Print

BIO

Urodzony 1 kwietnia 1909 w Zduńskiej Woli w rodzinie nauczycielskiej; syn Teodora Dybowskiego i Zofii z Wańkowskich. Uczęszczał do Gimnazjum im. T. Kościuszki w Kaliszu. Należał do Związku Harcerstwa Polskiego; w piśmie „Głos Harcerza” opublikował w 1925 pierwsze opowiadania i artykuły (pod pseudonimem Abstraktor). W 1925-27 redagował też miesięcznik młodzieży gimnazjalnej „Świt” oraz publikował w czasopiśmie „Goniec Kaliski” (1927-30). Po zdaniu matury w 1927 studiował początkowo na Wydziale Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Poznańskiego (UPozn.), a od 1928 na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego (USB) w Wilnie. Był przez dwa lata redaktorem akademickiego kwadransa w Polskim Radiu oraz w 1931 redaktorem pisma „Akademik Wileński”. Pełnił funkcję prezesa chrześcijańskiej korporacji Concordia Vilnensis. Należał do Sekcji Twórczości Oryginalnej przy Kole Polonistów USB. Publikował utwory prozatorskie na łamach „Dziennika Wileńskiego”, „Alma Mater Vilnensis” (1931-32) i „Słowa”. Rozpoczął też twórczość dramatopisarską pisząc sztuki Piekło i ziemia oraz Jubileusz Andrzeja Downara (nie publikowane). Po uzyskaniu magisterium w 1932 przygotowywał w Katedrze Prawa Administracyjnego rozprawę doktorską na temat Instytucja obejścia prawa <>, zrezygnował jednak ze składania egzaminu doktorskiego. W 1934 zamieszkał w Poznaniu i kontynuował studia w zakresie ekonomii politycznej i filozofii na UPozn. Był w tym czasie współredaktorem pisma „Myśl Akademicka”; własne utwory ogłaszał w „Głosie Akademickim” i „Życiu Akademickim”. W 1935 został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1935-37 pracował jako referent prasowy w magistracie miasta Poznania, redagował pismo „Orędownik” oraz kwartalnik „Kronika Miasta Poznania”, w którym publikował też własne prace. Jako publicysta współpracował m.in. z „Dziennikiem Poznańskim” (1935-38), „Kulturą” (1936-37). Działał w Chrześcijańskim Uniwersytecie Robotniczym (członek zarządu i kierownik teatru robotniczego). Od 1937 pracował w Bibliotece Raczyńskich jako bibliotekarz i zastępca dyrektora do spraw administracyjnych. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się przez Słowację na Węgry, skąd w styczniu 1940 wyjechał do Francji i wstąpił do Wojska Polskiego. Publikował wiersze w „Polsce Walczącej” (1940). Podczas kampanii francuskiej walczył w 1. Dywizji Grenadierów. Wzięty do niewoli niemieckiej uciekł z transportu jeńców i przedostał się do Szwajcarii, gdzie jesienią 1940 podjął studia filozoficzne na uniwersytecie we Fryburgu, pełniąc równocześnie funkcję bibliotekarza w obozie dla internowanych żołnierzy polskich. Publikował utwory w kwartalniku „Pamiętnik Literacki i Naukowy” (1941-45, pod pseudonimem Teodor Nałęcz) oraz w „Gońcu Obozowym”. W 1943 doktoryzował się na podstawie pracy Cyprian Kamil Norwid, Kulturphilosoph der polnischen Romantik. Wczesną wiosną 1945 wyjechał do Belgii, gdzie pracował jako asystent na wydziale filozoficznym uniwersytetu w Brukseli oraz zajmował się działalnością kulturalną wśród polskiej emigracji robotniczej. W czerwcu 1947 powrócił do Polski. Pełnił funkcję kierownika Teatru Polskiego w Poznaniu (1947-48), a następnie w Olsztynie. W 1951 zamieszkał w Warszawie, gdzie został lektorem w przedsiębiorstwie Artos (później Estrada). Aresztowany pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Stanów Zjednoczonych i przynależności do tajnej organizacji został w lipcu 1952 skazany na dwa lata więzienia. Po wyjściu na wolność w 1954, nie mając prawa do pracy w Warszawie, został kierownikiem literackim Teatru Ziemi Rzeszowskiej (1954), następnie pełnił tę funkcję w Olsztynie (1954-56) i w Teatrze Bałtyckim w Koszalinie (1956-59). W tym czasie publikował głównie recenzje literackie i teatralne w „Głosie Olsztyńskim” (1956-57), „Życiu Olsztyńskim” (1956-57), „Głosie Tygodnia” (1956-57), a także wiersze, fragmenty prozy i artykuły w „Słowie na Warmii i Mazurach” (1956-67, z przerwami). W 1960 powrócił do Warszawy i zajął się wyłącznie pracą literacką. Otrzymał Nagrodę Regionalną im. M. Lengowskiego, ufundowaną przez Stowarzyszenie Pax (1967) oraz honorowe obywatelstwo miasta Kalisza (1969). Odznaczony m.in. Złotą Odznaką Zasłużony dla Warmii i Mazur (1958), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969). Zmarł 28 czerwca 1977 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

1. Ptaki mojego ojca. Dramat społeczny w 4 aktach. Powst. 1933. Wersja druga powst. w 1941. Wyd. Bruksela 1945, 44 s., powielone.

