BIO

Born on 22 February 1964 in Szczecin; son of the sports activist Henryk Niewrzęda and the medical analyst Regina, née Stenzel. His mother was also an actor at the Mime Studio of Szczecin University of Technology. He attended grammar school in Szczecin. During this period and afterwards, from 1980 to 1986, he was drummer in several underground bands from the city, including Brunatne Sklepienie, Casus, and Aramis. After completing advanced secondary education, he studied at the Faculty of Construction and Architecture at the Szczecin University of Technology. He made his debut as a poet in 1985, publishing the poems Starość (Old Age), Na śliskim bruku w Londynie (On a slippery pavement in London) and U nas w Auschwitz (At home in Auschwitz) in the weekly "Morze i Ziemia" (no. 12). He abandoned his studies in 1986 and worked as a design assistant at an architecture firm in Szczecin until 1988. He married the editor Dorota Damaszke in early 1989. He and his wife subsequently left for West Germany. They were initially in a camp for foreigners in Friedland before being sent to settle in Bremen on condition that they would not leave the city for three years. In 1992, he received permanent residency in Germany. In 1993/94 he continued his education at the Institut für Wirtschaftstraining und angewandte Weltsprachen (Institute for Economic Training and Applied World Languages) in Bremen. He then spent four years working as a design assistant at an architecture firm in Bremen. In 1997, he won the Pegaz – Europa '97 – European Competition for a Polish Émigré Poem, which ran under the motto Miejsce w którym jestem… (The Place Where I am...). From 1997 to 1999 he was a member of the NAS-TU artistic group, which was formed by young Polish artists living in Bremen. During this period he was editor of the Polish literary quarterly "B1 — Bundesstrasse 1", which was published in Germany. His poems also appeared in the periodical. From 1997 to 2001 he collaborated with the Hamburg-based biweekly for Polish émigrés "Kurier". His poems, essays, articles and reviews also appeared during this period in other Germany-based Polish émigré publications, including "Kurier Berliński" (1998), "Kurier Polonica" (2000 and 2001) and "Kolano" (2000 and 2001). He also published in Polish periodicals, including "Pogranicza" (1995–96, and then as a regular contributor 1999–2012), "Arkusz" (1997), "Akant" (1999–2002), "Suplement" (1999 and 2000), "Twórczość" (1999–2001) and "Odra" (2000). He was involved in the activities of the Szczecin gallery Piastów 75, organizing meetings there between 1999 and 2003 with Polish writers who were based abroad. In 2000, he went to Berlin following an invitation from Literarisches Colloquium. He subsequently settled permanently in the city and collaborated with Klub Polskich Nieudaczników (Polish Losers' Club), which was based in the city. He presented his work at numerous meetings organized by various academic, literary and cultural institutions in both Poland and Germany. He was a regular guest at international literary festivals, including the Berlin Internationales Literaturfestival (2002 and 2004), Molotov Cocktail (2003), Poesiefestival (2007 and 2009) and Das Osteuropa-Spektakel Kommunalka (2010 and 2011). In 2003, he won the Vienna-based Marek Hłasko International Literary Competition. He was invited to Lithuania in 2004 by the Nida-based Tomo Mano Memorialinis Muziejus (Thomas Mann Memorial Museum). That year he participated in the European Festival of the First Novel (Europäisches Festival des Debütromans) in Salzau. In 2004/05 he presented radio columns in the Polish section of the Berlin-based station Radio Multikulti. During this period his literary works and essay appeared in publications including "Dekada Literacka" (2002), "Kartki" (2002), "Odra" (2002, 2004, and 2009), "Przegląd Polityczny" (2002), "Dialog — Magazyn Polsko-Niemiecki" (2003), "Zarys" (2003 and 2004), "Teka" (2004), "Twórczość" (2004, 2009, and 2015), and "Akcent" (2005), as well as in the internet-based publications "Helikopter" (2008) and "Latarnia Morska" (2008). He also published in the "Tydzień Polski" supplement of the London-based émigré publication "Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza" (2005). His texts appeared in German translation in "Der Dreischneuß" (2001), "Der Tagesspiegel" (2005), and "Die Tageszeitung" (2005). He received a grant from the Polish Ministry of Culture and National Heritage in 2009. In subsequent years, he published poetry and short stories in the newspaper "Kurier Szczeciński" (2011), the Catholic weekly "Tygodnik Powszechny" (2011), the weekly "Przekrój" (2012), the festival newspaper "Poznań Poetów" (2013), the periodical "Chimera" (2014), the newspaper "Gazeta Olsztyńska" (2014), the "Tygodnik Wrocław" supplement of the national daily "Gazeta Wyborcza" (2015), the cultural journal "Odra" (2015), the festival newspaper "Opowiadania — International Short Story Festival" (2015) and, in a German translation by Bernhard Hartmann, in "Ostragehege" (2014). In 2012, he co-founded the Szczecin-based literary-cultural quarterly "Elewator", where he published his own works until 2014. He participated in the 2015 International Short Story Festival in Wroclaw. That year marked the start of his collaboration with Józef Skrzek as co-author of lyrics for the band SBB. In 2017, he received the Golden Owl of the Polonia cultural prize. It is awarded by the Vienna-based Polish émigré periodical "Jupiter", which is the official organ of the Club of Polish Intelligentsia in Austria and the Federation of the Polish Congress in Austria. In 2018, he started collaborating as a columnist with the German radio station Rundfunk Berlin-Brandenburg (RBB). He lives in Berlin.

