BIO

Urodzona 24 sierpnia 1892 w Wilnie w rodzinie ziemiańskiej; córka Konrada Niedziałkowskiego, pracownika Banku Ziemskiego, i Heleny z Czajczyńskich; siostra Mieczysława Niedziałkowskiego, działacza Polskiej Partii Socjalistycznej. Dzieciństwo i pierwsze lata młodości spędziła w Wilnie. W okresie nauki w gimnazjum należała do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej; brała udział w pracach zarządu Związku. Debiutowała w 1911 wierszem Ave Caesar w wileńskim piśmie młodych „Pobudka” (nr 4). W 1911-13 drukowała artykuły i drobne utwory w petersburskim czasopiśmie młodzieżowym „Głos Młodych”. W 1912-14 odbywała studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, przerwane wybuchem I wojny światowej. Powróciła do Wilna, gdzie mieszkała do 1917, pracując w organizowanym wówczas szkolnictwie polskim. Publikowała w „Kurierze Litewskim” (1914-15). Należała do Ligi Kobiet. W 1916 wyszła za mąż za Eugeniusza Dobaczewskiego, lekarza wojskowego, i do 1921 mieszkała kolejno w Warszawie, Krakowie, Lwowie i Poznaniu, po czym powróciła na stałe do Wilna. Od 1929 stale współpracowała z rozgłośnią wileńską Polskiego Radia jako autorka słuchowisk o tematyce historycznej. Brała czynny udział w pracach Związku Zawodowego Literatów Polskich; od 1932 była wiceprezesem Oddziału Wileńskiego. W 1935-37 współpracowała z wydawanym przezeń kwartalnikiem „Środy Literackie”. Nadto publikowała w pismach „Kurier Wileński” (1927-35), „Słowo” (stale w 1929-35), „Kurier Poranny” (1934-38). W 1934-38 publikowała materiały z dziedziny historii i kultury XIX i XX wieku w „Pomocy dla Nauczycieli”. W 1935 otrzymała Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury oraz wileńską nagrodę im. Filomatów. Po wybuchu II wojny światowej pozostała w Wilnie. Aresztowana na początku 1940 przez policję litewską, została wysiedlona na tereny okupacji niemieckiej, skąd w tymże roku wywieziono ją do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Po wyzwoleniu obozu przez pół roku przebywała na terenie Niemiec w strefie okupacji angielskiej, po czym powróciła do kraju i podjęła pracę w Bibliotece Narodowej w Warszawie. W 1946 przeniosła się do Torunia, gdzie do 1948 współpracowała z Rozgłośnią Polskiego Radia, a następnie do 1951 była kierownikiem literackim Teatru Lalek „Baj Pomorski”, dla którego napisała wiele utworów scenicznych. W 1951 zamieszkała w Żninie. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970). Zmarła 23 listopada 1980 w Żninie; pochowana na tamtejszym cmentarzu.

Twórczość

1. Rycerki polskie. [Szkic historyczny]. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1919, 31 s.

2. Co to jest ojczyzna? [Szkic historyczny]. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Żołnierskiego Dowództwa Okręgu Generalnego Poznań 1920, 15 s.

3. Na chwałę słońca. [Wiersze]. Poznań: Wielkopolska Księgarnia Nakładowa 1920, 115 s.

4. Wilno. [Wiersze]. Wilno: L. Chomiński 1922, 31 s.

5. Św. Mikołaj. Obrazek. Prapremiera: Wilno, w cukierni Sztralla 1924.

6. Wilno. Tryptyk. [Wiersze]. Wilno: Drukarnia Ludowa 1926, [4] s.

7. Kamienica za Ostrą Bramą. Powieść. Wilno: Towarzystwo Wydawnicze Pogoń 1928, 207 s.

8. Miniatura i inne nowele. Wilno: [Drukarnia] M. Latour 1928, 71 s.

Zawartość

Miniatura; Niedziela; Czarownica; Widma Postawskie.

9. Emma Jeleńska-Dmochowska, strażniczka kresowa. [Szkic biograficzny; współautorka: L. Życka]. Kraków: Wydawnictwo Stowarzyszenie „Służba Obywatelska 1932, 24 s.

10. Nasza dola. [Wiersze]. Wilno: L. Chomiński. 1932, 78 s.

11. Wilno i Wileńszczyzna w latach 1914-1920. Wilno 1934, 63 s.

12. Zwycięstwo Józefa Żołądzia. [Powieść]. Wilno: Księgarnia Wydawnictwa J. Zawadzkiego 1934, 349 s. Wyd. 2 tamże 1948.

13. Kupała. (Noc świętojańska). Uroczystość ludowa z czasów dawnych w Ziemi Nowogródzko-Wileńskiej obchodzona. Tekst uroczystości na miejscowych źródłach etnograficznych oparty oprac. W. Dobaczewska. Motywy muzyczne dobrała B. Gawrońska. Wilno: Wydawnictwo Wileńskiego Związku Teatrów i Chórów Ludowych 1935, 30 s.

14. Kot w butach. [Bajka w 3 aktach]. Prapremiera: Wilno, Teatr Miejski 1936.

15. Dzieje kultury wileńskiej pomiędzy dwoma powstaniami. Wilno: Nakład „Dziennika Urzędowego Kuratorium Okręgowego Szkolnego Wileńskiego 1937, 62 s.

16. Tam, gdzie się serca palą... [Powieść]. Warszawa: Rój 1938, 343 s.

17. Wileńszczyzna i Nowogródczyzna w latach 1920–1937. Sprawy polityczne i społeczne. Wilno: Nakład „Dziennika Urzędowego Kuratorium Okręgu Szkolnego Wileńskiego 1938, 38 s.

