BIO

Urodzony 4 marca 1906 w Krakowie; syn Stanisława Estreichera, historyka prawa, bibliografa, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), i Heleny z domu Longschamps de Berier; wnuk Karola Józefa Estreichera, bibliotekarza, bibliografa, historyka literatury i teatru. Uczęszczał do Gimnazjum im. J. Sobieskiego w Krakowie. Po zdaniu matury w 1925, studiował filologię polską na Wydziale Filozoficznym UJ; w 1929 uzyskał magisterium. Debiutował w 1927 recenzją pracy Mieczysława Gębarowicza Początki kultu św. Stanisława i jego średniowieczny zabytek w Szwecji , ogłoszoną w „Roczniku Krakowskim” (t. 22). W następnych latach publikował liczne prace naukowe z dziedziny historii sztuki. W 1931 doktoryzował się na podstawie pracy Miniatury kodeksu Bema oraz ich treść obyczajowa . Od 1933 pracował jako asystent w Zakładzie Historii Sztuki UJ. Habilitował się w 1934 na podstawie rozprawy Tryptyk św. Trójcy w katedrze na Wawelu . W 1938 zorganizował Muzeum Diecezjalne w Sandomierzu. Był współtwórcą Gabinetu Rycin Polskiej Akademii Umiejętności. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej w stopniu podchorążego. Po rozbiciu jego oddziału w okolicach Lwowa przedostał się do Budapesztu, a następnie w październiku 1939 do Paryża, gdzie został sekretarzem generała Władysława Sikorskiego. W tym czasie rozpoczął katalogowanie strat kulturalnych Polski. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 został ewakuowany do Londynu, wywożąc na zlecenie Rządu Rzeczpospolitej Polskiej (RP) na wychodźstwie arrasy wawelskie i skarbiec koronny. Od 1941 był kierownikiem Biura Rewindykacyjnego RP przy British Council (tzw. Komisja Vauchera). Artykuły i wspomnienia publikował w londyńskich „Wiadomościach Polskich” (1940-41) i „Dzienniku Polskim” (1940-43). W 1942-45 wspólnie z Antonim Słonimskim redagował w Londynie miesięcznik „Nowa Polska” (tu m.in. opowieści z tomu Nie od razu Kraków zbudowano ). W 1942 wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych i Kanady w celu zorganizowania rewindykacji polskich dzieł sztuki i archiwaliów; był inicjatorem powołania komitetu rewindykacyjnego w USA. W następnych latach kontynuował poszukiwania zaginionych dóbr kultury polskiej w Szwajcarii i Niemczech. W 1945 powrócił do kraju. Uczestniczył w akcji rewindykacyjnej na terenie Niemiec; w kwietniu 1946 przywiózł z Norymbergi ołtarz Wita Stwosza, skarbiec UJ oraz kolekcję malarstwa ze zbiorów Muzeum Czartoryskich w Krakowie. W tymże roku ożenił się z Teresą Lasocką. Od 1946 pracował jako docent w Zakładzie Historii Sztuki na Wydziale Humanistycznym UJ. W 1947-50 wykładał też jako profesor kontraktowy w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1948 zainicjował odbudowę gmachu Collegium Maius UJ i zorganizował w nim Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego został dyrektorem. W 1951 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1951-61 był wykładowcą w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu i na UJ. W 1954 otrzymał nagrodę Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie w dziedzinie konserwacji zabytków. W tymże roku podjął pracę nad nowym wydaniem Bibliografii polskiej XIX stulecia Karola Józefa Estreichera. W 1962-76 kierował Międzywydziałowym Zakładem Bibliografii Polskiej XIX wieku UJ. W 1964 należał do sygnatariuszy Listu 34 w obronie wolności słowa. Od 1966 był redaktorem naczelnym „Rocznika Krakowskiego”. W 1970 został członkiem, a od 1972 wchodził w skład zarządu Polskiego PEN Clubu. Był prezesem Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie oraz członkiem honorowym Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa; przewodniczył Komitetowi Opieki nad Kopcem Tadeusza Kościuszki. W 1972 otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku, a w 1980 nagrodę PEN Clubu. W 1976 przeszedł na emeryturę. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1947), Krzyżem Oficerskim (1948) i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1957), Złotym Krzyżem Zasługi (1954), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1974), odznaką „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (1980). Zmarł 29 kwietnia 1984 w Krakowie; pochowany tamże na Cmentarzu Rakowickim.

