BIO

Born on 20 August 1951 in Krakow; son of the doctor Tadeusz Romanowski and the biologist Lidia, née Bytnar. He attended the King Jan III Sobieski Grammar School in Krakow from 1964, completing his advanced secondary education in 1968. He then studied Polish philology at the Jagiellonian University (UJ) in Krakow. He made his debut the same year with the article Zaczarowany dorożkarz [The Enchanted Cabman], which appeared in the weekly "Panorama" (no. 51/52). Due to his involvement in the workers' protests of December 1970 he was briefly held in custody. He was active in student scholarly societies, chairing the Circle of Polish Studies Scholars from 1971 to 1973. He later went on to head the organizing committees of international philology conferences in 1974 and 1976. He published in "Student" (1970, 1972, and 1981) and "Dziennik Polski" (1971). He graduated with a master's degree in 1974 before working as an assistant at the Institute of Polish Philology (later the Institute of Polish Studies and from 2004 the Faculty of Polish Studies). In his research he initially focused on Polish patriotic poetry and the poetry of the independence movement, before later exploring literature from Poland's former eastern borderlands (known in Polish as Kresy). In 1976 he joined the Alliance of Democrats (SD), serving as lector for the party's Krakow Committee and chairing its Circle at UJ. He left the Alliance in 1982, following the imposition of martial law at the end of the previous year. He became a regular contributor to the Catholic weekly "Tygodnik Powszechny" in 1976. He also published in "Tygodnik Demokratyczny" (1976) and "Nowy Wyraz" (1976), while his reviews and scholarly articles appeared in "Ruch Literacki" (1977-79). He was awarded a doctoral degree in 1982 for his thesis Poezja polska 1908-1918 wobec problemów wojny i niepodległości (Polish Poetry 1908-1918 on war and independence), which was supervised by Prof. Tomasz Weiss. He joined the Independent Self-governing Trade Union Solidarity in 1980. He was involved in distributing "second circulation" publications at UJ, i.e. those that were published outside the reach of state censorship. He contributed to several uncensored periodicals: "Polityka Polska" (1983), "Solidarność Narodu" (1983) and "Arka" (1984-89). He was arrested several times by the Security Service (SB). In 1983, he received a grant from the French Foundation for European Intellectual Mutual Aid (Fondation pour une entraide intellectuelle européenne, FEIE) and was a lecturer at the World Polonia University (Uniwersytet Polonii Świata), a summer school held in Rome. His essays appeared in the journal "Pamiętnik Literacki" between 1987 and 1989, while he also published in the Catholic "Przegląd Katolicki" (1985-88) and "Znak" (1985-89, 1996, 2011-12, and 2014-15). In 1989/90, he was a member of the UJ Workplace Commission of the Independent Self-governing Trade Union Solidarity. He left the trade union in 1992. He was on the editorial board of "Świat" (1989) and the bimonthly "Myśl Demokratyczna", becoming editor-in-chief of the latter in 1991. In 1990, he travelled to New York on a Józef Piłsudski Institute of America scholarship and to Paris on a S. Lam Fund scholarship. From 1990 to 1994 he worked with the daily "Gazeta Krakowska" (his contributions including the weekly column "Sine ira/Bez gniewu" [Without anger] in 1993/94). In 1990, he was a signatory to the Alliance for Democracy and from 1990 to 1991 he was a member of the Citizens' Movement for Democratic Action (Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna – ROAD), serving on its National Coordinating Commission. From 1991 to 1994, he was a member of the Democratic Union (UD) and then from 1994 to 1999 a member of the Freedom Union (UW), serving on the respective National Councils from 1991 to 1994 and from 1995 to 1998. He was also a member of the Regional Council in Krakow and from 1992 to 1993 deputy chair in the Krakow region. In the first fully free parliamentary elections of 1991, he stood for UD in Sosnowiec. For several years he ran the UD/UW Club of Political Thought in Krakow and published in the parties' internal bulletins, including "Biuletyn Informacyjny ROAD" (1991), "Biuletyn UD" (1991-92) and "Biuletyn Małopolski" (1992-94 and 1996-2000). He joined the editorial team of the Catholic weekly "Tygodnik Powszechny" in 1990, where he contributed the regular column Co nowego na Wschodzie [What's happening in the East] from 1992. In 1993, he was appointed politics editor and in 1999 editor of the history section. He left the publication in 2002. He joined the Jan Nowak-Jeziorański Association of Employees, Freelancers and Friends of Radio Free Europe. From 1993 to 2015, and again from 2018 he worked as a journalist with the daily "Gazeta Wyborcza", where he published the features Nie ma już Bytnarów(No more Bytnars; 2003, no. 69), Moskale w Warszawie [Muscovites in Warsaw; 2007, no. 47], Gdy Litwini budzili grozę [When the Lithuanians filled us with fear; 2012, no. 140 in the supplement "Ale Historia", no. 22], Niekochane królowe [Unloved Queens; 2013 no. 157, in the supplement "Ale Historia", no. 28], and Jak zepsuliśmy polski zegarek [How we ruined Polish watches; 2018, no. 209, in the supplement "Magazyn Świąteczny"]. He continued his research at universities in Minsk and Vilnius, among other places. From 1994 he lectured at the Chair of Polish Philology at the University of Vilnius. In 1994, he gave a series of lectures in the Canadian cities of Edmonton, Calgary and Toronto. He was awarded a habilitation degree in 1999 from UJ for his book Młoda Polska wileńska [Young Poland in Vilnius]. He left the UW party the same year. In 2002, he was appointed associate professor at UJ. In 2003, he was appointed Chair in Literary Culture of Eastern Borderlands at UJ and head of the interdisciplinary student initiative, the Eastern Circle, which was affiliated to the Faculty of Polish Studies at UJ. Around the same time he took up a post at the Institute of History of the Polish Academy of Sciences as editor-in-chief of the Polish Biographical Dictionary (PSB) and as head of the PSB Department. Between 2003 and 2006, he was a member of the Committee on Literary Studies (KNoL) of the Polish Academy of Sciences. He was made state-appointed professor in 2004. From 2007 to 2010, he was a member of the Scientific Council of the Institute of History of the Polish Academy of Sciences, while from 2008 to 2012 he served on the UJ College of Electors. He published in the current affairs weekly "Polityka" from 2006 to 2010 and in 2013 (including the articles Ostatnie Zgromadzenie Obojga Narodów [The Final Assembly of Two Nations] – 2007, no 4; Skandalistka znad Niemna [The Scandalous Woman from the Banks of the Niemen] about Eliza Orzeszkowa – 2010, no. 23; Kochliwa niewiasta [The Amorous Maiden] about Maria Konopnicka – 2010, no. 41; and the feature Tajemnica Witolda Pileckiego [The Secret of Witold Pilecki] – 2013, no. 20, which inspired numerous polemics in the press). He also published in "Przegląd" (2007-10, 2012, and 2013), "Zdanie" (2008-10, 2012, and 2014-15) and from 2005 in the monthly "Kraków" (serving on its editorial board from 2012). Between 2008 and 2015 he was on the Editorial Board of the bimonthly "Nowa Europa Wschodnia". In 2012, he joined the political council of Partia Demokratyczna – demokraci.pl. That year he formally became editor of the series Biblioteka Literatury Pogranicza [Library of Borderland Literature]; he had in fact been in the role much longer), which is published by the Krakow-based publishing house Universitas. In 2013, he became a member of the Scientific Council of the series Polish Biographical Studies, published by the Centre for Biographical Research at the University of Szczecin. In 2019, he received the Prince Konstanty Ostrogski Award from the Orthodox periodical "Przegląd Prawosławny" for his outstanding contributions to the development to Orthodox spirituality, thought and culture and for his work in promoting Christian unity. He was awarded the Silver Cross of Merit in 2003, the Medal of the Commission of National Education in 2008, the Medal of Merit for Tolerance (Zasłużony dla tolerancji) in 2008, the honorary distinction of the Kuźnica Association in 2008, the Medal for Civil Wisdom in 2012, and the Knight's Cross of the Order of Polonia Restituta in 2015. He is father to Rafał (b. 1978) and Agnieszka (b. 1980; married name Piskorz). He lives in Krakow.

