BIO

Urodzona 29 września 1872 w Warszawie; córka Henryka Dynowskiego, nauczyciela gimnazjalnego, i Franciszki z Brudnickich. Początkowo uczyła się w domu. Kontynuowała naukę w nielegalnej szkole wyższej, tzw. Uniwersytecie Latającym; uzupełniła wykształcenie, pracując samodzielnie w bibliotekach. Jednocześnie zajmowała się działalnością społeczno-oświatową; uczyła języka i literatury polskiej na tajnych kursach dla wychowawczyń ochronek i nauczycieli szkół powszechnych. Debiutowała w 1898 recenzją książki Władysława Umińskiego pt. Na falach Atlantyku, zamieszczoną w „Przeglądzie Pedagogicznym” (s. 156; z pismem tym współpracowała do 1900), a jako poetka wierszami pt. Wezwanie, Jawnogrzesznica, Wśród pól, ogłoszonymi w „Tygodniku Ilustrowanym” (nr 15). W następnych latach publikowała wiersze, artykuły i recenzje oraz utwory dla dzieci m.in. w „Przyjacielu Dzieci” (1903-04), „Zorzy” (1903-05), „Wieczorach Rodzinnych” (1904-06), „Dzienniku Cieszyńskim” (1907; tu cykl artykułów pt. Obrazy z dziejów literatury polskiej). W 1904-05 założyła i prowadziła „salę zajęć” dla bezdomnych dzieci. W 1906 podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Po powrocie do Warszawy pracowała jako nauczycielka języka polskiego w szkołach średnich oraz wykładała literaturę polską na tajnych kompletach dla inteligencji (1909-13). Równocześnie rozpoczęła badania naukowe; w 1910 wydrukowała w „Pamiętniku Literackim” pierwszą rozprawę pt. Hieronim Morsztyn i jego spuścizna literacka (ciąg dalszy w 1911). Około 1913 przeniosła się na Śląsk, do zakupionej przez ojca posiadłości w Wiśle, i wraz z siostrą Jadwigą, malarką, zajmowała się pracą oświatową. W czasie I wojny światowej, po śmierci obojga rodziców, zamieszkała z siostrą w Krakowie. Kontynuowała prace literackie, wykładała historię literatury na Wyższych Kursach Żeńskich im. A. Baranieckiego, współpracowała z Polskim Radiem i teatrami oświatowymi. Artykuły i drobne utwory dla dzieci (podpisane także M.D.) publikowała m.in. w „Moim Pisemku” (1922-27, 1929-30, 1932-36), „Iskrach” (1924-28), „Dziś i Jutro” (1926), „Myśli Narodowej” (1926-27, 1931, 1933), „Głosie Narodu” (1927-28, 1930-31, 1934-35), „Gazecie Warszawskiej” (1930, 1933-35), „Scenie Oświatowej” (1934-35). Należała do Stronnictwa Narodowego i jako członkini tej partii pracowała społecznie w sekretariacie „Roku Polskiego”. Pełniła funkcję wiceprzewodniczącej Narodowej Organizacji Kobiet; w 1930 kandydowała do sejmu. Od 1934 pracowała w redakcji Polskiego słownika biograficznego. Zmarła 3 maja 1938 w Krakowie; pochowana tamże na Cmentarzu Rakowickim.

Twórczość

1. Bajka o dzielnym koguciku, okrutnym smoku i pięknej królewnie. [Wiersz]. Warszawa: M. Arct [1907], 21 s. Wyd. nast. tamże 1913.

2. Obrazy z dziejów piśmiennictwa polskiego. Bielski, Górnicki, Stryjkowski, Paprocki. Dziennik Cieszyński 1907 nr 57-91, 97-176. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner i Spółka 1912, 44 s.

3. Noc wigilijna. Obrazek sceniczny i wybór wierszyków. Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner i Spółka 1909, 35 s.

4. Mała ogrodniczka i inne wierszyki. Warszawa: M. Arct 1910, 31 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1917, wyd. 3 ozdobne 1929 [antydatowane 1928].

5. Warszawa. [Przewodnik turystyczny]. Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner i Spółka 1910, 40 s.

6. Kraków i najbliższe jego okolice. [Przewodnik turystyczny]. Warszawa: Gebethner i Wolff, Kraków: G. Gebethner i Spółka 1911, 46 s.

7. Filip Nereusz Golański na tle współczesnej epoki. Studyum dziejom neoklasycyzmu w Polsce poświęcone. Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie 1916 t. 55, odbitka Kraków: Akademia Umiejętności 1916, 70 s.

8. Historia literatury polskiej. Podręcznik dla nauczycieli i młodzieży szkół średnich. T. 1. Od początków do końca XVIII wieku. Wypisy, rozbiory i wnioski. Warszawa: Gebethner i Wolff [1921], V, 345 s.

9. Kto chce zadrwić z innych zdradnie, sam w swe sidła nieraz wpadnie. Obrazek sceniczny w 5 odsłonach. Warszawa: M. Arct 1923, 30 s.

