BIO

Born on 10 October 1943 in Warsaw; daughter of the trader Zbigniew Godlewski and Irena née Bartkowiak. While at primary school, she also attended piano classes at a music school. She then attended the Maria Skłodowska-Curie Grammar School No. XII in Warsaw, where she completed her advanced secondary education in 1961. She then studied Polish philology at the University of Warsaw (UW). In 1964, she married the music conductor Jerzy Dobrzyński; they subsequently divorced. After graduating with a master's degree in 1967, she took up a post at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN), initially as a fellowship holder and then from 1969 as an assistant at the Department of Linguistic Poetics (later the Department of Theoretical Poetics and Literary Language). She made her debut in 1968 with the article Z problematyki głosowej interpretacji tekstu (Aspects of oral interpretations of texts), which appeared in the journal "Pamiętnik Literacki" (issue 3). That year, she joined the Polish Linguistic Society and the Polish Semiotic Society. In her research, she focused primarily on studies in the fields of linguistics and literary theory, in particular textual linguistics, discourse theory, poetics, stylistics, versification and metaphorology. She published her findings on the semantics of artistic language, theory of texts and versification in journals including "Pamiętnik Literacki". She was awarded a doctorate in humanities in 1974 for her dissertation Delimitacja tekstu literackiego (Delimiting literary texts), which was supervised by Prof. Maria Renata Mayenowa↑. In 1977, she taught a practical course on poetics at the Higher School of Education in Siedlce, while from 1981 to 1985 and again from 1988 to 1990, she gave seminars on poetics, theory of texts, poetic language and reading theory at UW. Between 1980 and 1991, she was a member of the Independent Self-governing Trade Union Solidarity (Solidarność). She received a habilitation degree in 1983 for her study Metafora (Metaphor). From 1984, she was involved in the activities of the Committee of the Olympiad in Polish Literature and Language, taking on the post of deputy director from 1990. In 1984, she married the engineer, oppositionist and co-founder of the Movement for the Defence of Human and Civic Rights (ROPCiO) Kazimierz Janusz (who died in 2014). She was appointed senior lecturer in 1986. The same year she was made secretary and then in 1991 chair of the editorial board of the IBL publication series Poetyka. Zarys Encyklopedyczny (Poetics: An encyclopaedic outline). Between 1988 and 2019, she lectured in literary theory at the Faculty of Theatre Studies and the Faculty of Directing at the State Theatre School (PWST; which in 1996 became the National Academy of Dramatic Art) in Warsaw. In 1989, she joined the editorial council of the Słownik języka Cypriana Norwida (Dictionary of the language of Cyprian Norwid). From 1990, she served on the Scientific Council of IBL PAN; between 1993 and 2006 she was its deputy chair and from 2011 to 2014 its chair. In 1991, she was appointed to the Commission for the Culture of the Word at the Warsaw Learned Society [Towarzystwo Naukowe Warszawskie], and to the editorial college of the yearbook "Stylistyka". She was made professor in 1992. She joined the Boards of the Polish Linguistic Society and the Polish Semiotic Society. Between 1993 and 2013, she was director of the Department of Theoretical Poetics and Literary Language at IBL PAN in Warsaw. Between 2002 and 2021, she coordinated the cooperation of this team with the Institute of Literature of the Bulgarian Academy of Sciences in Sofia, a collaboration that resulted in the publication of six edited volumes. She taught courses for students on the IBL Doctoral Programme and also lectured on the Institute's postgraduate programme (1994-2003) as well as on the postgraduate Degree in Enunciation at the Academy of Dramatic Art (2000-02). In 2000, she joined the Commission for Poetics and Stylistics of the International Committee of Slavists. In 2002, she became a consultant for the Serbian yearbook "Stil", serving in this role until it was closed in 2012. She was also a member of the editorial committee of the Słownik polszczyzny XVI wieku (Dictionary of sixteenth-century Polish). From 2002 until 2010, she also collaborated with the Institute of Czech Language of the Czech Academy of Sciences in Prague. Between 2007 and 2020, she was a member of the Scientific Council of the University of the Third Age, which was created by the Democratic Society East (TDW). In 2009, she joined the Scientific Council of the Institute of Literature of the Faculty of Polish Studies at UW. In 2012, she joined the Scientific Board of the yearbook "Colloquia Humanistica". Following her retirement in 2014, she collaborated with the Department of Theoretical Poetics and Literary Language (later the Department of Theoretical Poetics and Semiotics of Culture) at IBL PAN. She was awarded the Medal of the Commission of National Education in 1992 and the Medal of the Centenary of Restored Independence in 2019. She lives in Warsaw. Her son, the aviator Andrzej Dobrzyński (b. 1965), lives in Chicago and is a graduate of the Embry-Riddle Aeronautical University in Daytona Beach, Florida.

Twórczość

1. Delimitacja tekstu literackiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 264 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich. Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej.

Praca doktorska.

Zawartość

Wstęp. – Zagadnienia początku i końca tekstu w ujęciach dawnych i współczesnych; Zjawiska delimitacyjne w staropolskiej pieśni kościelnej; Początki i końce bajek zwierzęcych; W poszukiwaniu tempowego wyznacznika granicy wypowiedzi; Tempowa delimitacja tekstu mówionego [na podstawie analizy autorecytacji S. Grochowiaka, K. Iłlakowiczówny, J. Iwaszkiewicza, M. Jastruna, T. Różewicza].

2. Tonizm. (Poetyka. Zarys encyklopedyczny. Dział III. T. 5). [Współautorka:] Z. Kopczyńska. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1979, 186 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.

