Dynowska Wanda

BIO

Urodzona 30 czerwca 1888 w Petersburgu; córka Eustachego, adwokata, i Heleny z Sokołowskich. Dzieciństwo i młodość spędziła na Łotwie w majątku Istalno nad jeziorem Istal. Studia uniwersyteckie odbywała w Krakowie, Wilnie, Lozannie i Paryżu. Około 1918 zamieszkała w Warszawie i wkrótce zaczęła działać w Polskim Towarzystwie Teozoficznym. Debiutowała w 1921 wierszem O łaskę Ognia, ogłoszonym w „Przeglądzie Teozoficznym” (nr 2, podpisana Marta Roszanówna). W 1923-29 była sekretarzem generalnym, a następnie do 1935 przewodniczącą Polskiego Towarzystwa Teozoficznego. Od 1924 należała do wolnomularstwa, początkowo do loży sieci organizacyjnej w Londynie, w 1925 była współzałożycielką kółka w Warszawie, a w 1926 członkiem założycielką i przewodniczącą loży Orzeł Biały w Warszawie. W 1927 odbyła podróż do Anglii, w czasie której wygłosiła wiele odczytów o dorobku kulturalnym Polski i działalności polskich teozofów. Założyła Związek Służebników Polskich (okultystów). Po 1929 została korespondentką zagraniczną „Gazety Polskiej”. W 1935 wyjechała do Indii na Jubileuszowy Zjazd Wszechświatowego Towarzystwa Teozoficznego. Pod wpływem pobytu w aszramie Szri Ramana Maharishiego zdecydowała się pozostać w Indiach. Studiowała filozofię i religię hinduską. Poznała kilka języków indyjskich. Przez pewien czas pracowała jako kuratorka w muzeum przemysłu i sztuki ludowej. Nawiązała bezpośredni kontakt z Mohandasem Gandhim i innymi działaczami indyjskiego ruchu niepodległościowego. Uczestniczyła w zjazdach Indyjskiego Kongresu Narodowego. Przyjęła imię nadane jej przez Gandhiego, Uma Devi (Świetlista Dusza). Jeździła też po różnych college'ach indyjskich z odczytami o Polsce. Po wybuchu II wojny światowej starała się powrócić do kraju. Dotarła jednak tylko do Czerniowiec i, nie mogąc przedostać się dalej, powróciła do Indii. Tu podjęła prace nad przekładami z literatur indyjskich na język polski. Współdziałała też w organizowaniu pomocy uchodźcom polskim i przez pewien czas pracowała w konsulacie polskim w Bombaju. Z uzbieranych przez siebie funduszów założyła w 1944 instytucję wydawniczą pod nazwą Biblioteka Polsko-Indyjska (w następnych latach subwencjonowana przez rząd Indii), w której zaczęła wydawać tłumaczenia z różnych języków Indii, opracowania o religii, filozofii i sztuce indyjskiej, a w serii angielskiej „The Indo-Polish Library” broszury propagujące Polskę i jej kulturę. W Bibliotece Polsko-Indyjskiej, w której była także tłumaczką i redaktorką, wydała ponad 40 pozycji. W 1947 przyjęła obywatelstwo Indii. Za działalność na rzecz zbliżenia polsko-indyjskiego otrzymała w 1957 dyplom uznania od ministra kultury i sztuki w Warszawie. W 1960 przyjechała do Polski na zaproszenie Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Indyjskiej i wygłosiła wiele odczytów w różnych miastach. Ostatnie lata spędziła w klasztorze buddystów tybetańskich w Dharamsali, gdzie od 1960 pracowała jako kierowniczka ochronki dla dzieci uchodźców z Tybetu. W 1969 ponownie odwiedziła Polskę. Zmarła jako katoliczka 20 marca 1971 w misyjnym szpitalu klasztoru w Mysore (Majsur); została pogrzebana wg obrzędów tybetańskich; symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Twórczość

1. Wiersze indyjskie. Powst. 1936-1939. Druk w: Razem pod wiatr zob. poz. ↑. Wyd. osobne: wyd. 2 Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1962, 159 s.

