BIO
Urodzony 4 marca 1906 w Krakowie; syn Stanisława Estreichera, historyka prawa, bibliografa, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ), i Heleny z domu Longschamps de Berier; wnuk Karola Józefa Estreichera, bibliotekarza, bibliografa, historyka literatury i teatru. Uczęszczał do Gimnazjum im. J. Sobieskiego w Krakowie. Po zdaniu matury w 1925, studiował filologię polską na Wydziale Filozoficznym UJ; w 1929 uzyskał magisterium. Debiutował w 1927 recenzją pracy Mieczysława Gębarowicza Początki kultu św. Stanisława i jego średniowieczny zabytek w Szwecji , ogłoszoną w „Roczniku Krakowskim” (t. 22). W następnych latach publikował liczne prace naukowe z dziedziny historii sztuki. W 1931 doktoryzował się na podstawie pracy Miniatury kodeksu Bema oraz ich treść obyczajowa . Od 1933 pracował jako asystent w Zakładzie Historii Sztuki UJ. Habilitował się w 1934 na podstawie rozprawy Tryptyk św. Trójcy w katedrze na Wawelu . W 1938 zorganizował Muzeum Diecezjalne w Sandomierzu. Był współtwórcą Gabinetu Rycin Polskiej Akademii Umiejętności. Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej w stopniu podchorążego. Po rozbiciu jego oddziału w okolicach Lwowa przedostał się do Budapesztu, a następnie w październiku 1939 do Paryża, gdzie został sekretarzem generała Władysława Sikorskiego. W tym czasie rozpoczął katalogowanie strat kulturalnych Polski. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 został ewakuowany do Londynu, wywożąc na zlecenie Rządu Rzeczpospolitej Polskiej (RP) na wychodźstwie arrasy wawelskie i skarbiec koronny. Od 1941 był kierownikiem Biura Rewindykacyjnego RP przy British Council (tzw. Komisja Vauchera). Artykuły i wspomnienia publikował w londyńskich „Wiadomościach Polskich” (1940-41) i „Dzienniku Polskim” (1940-43). W 1942-45 wspólnie z Antonim Słonimskim redagował w Londynie miesięcznik „Nowa Polska” (tu m.in. opowieści z tomu Nie od razu Kraków zbudowano ). W 1942 wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych i Kanady w celu zorganizowania rewindykacji polskich dzieł sztuki i archiwaliów; był inicjatorem powołania komitetu rewindykacyjnego w USA. W następnych latach kontynuował poszukiwania zaginionych dóbr kultury polskiej w Szwajcarii i Niemczech. W 1945 powrócił do kraju. Uczestniczył w akcji rewindykacyjnej na terenie Niemiec; w kwietniu 1946 przywiózł z Norymbergi ołtarz Wita Stwosza, skarbiec UJ oraz kolekcję malarstwa ze zbiorów Muzeum Czartoryskich w Krakowie. W tymże roku ożenił się z Teresą Lasocką. Od 1946 pracował jako docent w Zakładzie Historii Sztuki na Wydziale Humanistycznym UJ. W 1947-50 wykładał też jako profesor kontraktowy w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1948 zainicjował odbudowę gmachu Collegium Maius UJ i zorganizował w nim Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego został dyrektorem. W 1951 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1951-61 był wykładowcą w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu i na UJ. W 1954 otrzymał nagrodę Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie w dziedzinie konserwacji zabytków. W tymże roku podjął pracę nad nowym wydaniem Bibliografii polskiej XIX stulecia Karola Józefa Estreichera. W 1962-76 kierował Międzywydziałowym Zakładem Bibliografii Polskiej XIX wieku UJ. W 1964 należał do sygnatariuszy Listu 34 w obronie wolności słowa. Od 1966 był redaktorem naczelnym „Rocznika Krakowskiego”. W 1970 został członkiem, a od 1972 wchodził w skład zarządu Polskiego PEN Clubu. Był prezesem Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie oraz członkiem honorowym Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa; przewodniczył Komitetowi Opieki nad Kopcem Tadeusza Kościuszki. W 1972 otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku, a w 1980 nagrodę PEN Clubu. W 1976 przeszedł na emeryturę. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1947), Krzyżem Oficerskim (1948) i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1957), Złotym Krzyżem Zasługi (1954), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1974), odznaką „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (1980). Zmarł 29 kwietnia 1984 w Krakowie; pochowany tamże na Cmentarzu Rakowickim.