Zawartość

l. Ogólna charakterystyka wiersza tonicznego. Oprac.: T. Dobrzyńska i Z. Kopczyńska. – II. Wiersz toniczny 3-akcentowy. Oprac.: T. Dobrzyńska. . – III. 6-akcentowiec toniczny. Oprac.: Z. Kopczyńska. – IV. Inne formaty toniczne. Oprac.: T. Dobrzyńska. – V. Stan badań. Oprac.: T. Dobrzyńska. – Aneks – tabele. Oprac.: T. Dobrzyńska i Z. Kopczyńska.

3. Metafora. [Monografia]. Pod red. M.R. Mayenowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, 249 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.

Rozprawa habilitacyjna.

Nagrody

Nagroda im. A. Brücknera w 1984.

4. Tekst. Próba syntezy. „Pamiętnik Literacki1991 nr 2 s. 142-183. Wyd. osobne nieco zmienione Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN 1993, 45 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.

Zawartość

Od Autorki. – Wprowadzenie; Pojęcie tekstu; Zdanie w tekście; Tekst – całościowy komunikat; Mechanizmy spójności tekstu; Typy tekstów; Tekst jako przedmiot badań różnych dyscyplin naukowych.

5. Mówiąc przenośnie... Studia o metaforze. Warszawa: Wydawnictwo IBL 1994, 156 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.

Zawartość

Słowo wstępne. – Metafora w tekście: Interpretacja wypowiedzi metaforycznych; Wypowiedź przenośna relacjonowana w mowie zależnej. – Metafora i katachreza w przestrzeni językowej i kulturowej: Katachreza „inopiae causa”, czyli metafora językowa; Uwarunkowania kulturowe metafory; Metafora w przekładzie. – Metafora w życiu publicznym: Metafory wartościujące w publicystyce i wypowiedziach polityków.

Przekłady

angielski

studium Uwarunkowania kulturowe metafory (w wersji zmienionej): Metaphor and its cultural background. Tłum. Z. Nierada. „Literary Studies in Poland”, Wrocław T. 20: 1988.
studium Wypowiedź przenośna relacjonowana w mowie zależnej (w wersji skróconej i zmienionej): Rendering metaphor in reported speech. Pragmatic contingencies. [Przeł. M. Stroińska]. W: Relative points of view. New York; Oxford 2001.

rosyjski

studium Wypowiedź przenośna relacjonowana w mowie zależnej: Metaforičeskoje vyskazyvanje v prâmoj u kosviennoû rečû. [Przekł.] G.E. Krejdlin. W: Teoriâ metafory. Moskva 1990.

6. Słownik pojęć i tekstów kultury. [Współautorzy:] G. Grochowski, I. Kiec, Z. Kloch, B. Pawłowska-Jądrzyk, K. Ruta-Rutkowska, E. Szczęsna, A. Szpulak, D. Urbańska, D. Zdunkiewicz-Jedynak. Red. E. Szczęsna. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 2001, 358 s. Wyd. nast. tamże: 2002, wyd. 3 poprawione [2004].

Nagrody

Słownik otrzymał nagrodę EDUKACJA XXI w 2003.

Zawartość

Tu w opracowaniu T. Dobrzyńskiej hasła: styl autora, styl dzieła, styl makaroniczny, styl retoryczny, stylistyka, stylizacja, parodia, pastisz, trawestacja, słowa-klucze, figury retoryczne,, anagram, antyteza, apostrofa, definicja,, dygresja, eksklamacja, elipsa, figura etymologiczna, figura etymologiczna fałszywa, gradacja, inwokacja, paralelizm, parenteza, paronomazja, pleonazm, powtórzenie, pytanie retoryczne, sentencja (gnoma), tautologia (pleonazm), wykrzyknienie (eksklamacja), akcent (przycisk), akcent wyrazowy, akcent zdaniowy (logiczny), ezopowy język, gra językowa, koncept, instrumentacja głoskowa, aliteracja, onomatopeja, stylizacja brzmieniowa, leksykalizacja, deleksykalizacja, parabola, tabu, tabu językowe, temat-tabu, tropy, oksymoron, peryfraza, porównanie, synekdocha, funkcje tekstu kultury, funkcja dydaktyczna tekstu kultury, funkcja ekspresywna tekstu kultury, funkcja estetyczna tekstu kultury, funkcja fatyczna tekstu kultury, funkcja impresywna tekstu kultury, funkcja komunikacyjna tekstu kultury, funkcja ludyczna tekstu kultury, funkcja magiczna tekstu kultury, antonomazja, epitet, hiperbola, litota, ironia, metafora, „wielka metafora”, metonimia, tekst.

7. Tekst – styl – poetyka. Zbiór studiów. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2003, 209 s.

Zawartość

Tekst i styl: Tekst w perspektywie stylistycznej. – Utwór literacki w świetle badań tekstologicznych: Od niespójności do (super)koherencji. Rola metatekstu w utworze literackim; W poszukiwaniu tematu tekstu literackiego. Propozycje lektury opowiadania Władimira Nabokowa „Wiosna w Fialcie”; Od zamkniętego tekstu do nieskończoności. (Uwagi przy lekturze wiersza Adama Mickiewicza „Aryman i Oromaz”). – Tekst wierszowany. Miejsca wspólne teorii tekstu i wersologii: Ewolucja gatunku a znaczenie wyboru formy wiersza. (Na materiale polskich bajek ezopowych); Typ wypowiedzi a forma wiersza. (Na materiale polskiego wiersza tonicznego); Wiersz i aksjologia. Konotacje wartościujące formy wierszowej w „Mona Lizie” Zbigniewa Herberta. – Z problemów tekstologii: Gatunki pierwotne i wtórne. (Czytając Bachtina); Rola i zasięg relacji intertekstualnych jako czynnika organizującego tekst literacki. Pytania i dylematy.