Twórczość

1. Jan Kasprowicz (1860-1926). Zarys życia i twórczości. Wrocław; Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1978, 41 s. Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie. Nauka dla Wszystkich, 286.

2. Dziedzictwo ideowe wojny polsko-bolszewickiej. Nowy Jork: Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce 1990, [16] s., Wykłady, z. 4.

3. Przed złotym czasem. Szkice o poezji i pieśni patriotyczno-wojennej lat 1908-1918. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak1990, 364 s.

Zawartość

Część pierwsza: „Z trudu naszego i znoju…”: I. Nowi przedburzowcy; II. Polski sierpień 1914 roku; III. „Marsz, marsz, Piłsudski…”; IV. „Brygada karpacka, żelazna…”; V. W szeregach czwartaków; VI. Ostatni romantyk [J. Mączka]; VII. Mit Rokitny; VIII. Nad Styrem i Stochodem; IX. Kim był Stanisław Czasz?; X. Zmierzch Legionów. – Część druga: Dzieje dwóch hymnów: I. „My Pierwsza Brygada”. Hymn wojska II Rzeczpospolitej; II. „Rota” – hymn niepodległości. – Część trzecia: „W huk dział wplotła się pieśń…”: I. Poeta polskiego losu [E. Słoński]; II. Nieznany wiersz Jana Lechonia; III. W armiach zaborczych; IV. „O, Polsko, Polsko, ukąpana w krwi…”; V. Twórczość żołnierska na Wschodzie czy jej brak?; VI. W kręgu Piotrogrodu; VII. Zagadnienie poezji „endeckiej”; VIII. Polskie listopady.

4. Krakowskie czasy. [Wspomnienia]. Kraków: Miniatura [1993], 94 s.

Teksty drukowane głównie w „Przeglądzie Polskim”, dodatku nowojorskiego „Nowego Dziennika” (1990-1991), oraz w „Gazecie Krakowskiej” (1993), a także czytane przez A. Fabisiaka na antenie Polskiego Radia Kraków w styczniu 1994.

5. Młoda Polska wileńska. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 1999, 455 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Nagrody

Nominacja do nagrody im. J. Długosza w 1999, Nagroda Ministra Edukacji Narodowej w 2000.

Zawartość

Cz. I. Przełom (1905-1906): Liberalizacja; Początki prasy; Ruch amatorski; Teatr wędrowny i teatr stały; Nauka, oświata, sport; Ruch wydawniczy; Środowisko literackie; Środowisko sztuk pięknych; W promieniach Wilna. – Cz. II. Rozkwit (1907-1915): Grupy literacko-artystyczne; Kabaret „Ach”; Teatr; W cieniu [F.] Ruszczyca; Życie muzyczne; „Lutnia”; Czasopiśmiennictwo; Książka w Wilnie; Zbiory wileńskie; W „szarej strefie”; Zabawy i kluby; Wileński film. – Cz. III. Między Niemnem a Dnieprem: Mińsk – miasto [B.] Adamowicza; Grodno – miasto [E.] Orzeszkowej; Na prowincji; Na kresach; Poza kresami: Smoleńszczyzna i Łotwa; Koniec epoki; Prawdziwy koniec Pierwszej Rzeczpospolitej.

Przekłady

litewski

Przekłady fragmentów:.
1909: Vilniaus muzikinio gyvenimo atgimimas. [Przeł.] Pr. M[orkus] „Šiaurės Atėnai”, Wilno 1999 nr 39.
Kaunas, Panevežys, Palanga ir kt. [Przeł.] Pr. M[orkus]. „Šiaurės Atėnai”, Wilno 2000 nr 18.

6. Ludzie tamtego czasu. Wywiady z lat 1977-1998. Kraków: Wydawnictwo Krakowskie 2000, 235 s., Utracone Światy..

Wywiady z: J. z Piłsudskich Jaraczewską, S. Liszko, O. Drahonowską-Małkowską, J. Rybickim, M. Borutą-Spiechowiczem, E. Możejką, T. Żenczykowskim, J. Mondem, K. Sabbatem, E. Raczyńskim, W. Jędrzejewiczem, A. Bieniem, J. Hajwasem, W. Mokrym, V. Plečkaitisem, A. Brazauskasem, J. Kuroniem, S. Stommą, w większości publikowane wcześniej w „Tygodniku Powszechnym”.

