 aktach. Wystawienie: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1961.
27. F. Karinthy: Czarodziejski Fotel. Jednoaktówka. Telewizja Polska 1962.
28. T. Torok: Król i grajek. Baśń sceniczna w 3 aktach. Wystawienie: Kraków, Teatr Rozmaitości 1962.
29. Z. Sölyom: Dom westchnień. Komedia w 3 aktach. Wystawienie: Łódź, Teatr im. S. Jaracza 1963.
30. D. Szilagyi: Dzielny wojak Janosz. Sztuka lalkowa w 3 aktach. Wystawienie: Warszawa, Teatr Baj 1963.
31. J. Crawford: Loża królewska. Wodewil. Przeł. T. Fangrat i Z. Skowroński. Teksty piosenek: T. Fangrat i J. Słotwiński. Muzyka: T. Dobrzański. Wystawienie: Kraków, Teatr Muzyczny 1965.
32. S. Petöfi: Witeź Janosz. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Lalki i Aktora „Miniatura 1971.
33. Ludas Matyi. Humor z papryką. Wstęp, wybór tekstów i rysunki: L. Tabi. Przeł.: T. Fangrat i M. Paczoska-Nowak. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1977, 146 s.

Zawartość

Utwory autorów: Sz. Darwas, L. Feleki, G. Földes, B. Gádor, Sz. Galambos, A. Kürti, G. Mikes, S. Novobáczky, F. Ösz, P. Peterdi, B. Radványi, P. Somogyi, A. Stella, L. Tabi.
34. Ballada cygańska. [Operetka]. Libretto: G. Csemer. Przeł. T. Fangrat. Muzyka: B. Szakcsi Lakatos. Wystawienie: Gliwice, Operetka Śląska 1978.
35. F. Karinthy: Całe miasto o tym mówi. Humoreski. Wybrał i przeł. T. Fangrat. Warszawa: Książka i Wiedza 1981, 199 s.
36. M. Hubay: Żonglerzy. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Łódź, Teatr Nowy 1982.
Maszynopis tłumaczenia w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu.

Przekłady niepublikowane

Niedatowane przekłady utworów dramatycznych (maszynopisy w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu):.

M. Hubay: Oni wiedzą co to jest miłość. Burleska tragiczna w 1 akcie.
K. Mikszath: Dziwne małżeństwo. Komedia społeczna w 3 aktach.
E. Urban: Gruszki na wierzbie.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1955, ok. 1964.

Wywiady

O fraszce na serio. Rozm. M. Pokola-Kalinowska. Rzeczywistość 1988 nr 14.
W węgierskim domu. Rozm. J.Z. Brudnicki. Poezja 1989 nr 10-12.
Kto mieszka w Łodzi... Rozm. R. Gorzelski. Szpilki 1990 nr 30.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

Ogólne

Artykuły

L. Kaltenbergh: Ady i Tomasi po polsku. Tygodnik Polski”, Budapeszt 1943 nr 12.
E. Ungvari: T. Fangrat – Poeta i attaché prasowy. Kurier Węgiersko-Polski 1946 nr 9.
[B. Biernacka] B.B.: Warszawskie fraszki. Nowe Książki 1959 nr 8.
Tadeusza Fangrata związki z Sieradzkim. Nad Wartą 1980 nr 23/24.

Kolczasta wolność

[L. Kaltenbergh] Leon K-gh: Wiatr poetycki. „Nasza Świetlica – Materiały Obozowe”, Budapeszt 1941 z. 41.

Dobre ziółka

[J. Koprowski] jk.: Fraszki Fangrata. Odgłosy 1969 nr 1.