Przekłady

bułgarski

artykułu Wiersz i aksjologia. Konotacje wartościujące formy wierszowej w „Mona Lizie” Zbigniewa Herberta: Stih i aksiologiâ. Ocenčni konotacii na stihotvornata forma v „Mona Liza” na Zbignev Herbert. [Przeł.] B. Lingorska. W: Da otgledaš smysla. Sofiâ 2004.

serbski

artykułu Ewolucja gatunku a znaczenie wyboru formy wiersza. (Na materiale polskich bajek ezopowych): Evolucyâ žanra i značenije vybora stihowych form (na matieriale pol’skich ezopovskich basien). W: Metrica et poetica IV. Novi Sad 1991 s. 93-111.
artykułu Od niespójności do (super)koherencji. Rola metatekstu w utworze literackim (w wersji zmienionej): Metatekst i koherencija. (O funkcji metateksta u knižebnom delu). [Przeł.] V. Mitrinović. Zbornik Matice Srpske za Slavistiku”, Nowy Sad 2002 nr 62.

8. Znaczenie wyboru formy wiersza. Trzy studia. [Autorzy:] Z. Kopczyńska, T. Dobrzyńska, L. Pszczołowska. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN 2007, 104 s.

Tu T. Dobrzyńskiej: Wiersz i aksjologia. Konotacje wartościujące formy wierszowej w „Mona Lizie” Zbigniewa Herberta, s. 53-77 [poz. ].

9. Od słowa do sensu. Studia o metaforze. Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna; Instytut Badań Literackich PAN 2012, 156 s.

Zawartość

Od Autorki: Metafora z perspektywy badań języka i tekstów artystycznych. – I. Słowo w użyciach przenośnych: W poszukiwaniu nowego sensu; Rzeczy w świecie poety; Metafora i konteksty: historia pewnej podróży. – II. Człowiek – słowo – świat. Antropologiczne aspekty metafory: „Mój intymny mały świat” a poetyckie sposoby konceptualizacji; Metafora i spojrzenie: „Kolumna błękitu” w wierszu Czesława Miłosza „Odbicia”; Metafora jako narzędzie analizy rzeczywistości. Martwa natura z pajęczyną w wierszu Stanisława Barańczaka [dot. wiersza „Pajęczyna”]. – III. Metafora jako przedmiot badań lingwistycznych: Dwudziestowieczne teorie języka wobec problemu metafory.

Przekłady

rosyjski

studium „Mój intymny mały świat” a poetyckie sposoby konceptualizacji: Moj intimnyj malen'kij mir” i poetičeskie sposoby konceptualizacii: metafora. [Przeł.] G.E. Krejdlin. W: Slovo v tekste i v slovare. Moskva 2000.

10. Maria Renata Mayenowa i jej Pracownia. W 25. rocznicę śmierci. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk 2013, 32 s.

11. Tekst poetycki i jego konteksty. Zbiór studiów. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria 2015, 265 s.

Zawartość

Od Autorki. – I. Człowiek – język – tekst – środowisko kulturowe. Świadectwa poezji: Podmiot utworu poetyckiego wobec kwestii spójności oraz interpretacji tekstu; Medytacja: gatunek mowy i jego realizacje tekstowe; Język i tekst wobec nieskończoności. Problemy normy językowej, gatunku i struktury wypowiedzi; Zatrzymać czas: O językowych i tekstowych sposobach kształtowania czasu w utworach poetyckich; Podobne czy różne? Problem określenia tożsamości przedmiotu w wypowiedzi; Rzeczy w poetyckich obrazach świata. – II. Konteksty językowe i kulturowe tekstu: Lutnie na wierzbach. O dylematach przekładu „Psalmu 137 (136)”; Wyrażenie „tylko siąść i płakać” w świetle polskich przekładów „Psalmu 137 (136)”; „Bohomaz” i „bachur”. Z zagadnień stylistyki wypowiedzi w kontaktach środowisk różnojęzycznych. – III. Utwór poetycki w kontekście twórczości pisarza i na tle tradycji literackiej: Motywy oczu, ślepoty i światła w późnej twórczości Czesława Miłosza; „Sowiński w okopach Woli”, czyli o bohaterskiej śmierci inaczej; Nasłuchiwania. Echa tragicznych wydarzeń w „Spalonych mapach” Tomasza Różyckiego. – IV. Utwór poetycki wobec tradycji wersyfikacyjnej: Formy wiersza jako nośniki znaczeń; „Lewym o przeszłość, prawym o przyszłość uderzę...” Metryka III części „Dziadów” Adama Mickiewicza na tle tradycji i późniejszych zastosowań wiersza w literaturze polskiej (kilka przybliżeń i powtórzeń).