7. Podróż na Wschód. Szkice i reportaże 1977-1997. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2000, 115 s. Wyd. 2 tamże 2006.

Teksty w pierwotnej wersji drukowane w większości w „Tygodniku Powszechnym”.

Zawartość

Wstęp. – I. Raport białostocki; W nowogródzkiej stronie; Stolica? Grodno!; Kontakty kijowskie. – II. Katyń, Kuropaty, Bóg; Moskwa po latach; Miednoje koło Tweru; Powrót do Kijowa; Stolica WNP; Dzwon mińskiej katedry; Pożegnanie z Białorusią. – III. Widziałem wolność w Wilnie; Czesław Miłosz wraca na Litwę; Punkt na mapie [dot. Wilna].

8. Jak oszukać Rosję? Losy Polaków od XVIII do XX wieku. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak2002, 303 s.

Zawartość

Od Autora. – Cz. I: Kim był Tadeusz Kościuszko?; Denisko albo o radykalizmie; Trzy pogrzeby Stanisława Augusta. – Cz. II: Sekretny aresztant Łukasiński; Berg, Waszkowski i państwo polskie; Pustowojtówna albo o wierności; Kłopot ze Starynkiewiczem. – Cz. III: Bomby w ulicy Natolińskiej; Piłsudski, Litwa i „mądrość etapu”; Stary Piłsudski; Nikodem Sulik od stepowych stanic. – Cz. IV: Sosnkowski albo o niezłomności; Kwiatkowski albo o legalizmie.

Przekłady

węgierski

rozdziału Piłsudski, Litwa i „mądrość etapu”: Litvánia és „a bölcs belátással megtett szakaszok”. [Przeł.] Z. Mihályi.2000”, Budapeszt 2003.

9. Pozytywizm na Litwie. Polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864-1904. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2003, 485 s. Z Prac Katedry Kultury Literackiej Pogranicza Instytutu Polonistyki UJ. Biblioteka Literacka Pogranicza, 5.

Zawartość

O tytule i o zdziwieniu: Pozytywizm. Litwa. Zdziwienie. – Część I. Po powstaniu: Polacy czy Litwini?; Rosyjski „Kulturkampf”; Żydzi czy Rosjanie?; Brzemię dziedzictwa. – Cz. II. Ruch księgarski i wydawniczy: „Pieredyszka”; Próby periodyki; Koniec książki polskiej; Front polsko-rosyjski. – Cz. III. Literatura i sztuka: Życie literackie; Życie artystyczne; Życie muzyczne. – Cz. IV. Od legalizmu do konspiracji: Wilno i medycyna; Litewska praca organiczna; Litewska praca u podstaw; Kultura podziemna. – Cz. V. Między Rosjanami i Niemcami: Litewska prowincja; Poza kresami. W niemieckiej Rydze; Poza kresami. W niemieckim Dorpacie. – Cz. VI. W cieniu rosyjskich pomników: Przed odwilżą; Przełomowe półrocze 1898/1899; Powrót książki polskiej; W stronę modernizmu; Towarzystwo Szubrawców; Koniec pracy organicznej; Ostatnia wspólnota.

10. Prawdziwy koniec Rzeczy Pospolitej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2007, 264 s.

Teksty w pierwotnej wersji drukowane głównie w „Tygodniku Powszechnym” i „Gazecie Wyborczej”.

Zawartość

I: Od rana do nocy; Jak wybrać przyszłość?; Długie trwanie Pierwszej Rzeczypospolitej; Litwa Wyspiańskiego; Witebsk w kulturze polskiej; Polacy? Litwini? Białorusini?; Polacy? Łotysze? Niemcy?; Rodzinna Ukraina. – II: Z litewskich kniaziów; Niewydana książka; Czy Czesław Miłosz musiał pisać po polsku?; Ostatni, co tak poloneza wodził; Litwo, mądrości moja; Mądrość zwyciężonych, umiar zwycięzców. – III: 1791,1918, 1989; Socjalista wszystkich Polaków; Kłamstwo i banał polityki historycznej; Ku czemu Polska idzie?

11. Rozkosze lustracji. Wybór publicystyki. (1998-2007). [Przedm.: J. Kurski]. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2007, XII, 183 s.