Twórczość

1. Do boju! [Monodram]. Prapremiera: Reżyseria: K. Niewrzęda. Brema, Leichenhalle 1997.

2. W poprzek. [Wiersze]. Szczecin: Książnica Pomorska [1998], 71 s.

3. Najpierw się jedzie na zachód. [Utwór dramatyczny]. Akant 1999 nr 7–12.

4. Poplątanie. [Wiersze]. Szczecin: Książnica Pomorska 1999, 74 s.

Zawartość

Zawiera cykle: tutaj; w umiarkowanym klimacie; heimweh; to wszystko zostawić; rozmowy z poetami; przemykam obok; nieudany przeszczep.

5. Poszukiwanie całości. [Powieść]. Bydgoszcz: Świadectwo 1999, 140 s. Wyd. 2 z posłowiem A. Skrendo. Szczecin: Wydawnictwo Forma; Stowarzyszenie Officyna 2009, 149 s. Kwadrat.

6. Popłoch. [Wiersze]. Szczecin: Książnica Pomorska 2000, 62 s.

7. Czas przeprowadzki. Fikcja literacka. [Eseje, wiersze, opowiadania]. Szczecin: Forma; Księgarnia Autorska 2005, 156 s. Forma Autorska;Kwadrat.

Teksty publikowane w prasie w 2000–2004.

Zawartość

Moja berlińska mitologia; Brema [wiersz]; German dream; Ostatni spacer w Bremie; Pożegnanie z Bremą; Stare mieszkanie na nowy początek [wiersz]; Moja najbliższa okolica; Berlin [wiersz]; Berliński folklor; Caravaggio i inni; Szczelina [wiersz]; Miasto światła i cienia; W ramach pokuty; Koncert Wyszehradzki; Chmury znad krainy deszczowców; Szczęśliwi bezrobotni; Spotkanie z poetą [Bertem Papenfußem]; Rozmowa; [z Bertem Papenfußem]; Jak być polskim pisarzem w Niemczech [wypowiedź dla „Dekady Literackiej”]; Zacieranie granic [wiersz]; Bliskie pokrewieństwo.

8. Popołudnie. [Wiersze]. Szczecin: Wydawnictwo 13 Muz 2005, 45 s. Biblioteka Pograniczy.

9. Wariant do sprawdzenia. [Powieść]. Posł.: A. Szlosarek. Szczecin: Wydawnictwo Forma 2007, 143 s. Kwadrat.

Nagrody

Nominacja do Literackiej Nagrody Mediów Publicznych COGITO w 2008, nominacja do Europejskiej Nagrody Literackiej w 2009.

10. Second life. [Powieść]. Szczecin: Wydawnictwo Forma; Stowarzyszenie Officyna 2010, 127 s. Kwadrat.

Nagrody

Nominacja do Nagrody Poetyckiej Silesius w kategorii najlepsza książka roku w 2011.