Przekłady

angielski

studium Formy wiersza jako nośniki znaczeń: Verse forms as bearers of semantic values. [Przeł.] T. Korecki. „Studia Metrica et Poetica”, Tartu 2014 nr 2.
studium Lutnie na wierzbach. O dylematach przekładu „Psalmu 137 (136): Lutes on the willows, harps on the polars. The dilemmas involved in translation of Psalm 137. W: Thinking symbols. Interdisciplinary studies. Pułtusk 2017 s. 57-67.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Z problematyki głosowej interpretacji tekstu. Pamiętnik Literacki 1968 z. 3 s. 173-197.
Jak się zaczyna i kończy wypowiedź. Pamiętnik Literacki 1969 z. 2 s. 133-148.
Wartość aspektowa i czasowa formacji typu „pływak. Poradnik Językowy 1969 z. 1 s. 7-15.
O delimitacji tekstu literackiego. Pamiętnik Literacki 1971 z. 2 s. 115-127, przedruk w: Tekstologia . Cz. 2. Lublin 2004 s. 115-127.
O głosowej delimitacji tekstu. W: O spójności tekstu. Wrocław 1971 s. 149-188.
O semantycznej reprezentacji niektórych wyrażeń metaforycznych. W: Semantyka i słownik. Wrocław 1972 s. 191-208.
Metafora w baśni. W: Semantyka i struktura tekstu. Wrocław 1973 s. 171-188, przekł. rosyjski: Metafora w skazk'ie. [Przeł.] A.L. Majorov. W: Tieorija mietafory. Moskva 1990 s. 476-492, przedruk zmieniony łącznie z poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora czy baśń? O interpretacji semantycznej utworów poetyckich. „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1 s. 107-122, przedruk zmieniony łącznie z poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora w baśni. W: Semantyka i struktura tekstu. Wrocław 1973 s. 171-188, przekł. rosyjski: Metafora w skazk'ie. [Przeł.] A.L. Majorov. W: Tieorija mietafory. Moskva 1990 s. 476-492, przedruk zmieniony łącznie z poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora czy baśń? O interpretacji semantycznej utworów poetyckich. „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1 s. 107-122, przedruk zmieniony łącznie z poz. ↑ pt. Metafora w baśni i utworach kreujących fantastyczny obraz świata. Zob. poz. ↑ pt. Metafora w baśni i utworach kreujących fantastyczny obraz świata. Zob. poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora. [Monografia]. Pod red. M.R. Mayenowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, 249 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich. pt. Metafora w baśni i utworach kreujących fantastyczny obraz świata. Zob. poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora. [Monografia]. Pod red. M.R. Mayenowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, 249 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.. pt. Metafora w baśni i utworach kreujących fantastyczny obraz świata zob. poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora. [Monografia]. Pod red. M.R. Mayenowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, 249 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.
Metafora czy baśń? O interpretacji semantycznej utworów poetyckich. Pamiętnik Literacki 1974 z. 1 s. 107-122, przedruk zmieniony łącznie z poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora w baśni. W: Semantyka i struktura tekstu. Wrocław 1973 s. 171-188, przekł. rosyjski: Metafora w skazk'ie. [Przeł.] A.L. Majorov. W: Tieorija mietafory. Moskva 1990 s. 476-492, przedruk zmieniony łącznie z poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora czy baśń? O interpretacji semantycznej utworów poetyckich. „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1 s. 107-122, przedruk zmieniony łącznie z poz. ↑ pt. Metafora w baśni i utworach kreujących fantastyczny obraz świata. Zob. poz. ↑ pt. Metafora w baśni i utworach kreujących fantastyczny obraz świata. Zob. poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora. [Monografia]. Pod red. M.R. Mayenowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, 249 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich. pt. Metafora w baśni i utworach kreujących fantastyczny obraz świata zob. poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Metafora. [Monografia]. Pod red. M.R. Mayenowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, 249 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich..
Kategoria aspektu w polskich współczesnych nazwach wykonawców czynności. Poradnik Językowy 1975 z. 7 s. 359-368.
Kategoria czasu w polskich współczesnych nazwach wykonawców czynności. Poradnik Językowy 1975 z. 9 s. 492-499.
Opozycja aspektu dokonanego i niedokonanego a stosunek formacji podmiotowych do ich podstaw czasownikowych. Poradnik Językowy 1975 z. 8 s. 435-442.
Opozycja: potencjalność – aktualność w polskich współczesnych nazwach wykonawców czynności. Poradnik Językowy 1975 z. 6 s. 289-295.
Polski wiersz toniczny. W poszukiwaniu formuły systemu. [Współautorka:] Z. Kopczyńska. Pamiętnik Literacki 1977 z. 1 s. 151-169.
Delimitacja tekstu pisanego i mówionego. W: Tekst. Język. Poetyka. Wrocław 1978 s. 101-118, przedruk: Tekstologia. T. 3. Lublin 2004 s. 33-46.
Antyczne wątki myślenia o metaforze w pismach staropolskich. W: Studia o metaforze. T. 1. Wrocław 1980 s. 11-30.
Wiersz a recytacja. [Współautorka:] L. Pszczołowska. Pamiętnik Literacki 1982 z. 3/4 s. 261-284.
Warunki interpretacji wypowiedzi metaforycznych. W: Teoria tekstu. Wrocław 1986 s. 55-64, przedruk w wersji zmienionej pt. Interpretacja wypowiedzi metaforycznych zob. Twórczość poz. .
