BIO

Urodzony 19 listopada[P]1883 w Cieszynie; syn Antoniego Dyboskiego, notariusza i działacza narodowego, i Marii z Łopuszańskich. Po ukończeniu gimnazjum niemieckiego w Cieszynie rozpoczął w 1901 studia germanistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. W następnym roku przeniósł się do Wiednia, gdzie studiował germanistykę i anglistykę; w 1905 uzyskał doktorat na podstawie pracy Tennysons Sprache und Stil. W 1905/06 przebywał jako stypendysta w Anglii i prowadził studia nad średniowiecznymi tekstami w bibliotekach uniwersyteckich w Oxfordzie, Londynie i Cambridge. W 1907 habilitował się na uniwersytecie wiedeńskim z filologii angielskiej. Od 1908 był, jako docent, kierownikiem Katedry Filologii Angielskiej na UJ. Rozprawy naukowe i artykuły publikował m.in. w czasopismach: „Przegląd Polski” (1907-14), „Zaranie Śląskie” (1907-08), „Przegląd Powszechny” (1909-10), „Pamiętnik Literacki” (1910-11). W 1911 został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Od tegoż roku pełnił funkcję kuratora Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczniów UJ. Zmobilizowany w 1914 do armii austriackiej walczył na froncie rosyjskim i w grudniu tegoż roku dostał się do niewoli. Początkowo przebywał w Moskwie (1915) i, mieszkając prywatnie (dzięki staraniom Komitetu Polskiego), rozwijał działalność odczytową i publicystyczną wśród miejscowej kolonii polskiej, następnie w Rostowie i Kazaniu, gdzie pracował w bibliotece uniwersyteckiej. Po rewolucji październikowej został ewakuowany do obozu jenieckiego w Chabarowsku nad Amurem. W 1918 wstąpił do 5. Dywizji Syberyjskiej i był przewodniczącym Wojskowej Komisji Oświaty powołanej w 1919 w Nowonikołajewsku (obecnie Nowosybirsk). Po kapitulacji Dywizji dostał się do niewoli. W styczniu 1922 powrócił do kraju i objął ponownie Katedrę Filologii Angielskiej na UJ jako profesor zwyczajny. W 1923 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności (PAU). Rozprawy, studia, artykuły i recenzje publikował w wielu czasopismach, m.in. w „Przeglądzie Współczesnym” (1922-39, stała współpraca), „Przeglądzie Warszawskim” (1922-25), dzienniku „Czas” (1922-38), „Przeglądzie Politycznym” (1924-26, członek komitetu redakcyjnego). Pełnił funkcję łącznika kulturalnego między Polską a krajami anglosaskimi. Prowadził wielokrotnie wykłady z literatury polskiej i z polsko-angielskich stosunków w School of Slavonic Studies w Londynie (1922/23), w uniwersytetach w Oxfordzie, w Cambridge, w Liverpoolu oraz w wielu instytucjach pozauniwersyteckich. Reprezentował Polskę na licznych kongresach międzynarodowych. Zaproszony przez Fundację Kościuszkowską w Nowym Jorku przebywał w 1928/29 w Stanach Zjednoczonych i wykładał na uniwersytecie w Chicago, a także wygłosił przeszło 200 odczytów o Polsce w innych uniwersytetach i centrach polonijnych. W następnym roku został mianowany pełnomocnikiem Fundacji Kościuszkowskiej na Polskę. Był członkiem World Federation Educational Associations oraz World Association for Adult Education (w 1929 wybrany na wiceprzewodniczącego). Związany ze Śląskiem, któremu poświęcił wiele publikacji, od 1926/27 był kuratorem Sekcji Krakowskiej Stowarzyszenia Akademików Polskich na Śląsku „Znicz”. W 1930/31 pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego UJ. Należał od 1930 do komitetu redakcyjnego „Archivum Neophilologicum”. W 1931 został członkiem czynnym PAU. Był także członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1935 otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za wybitną twórczość krytyczno-literacką, naukową i publicystyczną w dziedzinie literatury pięknej. Bezpośrednio przed II wojną światową brał udział w opracowywaniu wydawnictwa Cambridge history of Poland. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Krakowie. Uczył w zawodowej szkole średniej i udzielał lekcji prywatnych. Kontynuował też pracę naukową, przygotowując kilka prac z zakresu literatury i kultury anglosaskiej. Po wojnie przystąpił do organizowania na nowo studiów anglistycznych na UJ i podjął wykłady uniwersyteckie. Zmarł nagle 1 czerwca 1945 w Krakowie.