Teksty drukowane w latach 1998-2007 w „Tygodniku Powszechnym” i „Gazecie Wyborczej”.

Zawartość

J. Kurski: Przedmowa. ­– Bardzo proszę pamiętać, że ja byłem przeciw. – I. Wokół drugiej lustracji: Zaczęliśmy lustrację; Dzika lustracja trwa; Gorliwość lustratorów; Mój przyjaciel Leonid; IPN nadchodzi. – II. Wokół trzeciej lustracji: Czy Unia Wolności ma jeszcze sens?; Bezprawie i absurd; Życie z IPN-em. – III. Spalona ziemia: Historyk pilnie potrzebny; Sprawa księdza Mieczysława Malińskiego; Niech układ lustruje. – IV. Wokół czwartej lustracji: Tu nie chodzi o lustrację; Lustracyjne mitologie; Zahaczeni o bezpiekę. – V. Pamięć i miłosierdzie: Niszczą naszą pamięć; Nie ma miłosierdzia; Wyjść z polskiego piekła.

12. Polski Słownik Biograficzny. Przeszłość, teraźniejszość, perspektywy. Kraków: Polska Akademia Umiejętności2010, 24 s. PAU.

13. Wielkość i upadek „Tygodnika Powszechnego” oraz inne szkice. [Przedmowa:] M. Król. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2011, 308 s.

Zawartość

M. Król: Historyk potrafi. – Zdrada centrum. – Kraków, Wilno, Znak: Byłem człowiekiem Jerzego Turowicza; Zbliżenia z Wilnem; Zaszczuć osobnika; Litwo, mądrości moja; Mądrość zwyciężonych, umiar zwycięzców; Świat według Stommy; Długi marsz Mazowieckiego. – „Solidarność”, czyli kłamstwo: Burzliwa dojrzałość Trzeciej Rzeczypospolitej; Majsterkowicze naszej pamięci; Odbezpieczony granat; Instytut Polowania Narodowego; Nie lubię 11 listopada; Papież z brązu; PiS odzyskało Wawel; Z wolnością źle, z godnością dramat; Z pamięcią katastrofa. – Płacz za busolą: Wilnianka [J. Hennelowa]; Senator [K. Kozłowski]; Człowiek Boży [S. Musiał]; Sprawa księdza Mieczysława Malińskiego; O nie-patriotycznym „Tygodniku”; Wielkość i upadek „Tygodnika Powszechnego”. – Wierność [przemówienie A. Romanowskiego na uroczystości wręczenia mu Kowadła „Kuźnicy” w 2008].

Przekłady

czeski

szkicu Z pamięcią katastrofa: Katastrofa pamĕti. [Przeł.] V. Burian.Listy”, Ołomuniec 2010 nr 4.

14. Eugeniusz Kwiatkowski. [Biografia]. Radom: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego 2014, 394 s.

15. Tak, jestem córką Jakuba Bermana. Z Lucyną Tychową rozmawia Andrzej Romanowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2016, 232 s.

16. Wschodnim pograniczem literatury polskiej. Od Średniowiecza do Oświecenia. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2018, 319 s. Biblioteka Literatury Pogranicza, t. 27.

Nagrody

Nagroda im. Księcia Konstantego Ostrogskiego w 2019.

17. Antykomunizm czyli Upadek Polski. Publicystyka lat 1998-2019. Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2019 , 427 s.

Zawartość

Cz. I. W stronę destrukcji: 1791, 1918, 1989; Solidarność czy „obóz posierpniowy”?; Burzliwa dojrzałość Trzeciej Rzeczypospolitej; Czy moja partia ma jeszcze sens?; Bezprawie i absurd; Życie z IPN-em; Instytut Polowania Narodowego; Odbezpieczony granat. – Cz. II. Polskie piekło: Z wolnością źle, z godnością dramat; Z pamięcią katastrofa; Nie ma miłosierdzia; Skłamana historia, nierówna miara; Moje wnioski prywatne; Tajemnica Witolda Pileckiego; Tu nie chodzi o lustrację; Wyjść z polskiego piekła; Erynie czy Eumenidy?. – Cz. III. Cywilizacja kłamstwa: Poligon historia; Kłamstwo i banał polityki historycznej; Majsterkowicze naszej pamięci; Niszczą naszą pamięć; Niech układ lustruje. – Cz. IV. Kościół i Kraków: Papież z brązu; Wiedza niepewna; Nowi Wyklęci; PiS odzyskało Wawel; Wawel w sznurach; Kościół, lewica, wojna; Dziedzictwo świętego. – Cz. V. Szukanie równowagi: Otwartość i wileńskość; Wierność i wściekłość; Wreszcie inaczej; Biografistyka solidarnościowa; Nad „Pismami wybranymi” Jerzego Turowicza; Polemika z polemiką; Mądrość i uprzedzenie; Mistrz. – Cz. VI. Miejsce pod słońcem: Polska, Ruś i racja stanu; Geopolityka, głupcze!; W Brukseli wygrał Kaczyński; Wszyscy jesteśmy z PiS; Nie jesteśmy narodem logików.