Nazwy własne w użyciach tropicznych: casus antonomazji. W: Studia o tropach. T. 1. Wrocław 1988 s. 55-67, przedruk w: Words are physicians for an ailing mind. For Andrzej Boguslawski on the occasion of his 60th birthday. München 1991 s. 135-143. Sagners Slavistische Sammlung, 17.
Svojstva vyskazyvanij i stihovye formy (na matieriale pol’skogo toničeskogo stiha). W: Stih u pesmi. Metrica et poetica 111. Novi Sad 1988 s. 223-235, wersja zmieniona w języku polskim: Typ wypowiedzi a forma wiersza (Na materiale polskiego wiersza tonicznego). W: Posługiwanie się znakami. Wrocław 1991 s. 35-47.
Przekład wyrażeń metaforycznych. (Problemy znaczeniowe). W: Synteza w stylistyce słowiańskiej. Materiały konferencji z 24-–26 IX 1990 r. w Opolu. Opole 1991 s. 107-–115, przedruk zmieniony i rozszerzony pt. Metafora w przekładzie. W: Język a kultura. T. 8. Podstawy metodologiczne semantyki współczesnej. Wrocław 1992 s. 231–250, przekł. angielski: Translating metaphor. Problems of meaning. [Przeł.] M.B. Fedewicz. Journal of Pragmatics”, Amsterdam 1995 vol. 24 [nr] 6 s. 595-604.
Badania struktury tekstu – nowe źródło inspiracji stylistyki. Stylistyka 1992 nr 1 s. 51-66, przekł. czeski: Vyzkumy struktury textu – novy zdroj inspirace ve stylistyce. [Przeł.] M. Havranková. „Česká Literatura”, Praga 1995 nr 6 s. 572-587.
Metafora w przekładzie. W: Język a kultura. T. 8. Podstawy metodologiczne semantyki współczesnej. Wrocław 1992 s. 231-250.
Norwid w badaniach leksykologów warszawskich. Ethos 1992 nr 4 s. 224-228.
Spójność tekstu w perspektywie stylistycznej. W: Systematyzacja pojęć w stylistyce. Opole 1992 s. 49-55.
Tekst – kategoria stara i nowa. W: Wiedza o literaturze i edukacja. Warszawa 1996 s. 559-570.
Metafora. [Hasło w:] Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze. Renesans. Barok. Wrocław 1998 s. 538-545.
Poetyckie sposoby konceptualizacji. Obraz Jesienina w wierszu Tadeusza Kubiaka „Wagankowskoje kładbiszcze”. W: W zwierciadle kultury i języka. Lublin 1999 s. 188-197, przekł. rosyjski: Poetičeskie sposoby konceptualizacii. Obraz Esenina v stihotvorenii Tadeuša Kubiaka „Vagan'kovskoe kladbišče. W: Poliaki i russkie v glazah drug druga. Moskva 2000 s. 217-225.
Nabokow, czyli szkoła probabilistyki. W stulecie urodzin pisarza. W: Praktyki opowiadania. Kraków 2001 s. 369-381.
Konotacje nazw w kontaktach międzykulturowych. „Stylistyka” [T.] 11: 2002 s. 493-503.
Międzystylowe pożyczki gatunkowe jako źródło odnowy poetyki w czasach przełomów. W: Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 2. Tekst a gatunek. Katowice 2004 s. 53-61.
Opowiadanie i wiersz. O użyciu form wierszowych w utworach narracyjnych. W: Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych. Kraków 2004 s. 373-387.
Badanie struktury tekstu i form gatunkowych wypowiedzi jako klucz do opisu kultury i rozumienia literatury. W: Polonistyka w przebudowie. T. 1. Kraków 2005 s. 87-96.
Tekst i dyskurs we współpracy z pamięcią. W: Spotkania. Księga jubileuszowa dla Profesora Aleksandra Wilkonia. Katowice 2005 s. 59-71, przekł. rosyjski: Tekst i diskurs vo vzaimodejstvii s pamiat'u. [Przeł.] D. Samek. W: Pamiat' i tekst. Sofiâ 2005 s. 53-68.
Bachtinowska koncepcja gatunków mowy i jej polskie kontynuacje. W: Poetyka, polityka, retoryka. Warszawa 2006 s. 173-180, przekł. niemiecki: Michail Bachtins Konzept der sprachlichen Gattung und seine polonistische Fortsetzung. Przeł. J. Rymarska. „Tekst i Dyskurs” 2018 z. 11 s. 61-72.
Czas w tekście zatrzymywany. Modyfikacje obrazu czasu w utworach poetyckich. Przegląd Humanistyczny 2007 nr 1 s. 145-158.
Zabawy językowe jako forma perswazji w dyskursie publicznym. „Stylistyka” [T.] 17: 2008 s. 185-199.
Metafora w dyskursie politycznym. „Stylistyka” [T.] 18: 2009 s. 65-84. Wersja zmieniona i rozszerzona pt. Metafora w dyskursie politycznym jako skuteczny środek perswazji. W: Styl – dyskurs – media. Łódź 2010 s. 293-314.
Metafora jako narzędzie perswazji w dyskursie politycznym. W: Užívání a prožívání jazyka. Praha 2010 s. 343-348.
Alike, or different? How identity of object is determined in utterance. [Tłum.] T. Korecki. W: Vision and cognition. Literary, linguistic and cultural aspects = Vzglâd i poznanie. Literaturnye, lingvističeskie i kul'turologičeskie aspekty. Sofiâ 2011 s. 73-86.
Intertextual relations and axiology: verse structures as vehicles of axiological values in poetry. [Przeł.] T. Korecki. Slovo a Slovosnost”, Praga 2012 nr 4 s. 299-311.
Utwór liryczny a status podmiotu w kulturze współczesnej w świetle spójności i interpretacji tekstu. W: Liryczność. W kręgu problemów estetyki, teorii i historii literatury. Warszawa 2013 s. 277-290, przedruk w wersji zmienionej zob. Twórczość poz. ↑ DOBRZYŃSKA Teresa: Tekst poetycki i jego konteksty. Zbiór studiów. Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria 2015, 265 s.
Tekst w kontekstach – na przykładzie interpretacji „Podwalin” Leopolda Staffa. W: Projekt na daleką metę. Prace ofiarowane Ryszardowi Nyczowi. Warszawa 2016 s. 181-193.
Inwazja światła. Pochwała istnienia w wierszu Tomasza Różyckiego z cyklu „Kampania zimowa 2003”. W: Przekraczanie granic języka. Warszawa 2017 s.13-23 [dot. wiersza 12 w cyklu z tomu „Świat i antyświat”].