Twórczość

1. Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Kraków 1931, 286 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1934; wyd. 3 rozszerzone tamże 1938; Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989.

2. Kościół Mariacki i jego otoczenie. Kraków: Miejskie Biuro Propagandy Miasta Krakowa [ok. 1935], 16 s.

3. Artystyczna droga Matejki. [Współwyd. z:] J. Mehoffer: O naturalizmie i historyzmie Matejki. Kraków: [b. w.] 1939, 53 s.

4. September 1939. London: Minerva Publiczna 1940, 180 s.

Autor podpisany: Dominik Węgierski.

5. Cultural losses of Poland. Straty kultury polskiej. Index of Polish cultural losses during the German occupation, 1939-1944. [Przy współpracy A.M. Mars i J. Żarneckiego]. London 1944, XVII, 497 s.

Na prawach rękopisu.

6. Kraków miastem sztuki. Londyn: Światowy Związek Polaków za Granicą, Polskie Biuro Wydawnicze „Światopol 1945, 52, XXIX s.

7. Nie od razu Kraków zbudowano. [Wspomnienia]. Londyn: Światowy Związek Polaków za Granicą, Polskie Biuro Wydawnicze „Światopol 1945, 165 s. Wyd. nast.: Kraków: Czytelnik 1947; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, wyd. 2 [!] tamże 1958.

8. The mystery of the Polish crown jewels. [Przedmowa: H. Pattison] Macmillan. London: Alliance Press [1945], 25 s.

9. Zmiany. (Powieść). Nowa Polska 1945 t. 5 z. 1 s. 33-46, z. 2 s. 75-90, z. 3 s. 148-160.

10. Krystianna. Powieść romantyczna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 330 s.

Przekłady

niemiecki

Krystianna. [Przeł.] K. Harrer. Weimar 1957, wyd. nast. 1958.

11. Collegium Maius i zbiory Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków: Uniwersytet Jagielloński 1967, 153 s. Wyd. 2 rozszerzone pt. Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1980.

12. Collegium Maius. Dzieje gmachu. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1968, 306 s.

13. Polskie drzeworyty renesansowe. Informator wystawy. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie 1969, 17 s.

14. Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Dzieje, obyczaje, zbiory. [Przedmowa:] R. Saysse-Tobiczyk. Warszawa: Interpress 1971, 163 s.

Przekłady

angielski

The Collegium Maius of the Jagiellonian University in Cracow. [Przeł.] J. Aleksandrowicz. Warszawa 1973.

niemiecki

Collegium Maius. [Przeł.] S. Schmidt. Warszawa 1974.

15. Leon Chwistek. Biografia artysty. 1884-1944. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1971, VI, 400 s.

16. Historia sztuki w zarysie. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1973, 551 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1977, wyd. 3 1979, wyd. 4 1981; wyd 5 1982, wyd. 6 1984; wyd. 7 1986, wyd. 8 1987, wyd. 9 1988, wyd. 10 1990.

17. Pamiątki kopernikowskie w Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1973, 63 s.

Przekłady

angielski

Copernican relics in Jagellonian University. [Przeł.] M. Abrahamowicz. Kraków 1973.

francuski

Les souvenirs de Copernic à l'Université Jagellonne. [Przeł.] E. Willman. Kraków 1973.

18. Trzy rozmowy pułkownika Odysa. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1975 nr 6 s. 5-18. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy (Scena Propozycji) 1975.

Przekłady

angielski

Three conversations of colonel Ulysses. Przeł. [A. Konarek]. „Polish Perspectives”, Warszawa 1975 nr 12 s. 28-49.

francuski

Trois conversations du colonel Ulysse. [Przeł.] G. Crépy. „Perspectives Polonaises”, Warszawa 1975 nr 12 s. 32-56.

niemiecki

Drei Gespräche des Obersten Odysseusz. [Przeł.] J. St. Buras. „Polnische Perspectiven”, Warszawa 1975 nr 12 s. 33-56.

19. Nieznana księga Tacyta. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1976 nr 3 s. 5-17. Prapremiera: Warszawa, Grupa Teatralna przy Liceum Ogólnokształcącym im. M. Reja 1978.