Informacja o dacie powst. wg L. Simona: Bibliografia dramatu polskiego 1765-1939. T. 1. Warszawa 1971.

2. Po tej i po tamtej stronie. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Poznań, Teatr Polski 1935. Druk fragmentów „Dziennik Poznański” 1935 nr 12. Wersja druga powst. w 1942. Wyd. pt. Z tej i tamtej strony. Bruksela 1945, 39 s., powielone.

Nagrody

Nagroda w konkursie literackim Young Men's Christian Association w 1943.

Przekłady

czeski

[Przeł.] C. Ceneka. 1938. [Informacja autora].

francuski

De ce côté et de l'autre. [Przeł.] J. Reymond-Przemyska. Fribourg 1944.

3. Stanisław August. Dramat w 3 aktach. Powst. 1935. Druk fragmentów pt. Insurekcja. „Dziennik Polski” 1936 nr 87. Wersja druga pt. Insurekcja. Powst. 1948.

Wyróżnienie w konkursie Ministerstwa Kultury i Sztuki w 1948 na sztukę o Warszawie.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

4. Paweł Włodkowic. Widowisko historyczne. Prapremiera: Poznań, Teatr Nowy 1936.

5. Von Schwindel w polskim dworze. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1937. Wersja druga pt. Diabelski młyn. Lekka komedia w 3 aktach. Fryburg 1943, powielone. Wyd. nast. Bruksela 1945, 42 s., powielone.

Przekłady

francuski

Le moulin du diable. Fribourg 1944.

6. Point de reveries. Dramat historyczny w 3 aktach z prologiem. Druk fragmentów „Sprawy Otwarte” 1938 nr 7. Prapremiera: Kraków 1939.

7. Cud białych orłów. Misterium ludowe ze wstępem i prologiem z muzyką F. Nowowiejskiego. Prapremiera: 1939.

Wystawienia następne

Wystawienie na zjeździe chłopów wielkopolskich w Ostrowiu Lednickim pod Gnieznem przez zespół amatorski.

8. I ty poznasz Marylę... Dramat w 4 częściach. Powst. 1941. Wyd. Bruksela 1945, 42 s., powielone Prapremiera: Kalisz, Teatr im. W. Bogusławskiego 1947.

Przekłady

francuski

Et tu feras la connaissance de Maryla. Fribourg 1944.

9. Dwie czary. Polska noc wigilijna. [Utwór dramatyczny]. [Fryburg]: Szef Duszpasterstwa DSP [Dywizji Strzelców Pieszych] [1943], 15 s., powielone Wyd. nast. pt. Dwie czary. Polski poemat wigilijny. Bruksela: Polski Katolicki Fundusz Prasowy Wydawnictwa Głos Polski [ok. 1945].

Przekłady

francuski

Les deux coupes. Veille de Noël polonaise. [Przeł.] J. Reymond-Przemyska. Fribourg 1942, wyd. 2 tamże 1943.

10. Norwid als christlicher Kulturphilosoph der polnischen Romantik. Brugg: Eidg. Komissariat für Internierung und Hospitalisierung 1943, 195 s. Sammlung wissenschaftlicher Arbeiten der in der Schweitz internieren Polen [...]. Zbiór prac naukowych Polaków internowanych w Szwajcarii 1B2H.

Rozprawa doktorska.

11. Spiżowy jeździec. Dramat historyczny [o A. Puszkinie]. Powst. Fryburg 1943. Wyd. Bruksela 1945, 56 s., powielone.

Przekłady

francuski

[Przeł.] C. Backvis [ok. 1945]. [Informacja autora].

12. Słońce w nocy. Komedia w 4 aktach (5 odsłonach). Powst. 1945. Praprem, Poznań, Teatr Polski 1947.

13. Front doktora Korczaka. Sztuka sceniczna. Powst. Warszawa 1948.

Utwór wyróżniony w konkursie Ministerstwa Kultury i Sztuki na sztukę o Warszawie.

14. Są rzeczy ważniejsze. Komedia w 4 aktach. Prapremiera: Toruń, Teatr Ziemi Pomorskiej 1948.

15. Zapora. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Olsztyn, Teatr im. S. Jaracza 1949. Wyd. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1960, 112 s.

Przekłady

czeski

[informacja autora].

16. Kościuszko w Berville. (Pieśń pomnożona). Sztuka historyczna w 3 aktach. Prapremiera: Olsztyn, Teatr im. S. Jaracza 1950.

17. Złoto w dolinie. [Utwór dramatyczny]. Prapremiera: Jelenia Góra, Teatr Dolnośląski 1950.

18. Pocałunek we troje. Sztuka. Powst. 1951. Druk pt. Spotkanie w Alpach. (Sztuka w 3 aktach). „Teatr Ludowy” 1965 nr 8/9 s. 93-115.