18. Wilno i Wileńszczyzna w latach 1863–1914. Dzieje ruchów społecznych i politycznych. Wilno: Nakład „Dziennika Urzędu Kuratorium Okręgu Szkolnego Wileńskiego 1938, 48 s.

19. Kobiety z Ravensbrück. [Wspomnienia]. [Warszawa:] Czytelnik 1946, 168 s.

20. Św. Mikołaj w Toruniu. [Sztuka dla teatru kukiełkowego]. Prapremiera: Toruń, Teatr Lalek „Baj Pomorski 1947.

21. Lis rudzielec. [Sztuka dla teatru kukiełkowego]. Prapremiera: Toruń, Teatr Lalek „Baj Pomorski 1948.

22. Zimowa bajka. [Sztuka dla teatru kukiełkowego]. Prapremiera: Toruń, Teatr Lalek „Baj Pomorski 1948.

23. Złota studzienka. Baśnie ludowe. Warszawa: Nasza Księgarnia 1959, 110 s.

Zawartość

Złota studzienka; Dwaj bracia rodzeni: Dar Czarnego Licha; Kwiat paproci; Dzika kaczka; Szczupacze rozkazanie; Kościej Nieśmiertelny.

Adaptacje

radiowe

bajki: Złota kaczka: H. Krzyżanowska. Polskie Radio 1970.

telewizyjne

bajki: Kwiat paproci: H. Antoszewski. Telewizja Polska 1967.

24. Konik polny i mrówka. Sztuka kukiełkowa. Kraków: Biblioteka Teatrzyku Kukiełkowego „Tyci-Tyci 1961, 22 s.

25. Człowiek, którego nazywano diabłem. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1962, 233 s.

26. Korzenie. [Powieść]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1964, 202 s.

27. Kim jest Rudzielec? [Powieść dla młodzieży]. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1968, 173 s.

28. Nikt nie jest winien. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1970, 179 s.

29. Niedzisiejsi. [Powieść]. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1973, 179 s.

30. Społeczeństwo nie z tej ziemi. [Wspomnienia]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1979, 163 s.

Słuchowiska radiowe, m.in.

Majówka Filomatów. Polskie Radio (Wilno) 1929.
Wigilia w świetlicy. Polskie Radio (Wilno) 1931.
Adamowe. Polskie Radio (Wilno) 1937.
Nad brzegami wielkiej wody. Polskie Radio (Wilno) 1938.
Przekonali niedowiarka. Polskie Radio (Wilno) 1938.
Wincuk Adiutant. Polskie Radio (Wilno) 1939.

Przekłady i przeróbki

J. Jurgielewiczowa: Osiem lalek i jeden miś. Adaptacja: W. Dobaczewska-Niedziałkowska, S. Papèe: Z dziejów literatury polskiej. „Dziennik Literacki1948 nr 2. Prapremiera: Poznań, Teatr Młodego Widza 1951.
E. Malcew: Z całego serca. [Powieść]. Przeł. W. Dobaczewska. T. 1-2. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 196 + 334 s.

Wyd. osobne fragmentów pt. Szczęśliwa młodość. Opowiadanie. Warszawa: Czytelnik 1952, 102 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1956, 1966, 1977.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
• „Rocznik Literacki 1980” wyd. 1984 (A. Biernacki).
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Wyd. 2. Warszawa 1984 (E. Zaleska).

Ogólne

Artykuły

E. Piechocka: Wanda Dobaczewska-Niedziałkowska. „Pomorze1970 nr 20.
I. Buczacka: Wanda Dobaczewska-Niedziałkowska (Sylwetki pisarzy toruńskich). Warmia i Mazury 1977 nr 6.
I. Buczacka: Twórczość Wandy Dobaczewskiej-Niedziałkowskiej. W: Toruń literacki. Poznań 1978.
S. Melkowski: Sześćdziesięciolecie twórczości Wandy Dobaczewskiej-Niedziałkowskiej. „Nowości1980 nr 183.
B. Dwilewicz: Polszczyzna wileńska wpisana w poezję. Na przykładzie twórczości poetyckiej Wandy Dobaczewskiej-Niedziałkowskiej. W: Poezja i poeci w Wilnie lat 1920-1940. Kraków 2003.

Nasza dola

• [J. Wyszomirski] Wysz.: Poetyckie spojrzenie Wandy Dobaczewskiej-Niedziałkowskiej. „Słowo1932 nr 94; przedruk w tegoż: Spod kreski. Łódź 1967.

Zwycięstwo Józefa Żołądzia

L. Pomirowski: Powieść prowincjonalna. Gazeta Polska 1934 nr 152.
C. Zgorzelski: Na wschodnich krańcach Rzeczypospolitej. Pax 1935 nr 7.

Tam, gdzie się serca palą

E. Breiter. „Wiadomości Literackie1938 nr 39.
K. Wyka: Filomaci w powieści. Gazeta Polska 1938 nr 143.

Korzenie

K. Nowicki, J. Piechocki. „Pomorze1965 nr 6.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Tygodnik Powszechny1965 nr 24.

Nikt nie jest winien

E. Moskalówna: Śmierć i miłość. Litery 1970 nr 10.

Niedzisiejsi

M. Nowakowska: Co rude to fałszywe. Kultura 1973 nr 28.
Z. Szopiński: Przygoda. Nowe Książki 1973 nr 18.