Twórczość

1. Tennysons Sprache und Stil. Wien, Leipzig: W. Braumüller 1907, XXXVII, 544 s.

2. Milton i jego wiek. Kraków: Księgarnia S.A. Krzyżanowski; Warszawa: E. Wende 1909, IV, 131 s.

3. O życiu akademickim na uniwersytetach angielskich. Dwa odczyty. Kraków: Księgarnia D.A. Friedleina; Warszawa: E. Wende 1909, 36 s.

4. Literatura i język średniowiecznej Anglii. Kraków: G. Gebethner i Wolff 1910, XI, 418 s. Wyd. nast. tamże 1916.

5. Alfred Tennyson. Jego życie i dzieła. Przegląd Polski 1910/1911 t. 3, 4, 1911/1912 t. 1, 2. Wyd. osobne Kraków: Nakład autora 1912, IV, 170 s.

6. O sonetach i poematach Szekspira. Przegląd Polski 1913/1914 t. 4; odbitka. Warszawa, Kraków: Gebethner i Wolff, G. Gebethner i Sp. 1914, 94 s.

7. Ze stosunków społecznych w Anglii przed wojną. Moskwa: [Dom Polski w Moskwie] 1916, 30 s.

8. Rytmika wysiłku i znużenia w twórczości Szekspira. [Odczyt ku uczczeniu 300 rocznicy śmierci poety]. Moskwa: [Polskie Koło Naukowe w Moskwie] 1917, 28 s. Por. poz. .

9. Siedem lat w Rosji i na Syberii. (1915-1921). Przygody i wrażenia. Warszawa: Gebethner i Wolff 1922, 253 s.

Przekłady

angielski

Seven years in Russia and Siberia. 1914-1921. [Przekł. i oprac.:] M. Moore Coleman. Cheshire, CT 1970.

10. Periods of Polish literary history, being the Ilchester lectures for the year 1923. London: H. Milford, Oxford University Press 1923, 163 s. Wyd. 2 tamże 1928.

11. Rise and fall in Shakespeare's dramatic art. [London: The Shakespeare Association by H. Milford, Oxford University Press 1923], 29 s. Por. poz. .

Odczyt wygłoszony na zjeździe King's College, University of London 27 X 1922.

12. Anglia po wojnie. Wrażenia i refleksje. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1924, VIII, 202 s.

Zawartość

Anglia po wojnie; Anglia dzisiejsza a jutrzejsza; O szkołach; Anglicy a my.

13. Czego nas uczy Anglia? Lwów: Spółka Akcyjna Wydawnicza [1924], 54 s.

14. Modern Polish literature. A course of lectures delivered in the School of Slavonic Studies King's College, University of London. London: H. Milford, Oxford University Press 1924, 130 s.

15. Nauka a oświata pozaszkolna. Warszawa: Nasza Księgarnia 1924, 24 s.

16. Outlines of Polish history. A course of lectures delivered at King's College, University of London. London: G. Allen and Unwin Brothers Ltd. 1925, 282 s. Wyd. nast.: New York: Oxford University Press American Branch [1925]; wyd. 2 London 1931; wyd. 2 [!] New York 1931; London 1941.

17. Poland old and new. Three lectures. London: Oxford University Press, H. Milford 1926, VIII, 68 s.

Zawartość

Wykłady wygłoszone w sierpniu 1925 na międzynarodowych letnich kursach uniwersyteckich zorganizowanych pod egidą Ligi Narodów w Genewie: 1. The legacy of the past: political problems; 2. The factors of the present: social evolution; 3. The prospects of the future: economic conditions and constructive work.

18. Byron. Studium. Lwów: Towarzystwo Wydawnicze Ateneum 1927, 113 s.

19. William Shakespeare. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1927, VII, 352 s.

20. Some aspects of contemporary England. Three lectures. Prague: J.V. Daneš, S. Polter, B. Trnka 1928, 86 s.

Prelekcje wygłoszone w Pradze w 1927 na zaproszenie Anglo-American Club Union of Czechoslovakia.

21. Immigration and the interchange of cultures. Address delivered at the Annual Meeting of the Immigrants' Protective League, Chicago February 28, 1929. Chicago: Immigrants' Protective League [1929], [4] k.