2. Z pielgrzymką hinduską w głąb Himalajów. [Bombay]: Examiner Press 1944, 42 s. „Biblioteka Polsko-Indyjska”, 1. Przedruk zob. poz. ↑.

3. Dwugłos z Indii. [Autorzy:] W. Dynowska, [M. Frydman] Bharatananda . [Bombay, ok. 1945]. „Biblioteka Polsko-Indyjska”.

W. Dynowska podpisana: Uma Devi.

Wiersze własne autorów oraz przekłady poezji hinduskiej.

4. The heart of a nation. Bombay [ok. 1945]. „The Indo-Polish Library”, nr 17.

Rzecz o kulturze i o ideałach Polski.

5. Underground Poland. Bombay [ok. 1945]. „The Indo-Polish Library”, nr 19.

6. Indie w walce o wolność. Aundh: Wyd. M. Frydman dla Biblioteki Polsko-Indyjskiej 1947, 47 s.

7. Razem pod wiatr. Wiersze indyjskie; Pożegnanie Polski; Z rozmów ze sobą. [B.m.:] printed at Bangalore: Sri Rama Press 1948, II, XII, 229 s. „Biblioteka Polsko-Indyjska”, [nr 7].

Zawartość

Od autora; Zamiast wstępu: Czym jest Piękno, Czym jest Poezja; Cz. 1. Wiersze indyjskie [powst. 1936-1939]; Cz. 2. Pożegnanie z Polską [proza poetycka, powst. 1935]; Cz. 3. Z młodzieńczych dróg [wiersze powst. 1908-1916 i fragmenty dziennika]; Cz. 4. Z rozmów z sobą [powst. przed 1935].

8. Prawo przyczyny i skutku, czyli jak kierować swoim przeznaczeniem. Karma. Według A. Besant i C. Jinarajadasy ułożyła W. Dynowska. Madras: published by Umadevi 1952, 98 s. „Biblioteka Polsko-Indyjska”. Wyd. nast.: zmienione tamże 1960, 122 s.; [wyd. 3] pt. Jak kierować swoim przeznaczeniem, czyli Prawo przyczyny i skutku. Katowice: Source 1995.

9. Rady Krishnamurtiego i ich „praktyczność”! W: Dhopeshwarkar, W. Dynowska. O nauce Krishnamurtiego. [Madras:] Biblioteka Polsko-Indyjska 1955, 23, 11 s.

10. Prawo ofiary (według A. Besant); Nauka serca. [Wyd. łącznie z:] C. Jinarajadasa: W Imię Jego. [Madras:] Biblioteka Polsko-Indyjska 1956, 27 + 28 + 19 s. Wyd. 2 zmienione: łącznie z J. Pang Way: Szczęście teraz, zaraz; A. Besant: Życie duchowe dla człowieka w zwykłym świecie, tamże 1959, 86 s.

11. Pielgrzymka hinduska w głąb Himalajów oraz Kaszmir. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1959, 56 s.

Zawartość

Zawiera poz. 1 oraz Słów parę o Kaszmirze.

12. O przyrodzie i sztuce. [Autorzy:] C. Jinarajadasa, W. Dynowska. [Szkice]. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1961, 110 s.

13. Czy tylko raz żyjemy na ziemi? Rzecz o reinkarnacji. Wedle danych Wschodu i Zachodu podaje W. Dynowska. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1962, 154 s.

Przekłady

1. I.S. Cooper: Reinkarnacja. Warszawa: Adyar [1928], 148 s.

2. Ch.W. Leadbeater: Jasnowidzenie. Przeł.: W. Dynowska i W. Głownia. Warszawa: Wydawnictwo Powszechne 1938, 171 s.

3. Święto pieśni Tamilnadu. The sacres songs of Tamilnad. [Bombay: ok. 1944]. Biblioteka Polsko-Indyjska, nr 2.

Antologia tamilskiej pieśni religijnej.