Opowiadanie Vladimira Nabokova „Wiosna w Fialcie” w kręgu możliwych wykładni sensu. W: Możliwość i konieczność w kulturze. Idee, narracje, interpretacje. Warszawa 2017 s. 99-143.
Dylematy przekładu. (Tłumaczenie metafor i wierszy). W: Tłumaczenie poezji – negocjowanie wyobraźni. T. 2. Poszukiwania formy. Warszawa 2018 s. 13-34.
Foreword; Images of things in poetry. The anthropological aspects and the creation of a linguistic picture of the world. [Tłum.] T. Korecki. W: The thing. Conceptual and cultural aspects. Sofiâ 2018 s. 9-17; 69-89.
Kilka myśli na Jubileusz Profesor Jadwigi Puzyniny. W: Ku rzeczom niebłahym. Warszawa 2018 s. 15-35.
Pamięć. Z perspektywy badań tekstu i dyskursu. W: Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne. Warszawa 2018 s. 94-113.
...wstępuję w nieprzejrzystą toń niezgłębionych przeznaczeń. Obraz pogrążania się w głębinie w wierszach Urszuli Kozioł z tomu „Przelotem”. W: Śmierć w wodzie i inne motywy akwatyczne w horyzoncie wyobraźni. Warszawa 2018 s. 235-248.
Wyznanie i prośba Prospera w epilogu „Burzy. (Porównanie wersji oryginalnej z polskimi przekładami dramatu Szekspira). W: O języku dla Anny Wierzbickiej. Warszawa 2018 s. 77-98; przekł. angielski w wersji zmienionej: A prayer, or an appeal to the audiences? Speech acts and genres theory employed in analysis of translatological series. (Based on Polish equivalents of the Epilogue of William Shakespeare’s „The Tempest”) . Przeł. T. Korecki. „Tekstualia” 2019/2020 nr 1 s. 5-18.
Dziedzictwo. Powroty do kraju rodzinnego przodków w wierszach Tomasza Różyckiego. W: Obroty liter. Szkice o twórczości Tomasza Różyckiego. Kraków 2019 s. 41-66.
Lucylla Pszczołowska. Badaczka wiersza polskiego i słowiańskiego. W: My z nich. 3. Spuścizna językoznawców polskich drugiej połowy XX wieku. Warszawa 2019 s. 171-181.
Interakcje sztuk plastycznych z językiem i literaturą na Festiwalu Litery – „Słowo, litera, znak. Załącznik Kulturoznawczy [on-line] 2020 nr 7 s. 553-581. Dostępny w Internecie Zob. link [dostęp 24 marca 2022].
Ogień i pojęcia pochodne w polszczyźnie szesnastowiecznej. W: Ogień – siła żywiołu, moc symbolu, potęga wyobraźni. Warszawa 2020 s. 187-197.
Wielojęzyczność tekstu jako środek wzbogacania sensu wypowiedzi. Niemieckie wstawki w poemacie Tadeusz Różewicza „Recycling”. W: Tekst, dyskurs, komunikacja. Podejścia teoretyczne, analityczne i kontrastywne. Warszawa 2020 s. 223-237.
Dręcząca nieoczywistość znaku (na podstawie opowiadania Vladimira Nabokova „Znaki i Symbole”). W: Człowiek jako znak. Tom jubileuszowy dla uczczenia 70-lecia prof. dr. hab. Zbigniewa Klocha. Warszawa 2021 s. 388-408.
Głoski i okrzyki. Osobliwości prozodyjne i znaczeniowe wykrzykników emotywnych oraz sposoby ich użycia w wypowiedziach ustnych i w tekstach pisanych. W: Od uwielbienia do wzgardy”. O języku emocji w literaturze, filmie i publicystyce. Warszawa 2021 s. 27-45.
Recycling abused: Tadeusz Różewicz’s bitter remarks on contemporary civilisation practices in his poem „The Recycling”. [Przeł.] T. Korecki. W: Recycling in literature and culture. Sofiâ 2021 s. 245-261, wersja w języku polskim: Szyderczy obraz współczesnej cywilizacji w poemacie Tadeusza Różewicza „Recycling. „Teologia Polityczna” [on-line] 2021 nr z 10 IV. Dostępny w Internecie: https://teologiapolityczna.pl/teresa-dobrzynska-szyderczy-obraz-wspolczesnej-cywilizacji-w-poemacie-tadeusza-rozewicza-recycling [dostęp 8 listopada 2023].
Cierpki smak rajskich jabłuszek. Nazwa przedmiotu w różnojęzycznych wersjach tekstu literackiego a rozbieżne interpretacje utworu, „Linguistica Copernicana2022 t. XIX s. 89-108 [na podstawie opowiadania V. Nabokova „Znaki i Symbole”; artykuł poświęcony pamięci prof. Jadwigi Wajszczuk].
Deskrypcje wieloelementowe w liryce opisowej. Wygląd vs. ogląd. W: Powiększenie i intensyfikacja w kulturze. Warszawa 2022 s. 49-66.
Twórcze użycie języka w tekście literackim. (Analiza wiersza Urszuli Kozioł „Jest mi miałko…” w ramach założeń poetyki lingwistycznej). „Poradnik Językowy2022 z. 7 s. 7-21.
Twórcze użycie języka w tekście literackim (Analiza wiersza Urszuli Kozioł „Jest mi miałko…” w ramach założeń poetyki lingwistycznej), „Poradnik Językowy 2022 nr 7 s. 7-21 [artykuł poświęcony pamięci dr Zdzisławy Kopczyńskiej w 40. rocznicę śmierci].
O wtórnych gatunkach mowy w utworach literackich. Wyznanie w wierszu Leopolda Staffa Podwaliny, Pamięci Profesora Stanisława Gajdy – badacza stylu i dyskursu, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs2023 vol. 16? s. 39-55.
Pamięci Profesora Grzegorza Grochowskiego. „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs2023 vol. 16? s. 7-11.
Poetyckie sposoby wyrażania ocen. Wartościująca funkcja formy metrycznej w wierszu Juliana Tuwima „Ruch”. „Poradnik Językowy2023 z. 9 s. 7-15 [dedykacja: Pamięci Profesora Michała Głowińskiego – edytora poezji Juliana Tuwima i badacza języka propagandy].
Sztuka przekładu wobec badań semantyki form wierszowych (analiza dwóch wersji Psalmu 42 – tłumaczenia wersetem biblijnym i adaptacji wierszem sylabicznym). .„Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica2023 [dedykacja: Profesor Lucylli Pszczołowskiej (1924-2010) – badaczce wiersza polskiego i organizatorce programu Słowiańska Metryka Porównawcza – w setną rocznicę urodzin].