22. O Anglii i Anglikach. [Studia literackie]. Warszawa: F. Hoesick 1929, VI, 269 s.

Zawartość

Wpływy włoskie w literaturze angielskiej; „Juliusz Cezar” Shakespeare'a a dzień dzisiejszy; Ben Jonson; Byron; Jerzy Meredith (1828-1909); Tomasz Hardy (1840-1928); G.K. Chesterton; Sir James M. Barrie; O „Świętej Joannie” Bernarda Shaw; Lord Curzon 1859-1925; Lord Milner (1854-1925); Lord Oxford (H.H. Esquith 1825-1928); Angielscy mężowie stanu naszych dni; Rozmowy między sławą a młodością; Najzabawniejsza książka o Anglii; Zagadnienia szkoły powszechnej i szkoły średniej w Anglii; Stulecie Uniwersytetu Londyńskiego; Przesilenie językowe a przesilenie kulturalne; John Galsworthy o młodej Anglii powojennej; Dwa głosy o przyszłości Wielkiej Brytanii.

23. Kształcenie charakteru a konieczności społeczne. (Przemówienie na Walnym Zjeździe Delegatów Polskiej Young Men's Christian Association w Krakowie 16 marca 1930 r.). Warszawa: Drukarnia W. Nowakowski 1930, 16 s.

24. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Wrażenia i refleksje. Lwów: Książnica-Atlas 1930, 330 s.

Zawartość

Przedmowa. – Wstęp: Ameryka w świecie dzisiejszym. – 1. Rozległość i rozmaitość; 2. Miasta; 3. Problem wsi i rolnictwa; 4. U podstaw dobrobytu amerykańskiego; 5. Warunki materialne życia a psychika ludności; 6. Polityka; 7. Prawo; 8. Religia; 9. Moralność; 10. Literatura; 11. Z życia uniwersyteckiego; 12. O naszym wychodźctwie. – Zakończenie: Ameryka a Europa.

25. Wszechświatowa konferencja w Cambridge. [Warszawa:] Skład główny Nasza Księgarnia 1930, 42 s.

26. Polityka zagraniczna i wewnętrzna Wielkiej Brytanii. Wykłady R. Dyboski. Wyd. Z. Sławomirski. Kraków: Sekcja Wydawnicza Koła Uczniów i Absolwentów Szkoły Nauk Politycznych w Krakowie 1932, 62 s., powielone.

27. Żywioł morski w twórczości Józefa Conrada. (Odczyt). Toruń: Instytut Bałtycki 1932, 25 s.

W cyklu odczytów wygłoszonych w Gdyni w Oddziale Instytutu Bałtyckiego w sezonie 1931/32.

28. Poland. [Przedmowa:] H.A.L. Fisher. London: E. Benn 1933, 443 s. Wyd. nast. New York: Ch. Scrinmer's Sons 1933.

29. Charles Dickens. Życie i twórczość. Lwów: Książnica-Atlas 1936, 107 s.

30. Między literaturą a życiem. Warszawa: Rój 1936, 278 s.

Zawartość

Przedmowa; Wielkie dni katolicyzmu angielskiego; Wyspiański o „Hamlecie”; W stulecie śmierci Goethego; Sir Walter Scott po stu latach; Wielcy powieściopisarze angielscy XIX w. w perspektywie dzisiejszej; Kultura i postęp społeczny w Anglii XIX w.; Tragizm życia i bohaterstwo człowieka w twórczości Józefa Conrada; Arnold Bennett (1867-1931); John Galsworthy (1867-1933; Rudyard Kipling (1865-1936); Anglia za Jerzego V.

31. Polska a kultura Zachodu. Odczyt w Ognisku Krakowskim Polskiej Young Men's Christian Association 1 października 1936 r. Kraków: Polska Young Men's Christian Association 1936, 18 s.

32. Ten centuries of Poland's history. A survey by R. Dyboski. Warsaw: Polish Institute for Collaboration with Foreign Countries 1937, 33 s.

33. Polityka angielska XX wieku. [Skrypt]. Kraków: Sekcja Wydawnicza Koła Uczniów i Absolwentów Szkoły Nauk Politycznych 1939, 75 s., powielone.

34. Poland in world civilization. Powst. przed 1944. [Wyd.] L. Krzyżanowski. New York: J. M. Barrett [1950], XII, 285 s.

Maszynopis przemycony do Stanów Zjednoczonych w czasie okupacji.

Zawartość

Introduction. – The bulwark of Christendom; Unions with neighboring nations; Civil liberties; Religious toleration; Schools and learning in Poland before the partitions; The Pole abroad; Education and research in modern Poland; Achievements in art and literature; Twenty years of independence.