4. Ewangelia hinduizmu. [India, ok. 1945]. Biblioteka Polsko-Indyjska.

5. Bhagavad Gita. Pieśń Pana. Swatantrapur 1947, VII, XXXVI, 232 s. Biblioteka Polsko-Indyjska, [nr 4]. Wyd. nast.: wyd. 2 Madras: Wydawnictwo „Ludziom Dobrej Woli” 1956; wyd. 4 Bombay: Biblioteka Polsko-Indyjska 1972.

Przekład Księgi 6 eposu Mahabharata.

Adaptacje

teatralne

Adaptację przeł. W. Dynowska, B. Olszewski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Adekwatny 1976.

6. A.K. Bannerji: Sziwa. Bombay [ok. 1948]. Biblioteka Polsko-Indyjska, nr 8.

7. A. Besant: Wstęp do dziejów Indii. Bombay [ok. 1948]. Biblioteka Polsko-Indyjska, nr 9.

8. R. Tyabji: Serce Gopi – pasterki. Bangalore: Biblioteka Polsko-Indyjska 1948, VII, 66, 13 s.

9. Antologia pieśni indyjskiej wszystkich wieków i prowincji w 7-miu tomach. Przekł. [i oprac.:] W. Dynowska. Madras 1950-1956. Biblioteka Polsko-Indyjska.

T. 1. Sanskryt. 1950 XXVI, 270 s.; T. 2. Tamil. 1951, XVIII, 260 s.; T. 3. Hindi. 1952, XXXI, 195, IV s.; T. 4. Gudżerati; Gandhi. Wyjątki. 1955, 32, 123 s.; T. 5. Wielcy święci Maharasztry. 1956 LX, 172, II s.

T. 4-5 pt. Antologia indyjska.

Wyd. 2 znacznie rozszerzone pt. Antologia indyjska. Madras 1958-1964. Biblioteka Polsko-Indyjska.

T. 1. Sanskryt. 1959, XXVI, 468 s.; T. 2. Tamil. 1958, XXXII, 367 s.; T. 3. Hindi. 1959, XXXII, 182 s.; T. 4. Gudżerati; Gandhi – Wyjątki z Pism. 1960, XXXVI, 208 s.; T. 5. cz. 1. Wielcy święci Maharasztry. 1960, LX, 173 s.; T. 6. cz. 1. Poeci i pieśniarze Bengalu. 1964, XXII, 166 s.

W poszczególnych tomach obszerne wstępy W. Dynowskiej.

See Studies

10. A. Besant: Zagadnienie dobra i zła czyli Dharma. Trzy odczyty. Adyar: Biblioteka Polsko-Indyjska 1950, 82 s. Wyd. 2 pt. Dharma czyli Zagadnienie dobra i zła. 3 odczyty. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1956.

11. H.P. Bławatska: Klucz do teozofii. Jasny wykład w formie pytań i odpowiedzi, etyki, nauki i filozofii dla studiowania których Towarzystwo Teozoficzne zostało założone. Ze szczegółowym wykazem ogólnych terminów teozoficznych. Przekł. [z angielskiego] W. Dynowska. T. 1-2. Madras: Wydawnictwo „Ludziom Dobrej Woli” 1954, 8, 430 s. [Wyd. 2] Warszawa: Interart, Tedar 1996.

12. K. Gibran: Prorok. Madras: Cedr i Orzeł 1954, XLI, 96 s.

13. C. Bragdon: Joga dla ciebie, czytelniku. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska; published by Dynowska 1955, X, 162 s. Wyd. nast.: tamże 1955; wyd. 3 Bombay: Biblioteka Polsko-Indyjska 1970.

14. K. Gibran: Jezus, syn człowieczy. Jego słowa i czyny, zapisane i opowiedziane przez tych, którzy go znali. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1956, 245 s.

15. E.W. Preston: Historia stworzenia i historia człowieka według nauki tajemnej H.P. Bławatskiej. Madras: Wydawnictwo „Ludziom Dobrej Woli” 1956, 36, 40 s.

16. H.P. Bławatska: Nauka tajemna. T. 2 cz. 2. Ewolucja symbolizmu. Przekł. W. Dynowska i F.U. Vol. 1-2. [Madras:] Wydawnictwo „Ludziom Dobrej Woli” 1957, 239 + 236-268 s.

