Drzeżdżon Jan

BIO

Urodzony 16 maja 1937 w Domatowie na Pomorzu ; syn Józefa Drzeżdżona, kowala, i Heleny z domu Hebel. W 1951-55 uczęszczał do Liceum Pedagogicznego w Wejherowie, gdzie zdał w 1955 maturę. Następnie pracował w Gdańskiem jako nauczyciel w szkołach podstawowych (do 1970). Równocześnie w 1960-65 studiował filologię polską w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Gdańsku; w 1965 uzyskał magisterium. W następnych latach przygotował pod kierunkiem prof. Andrzeja Bukowskiego rozprawę pt. Regionalna literatura kaszubska w latach 1920-1939. Zarys głównych problemów historycznoliterackich, na podstawie której otrzymał w 1970 stopień doktora nauk humanistycznych. W tymże roku debiutował Baśnią kaszubską, opublikowaną w „Miesięczniku Literackim” (nr 7), z którym współpracował do 1989. Prozę, wiersze i artykuły zamieszczał także w piśmie „Pomerania” (1970-80 ). Początkowo pisał głównie gwarą kaszubską. Od 1971 pracował jako nauczyciel akademicki w WSP w Słupsku. W tym czasie pełnił funkcję prezesa Oddziału Słupskiego Towarzystwa im. A. Mickiewicza. Był też inspiratorem powstania w 1974 studenckiej grupy poetyckiej Klepsydra przy WSP w Słupsku. W roku akademickim 1973/74 przebywał na stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Stanach Zjednoczonych, odwiedził wówczas również Kanadę. Od 1976 pracował jako adiunkt w Uniwersytecie Gdańskim. Odznaczony odznaką „Zasłużony Ziemi Gdańskiej” (1978), Medalem Stolema za zasługi dla kultury kaszubskiej (1982), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1988). Zmarł 22 sierpnia 1992 w Gdańsku; pochowany został w Mechowie.

Twórczość

1. Wędrówki Remusowe po Kaszubach. O Aleksandrze Majkowskim. [Szkic historycznoliteracki]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie 1971, 32 s.

2. Michał Drzymała albo tragedia narodowa. [Powieść]. Powst. przed 1972. Druk fragmentów: „Literatura” 1972 nr 4 s. 19-21, „Głos Wybrzeża” 1972 nr 78 s. 7.

Nagrody

Nagroda w konkursie na powieść Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego i Wydawnictwa Poznańskiego w 1972.

3. Piętno Smętka. Z problemów kaszubskiej literatury regionalnej lat 1920-1939. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1973, 205 s.

Zawartość

Przedmowa; Przegląd badań. – W poszukiwaniu genezy regionalizmu: 1. O niektórych zjawiskach w procesie rozwoju regionalizmu literackiego; 2. Dwa typy regionalizmów; 3. Trzy pokolenia pisarzy kaszubskich; 4. Problematyka morska w literaturze regionalnej. – Z dziejów regionalizmu kaszubskiego: 1. Ojczyzna wolna; 2. Programy i kulisy literatury; 3. Drogi i bezdroża języka; 4. Zrzeszeńcy; 5. Funkcja sceny amatorskiej w życiu wsi i miasteczek kaszubskich; 6. Zainteresowanie literaturą kaszubską poza granicami rejonu; 7. Ożywienie kulturalne na północnym krańcu Kaszub. – Sylwetki poetów kaszubskich: 1. Liryka Leona Heykego; 2. Walka Franciszka Sędzickiego o polskość; 3. Poezja Jana Trepczyka; 4. Vzenjik Arkone Jana Romskiego; 5. Józef Ceynowa. – Z zagadnień prozy: 1. Żëcé i przigodë Remusa Aleksandra Majkowskiego; Świadomość społeczeństwa kaszubskiego; Przeżycie przyrody; Stylizacja demonologiczna i baśniowa; Smętek kaszubski; 2. Gawędy Guczowego Macka, o prozie Aleksandra Labudy; 3. Opowiadania Alojzego Budzisza; 4. Na jantôrowym brzegu Piętowego Tony. – Rozważania o dramacie: 1. Zasadnicze zmiany w kulturze ludowej podłożem przyszłych dramatów kaszubskich; 2. Historia i baśń w dramatach kaszubskich; 3. Kreacja literacka wesela kaszubskiego; 4. Funkcja języka. – Zakończenie.

4. Sklaniane pôcorë. [Wiersze]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie 1974, [16] k.

W gwarze kaszubskiej.

5. W niedzélni wieczór. [Opowiadania]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubskie-Pomorskie 1974, 34 s. Przedruk zob. poz. ↑.

W gwarze kaszubskiej.

Zawartość

W niedzélni wieczór; Jak Mack z Blądzëkowa po swiece wandrowel.

6. Upiory. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1975, 183 s.

Pierwotnie tom miał zawierać również utwór: Wieczne zaduszki. Druk „Twórczość” 1982 nr 2 s. 7-30.

Nagrody

Nagroda im. W. Macha za debiut książkowy w 1975.