35. Podręcznik języka angielskiego do nauki samodzielnej w szkole. Cz. 1. Gramatyka. Powst. 1939-1945. Kraków: S. Kamiński 1946, VIII, 112 s.

36. Sto lat literatury angielskiej. Przejrzał i wstęp: J. Krzyżanowski. Powst. 1939-1945. Wyd. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1957, XX, 927 s.

Zawartość

J. Krzyżanowski: R. Dyboski i jego dzieło. – Wstęp. – Klasycy liberalizmu: J. Stuart Mill, T.B. Macaulay. – Krytycy liberalizmu: T. Carlyle, J.N. Newman, M. Arnold. – Ekspansja myśli przyrodniczej: Ch.R. Darwin, H. Spencer. – Wielcy pisarze wiktoriańscy: Ch. Dickens. W.M. Thackeray, G. Eliot, Siostry Brönte i pani Gaskell, A. Throllope. – Między romantyzmem a realizmem: E.G. Bulwer, B. Disraeli, H. Reade, Ch. Kingsley i inni. – Wielcy poeci ery wiktoriańskiej: A. Tennyson, R. Browning. – Od religii piękna do hasła „sztuka dla sztuki”: J. Ruskin, D.G. Rossetti, W. Morris, A.Ch. Swinburne, W.H. Pater, O. Wilde. – Nowe drogi wielkiego powieściopisarstwa: G. Meredith, T. Hardy. – Neoromantyzm, egzotyka, imperializm: G.H. Borrow, R.L. Stevenson. R. Kipling. – Nowe zagadnienia społeczne w literaturze: G. Gissing, H.G. Wells. – Podzwonne światu wiktoriańskiemu: A. Bennett, J. Galsworthy. – Antywiktorianizm wojujący: S. Butler, G.B. Show, G.K. Chesterton. – Wkład Irlandii: Początki regionalizmu irlandzkiego w literaturze XIX w.; Poezja: W.B. Yeats i G. W. Russel; Dramat: J.M. Synge; Powieść: G. Moore. – Samotny geniusz: J. Conrad.

37. Wielcy pisarze amerykańscy. Powst. 1939-1945. Uzupełnienie i wstęp: S. Helsztyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX” 1958, 658 s.

Zawartość

Zawiera sylwetki 148 pisarzy amerykańskich.

Utwory niepublikowane

Powstałe w 1939-1945, zachowane w rękopisach w zbiorach Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Krakowie:.

Dzieje Anglii.
Dzieje Stanów Zjednoczonych.
Zarys literatury amerykańskiej.
Zarys literatury angielskiej.

Przekłady

1. L. Lepszy: Cracow. The royal capital of ancient Poland. Its history and antiquities. London: T. Fisher Unwin 1912, XV, 210 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Songs, carols and other miscellaneous poems from the Balliol Ms. 354 Richard Hill's common-place-book. Edited by R. Dyboski. London: H. Milford, Oxford University Press 1908, LIX, 198 s. „Early English Text Society”.
2. W. Shakespeare: Dzieła dramatyczne w 12 tomach. Wybór przekł.: S. Krzemiński. Warszawa: Gebethner i Wolff 1911-1913.
Tu R. Dyboskiego wstęp w tomie 1: Życie, twórczość i sława Shakespeare'a, s. 3-90, – oraz przedmowy do poszczególnych tomów.
3. Knyghthode and bataille. A 15-th century verse paraphrase of Flavius Vegetius Renatus Treatise „De re militari”. Edited with introduction, notes and glossary by R. Dyboski and Z.M. Arend. London: Oxford University Press 1936, 205 s.
4. The Cambridge history of Poland. Edited by W.F. Reddaway, J.H. Penson, O. Halecki, R. Dyboski. [T.] 1-2. Cambridge: University Press 1950, 1951, XIV, 607 + XVI, 630 s.
Tu w t. 2: From Augustus II to Pilsudski (1697-1935) teksty R. Dyboskiego powst. przed 1939: The Polish question during the World War. Military efforts and political activities of the Poles, s. 461-486; Literature, arts and learning in Poland since 1863, s. 535-566.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T. 6. Kraków 1948 (M. Laskowska, W. Tarnawski).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Biogramy uczonych polskich. Cz. 1. A-J. Wrocław 1983.
A. Śródka: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. T. 1. Warszawa 1994.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (J. Wojnowski).

