ELZENBERG Henryk

Urodzony 18 września 1887 w Warszawie; syn Henryka Elzenberga, adwokata i publicysty, i Marii z Olędzkich. Po śmierci matki w 1888 pozostawał pod opieką siostry ojca, Anny Elzenberg. Od 1896 uczył się w gimnazjach w Zurychu, Trogan oraz w Genewie, gdzie w 1905 zdał maturę. Następnie studiował w Paryżu literaturę francuską, filologię klasyczną i filozofię na uniwersytecie i w Collège de France; w 1909 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy Le sentiment religieux chez Leconte de l'Isle . Po krótkim pobycie w Krakowie, jesienią 1910 został zaangażowany jako docent w katedrze literatury francuskiej uniwersytetu w Neuchâtel w Szwajcarii i do wiosny 1912 prowadził tam wykłady z literatury francuskiej XVI wieku oraz specjalny kurs o Gustawie Flaubercie. Zrezygnował jednak z kariery naukowej za granicą i w czerwcu 1912 powrócił do Krakowa. Z chwilą wybuchu I wojny światowej, w sierpniu 1914, wstąpił na ochotnika do Legionów Polskich. Na początku 1915 odbył podróż w misji dyplomatycznej do Szwajcarii, a następnie walczył na froncie. Wiosną 1916 zajmował się prasą koalicyjną w referacie prasy zagranicznej przy Generalnym Sekretariacie Naczelnego Komitetu Narodowego w Krakowie oraz redagował dla potrzeb propagandowych przegląd prasy polskiej i biuletyn spraw polskich w wersji francuskiej i angielskiej („La Pologne Allée” i „Allied Poland”). Od września 1917 do kwietnia 1918 pracował jako nauczyciel w gimnazjum społecznym w Zakopanem. Następnie odbył dwumiesięczne studia uzupełniające w Wiedniu, będąc stypendystą Polskiej Akademii Umiejętności. W 1917-18 był też członkiem redakcji miesięcznika „Kultura Polski”. W 1917-19 należał do Ligi Niezawisłości w Krakowie. W 1919/20 uczył w prywatnych gimnazjach w Krakowie. W lipcu 1920, podczas wojny polsko-bolszewickiej, ponownie jako ochotnik wstąpił do wojska. W 1921 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) z dziedziny etyki, estetyki i historii filozofii na podstawie rozprawy pt. Marek Aureliusz. Z historii i psychologii etyki . W następnym roku (1922) przeniósł się do Warszawy i został nauczycielem języków klasycznych, francuskiego i propedeutyki filozofii w Gimnazjum im. M. Konopnickiej (pracował tam do 1939). W 1924 prowadził na UJ cykl wykładów zatytułowany Wstęp do estetyki . W 1928 był sekretarzem redakcji „Przeglądu Filozoficznego”. W 1928-36 prowadził jako docent wykłady z filozofii i historii filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1931-35 był także wykładowcą w Państwowym Instytucie Nauczycielskim. W 1932 został członkiem korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1934-36 wykładał estetykę i główne kierunki filozoficzne na Wydziale Sztuki Reżyserskiej w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie. Zaproszony do Wilna, od 1936 wykładał jako docent na Uniwersytecie Stefana Batorego etykę, estetykę, teorię wartości i teorię poznania oraz historię filozofii. Wespół z Manfredem Kridlem i Bogdanem Zawadzkim był jednym z założycieli Klubu Demokratów w Wilnie. Wygłaszał także odczyty podczas tak zwanych wileńskich „Śród Literackich”. W okresie międzywojennym był członkiem Polskiego PEN Clubu. Został odznaczony Medalem Niepodległości (1933) i brązowym medalem „Za Długoletnią Służbę” (1938). W okresie II wojny światowej przebywał nadal w Wilnie, podczas okupacji niemieckiej uczestnicząc w tajnym nauczaniu na kompletach gimnazjalnych i uniwersyteckich i utrzymywał się z różnych dorywczych zajęć (m.in. jako stróż). W kwietniu 1945, w ramach tzw. akcji repatriacyjnej przyjechał do Lublina, gdzie jako zastępca profesora podjął wykłady z historii literatury francuskiej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Był także lektorem języka francuskiego na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej oraz wykładowcą w Szkole Dramatycznej. Jesienią 1945 zaproszony do nowo powstałego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu i mianowany tam profesorem zwyczajnym, prowadził od 1946 wykłady z historii filozofii starożytnej oraz z teorii wartości. Odsunięty w 1950 od zajęć dydaktycznych podjął je na nowo od 1956, pełniąc – w okresie od października 1956 do przejścia na emeryturę w 1960 – funkcję kierownika Katedry Filozofii UMK. Od 1951 był członkiem komitetu redakcyjnego Biblioteki Klasyków Filozofii , w 1951-52 redaktorem działu francuskiego. Był członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego KUL oraz Wydziału Filologiczno-Filozoficznego i Historyczno-Archeologicznego Towarzystwa Naukowego Toruńskiego, a także wieloletnim członkiem Zarządu Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Przez kilka lat pełnił też funkcję prezesa Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959). Zmarł 6 kwietnia 1967 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.