Zawartość

Anna; Profesor Górski; Pamiętnik Judasza.

Adaptacje

teatralne

opowiadania Anna: Adaptacja: A. Grajewska. Wystawienie: Warszawa, Teatr Adekwatny 1977.

7. Oczy diabła. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976, 256 s.

Nagrody

Nagroda im. S. Piętaka w 1976.

8. Leśna Dąbrowa. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1977, 162 s.

See Studies

9. Okrucieństwo czasu. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 336 s.

10. Tajemnica bursztynowej szkatułki. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1977, 239 s.

See Studies

11. Wieczność i miłość. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 300 s.

Nagrody

II nagroda w konkursie z okazji 30-lecia Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, zorganizowanym przez Związek Literatów Polskich i Ludową Spółdzielnię Wydawniczą.

12. Kraina Patalonków. [Powieść dla dzieci]. Warszawa: Iskry 1978, 209 s. Wyd. 2 Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1985.

Cz. 1 cyklu; cz. 2, 3 zob. poz. ↑, ↑.

See Studies

13. Dzwónnik. [Opowiadania]. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie 1979, 101 s.

W gwarze kaszubskiej.

Zawartość

Opowiadania z tomu poz. ↑. – nadto: Dzwónnik; Mónika, Môrcën; Jan; W Dąbrowie; Wégwizer; Stazja; Rucënô.

14. Poszukiwania. [Powieść dla dzieci]. Warszawa: Iskry 1980, 261 s. Wyd. 2 Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1986.

Cz. 2 cyklu; cz. 1, 3 zob. poz. ↑, ↑.

See Studies

15. Rozkosze miłości. [Powieść]. Łódż: Wydawnictwo Łódzkie 1981, 226 s.

16. Wśród ludzi. [Powieść dla dzieci]. Warszawa: Iskry 1981, 297 s. Wyd. 2 Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1988.

Cz. 3 cyklu; cz. 1, 2 zob. poz. ↑, ↑.

17. Karamoro. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1983, 573 s.

Powieść stanowiła cz. 1 trylogii; cz. 2. Kukła, cz. 3. Włóczęga nie zostały opublikowane [inf.: H. Bereza: Wartości. „Twórczość” 1981 nr 5].

See Studies

18. Miasto automatów. [Powieść]. Łódż: Wydawnictwo Łódzkie 1984, 233 s.

Wyróżnienie Rady Funduszu Literatury w 1985.

19. Twarz Boga. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1984, 313 s.

Nagrody

Wyróżnienie Rady Funduszy Literatury w 1985.

Adaptacje

radiowe

Polskie Radio 1984.

20. Twarz lodowca. [Opowiadania]. Łódż: Wydawnictwo Łódzkie 1986, 229 s.

Zawartość

Rozmowy z Marią; Bezczas; Znaki czasu; Zraniona twarz; Na cmentarzu; Twarz; Biały kamień; Pieśń ludu; Czysta woda; Rozmyślanie; Wygasła kuźnia; Kielich; Różniąc; Piec chlebowy albo czekanie na brzegu oceanu czasu; Gliniany anioł; Cząstka ciemności; Wróżka; Dwoje nieznajomych; Szklany świat; Gra w salonowca na progu łaźni miejskiej; Brama obozu; Skrzyżowanie ludzkiego istnienia. – Krąg Solarny: Prawda; Zbrodnia; Wieczny ogień; Góra Lipowa; Stare kalendarze; Pejzaż brzozowy; Granice cienia; Granice prawdy; Złoty Krzyż Zasługi; Łąki wiecznego istnienia; Tańczący promień. – Twarz lodowca.

21. Współczesna literatura kaszubska 1945-1980. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1986, 342 s.

Nagrody

Wyróżnienie Rady Funduszu Literatury oraz nagroda II stopnia rektora Uniwersytetu Gdańskiego w 1987.

Zawartość

Wstęp. – Wśród pisarzy: Dziedzictwo pisarzy kaszubskich przed 1945; Działalność pisarzy kaszubskich w latach 1945-1980. – Wokół liryki; Z zagadnień prozy; Utwory sceniczne. – Zakończenie. – Noty o autorach. – Aneks [zawiera wypowiedzi 12 pisarzy kaszubskich].

See Studies

22. Zapomniany czas. [Proza]. „Twórczość” 1987 nr 5 s. 8-49, nr 6 s. 15-58.

23. Złoty pałacyk. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Kara Remus 1990, 113 s.

See Studies

24. Na niwach. [Powieść]. Gdynia: Arkun 1991, 80 s.

W gwarze kaszubskiej.

25. Czerwony dwór. [Powieść]. Gdańsk: Arkona 1992, 171 s.

See Studies

26. Jana Drzeżdżona nie dokończony tryptyk społeczny a edukacja regionalna. Red.: K. Kossak-Główczewski. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1995, 146 s.

Tu teksty J. Drzeżdżona w cz. 1, s. 19-44: Jana Drzeżdżona nie dokończony tryptyk; O edukacji dziecka na ziemi kaszubskiej; O znaczeniu literatury Alojzego Budzisza; O etniczności.