17. C. Jinarajadasa: Człowiek we wszechświecie. T. 1. Przeł. W. Dynowska. T. 2. Przeł.: W. Dynowska i F.U. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1957, 206 + 128 s.

18. Nauka Szri Ramana Mahariszi. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1957, XXX, 140 s. Wyd. nast.: wyd. 2 rozszerzone o: „Sat-Widia”, „Upade-sza Saram”, Hymny do Arunaczali, tamże 1959, XXXVIII, 228 s.; wyd. 3 Bombay: Biblioteka Polsko-Indyjska 1969.

19. A. Ghose: Pramacierz i jej postacie oraz Światła na drodze jogi. Przekł. [i wstęp]: W. Dynowska. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1958, XXXII, 149 s.

20. Tiruwalluwar. Tiru – Kural. Arcydzieło Tamilskiej literatury (1-szy wiek przed Chrystusem). Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1958, XXVII, 141 s.

21. J.J. Leeuw: Bogowie na wygnaniu. Zmora zła. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1959, 161 s.

22. G.S. Arundale: Duch młodości. Everest. Joga. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1960, XX, 148 s.

23. R. Tagore: Sadhana. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1960, 158 s.

24. Trzy drogowskazy. Dla tych, którzy szukają Ducha... [J. Krishnamurti:] U stóp mistrza. – M. Collins: Światło na ścieżce. – Głos milczenia. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1960, 194 s.

25. Dharma. Przeznaczenie, dobro i zło. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1961, V, 92 s.

26. P. Carus: Nauka Buddhy. Ze starych ksiąg. Przekł. [z angielskiego] W. Dynowska. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1962, VII, 214 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Bombay: Biblioteka Polsko-Indyjska 1969; [wyd. 3] pt. Nauka Buddy Wałbrzych: Unus 1991.

27. A. Ghose: Joga i co w niej pomaga. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1962, XL, 258 s. [Wyd. 2] pt. Światło na drodze jogi. Przeł. [z angielskiego] i opatrzyła wstępem W. Dynowska. Sosnowiec: Trickster 1995.

28. Podstawy hinduskiej kultury. Z różnych autorów przeł. W. Dynowska. T. 1. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1964, 168 s.

Zawiera teksty autorów: A.K. Banerdżi, A. Coomaraswami, R. Tagore, D.C. Wadijar.

29. Wianuszek Drogocenny o Dharmie Buddhy wśród Ptaków. (Ludowa pieśń tybetańska). Wstęp i tłumaczenie: W. Dynowska. Madras: Biblioteka Polsko-Indyjska 1967, VI, 41 s.

30. J. Krishnamurti: Uwagi o ludziach i życiu. Madras: Biblioteko Polsko-Indyjska 1968, 204 s. Wyd. 2 Bombay: Biblioteka Polsko-Indyjska 1970.

31. J. Krishnamurti: Przemiana człowieka. Bombay: Biblioteka Polsko-Indyjska 1969, 96 s. Wyd. nast. tamże 1975.

32. J. Krishnamurti: Nowe podejście do życia. Bombay: Biblioteka Polsko-Indyjska 1975, 23 s.

33. D. Brunton: Ścieżkami jogów. Przekł. z angielskiego z upoważnienia autora W. Dynowska. Warszawa: Pegaz [1992], 422 s. [Wyd. 2] pt. Ścieżkami jogi. Tekst uściślony, uwspółcześniony i wybrany przez A. Urbanowicza. Warszawa: Przedświt [1992], 221 s.

34. J. Krishnamurli: Uwagi o życiu. Wrocław: Thesaurus Press 1992, 109 s.

Prace redakcyjne

1. The Scarlet Muse. An anthology of Polish poems. Edited by [W. Dynowska] Umadevi and H.B. Bhatt. Bombay: Nalanda, Tripathi 1944, 128 s.

Zawiera przekłady wierszy 35 poetów polskich od XVI w. do współczesności.