Ogólne

Książki

Z. Krajewska: Roman Dyboski 1883-1945. Katowice: Śląsk 1968, 109 s.
Professor Roman Dyboski founder of English studies in Poland. Proceeding of the commemorative conference for Roman Dyboski (1883-1945). Kraków 1-2 june 1995. Wyd.: T. Bela, E. Mańczak-Wohlfeld. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 1998, 121 s.

Artykuły

W. Borowy: Pamięci Romana Dyboskiego. Teatr 1945 nr 1.
J. Krzyżanowski: Pamięci Romana Dyboskiego. Odrodzenie 1945 nr 30.
S. Mierzwa: O prof. Romanie Dyboskim. Tygodnik Polski”, Nowy Jork 1945 nr 42.
P. Mroczkowski: Ś.p. Roman Dyboski. Tygodnik Powszechny 1945 nr 13.
J. Krzyżanowski: In memoriam Romanowi Dyboskiemu. Pamiętnik Literacki 1946 z. 1/2.
W.J. Rose. „The Slavonic and East European Review”, London 1946 nr 63.
P. Mroczkowski: Historia Katedry Filologii Angielskiej w Uniwersytecie Jagiellońskim. W: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Historia Katedr. Kraków 1964.
S. Helsztyński: Requiem dla zmarłych mistrzów. Roman Dyboski. W tegoż: Dobranoc, miły książę. Warszawa 1971.
K. Polechoński: Egzotyczna rewolucja. Kresy 1994 nr 2.
P. Mroczkowski: Pionier polskiej anglistyki. 50-lecie śmierci prof. Romana Dyboskiego. Tygodnik Powszechny 1995 nr 23.

Siedem lat w Rosji i na Syberii

• [S. Kozicki] S.K. „Przegląd Wszechpolski1922 s. 620-622.
J. Krzyżanowski: Literatura pamiętnikarsko-podróżnicza. Przegląd Warszawski 1922 nr 14.
R. Kubiak. „Polish American Studies”, Nowy Jork 1970 t. 27 nr 1/2 [dot. przekł. angielskiego].
S. Dąbrowski. „Wiadomości”, Londyn 1972 nr 26 [dot. przekł. angielskiego].

Periods of Polish literary history

W. Borowy: Dwie książki angielskie o literaturze polskiej. Rzeczpospolita 1924 nr 117 wyd. poranne [dot. też: Modern Polish literature].
J. Krzyżanowski: Polonica u obcych. Przegląd Warszawski 1924 nr 36 [dot. też: Modern Polish literature].
• [W. Horzyca] zi: Skuteczna propaganda kultury polskiej w Anglii. Wiadomości Literackie 1925 nr 28 [dot. też: Modern Polish literature].

Modern Polish literature

W. Borowy: Dwie książki angielskie o literaturze polskiej. Rzeczpospolita 1924 nr 117 wyd. poranne [dot. też: Periods of Polish literary history].
J. Krzyżanowski: Polonica u obcych. Przegląd Warszawski 1924 nr 36 [dot. też: Periods of Polish literary history].
• [W. Horzyca] zi: Skuteczna propaganda kultury polskiej w Anglii. Wiadomości Literackie 1925 nr 28[dot. też Periods of Polish literary history].

O Anglii i Anglikach

S. Helsztyński: Studia o Anglii. Wiadomości Literackie 1929 nr 20.
A. Tretiak. „Przegląd Powszechny1929 t. 184.

Stany Zjednoczone Ameryki Północnej

S. Helsztyński: U Anglosasów i rodaków za oceanem. Wiadomości Literackie 1930 nr 33.
F.L. Schoell. „Przegląd Współczesny1930 nr 102.
A. Tretiak. „Przegląd Powszechny1930 t. 188.

Żywioł morski w twórczości Józefa Conrada

J. Krzyżanowski. „Ruch Literacki1932 nr 8.

Poland in world civilization

W.J. Rose. „The Slavonic and East European Review”, London 1951 nr 73.

Sto lat literatury angielskiej

S. Helsztyński: W galerii Wiktoriańskiej. Życie i Myśl 1958 nr 5/6.
W. Chwalewik. „Kwartalnik Neofilologiczny1959 nr 2.
B. Wiśniowski. „Przegląd Humanistyczny1959 nr 5.

Wielcy pisarze amerykańscy

B. Wiśniowski. „Przegląd Humanistyczny1959 nr 6.
W. Krajewska. „Kwartalnik Neofilologiczny1960 nr 1/2.