10. W świętojańską noc. Baśń udramatyzowana w 5 odsłonach. Warszawa: M. Arct 1924, 16 s.

11. Wieszczka snów. Fantazja dramatyczna w 5 odsłonach. Warszawa: M. Arct 1925, 16 s.

12. Zły czar. Bajka udramatyzowana w 5 odsłonach. Warszawa: M. Arct 1925, 26 s.

13. Przygody Cipusia. [Książeczka obrazkowa]. Warszawa: Gebethner i Wolff [1927], [12] k.

14. W betleemskiej szopce. Legendy. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta 1927, 75 s.

Zawartość

Zwiastowanie; W betleemskiej szopce; W ucieczce do Egiptu; W Egipcie; W Nazarecie; Siejba; O kłosach zbożowych; O żarłocznym koniu; Gdy ludzie znali czas swego zgonu; O czarnych jagodach; W ogrodzie Oliwnym; W drodze na Golgotę; Na krzyżu; Aleluja; Przekleństwo Kaina; Łzy świętego Piotra; O kukułce; Dlaczego kania o deszcz prosi; Grzeszna duszyczka; Kośba świętego Izydora; O świętym Krzysztofie; Zmieszane nasiona kwiatowe; Fiołki pod śniegiem; Dlaczego węże nóg nie mają; Korona Chrystusowa; W noc zaduszną.

15. Dylu, dylu na badylu. [Wiersze]. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta 1928, 53 s.

16. Wędrówka imć pana majstra Dratewki na Księżyc. [Wiersz]. Warszawa, Kraków: J. Czernecki [1928?], 18 s.

17. Domino. [Wiersze]. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta 1930 [antydatowane 1929], 59 s.

18. Bum i Bom. Przygody dwóch pstrokatych piesków. [Dla dzieci]. Warszawa: Gebethner i Wolff [1931], 13 k.

19. Wesoła nowina. Urozmaicenia dla kolędników. [Współautor:] A. Fiszer. Poznań: Ostoja 1932, 79 s.

20. Jan Sobieski, obrońca krzyża. [Szkic historycznoliteracki]. Warszawa: Dobra Prasa [1933], 60 s.

21. Miasto i wieś. Czytanka polska dla 3 klasy szkół powszechnych miejskich. [Współautorzy:] J. Gołąbek, S. Tync. Lwów: Książnica-Atlas 1934 [antydatowane 1933], 167 s. Wyd. nast. tamże 1938.

22. Przewodnik metodyczny do podręcznika „Miasto i wieś. Dla 3 klasy szkół powszechnych miejskich. [Współautorzy:] J. Gołąbek, S. Tync. Lwów: Książnica-Atlas 1934, 64 s.

23. Szkoła szczęścia. Rewia propagandowa SMP [Stowarzyszenie Młodzieży Polskich] żeńskich. [Współautorzy: Z. Gloss, M. Sabatowicz]. Poznań: Ostoja 1934, 87 s.

Rewia podpisana: DEM.
Tu scenki dramatyczne M. Dynowskiej: Przez tęczowe szkiełka; Zawód – zawodem; Licytacja – licytacja; Hyże nogi – pusta głowa; Nad przepaścią; Wróżka XX wieku.

24. Św. Antoni Padewski. (1195-1231). [Szkic biograficzny]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha [1934], 30 s.

25. O wawelskim smoku i innych cudownych zdarzeniach. Z podań i legend krakowskich. Lwów, Warszawa: Książnica-Atlas 1937, 31 s.

Zawartość

O wawelskim smoku; Rękawka; Ofiara Wandy; O tym, jak sól przywędrowała do Polski; Cud kłosów; Konik zwierzyniecki; Stopka królowej Jadwigi; Stłuczony dzban; O panu Twardowskim.

26. Po złote runo. [Powieść]. Kraków: Księgarnia „Nauka i Sztuka”, 1939, 227 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Hieronim Morsztyn i jego rękopiśmienna spuścizna. Pamiętnik Literacki 1910 s. 419-441, 1911 s. 1-31.
Jan Franciszek Loredano i polski tłumacz anonim Dyanei. „Archiwum dla Historii Literatury i Oświaty1914 t. 14 s. 277-322.
Filip Nereusz Golański. Studium dziejom neoklasycyzmu w Polsce poświęcone. „Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności1916 t. 55 s. 269-338.

Słuchowiska radiowe dla dzieci, m.in.