2. Polish poetry. Bombay [ok. 1945]. The Indo-Polish Library, nr 20.

3. All for freedom. The Warsaw epic. Edited by [W. Dynowska] Umadevi. Swatantrapur: The Indo-Polish Library 1946, 217 s.

Praca zbiorowa zawierająca artykuły: W. Dynowskiej, O. Haleckiego, M. Kridla, M. Kuncewiczowej, Z. Nowakowskiego, S. Strońskiego, S. Zahorskiej oraz dokumenty. Cztery części poświęcone historii Warszawy, obronie Warszawy w 1939 r., okupacji i podziemnemu ruchowi oporu 1939-1944, powstaniu warszawskiemu.

4. Polish short stories. Edited by [W. Dynowska] Umadevi. Bombay 1946, XII, 160 s. „The Indo-Polish Library,” nr 35.

W. Dynowska podpisana: Umadevi.

Zbiór przekładów opowiadań i fragmentów prozy pisarzy: J. Weyssenhoff, M. Konopnicka, S. Żeromski, W.S. Reymont, F. Gwiżdż, K. Tetmajer, E. Małaczewski, H. Sienkiewicz, W. Majewski, [T.M. Narolewski] J. Pietrkiewicz, H. Naglerowa.

5. „The winter maidens” and other short stories. Edited by [W. Dynowska] Umadevi. Swatantrapur, Aundh: The Indo-Polish Library 1947, 182 s.

Zbiór przekładów nowel i fragmentów prozy autorów: K. Tetmajer, P. Choynowski, W.S. Reymont, J. Meissner, J. Karski [pseudonim].

6. K. Kantak: Dzieje uchodźstwa polskiego w Libanie 1943-1950. [Wyd. W. Dynowska]. Bejrut 1955, 212, VIII s.

7. Różne głosy o nowej nauce. Sandżiwa Rao, Ewelina K., M. Frydman, Francis de Miomandre, L.C. S., P. Dżajakar, M.A. Payne. [Wyd.] W. Dynowska. Madras: W. Dynowska 1957, 106 s.

Wypowiedzi wyznawców nauk Krishnamurtiego.

Omówienia i recenzje

Wywiady

• Gandhi, aszramy i Tybetańczycy. Rozm.: A. Boniecki, M. Skwarnicki. „Tygodnik Powszechny” 1969 nr 43.

• „Pokazać Polsce Indie a Indiom Polskę”. Rozm. J. Chociłowski. „Kontynenty” 1970 nr 3.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1971” wyd. 1973 (J. Chudek).

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 1. Warszawa 1977.

Ogólne

Artykuły

• I. Hradyska: Umadevi. „Wiadomości”, Londyn 1960 nr 35/36.

• K. Drygas: Biblioteka Polsko-Indyjska w Madrasie. „Przegląd Humanistyczny” 1963 nr 1.

• J. Jeziorkowska: Biblioteka Polsko-Indyjska. „Wiadomości”, Londyn 1964 nr 4.

• E. Pawlik: Wanda Dynowska. „Więź” 1969 nr 5.

• T. Pobożniak: Gandhi a Polska. „Przegląd Orientalistyczny” 1969 nr 4.

• A. Boniecki: Wanda Umadevi-Dynowska. „Tygodnik Powszechny” 1971 nr 19.

• T. Gerlach: Wanda Dynowska. „Przegląd Orientalistyczny” 1971 nr 4.

• I. Hradyska: Hinduska ze słowiańską twarzą. „Wiadomości”, Londyn 1971 nr 35.

• H. Potulicka: Paradoks czy synteza? „Wiadomości”, Londyn 1971 nr 35.

• A. Żaczyński: Umadevi. „Za i Przeciw” 1972 nr 13.

• E. Dolińska: Świetlista Dusza. „Orzeł Biały”, Londyn 1981 nr 206.

• S. Tokarski: Orient i kontrkultury. Warszawa 1984 [m.in. o przekładach W. Dynowskiej].

• M. Batogowski:Przedziwne spotkanie. „W Drodze” 1990 nr 1 [fragmenty pamiętnika księdza M. Batogowskiego dot. spotkania z W. Dynowską w Majsurze w 1969 i 1971 r.].

• L. Hass: Wanda Dynowska. W tegoż: Masoneria polska XX wieku. Warszawa 1993.