20. Zamęt. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1976.

Informacja: J. Korpała. „Roczniki Biblioteczne1985 z. 1/2.

21. Dziennik wypadków. T. 1-7. Red.: A.M. Joniak (t. 1-6). Wstęp (t. 1-6) i koncepcja całości: Z.K. Witek . Wstęp (t.7): J. Majchrowski. Kraków: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 2001-2013.

T. 1. 1939-1945. 2001, 852 s.

T. 2. 1946-1960. 2002, 816 s.

T. 3. 1961-1966. 2003, 884 s.

T. 4. 1967-1972. 2004, 695 s.

T. 5. 1973-1977. 2006, 752 s.

T. 6. 1978-1980. 2013, 879 s.

T. 7. Cz. 1-2. 1981-1984. 2013, 784 + 843 s.

22. Straty kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1944. Wraz z oryginalnymi dokumentami grabieży. Cultural losses of Poland during the German occupation 1939-1944. With original documents of the looting. Red., wstęp: Z.K. Witek. Przeł. zespół tłumaczy pod kierunkiem W. Chłopickiego. Przekł. dokumentów niemieckich W. Marton. Kraków: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kraków 2003, 854 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Tryptyk św. Trójcy w katedrze na Wawelu. „Rocznik Krakowski1936 t. 27, odbitka. Kraków: W. Anczyc i S-ka 1936, 81 s.
Drogi poezji i bezdroża życia. [Fragment:] Walka klasyków z romantykami. Mickiewicz rządca dusz. Nowa Polska”, Londyn 1942 t. 1 z. 1 s. 22-32, z. 2 s. 164-176.
Podhalańska kultura artystyczna. Nowa Polska”, Londyn 1942 t. 1 z. 4/5 s. 326-347.
General Sikorski. W: Tribute to General Sikorski. [London] 1944 s. [5-36].
Teoria sztuki czystej. „Nowa Polska”, Londyn 1944 t. 3 z. 9 s. 587-600.
Julian Pagaczewski. W: Straty kultury polskiej 1939-1944. T. 2. Glasgow 1945 s. 153-171.
Wyspiański i nasze Towarzystwo. (Odczyt na uroczystym Walnym Zgromadzeniu Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa w dniu 23 marca 1969 roku, w stulecie urodzin Stanisława Wyspiańskiego). Rocznik Krakowski 1971 t. 42 s. 77-86.
Szkice o Berrecim. Rocznik Krakowski 1972 t. 43 s. 45-114.
Emanuela Murraya „Opisanie Krakowa” a literatura o Krakowie i plan Kołłątajowski. [Wstęp do:] E. Murray: Opisanie topograficzne i filozoficzne miasta Krakowa. Oprac.: K. Estreicher. „Rocznik Krakowski1977. T. 48 s. 77-157.
Słonimskiego droga na emigrację. (Rozdział z biografii). Twórczość 1977 nr 6 s. 20-34.
Nasz tom pięćdziesiąty. Rocznik Krakowski 1980 t. 50 s. 5-18 [dzieje pisma].
Teatr w Polsce. Pamiętnik Teatralny 1991 z. 1 s. 115-144.