Twórczość
1. Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Kraków 1931, 286 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1934; wyd. 3 rozszerzone tamże 1938; Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989.
2. Kościół Mariacki i jego otoczenie. Kraków: Miejskie Biuro Propagandy Miasta Krakowa [ok. 1935], 16 s.
3. Artystyczna droga Matejki. [Współwyd. z:] J. Mehoffer: O naturalizmie i historyzmie Matejki. Kraków: [b. w.] 1939, 53 s.
4. September 1939. London: Minerva Publiczna 1940, 180 s.
5. Cultural losses of Poland. Straty kultury polskiej. Index of Polish cultural losses during the German occupation, 1939-1944. [Przy współpracy A.M. Mars i J. Żarneckiego]. London 1944, XVII, 497 s.
6. Kraków miastem sztuki. Londyn: Światowy Związek Polaków za Granicą, Polskie Biuro Wydawnicze „Światopol” 1945, 52, XXIX s.
7. Nie od razu Kraków zbudowano. [Wspomnienia]. Londyn: Światowy Związek Polaków za Granicą, Polskie Biuro Wydawnicze „Światopol” 1945, 165 s. Wyd. nast.: Kraków: Czytelnik 1947; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, wyd. 2 [!] tamże 1958.
8. The mystery of the Polish crown jewels. [Przedmowa: H. Pattison] Macmillan. London: Alliance Press [1945], 25 s.
9. Zmiany. (Powieść). „Nowa Polska” 1945 t. 5 z. 1 s. 33-46, z. 2 s. 75-90, z. 3 s. 148-160.
10. Krystianna. Powieść romantyczna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 330 s.
Przekłady
niemiecki
11. Collegium Maius i zbiory Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków: Uniwersytet Jagielloński 1967, 153 s. Wyd. 2 rozszerzone pt. Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1980.
12. Collegium Maius. Dzieje gmachu. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1968, 306 s.
13. Polskie drzeworyty renesansowe. Informator wystawy. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie 1969, 17 s.
14. Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Dzieje, obyczaje, zbiory. [Przedmowa:] R. Saysse-Tobiczyk. Warszawa: Interpress 1971, 163 s.
Przekłady
angielski
niemiecki
15. Leon Chwistek. Biografia artysty. 1884-1944. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1971, VI, 400 s.
16. Historia sztuki w zarysie. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1973, 551 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1977, wyd. 3 1979, wyd. 4 1981; wyd 5 1982, wyd. 6 1984; wyd. 7 1986, wyd. 8 1987, wyd. 9 1988, wyd. 10 1990.
17. Pamiątki kopernikowskie w Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1973, 63 s.
Przekłady
angielski
francuski
18. Trzy rozmowy pułkownika Odysa. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1975 nr 6 s. 5-18. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy (Scena Propozycji) 1975.
Przekłady
angielski
francuski
niemiecki
19. Nieznana księga Tacyta. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1976 nr 3 s. 5-17. Prapremiera: Warszawa, Grupa Teatralna przy Liceum Ogólnokształcącym im. M. Reja 1978.
20. Zamęt. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1976.
21. Dziennik wypadków. T. 1-7. Red.: A.M. Joniak (t. 1-6). Wstęp (t. 1-6) i koncepcja całości: Z.K. Witek . Wstęp (t.7): J. Majchrowski. Kraków: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 2001-2013.
T. 1. 1939-1945. 2001, 852 s.
T. 2. 1946-1960. 2002, 816 s.
T. 3. 1961-1966. 2003, 884 s.
T. 4. 1967-1972. 2004, 695 s.
T. 5. 1973-1977. 2006, 752 s.
T. 6. 1978-1980. 2013, 879 s.
T. 7. Cz. 1-2. 1981-1984. 2013, 784 + 843 s.
22. Straty kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1944. Wraz z oryginalnymi dokumentami grabieży. Cultural losses of Poland during the German occupation 1939-1944. With original documents of the looting. Red., wstęp: Z.K. Witek. Przeł. zespół tłumaczy pod kierunkiem W. Chłopickiego. Przekł. dokumentów niemieckich W. Marton. Kraków: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Kraków 2003, 854 s.
Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.
Przekłady
Prace edytorskie i redakcyjne
Zob. też Przekłady, poz. ↑, ↑.
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN ok. 1951, 1962.