Królowa Grymaśnica. Polskie Radio (Kraków) 1928.
Grześ z Sanoka. Polskie Radio (Kraków) 1930.
Jan Kochanowski. Polskie Radio (Warszawa) 1930.
Święcone skrzatów. Polskie Radio (Kraków) 1930.
Zaczarowana fujarka. Adaptacja: J. Romowicz. Polskie Radio (Kraków) 1930.
Leśna szopka. Polskie Radio (Warszawa) 1931.
Po wakacjach. Polskie Radio (Warszawa) 1931.
Śpiewak św. Kingi. Polskie Radio (Warszawa) 1931.
Zły czar. Polskie Radio (Warszawa) 1931.
Adamowe imieniny. Polskie Radio (Warszawa) 1932.
Nad srebrną Ikwą – nad szarą Sekwaną. Polskie Radio (Warszawa) 1932.
Piastowa gołąbka w sępim gnieździe. Polskie Radio (Warszawa) 1933.
Flis na fryjorze. Polskie Radio (Warszawa) 1934.
Kiedy Zygmunt zagrzmiał z wieży. Polskie Radio (Kraków) 1934.
W zapusty. Polskie Radio (Warszawa) 1935.

Przekłady i przeróbki

Czerwony kapturek. [Dla dzieci]. Warszawa: M. Arct [1903], [6] k.
Kopciuszek. [Dla dzieci]. Warszawa: M. Arct [1903], [6] k.
Kot w butach. [Dla dzieci]. Warszawa: M. Arct [1903], [6] k.
Tomcio Paluch. [Dla dzieci]. Warszawa: M. Arct [1903], [6] k.
Z podań greckich. „Przemiany” podług Owidiusza. [Mity]. Warszawa: Gebethner i Wolff, Kraków: G. Gebethner i Spółka 1911, 41 s.

Zawartość

Cztery wieki ludzkości; Potop; Deukalion i Pyrra – nowy ród ludzki; Apollo i Dafne; Faeton; Kadmus – założenie Teb; Akteon zamieniony w Jelenia; Narcyz i Echo; Córki króla Mynejosa zamienione w nietoperze – Pyramus i Tysbe; Perseusz i Andromeda; Porwanie Prozerpiny; Niobe.
O bogince i o liliach wodnych oraz inne bajki i legendy. Oprac.: M. Dynowska. Warszawa: M. Arct 1924, 200 s.
G. Page: Paddy „do wszystkiego. [Powieść]. Z oryginału angielskiego pt. „The next to the best thing” przeł. M. Dynowska.Warszawa: M. Arct 1933 [antydatowane 1932], 297 s. Wyd. 2 tamże 1934.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Filip Nereusz Golański na tle współczesnej epoki. Studyum dziejom neoklasycyzmu w Polsce poświęcone. Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie 2016 t. 55, odbitka Kraków: Akademia Umiejętności 2016, 70 s.
2. Proza i poezja. W przekładach z najcelniejszych autorów i mówców. Dla użytku młodzieży. Zebrane i ułożone przez [M. Dynowska, W. Weychert-Szymanowską, J. Warnkównę] D.W. i W. Warszawa: M. Orgelbrand, 1899, VIII, 686 s.
3. W. Potocki: Wojna chocimska (w skróceniu) ze wstępem i objaśnieniami M. Dynowskiej. Warszawa: Gebethner i Wolff 1909, 137 s. Wyd. nast. tamże: 1919, 1933.
4. Nasze rocznice. Wybór poezji i prozy na obchody narodowe. Ułożyła M. Dynowska. Kraków: Towarzystwo Szkoły Ludowej [1926], IV, 204 s. Wyd. 2 zmienione i powiększone tamże [1930].
5. Polska w zwyczaju i obyczaju. [Antologia. Oprac. i wstęp:] M. Dynowska. Warszawa: Gebethner i Wolff 1928, 437 s. Wyd. nast.: Glasgow: Książnica Polska 1941; Jerozolima: Wydawnictwo 3 Korpusu 1944.
6. J.I. Kraszewski, L. Kronenberg: Korespondencja 1859-1876. Wydała i napisała przedmoM. Dynowska. Kraków: Nakład rodziny baronów Kronenbergów. Skład główny Warszawa: Gebethner i Wolff 1929, XXXI, 466 s.
7. J. Kochanowski: Materiał do obchodów ku czci poety w czterechsetną rocznicę jego urodzin. Zebrała i ułożyła M. Dynowska. Kraków: Towarzystwo Szkoły Ludowej [1930], 47 s.
8. Skarbiec polski. Wyjątki z literatury do użytku scenicznego. Poznań: Ostoja 1937, 256 s.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T. 6. Kraków 1948 (A. Świderska).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

Ogólne

Artykuły

S. Rymer: Ś.p. Maria Dynowska. Warszawski Dziennik Narodowy 1938 nr 142.

Filip Nereusz Golański na tle współczesnej epoki

W. Hahn. „Pamiętnik Literacki1921.

Historia literatury polskiej

I. Chrzanowski. „Książka1922 nr 1.
A. Drogoszewski. „Przegląd Humanistyczny1922 t. 1.
J. Gołąbek: Dwa podręczniki literatury dla klas wyższych. Przegląd Pedagogiczny 1922.
M. Kridl. „Bibliografia Pedagogiczna1922.

Polska w zwyczaju i obyczaju

A. Wysocki: O polskich zwyczajach i obyczajach. Myśl Narodowa 1929 nr 46.