19. Zieleni się lipa. Montaż sceniczny. Prapremiera: Rzeszów, Teatr im. W. Siemaszkowej 1954.

20. Narodziny poety. Dramat w 4 częściach. Prapremiera: Olsztyn, Teatr im. S. Jaracza 1956.

21. Życie bez liberii. Pamiętnik. Powst. 1957. Druk fragmentów „Ziemia Kaliska” 1963 nr 10-20; „Za i przeciw” 1967 nr 30, 1968 nr 10.

Nagrody

II nagroda w konkursie na pamiętnik inteligenta, ogłoszonym przez redakcję „Po prostu” i pracownię socjologiczną Polskiej Akademii Nauk w 1957.

22. Pomorskie śluby. Widowisko. Druk „Głos Tygodnia” 1958 nr 34-36.

23. Umówiony dzień. (Sztuka w 6 odsłonach). „Prace Świetlicowe” 1958 nr 1/2 s. 21-60. Prapremiera: teatralna: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1958; radiowa: Polskie Radio 1967.

24. Ślub czystości. (Komedia w 4 aktach). „Teatr Ludowy” 1959 nr 11/12 s. 595-624.

25. Gorące wici. [Powieść]. Wstęp: K. Dąbrowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1962, 440 s.

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

26. Światło nad Helladą. Powieść historyczna. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” 1963, 408 s. Wyd. 2 tamże 1967.

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

27. Droga do Warszawy. Zarys dramatu w 3 aktach, 4 odsłonach. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1964, 73 s.

28. Hołd pruski. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1964, 524 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1974.

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

29. Ocalenie Syrakuz. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” 1966, 365 s.

30. Błazen starego króla. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1967, 443 s.

31. Wieża Czarnej Księżniczki. [Powieść]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968, 461 s. Wyd. nast. pt. Wieża czarnej księżniczki tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1980.

32. Bunt Paryża. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1970, 333 s. Wyd. 2 tamże 1971.

33. Listopadowa zawierucha. Powieść historyczna z czasów powstania listopadowego. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1972, 574 s.

34. Wojenny pan. [Powieść]. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1972, 448 s.

35. Saga rodu nad Prosną. [Powieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1975, 273 s.

Utwory niepublikowane

Według L. Simona: Bibliografia dramatu polskiego 1765-1939. T. 1. Warszawa 1971 oraz wg informacji autora utwory dramatyczne:.

• Piekło i ziemia. Powst. 1931.
• Jubileusz Andrzeja Downara. Powst. 1932.
• Geniusz i kobieta. Dramat niesceniczny w 3 częściach. Powst. 1933.
• Ludzie bez twarzy. Dramat w 4 aktach. Powst. 1934.
• Więzień Europy. Dramat historyczny w 3 aktach. Powst. 1937.
• Orzeł na skale. Dramat z okresu pobytu Napoleona na Wyspie św. Heleny. Powst. 1938.
• Hołd krzyżacki w Poznaniu. Powst. 1939 [wg L. Simona tytuł: Hołd pruski]; wersja druga pt. Wieczyste przymierze. Powst. 1958.
• Plac żandarmów („Antimachiavel”). Komedia o Wolterze i Fryderyku Wielkim. Powst. 1944.
• Krwawiące serce. Dramat o Komunie Paryskiej. Powst. 1950.
• Ucieczka z Thule. Powst. 1958.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1964, 1967, 1976.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
• T. Oracki: Janusz Teodor Dybowski. W tegoż: Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w latach 1945-1970. Olsztyn 1975.
• „Almanach Sceny Polskiej” t. 18: 1976/77.
• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Uzupełnienia).

Ogólne

Artykuły

• [M. Leń:] Janusz Teodor Dybowski — kaliski pisarz z Kaliskiego. „Ziemia Kaliska” 1967 nr 46.
• [J. Segiet] SEG: Historia na scenie i w powieści. „Gazeta Olsztyńska” 1972 nr 234.
• I. Wieniewski: W walce z totalizmem. Powieść o greckich bojownikach wolności. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1976 nr 236.
• [J. Segiet] SEG: Jaki był naprawdę. „Gazeta Olsztyńska” 1982 nr 110.
• J. Jakubowska: Nad teatraliami Janusza Teodora Dybowskiego. „Nad Wartą” 1984 nr 34.

Gorące wici

• J. Chociłowski: Polska za Marka Aureliusza. „Nowe Książki” 1962 nr 15.
• S. Czernik. „Tygodnik Kulturalny” 1962 nr 25.
Go back to position Wróć do pozycji

Światło nad Helladą

• I. Wieniewski: Opowieść o Arystofanesie. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn dod. „Tydzień Polski”,1968 nr 44.
Go back to position Wróć do pozycji

Hołd pruski

• Z. Pędziński: W szkole Kraszewskiego. „Tygodnik Kulturalny” 1965 nr 43.
Go back to position Wróć do pozycji
Print
LICENCE_INFO