Przekłady

1. G. Vasari: Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów. Przeł. [z języka włoskiego], wstępem i objaśnieniami opatrzył K. Estreicher. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, XXXVIII, 606 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1984; t. 1-8 Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1985-88, XLVII, 484 + 272 + 242, + 272 + 412 + 420, + 464 + 487 s.
2. Anonima dzieje pierwszej krucjaty albo Czyny Franków i pielgrzymów jerozolimskich. Przeł. [z języka łacińskiego], wstępem i objaśnieniami opatrzył K. Estreicher. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1984, 128 s.
3. N. Machiavelli: Historie florenckie. Przeł. z włoskiego K. Estreicher. Krytyczne oprac. przekładu: S. Widłak, B. Bielańska. Wstęp: S. Bielański. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1990, XXXII, 553 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. A. Brückner: Trzaski, Everta i Michalskiego encyklopedia staropolska. T. 1-2. Materiał ilustracyjny oprac.: K. Estreicher. Warszawa: Księgarnia Trzaski, Everta i Michalskiego 1939, VI s., 955 + 1070 szpalt.
Tu też K. Estreichera w t. 2 rozdział: Ubiory w Polsce. [Współautor:] A. Brückner, szpalty 771-815.
2. Bibliografia polska Karola i Stanisława Estreicherów. T. 34. Z.1: Z –Załuski. Do druku przygotował K. Estreicher. Kraków: Polska Akademia Umiejętności 1951, 243 s. Odbitka fragmentu: Załuscy. Bibliografia odnosząca się do Załuskich z wieku XVII i XVIII. Kraków: Polska Akademia Umiejętności 1952, VIII, 306 s.
3. Bibliografia polska XIX stulecia. Wyd. 2 (nowe) pod red. i z przedmową K. Estreichera. T. 1-14: A – Katakumby. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Polska Akademia Nauk (od t. 4 Uniwersytet Jagielloński) 1959-1987.
4. L. Chwistek: Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie. Wybór i przedmowa K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik 1960, 258 s.
5. Galerie der Porträts von Professoren der Jagellonischen Universität in Kraków aus der Sammlung des Universitätsmuseums. Katalog der Ausstellung in der Akademie der Bildenden Künste in Wien, [25 IV-10 V] 1978. [Przeł. z języka polskiego] P. Lenz. Kraków: Uniwersytet Jagielloński 1978, 55 s.

Zob. też Przekłady, poz. , .

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN ok. 1951, 1962.

Wywiady

Piękna historia. [Rozm.:] A. Terechowicz. Kultura 1972 nr 36.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Słownik badaczy literatury polskiej. T. 6. Łódź 2003 (J. Starnawski).

Ogólne

Książki

K. Grzybowska: Estreicherowie. Kronika rodzinna. Posłowie: A. Borowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999, 333 s.

Artykuły

T. Chrzanowski: Karol Estreicher – koniec dynastii. Tygodnik Powszechny 1984 nr 22, uzupełnienie S.E. Nahlik, tamże nr 25.
I. Trybowski. „Kraków1984 nr 4.
I. Trybowski: Karola Estreichera młodość i wiek męski. Szkic biograficzny. Życie Literackie 1984 nr 22.
A. Borowski: Karol Estreicher (1906-1984). Przegląd Biblioteczny 1985 nr 1.
J. Korpała. „Roczniki Biblioteczne1985 z. 1/2.
M. Rożek: Krakowskie pasje Karola Estreichera. Kierunki 1986 nr 3.
J. Wyrozumski: Karol Estreicher. Rocznik Krakowski 1987 t. 51.
M. Rożek: W 85 rocznicę urodzin Profesora Karola Estreichera (1906-1984). Dekada Literacka 1991 nr 17.
J. Wróblewski: Udział Karola Estreichera (mł.) w pomocy kulturalnej Polakom w Prusach Wschodnich. Komitet Mazursko-Pomorski 1991 nr 1/2.

Cultural losses of Poland

K. Sroczyńska. „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury1946 nr 3/4.

Nie od razu Kraków zbudowano

A. Mauersberger: Dwie książki o Krakowie. Odrodzenie 1946 nr 10.
[K. Nitsch] K.N.: Uwagi językowe o książkach. Z powodu książki Karola Estreichera. Język Polski 1947 nr 6.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Kraków, który minął. Tygodnik Powszechny 1947 nr 32.

Krystianna

S. Podhorska-Okołów: Powieść, ale czy romantyczna?Twórczość1957 nr 8.
M. Żmigrodzka: O muzie Klio i pannach swawolnych. Życie Literackie 1957 nr 22.

Leon Chwistek

W. Natanson: Estreicher o Chwistku. Życie Literackie 1971 nr 36.
A. Osęka: Mit i los Leona Chwistka. Nowe Książki 1971 nr 15.
M. Szpakowska: Demon życzliwie potraktowany. Twórczość 1971 nr 11.

Dziennik wypadków

S. Salmonowicz. „Czasy Nowożytne2003 t. 15.

Straty kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1944

I. Lewak: Pierwsza podróż rewindykacyjna Karola Estreichera do amerykańskiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Muzealnictwo 2004 nr 45.
D. Matelski. „Archiwista Polski2005 nr 3.
J. Stöcker. „Czas Prawno-HistorycznyT. 57: 2005 z. 2.