Adaptacje

teatralne

pt.: Berlin Asche und Diamant. [Psychodrama polifoniczna na podstawie wierszy i fragmentów powieści poetyckiej „Second life” K. Niewrzędy oraz fragmentów powieści „Popiół i diament” J. Andrzejewskiego i „Uczty” Platona]. Prapremiera: Reżyseria: R. Grunewald, J. Schultz. Berlin, Ballhaus Ost 2011.

11. Popiół. [Wiersze]. Zdjęcia: D. Damaschke. Szczecin: Wydawnictwo Forma 2012, 56 s. Tablice.

12. Zamęt. [Powieść]. Szczecin: Wydawnictwo Forma; Fundacja Literacka im. H. Berezy 2013, 192 s. Kwadrat.

13. Confinium. Szczecińska opowieść. [Powieść]. Szczecin: Wydawnictwo Granda 2020, 432 s.

14. Lockdown. [Wiersze]. Szczecin: Wydawnictwo Granda 2022, 84 s.

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

chorwacki

Orkestru iza Leda. Antologija poljske kratke priče. [Red.:] I. Vidović Bolt, D. Nowacki. [Przeł.] Đ. Čilić. Zagreb 2001.

francuski

Festival Européen du premier Roman. [Red.:] D. Mouraire. [Przeł.] M. Boulic. Kiel 2004.

japoński

Poketto-no naka-no Tōō bungaku. Runesansu-kara gendai-madee. [Red.:] M. Iijima i M. Kohara. Yokohama 2006.

niemiecki

Napisane w Niemczech = Geschrieben in Deutschland. Wybór i wstęp: P. Piaszczyński, K.M. Załuski. Przeł. A. Grzybowska. Köln 2000.
2. Internationales Literaturfestival. [Red.:] U. Schreiber. [Przeł.] W. Schlott. Berlin 2002.
Europäisches Festival des Debütromans. [Red.:] W. Sandfuchs. [Przeł.] A. Zenker. Kiel 2004.

ukraiński

Potâg 76 — central’noevropejskij časopis — 2003–2004 vibrane. [Red. i przekł.:] Û. Andruhovič. L’viv 2005.

Przekłady

1. O. Kühl: Gęba Erosa. Tajemnice stylu Witolda Gombrowicza. Przeł.: K. Niewrzęda i M. Tarnogórska. Wstęp: W. Bolecki. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2005, XII, 326 s. Polonica Leguntur, 6.

Prace redakcyjne

1. Piastów 75. [Antologia]. Red.: J. Eysymont, P. Krupiński, K. Niewrzęda. Szczecin: 13 Muz 2005, 247 s. Biblioteka Pograniczy.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 2016.

Autor o sobie

Być Niemcem… [Wspomnienia z obozu przejściowego dla cudzoziemców w 1989]. Pogranicza 1996 nr 1.
Mniej oświetlona strona parnasu. Akant 2002 nr 5.
Jestem szczecinianinem. „20:16 Szczecin” 2008 nr 1.
Moje lektury. Refleksje 2013 nr 6.
W rozkroku. Bliza 2014 nr 1.
Dlaczego nie piszę po niemiecku. „Tygiel Kultury2015 nr 7/12.
W czasie przeprowadzki. Autobiografia 2015 nr 2.