Przekłady

1. A. Sławow: Zarys wersyfikacji bułgarskiej. [Studium]. [Przekł.] T. Dobrzyńska. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 122 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.

Prace redakcyjne

1. Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI. Red.: J. Nowak-Dłużewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1977.

T. 1. Teksty i komentarze. Zebrał i oprac. M. Korolko. Oprac. językowe: J. Puzynina, T. Dobrzyńska. Oprac. paleograficzne: H. Kowalewicz, 360 s.

T. 2. Opracowanie muzyczne. Podobizny fototypiczne tekstów średniowiecznych i warianty językowe. Oprac. muzyczne: J. Węcowski. Oprac. wariantów języka: M. Korolko, T. Dobrzyńska, 258 s.

2. Tekst i zdanie. Zbiór studiów. Red.: T. Dobrzyńska i E. Janus. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1983, 389 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.
3. Teoria tekstu. Zbiór studiów. Red.: T. Dobrzyńska. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1986, 148 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich [Tekst częściowo w języku rosyjskim].
Tekst częściowo w języku rosyjskim.
4. Studia o tropach. Red.: T. Dobrzyńska. T. 1-2. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1988, 1992, 149 + 164 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.
5. Tekst w kontekście. Zbiór studiów. Pod red. [i ze wstępem] T. Dobrzyńskiej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1990, 238 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.
6. Typy tekstów. [Zbiór studiów]. Pod red. T. Dobrzyńskiej. Warszawa: Wydawnictwo IBL 1992, 109 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.
7. M.R. Mayenowa: Studia i rozprawy. Wybór i oprac.: A. Axer i T. Dobrzyńska. Warszawa: Wydawnictwo IBL 1993, 417 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
8. Tekst i jego odmiany. Zbiór studiów pod red. T. Dobrzyńskiej. Słowo wstępne: T. Dobrzyńska. Warszawa: Wydawnictwo IBL 1996, 143 s. Polska Akademia Nauk. Instytut Badań Literackich.
9. M.R. Mayenowa: Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Red. naukowa: T. Dobrzyńska. Wyd. 3 poprawione i uzupełnione Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2000, 435 s. Vademecum Polonisty.
Wyd. 1 i 2 bez udziału T. Dobrzyńskiej.
10. Dyskurs jako struktura i proces. Praca zbiorowa. Pod red. T.A. van Dijka. Przeł. G. Grochowski. Redakcja naukowa wyd. polskiego: T. Dobrzyńska. Wybór tekstów: G. Grochowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2001, 276 s.
11. Polskie pieśni wielkanocne. Średniowiecze i wiek XVI. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX2001.

T. 1. Teksty i komentarze. Zebrał i oprac. M. Korolko. Oprac. językowe: J. Puzynina przy współudziale T. Dobrzyńskiej. Oprac. paleograficzne: H. Kowalewicz. Wstęp ikonograficzny: W. Rączkowski, 342 s.

T. 2. Opracowanie muzyczne. Podobizny fototypiczne tekstów średniowiecznych i warianty językowe. Oprac. muzyczne: T. Maciejewski. Oprac. wariantów językowych: M. Korolko przy współudziale T. Dobrzyńskiej, 327 s.

12. Pamât' i tekst. Kognityvnye i kulturologičeskie aspekty = Memory and text. Cognitive and cultural aspects. [Red.:] T. Dobrzyńska, R. Kunčeva. [Wstęp:] T. Dobrzyńska. Sofiâ: Izdatel'skij cent’’r „Boân Penev 2005, 281 s. Institut za Literatura. B''lgarska Akademiâ na Naukite. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Materiały z konferencji naukowej. Teksty w języku angielskim i rosyjskim; część tłumaczona z języka bułgarskiego i polskiego.
13. Slova i obrazy. Ikoničnost' teksta=Words and images iconicity of the text. [Red.:] T. Dobrzyńska, R. Kunčeva. [Wstęp: T. Dobrzyńska].Sofiâ: Izdatelski cent"r „Boân Penev 2008, 383 s. Institut za Literatura. B"lgarska Akademiâ na Naukitye.
Materiały z konferencji naukowej „Iconicity in literary comunication”, 19-20 IX 200, Sofia. Teksty w języku angielskim i rosyjskim.
14. Vision and cognition. Literary, linguistic and cultural aspects=Vzglâd i poznanie. Literaturnye, lingvističeskie i kul'turologičeskie aspekty [Red.:] T. Dobrzyńska, R. Kunčeva. Sofiâ: Izdatelski cent''r „Boân Penev 2011, 422 s. Institut za literatura. B"lgarska Akademiâ na Naukite. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Materiały z konferencji naukowej „Vision and meaning. Anthropological and semantic aspects”. Teksty w języku angielskim, rosyjskim i niemieckim.
15. Podobne i rozlic'ne. Problema identic'nos'c'i = Resemblance and difference the problem of identity. [Red.:] T. Dobrzyńska, R. Kuncheva. [Wstęp:] T. Dobrzyńska. Warszawa: Instytut Badań literackich Polskiej Akademii Nauk 2015, 304 s.
Materiały z konferencji naukowej 2012, Sofia. Teksty w języku angielskim i rosyjskim.
16. The thing. Conceptual and cultural aspects. [Red.:] T. Dobrzyńska, R. Kuncheva. [Wstęp:] T. Dobrzyńska. Sofiâ: Izdatelskij cent''r Boân Penev 2018, 478. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Instytut za literatura. B''lgarska Akademiâ na Naukite.
Materiały z konferencji naukowej: Study of object. Poetry and things, 9-10 grudnia 2014 r., Warszawa oraz z konferencji: 24-25 września 2015 r., Sofia. Część artykułów w języku francuskim i niemieckim.
17. Recycling in literature and culture. [Red.:] T. Dobrzyńska, R. Kunčeva. [Wstęp:] T. Dobrzyńska. Sofiâ: Izdatelski cent’’r „Boân Penev2021, 267 s. Institut za literatura. B"lgarska Akademiâ na naukite. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Materiały z konferencji naukowej: 19-20 września 2018 r., Sofia. Część artykułów w języku rosyjskim.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1992, 2004.

