BIO
Urodzona 24 sierpnia 1892 w Wilnie w rodzinie ziemiańskiej; córka Konrada Niedziałkowskiego, pracownika Banku Ziemskiego, i Heleny z Czajczyńskich; siostra Mieczysława Niedziałkowskiego, działacza Polskiej Partii Socjalistycznej. Dzieciństwo i pierwsze lata młodości spędziła w Wilnie. W okresie nauki w gimnazjum należała do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej; brała udział w pracach zarządu Związku. Debiutowała w 1911 wierszem Ave Caesar w wileńskim piśmie młodych „Pobudka” (nr 4). W 1911-13 drukowała artykuły i drobne utwory w petersburskim czasopiśmie młodzieżowym „Głos Młodych”. W 1912-14 odbywała studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, przerwane wybuchem I wojny światowej. Powróciła do Wilna, gdzie mieszkała do 1917, pracując w organizowanym wówczas szkolnictwie polskim. Publikowała w „Kurierze Litewskim” (1914-15). Należała do Ligi Kobiet. W 1916 wyszła za mąż za Eugeniusza Dobaczewskiego, lekarza wojskowego, i do 1921 mieszkała kolejno w Warszawie, Krakowie, Lwowie i Poznaniu, po czym powróciła na stałe do Wilna. Od 1929 stale współpracowała z rozgłośnią wileńską Polskiego Radia jako autorka słuchowisk o tematyce historycznej. Brała czynny udział w pracach Związku Zawodowego Literatów Polskich; od 1932 była wiceprezesem Oddziału Wileńskiego. W 1935-37 współpracowała z wydawanym przezeń kwartalnikiem „Środy Literackie”. Nadto publikowała w pismach „Kurier Wileński” (1927-35), „Słowo” (stale w 1929-35), „Kurier Poranny” (1934-38). W 1934-38 publikowała materiały z dziedziny historii i kultury XIX i XX wieku w „Pomocy dla Nauczycieli”. W 1935 otrzymała Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury oraz wileńską nagrodę im. Filomatów. Po wybuchu II wojny światowej pozostała w Wilnie. Aresztowana na początku 1940 przez policję litewską, została wysiedlona na tereny okupacji niemieckiej, skąd w tymże roku wywieziono ją do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Po wyzwoleniu obozu przez pół roku przebywała na terenie Niemiec w strefie okupacji angielskiej, po czym powróciła do kraju i podjęła pracę w Bibliotece Narodowej w Warszawie. W 1946 przeniosła się do Torunia, gdzie do 1948 współpracowała z Rozgłośnią Polskiego Radia, a następnie do 1951 była kierownikiem literackim Teatru Lalek „Baj Pomorski”, dla którego napisała wiele utworów scenicznych. W 1951 zamieszkała w Żninie. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970). Zmarła 23 listopada 1980 w Żninie; pochowana na tamtejszym cmentarzu.
Twórczość
1. Rycerki polskie. [Szkic historyczny]. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1919, 31 s.
2. Co to jest ojczyzna? [Szkic historyczny]. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Żołnierskiego Dowództwa Okręgu Generalnego Poznań 1920, 15 s.
3. Na chwałę słońca. [Wiersze]. Poznań: Wielkopolska Księgarnia Nakładowa 1920, 115 s.
4. Wilno. [Wiersze]. Wilno: L. Chomiński 1922, 31 s.
5. Św. Mikołaj. Obrazek. Prapremiera: Wilno, w cukierni Sztralla 1924.
6. Wilno. Tryptyk. [Wiersze]. Wilno: Drukarnia Ludowa 1926, [4] s.
7. Kamienica za Ostrą Bramą. Powieść. Wilno: Towarzystwo Wydawnicze Pogoń 1928, 207 s.
8. Miniatura i inne nowele. Wilno: [Drukarnia] M. Latour 1928, 71 s.
Zawartość
9. Emma Jeleńska-Dmochowska, strażniczka kresowa. [Szkic biograficzny; współautorka: L. Życka]. Kraków: Wydawnictwo Stowarzyszenie „Służba Obywatelska” 1932, 24 s.
10. Nasza dola. [Wiersze]. Wilno: L. Chomiński. 1932, 78 s.
11. Wilno i Wileńszczyzna w latach 1914-1920. Wilno 1934, 63 s.
12. Zwycięstwo Józefa Żołądzia. [Powieść]. Wilno: Księgarnia Wydawnictwa J. Zawadzkiego 1934, 349 s. Wyd. 2 tamże 1948.
13. Kupała. (Noc świętojańska). Uroczystość ludowa z czasów dawnych w Ziemi Nowogródzko-Wileńskiej obchodzona. Tekst uroczystości na miejscowych źródłach etnograficznych oparty oprac. W. Dobaczewska. Motywy muzyczne dobrała B. Gawrońska. Wilno: Wydawnictwo Wileńskiego Związku Teatrów i Chórów Ludowych 1935, 30 s.
14. Kot w butach. [Bajka w 3 aktach]. Prapremiera: Wilno, Teatr Miejski 1936.
15. Dzieje kultury wileńskiej pomiędzy dwoma powstaniami. Wilno: Nakład „Dziennika Urzędowego Kuratorium Okręgowego Szkolnego Wileńskiego” 1937, 62 s.
16. Tam, gdzie się serca palą... [Powieść]. Warszawa: Rój 1938, 343 s.
17. Wileńszczyzna i Nowogródczyzna w latach 1920–1937. Sprawy polityczne i społeczne. Wilno: Nakład „Dziennika Urzędowego Kuratorium Okręgu Szkolnego Wileńskiego” 1938, 38 s.
18. Wilno i Wileńszczyzna w latach 1863–1914. Dzieje ruchów społecznych i politycznych. Wilno: Nakład „Dziennika Urzędu Kuratorium Okręgu Szkolnego Wileńskiego” 1938, 48 s.
19. Kobiety z Ravensbrück. [Wspomnienia]. [Warszawa:] Czytelnik 1946, 168 s.
20. Św. Mikołaj w Toruniu. [Sztuka dla teatru kukiełkowego]. Prapremiera: Toruń, Teatr Lalek „Baj Pomorski” 1947.
21. Lis rudzielec. [Sztuka dla teatru kukiełkowego]. Prapremiera: Toruń, Teatr Lalek „Baj Pomorski” 1948.
22. Zimowa bajka. [Sztuka dla teatru kukiełkowego]. Prapremiera: Toruń, Teatr Lalek „Baj Pomorski” 1948.
23. Złota studzienka. Baśnie ludowe. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 110 s.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
telewizyjne
24. Konik polny i mrówka. Sztuka kukiełkowa. Kraków: Biblioteka Teatrzyku Kukiełkowego „Tyci-Tyci” 1961, 22 s.
25. Człowiek, którego nazywano diabłem. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1962, 233 s.
26. Korzenie. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1964, 202 s.
27. Kim jest Rudzielec? [Powieść dla młodzieży]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1968, 173 s.
28. Nikt nie jest winien. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1970, 179 s.
29. Niedzisiejsi. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1973, 179 s.
30. Społeczeństwo nie z tej ziemi. [Wspomnienia]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1979, 163 s.
Słuchowiska radiowe, m.in.
Przekłady i przeróbki
Wyd. osobne fragmentów pt. Szczęśliwa młodość. Opowiadanie. Warszawa: Czytelnik 1952, 102 s.
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1956, 1966, 1977.