Wywiady

Moja poezja to język ulicy. Rozm. M. Kalczyńska „Suplement 1999 nr 9.
Poza rzędem. Rozm. J. Pless. Samo Życie”, Dortmund 1999 nr 2.
Nie w rzędzie czyli w poprzek. Rozm. J. Pless. Akant 2000 nr 4.
Niestety. O sytuacji polskiej literatury w Niemczech. Rozm. M. Kalczyńska. Śląsk 2000 nr 10, przedr. w: Instytucje literacko-wydawnicze w kontaktach polsko-niemieckich. Opole 2000.
Nikt się o nas nie upomina. O polskiej literaturze w Niemczech. Rozm. M. Kalczyńska. Odra 2002 nr 2.
Wzbudzić zainteresowanie. Rozm. M. Kalczyńska. Panorama Polska”, Calgary 2002 nr 1.
Berlin po polsku. Rozm. A. Dziewit i A. Drotkiewicz. Lampa 2005 nr 11.
Wariant do sprawdzenia. Rozm. B. Twardochleb. Kurier Szczeciński 2007 nr 113 [dot.: Wariant do sprawdzenia].
Stopień pokrewieństwa. Rozm. S. Iwasiów. Kurier Szczeciński 2008 nr 155.
Emigrant więcej zyskuje, niż traci. Rozm. A. Sasinowski. Kurier Szczeciński 2009 nr 215.
Nie w rzędzie. Rozm. I. Drozdowska-Broering. Elewator 2013 nr 4, rozszerz. wersja w przekł. niem. w: I. Drozdowska-Broering: Topographien der Begegnung — Untersuchungen zur jüngeren deutschen und polnischen Prosa der Grenzräume nach 1989. Frankfurt am Main 2013.
Z pięciu minut wielki zamęt. Rozm. D. Hoffmann. Wyspa 2014 nr 2.
Wprowadziłem siebie jako postać dystansową. Rozm. M. Zduniak-Wiktorowicz i K. Filipowicz-Tokarska. W: Rozmowy na/o granicy. 2. Słubice 2016.

Ogólne

Artykuły

A. ZAWADA: Sprache als Widerspiegelung kultureller Identität — Krzysztof Niewrzęda. W: Identitätsproblematik in der Literatur polnischer Schriftsteller in Berlin. Gdańsk 2008.
B. HELBIG-MISCHEWSKI: Penis w opałach. Doświadczenia kastracji i strategie odzyskiwania mocy w literaturze kilku migrantów polskich w Niemczech. Teksty Drugie 2009 nr 6 [dot. też m.in.: L. Oświęcimski, W. Stam, W.D. Muszer, J. Rudnicki].
M. ZDUNIAK-WIKTOROWICZ: Krzysztof Niewrzęda — Sprawdzający wariant. Wersje tożsamościowe. Emigranckie interesy. Szczecin/Berlin. Miasto-saga i miasto notatka. W: Współczesny polski pisarz w Niemczech. Poznań 2010.
S. INOUE: Beyond the first-person narrative. Polish literature written in the Federal Republic of Germany in the 1980s. W: Contemporary Polish migrant culture and literature in Germany, Ireland, and the UK. Frankfurt am Main 2011 [dot. też m.in.: J. Rudnicki, K.M. Załuski].
I. IWASIÓW: Hipoteza literatury neo-post-osiedleńczej. W: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Kraków 2012 [dot. też: B. Helbig-Mischewski, J. Rudnicki].
B. HELBIG-MISCHEWSKI: Emigracja jako kastracja — twórczość Leszka Oświęcimskiego, Krzysztofa Niewrzędy, Wojciecha Stamma, Dariusza Muszera i Janusza Rudnickiego. W: Poetyka migracji. Katowice 2013, wersja niemiecka: Emigration als Kastration. Polnische Männerliteratur in Deutschland (Oświęcimski, Niewrzęda, Stamm, Muszer, Rudnicki). W: Polnische Literatur in Bewegung. Bielefeld 2013.
S. INOUE: Katari no dansou — Doitsu renpou kyouwakoku ni okeru Poorandojin sakka no gendai bungaku (Dislocated Narratives — Contemporary Polish Literature In the Federal Republic of Germany). Tokio 2013 [dot. też m.in.: N. Goerke, B. Helbig-Mischewski, D. Muszer, J. Rudnicki, K.M. Załuski.].
S. IWASIÓW: Krzysztof Niewrzęda: „Przeprowadziłem się z Bremy do Berlina, by częściej odwiedzać Szczecin. W: Reprezentacje Europy w prozie polskiej XXI wieku. Zielona Góra 2013.
S. IWASIÓW: Migrowanie po sąsiedzku. O prozie Krzysztofa Niewrzędy. W: Poetyka migracji. Katowice 2013.
R. MAKARSKA: Między Polską a Niemcami, między językami. (Skrzyposzek, Niewrzęda, Muszer). W: Między językami, kulturami, literaturami. Stockholm 2013.
K. KARWOWSKA: Wypędzeni do raju. Portret własny późnych przesiedleńców z Polski w literaturze polskiej w Niemczech. Warszawa 2014 [dot. m.in. K. Niewrzędy].
B. HELBIG-MISCHEWSKI: Ofiara, zły chłopiec, błazen, marzyciel, mnich i wybawiciel — archetypiczne postaci mężczyzn w prozie Krzysztofa Niewrzędzy, Dariusza Muszera, Leszka Oświęcimskiego i innych pisarzy emigracyjnych poskiego pochodzenia. Autobiografia 2015 nr 2.
B. SOBÓTKA: Obywatel świata i wygnaniec w twórczości Krzysztofa Niewrzędy i Janusza Rudnickiego. W: Konfrontacje kultury współczesnej. Warszawa 2015.
B. SOBÓTKA: Zamęt kulturowy i egzystencjalny w twórczości Krzysztofa Niewrzędy i Janusza Rudnickiego. W: Interferencje kultury współczesnej. Warszawa 2015.
A. BECKER: Krzysztof Niewrzędza — Berlińczyk ze Szczecina. Rzeczpospolita 2016 nr 93.