27. Przëszlë do mie. Wybór i układ wierszy: W. Kiedrowski. Weryfikacja pisowni kaszubskiej: E. Pryczkowski. Gdańsk: Czec 1995, 39 s.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Modra struna. Antologia poezji kaszubskiej. Do druku przygotowali: T. Boldwin, J. Drzeżdżon, W. Kiedrowski, B. Kloskowski, S. Pestka, E. Puzdrowski, L. Roppel. [Wstęp:] J. Drzeżdżon. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1973, 366 s.

2. S. Okoń: Za lasem morze. [Wiersze]. Wybór, oprac., posłowie: J. Drzeżdżon. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1975, 71 s.

3. A. Budzisz: Modra kraina. [Opowiadania]. Wybrał, spolszczył i oprac. J. Drzeżdżon. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1980, 219 s.

4. A. Budzisz: Zemja kaszebsko. Utwory wybrane. Wstęp, wybór i układ: J. Drzeżdżon. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie 1982, 209 s.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1988.

Autor o sobie

• J. Drzeżdżon: Biografia i jej ekspresja twórcza. „Tygodnik Kulturalny” 1975 nr 1.

Słowniki i bibliografie

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1-2. Warszawa 2000 (Uzupełnienie).

Ogólne

Książki

• J. Borowiak: Jan Drzeżdżon 1937-1992. Monografia bibliograficzna. Chmielno: Urząd Gminy 1998, 135 s.

Artykuły

• R. Ciemiński: Znam wartości mojego świata. „Kultura” 1976 nr 8.

• H. Bereza: Pierwsze czytanie. W tegoż: Związki naturalne. Wyd. 2 zmienione Warszawa 1978.

• M. Bocian: Nie o Tobie ale obok Ciebie. „Punkt” 1978 nr 4.

• M. Boduszyńska-Borowikowa: Tryptyk kaszubski: „Ogromny świat” Jana Drzeżdżona. „Pomerania” 1978 nr 2.

• A. Myszkowski: Las słów, obrazów, znaczeń. (Portrety). „Nowy Wyraz” 1979 nr 3.

• H. Bereza: Ontologia. W tegoż: Taki układ. Warszawa 1981, przedruk w tegoż: Sposób myślenia. T. 1. O prozie polskiej. Warszawa 1989.

• K. Rutkowski: Sprawa powieści figuratywnej. W bezgłosie. W tegoż: Ani było, ani jest. Warszawa 1984.

• L. Bugajski: W świecie wyobraźni. W tegoż: Pozy prozy. Warszawa 1986.

• R. Chodźko: Spadanie na samo dno morza. O perspektywie wewnętrznej Jana Drzeżdżona. „Miesięcznik Literacki” 1986 nr 1.

• M. Zieliński: Tajemnica pisarza. W tegoż: Kilka niewzruszonych przekonań. Kraków 1987.

• L. Bugajski: „Wewnętrzne Ogrody” Jana Drzeżdżona. W tegoż: W gąszczu znaczeń. Kraków 1988.

• J. Samp: Kaszubszczyzna w prozie Jana Drzeżdżona. „Gdański Rocznik Kulturalny” 1988.

• J. Samp: Jak kruchy gliniany dzban. Pożegnanie Jana Drzeżdżona (1937-1992). „Tytuł” 1992 nr 3.

• F. Hinze: Bemerkungen zur neusten kaschubischen literatur Jan Drzeżdżon (1937-1992). „Zeitschrift für Slavistik”, Berlin 1993 z. 3.

• M. Jentys: Wspomnienie o Janie Drzeżdżonie (1937-1992). „Twórczość” 1994 nr 8.

• Jana Drzeżdżona nie dokończony tryptyk społeczny a edukacja regionalna. Red. K. Kossak-Główczewski. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 1995, 146 s. [tu m.in. teksty dot. J. Drzeżdżona: W. Kiedrowski: Paciorki Jana Drzeżdżona; ks. R. Skwiercz: Wspómjink ó Jan Drzeżdżon; J. Treder: Moje spotkania z Janem Drzeżdżonem; H. Bereza: Panatropizm] Zob. Twórczość poz. ↑.

Leśna Dąbrowa

• G. Piotrowski: Kreacyjna funkcja mitu w „Leśnej Dąbrowie” Jana Drzeżdżona. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Filologiczne” 1998 z. 44.

Go back to position

Tajemnica bursztynowej szkatułki

• L. Bugajski: „Tajemnica bursztynowej szkatułki” i „Kraina Patalonków” Jana Drzeżdżona. „Gdański Rocznik Kulturalny” 1988 [dot. też Kraina Patalonków].

Go back to position

Kraina Patalonków

• L. Bugajski: „Tajemnica bursztynowej szkatułki” i „Kraina Patalonków” Jana Drzeżdżona. „Gdański Rocznik Kulturalny” 1988 [dot. też Tajemnica bursztynowej szkatułki].

Go back to position