Wywiady

Teoria tekstu w Polsce. Rozm. W. Czachur. Przeł.: K. Zielińska, B. Sekulski, W. Czachur. „Tekst i Dyskurs” [t.] 1: 2008 [tekst w języku polskim i niemieckim].
Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech – geneza, stan i perspektywy. Rozmowa z prof. Teresą Dobrzyńską, prof. Wolfgangiem Heinemannem i prof. Zdzisławem Wawrzyniakiem. W: Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław 2009.

Słowniki i bibliografie

A. Szałagan: Bibliografia prac profesor Teresy Dobrzyńskiej za lata 1968-2016. W: Metafora, tekst, dyskurs. Warszawa 2017. Colloquia Mayenowiana [księga pamiątkowa w 45-lecie debiutu naukowego prof. T. Dobrzyńskiej].

Ogólne

Artykuły

Z. Mitosek: Poezja na czas narodzin. W: Metafora, tekst, dyskurs. Warszawa 2017. Colloquia Mayenowiana [księga pamiątkowa w 45-lecie debiutu naukowego prof. T. Dobrzyńskiej].
O Profesor Teresie Dobrzyńskiej. [Rozmowa Z. Bilut-Homplewicz i W. Czachura z następującymi osobami:] J. Bartmiński, G. Grochowski, R. Kuncheva, A. Pajdzińska, E. Szczęsna, A. Wierzbicka, B. Witosz. Tekst i Dyskurs 2018 z. 11, tu także przekł. angielski: About Professor Teresa Dobrzyńska. [Tłum.:] P. Cymbalista, P. Kąkol-Dworak.

Delimitacja tekstu literackiego

K. Mroczek: Elementy peryferyjne tekstu literackiego. Nowe Książki 1975 nr 18.
H. Tram: Początki i końce. Teksty 1976 nr 1.

Metafora [Monografia]

J. Paszek, J. Ziomek. Pamiętnik Literacki 1985 z. 3.
M. Stala. „Ruch Literacki1987 nr 1.
I. Spychała. „Roczniki Humanistyczne” 1986 wyd. 1992 t. 34 z. 3.

Tekst. Próba syntezy

J. Chojak. „Pamiętnik Literacki1996 z. 1.
Z. Zagórski: Kilka uwag dotyczących teorii tekstu (lingwistyki tekstu). W: Viro Dictissimo optime merito. Prace ofiarowane Profesorowi Zenonowi Sobierajskiemu w 80. rocznicę urodzin. Poznań 1999.

Mówiąc przenośnie

E. Dąbrowska. „Stylistyka1995 [t.] 4.
W. Tomasik. „Pamiętnik Literacki1995 z. 4.
A. Kluba: Metafora ograniczona?Teksty Drugie1996 nr 2/3.
M. Tokarzewska: Metafora: Szekspir i wypowiedzi polityków. Przegląd Humanistyczny 1997 nr 4.

Słownik pojęć i tekstów kultury

E. Sękowska. „Poradnik Językowy2003 z. 8.
W. Turżańska. „Akcent2004 nr 1/2.

Tekst – styl – poetyka

B. Witosz. „Stylistyka2004 [t.] 13.
M. Zweiffel. „Pamiętnik Literacki2006 z. 3.

Od słowa do sensu

Z. Bilut-Homplewicz. „Zeitschrift für Slawistik”, Berlin 2012 nr 58.

Tekst poetycki i jego konteksty

A. Szczepan-Wojnarska: Życie odmierzane poezją. Załącznik Kulturoznawczy [on-line] 2016 nr 3. Dostępny w Internecie: Zob. link (https://zalacznik.uksw.edu.pl/sites/default/files/2016_glosy3.szczepan_wojnarska.pdf) [dostęp 16 marca 2022].

Teoria tekstu

I. Angelova. „Sopostavitelno Jezykoznanje”, Sofia 1988 nr 3.

Typy tekstów

A. Kałkowska. „Język Polski1993 nr 3.
J. Chojak. „Pamiętnik Literacki1996 z. 1.

Pamiat' i tekst

A. Ławrynienko, Z. Bilut-Homplewicz. „Zeitschrift für Slawistik”, Berlin 2010 nr 55/4.