W poprzek

J. WRÓBLEWSKI. „Topos1998 nr 5/6.
S. PASTUSZEWSKI: Nowy Lechoń?Akant1999 nr 10 [dot. też: Poplątanie].
J. DRZEWUCKI: Niewrzęda: bezceremonialność. Twórczość 2000 nr 1 [dot. też: Poplątanie].

Poplątanie

Z. CHOJNOWSKI: Frustracje i diagnozy, czyli Młody Polak w Niemczech. Studium 1999 nr 5.
P. MICHAŁOWSKI: Impresje dwustronnego Auslaendera. Pogranicza 1999 nr 3.
S. PASTUSZEWSKI: Nowy Lechoń?Akant1999 nr 10 [dot. też: W poprzek].
J. DRZEWUCKI: Niewrzęda: bezceremonialność. Twórczość 2000 nr 1 [dot. też: W poprzek].

Poszukiwanie całości

M. WARECKI. „Suplement2000 nr 2/3.
K. SZUMLEWICZ: Strzaskany świat. Twórczość 2001 nr 2.
P. PIASZCZYŃSKI: Piękni przegrani. „Dialog — Magazyn Polsko-Niemiecki2002 nr 60 [dot. też m.in.: N. Goerke: Pożegnania Plazmy; J. Rudnicki: Można żyć; D. Muszer: Wolność pachnie wanilią].
S. INOUE: Rhizomatik in der Migrantenliteratur. Am Beispiel des Romans „Poszukiwanie całości” von Krzysztof Niewrzęda. Slavia Occidentalis. Iaponica 2007 nr 10.
J. HNIDIUK: Całość odnaleziona?Wyspa2009 nr 4.
M. ORSKI: Trans-Odra. Przegląd Powszechny 2009 nr 11.
A. SASINOWSKI: Bez sentymentów i nostalgii. Kurier Szczeciński 2009 nr 215.
G. WOŹNIAK: Obcy. Lampa 2010 nr 1–2.
I. KOSMALA: Smutek rozpadu…Latarnia Morska2011 nr 1.

Popłoch

K. STREICH. „Suplement2000 nr 10.
E. BORKOWSKA: Bez kierunku, bez drogowskazu. Autograf 2001 nr 2.
K. SZUMLEWICZ: Miejskie obrzędy. Twórczość 2001 nr 9.

Czas przeprowadzki

D. NOWACKI: Dyptyk berliński. FA-art 2005 nr 2/3 [dot. też: B. Helbig-Mischewski: Anioły i świnie w Berlinie!].
D. SKRABEK. „Arte2005 nr 4.
M. MIZURO: Spóźniony emigrant. Nowe Książki 2006 nr 1.
D. MUSZER: Prywatna historia Niemiec. Dialog. Magazin für Deutsch-Polnische Verständigung 2006 nr 74–75.
A. NOWACZEWSKI: Czas przeprowadzki. W 10 zdań o… Topos 2006 nr 1–2.
M. ORSKI: W Berlinie!Przegląd Powszechny2006 nr 7/8 [dot. też: B. Helbig-Mischewski: Anioły i świnie w Berlinie!].
A. SROKA: Stacja Bremszczerlin. Pogranicza 2006 nr 1.
M. GIERŁAK: Polak wybiera Berlin. Obraz miasta w „Czasie przeprowadzki”Krzysztofa Niewrzędzy. W: Między językami, kulturami, literaturami. Stockholm 2013.
S. IWASIÓW: Migrieren in der Nachbarschaft. Über die Prosa von Krzysztof Niewrzęda. W: Polnische Literatur in Bewegung. Bielefeld 2013.
S. IWASIÓW: Pankow/Pogodno. W: Literatura w Szczecinie 1945–2015. Szczecin 2016.

Popołudnie

S. CHYCZYŃSKI: W duchu Wojtkiewicza. Akant 2006 nr 3.
I. IWASIÓW: Dramaty popołudnia. Pogranicza 2006 nr 5.
K. SAŁDECKA: Tożsamość codzienności — o zbiorze poetyckim „popołudnie” Krzysztofa Niewrzędy. Verte 2006 nr 23.

Wariant do sprawdzenia

S. IWASIÓW: Pozytywny aspekt negatywnego myślenia. Pogranicza 2007 nr 5.
P. MAŁOCHLEB: Sprawdź to!Nowe Książki2007 nr 10.
M. ORSKI: Opowieści do składania. Odra 2007 nr 12.
B. TWARDOCHLEB: W poszukiwaniu nowego świata. Kurier Szczeciński 2008 nr 19.

Zob. też Wywiady.

Second life

P. MICHAŁOWSKI: Wszechświat jako język. Pogranicza 2010 nr 5.
A. NĘCKA: Pod dyktando Prządki. Nowe Książki 2010 nr 8.
M. ORSKI: Olejne wały. Przegląd Powszechny 2010 nr 7/8.
D. SYPIEŃ: Życie języka. Lampa 2010 nr 6.
G. BYLICA: Słowa się łajdaczą. FA-art 2011 nr 1/2.
P. KACZMARSKI: Otwarte wyzwanie. Tygodnik Powszechny 2011 nr 19.
A.D. LISKOWACKI: Drugie życie Niewrzędy. Kurier Szczeciński 2011 nr 249.
J. ŁUKASIEWICZ: Wiersze krótkie i poematy. W: Szum polskich wierszy 2010. „Odra2011 nr 6 [dot. też: M. Kurek: Oleander; D. Foks: Sigmund Freud Museum].
K. UNIŁOWSKI: Lekcja wolności. Tygodnik Powszechny 2011 nr 31 dod.Książki w Tygodniku”.

Recenzje adaptacji teatralnych

B. HELBIG-MISCHEWSKI: Psychodrama „Second live. Kurier Szczeciński 2011 nr 117.

Popiół

P.W. LORKOWSKI: Szczęśliwy powrót. Elewator 2012 nr 2.
Z. CHOJNOWSKI: Poszukiwanie prostoty. Twórczość 2013 nr 3.

Zamęt

M. ORLIŃSKI: Przemiana. Elewator 2013 nr 3.
B. HELBIG-MISCHEWSKI: Religion und Kirche, Mythen und Mystik als Motive ausgewählter Prosa-Werke neuesterpolnischer und (ost)deutscher Literatur. W: Religion im transnationalen Raum. Berlin 2014 [dot. też: O. Tokarczuk: Dom dzienny, dom nocny, W. Kuczok: Gnój, M. Brasch: Ab jetzt ist Ruhe, E. Ruge: Die Zeit des abnehmenden Lichts, B. Keff: Utwór o matce i ojczyźnie].
P. MICHAŁOWSKI: Polifonia protestu. Odra 2014 nr 2.
T. MILAS: Wszelaki zamęt?Twórczość2014 nr 6.

Confinium

(al): „Nie mieliśmy wyboru”. Szczecińska powieść Krzysztofa Niewrzędy. „Kurier Szczeciński2020 nr 178.
A. MADALIŃSKI: Opowieść pograniczna. „Nowe Książki2020 nr 11.
D. MUSZER: Nasi wypędzeni, wasi wypędzeni. Pogranicze środka Europy. „Elewator2020 nr 4.
G. SUPADY: Finis Stettinis, czyli O tym dlaczego Hakenterrasse to obecnie Wały Chrobrego. „Twórczość2021 nr 6.
P. MICHAŁOWSKI: Szczecin z pogranicza epok. „Odra2022 nr 1.