18. Pamięć gromadzi prochy. Szkice historyczne i osobiste. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2021, 374 s. Wyd. 2 poprawione tamże 2022.

Zawartość

Od autora. – Szkice zamierzchłe: Obce władczynie; Poganie w Warszawie; Moskale w Warszawie; Rewolucja po polsku; Tatar czy Jankes?; Joachim Denisko wstał z kolan. – Szkice środkowoeuropejskie: Smutek Gyulafehervar; Rodzinna Ukraina; Chorzy na Moskala; Krakowskie lata Romana Dmowskiego; Ostatnie Zgromadzenie Obojga Narodów; Ostatnia znad Niemna [E. Orzeszkowa]; Ostatni z Kresów [N. Sulik]. – Szkice komunistyczne: W Smoleńsku i w Mińsku; W Twerze i w Miednoje; Ziemia wydaje prochy; Zbrodnia na „Nilu”; Rola dziejowa polskich komunistów; Polski Imre Nagy [W. Jaruzelski]; Czym jest polskość. – Szkice niemiłe: Brzemię pogromów; Płacz nad prawosławiem; Polska – ojczyzna Niemców. – Szkice o mistrzach: Dlaczego pan nie działa? [E. Kwiatkowski]; Z Krakowa na Lennox Gardens [E. Raczyński]; Być kurierem [J. Nowak-Jeziorański]; Przyjaciel Fieldorfa [J. Rybicki]; Mądrość zwyciężonych [S. Stomma]; Łącznik [H. Markiewicz]; „Aby zbyt łatwo nie zgiąć karku” [A. Michnik]. – Szkice rodzinne: Moja żydowska kamienica; Nie ma już Bytnarów; Mój wuj wyklęty [S. Dydo].

19. Odwieczny PiS czyli Historia Polski. [Eseje]. Kraków; Budapeszt; Syrakuzy: Wydawnictwo Austeria 2023, 42 s.

Zawartość

Młodszość; Niekonieczność; Zachód, czy Wschód? Kierunek: Wschód; Kruchość; Wstajemy z kolan; Reakcja pogańska.

20. Polska kalejdoskop kultur = Poland kaleidoscope of cultures. Kraków: The Judaica Foundation Center for Jewish Culture 2024, 126 s. The 2023 Aleksander and Alicja Hertz Annual Memorial Lecture.

21. Życie pełne historii. [Wywiad rzeka]. Rozmawia: P. Dybicz. Warszawa: Fundacja Oratio Recta 2024, 436 s.

Zawartość

Zamiast wstępu. – Rodzina i szkoła. – Pan student. – Cudowne lata. – Na rozdrożu. – Karnawał. – „Wrona Orła nie pokona”. – Wielkość Generała. – W kręgu londyńskiej emigracji. – Pożegnanie z „Tygodnikiem”. – Na dwóch kontynentach. – Skok w politykę. – Ludzie Unii. – Nasz antykomunizm. – Chrześcijanin bez Kościoła. – Mój i nie mój Kraków. – Z pisarza profesor. – Słownik nad słownikami. – Z Rosją i przeciw Rosji. – Niemcy – nasza Europa. – Prawda i mity tysiąclecia. – „Czuj, stary pies szczeka!”.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Moja pieśń wieczorna” [J. Kasprowicza]. W: Materiały Międzynarodowej Sesji Naukowej zorganizowanej przez Koło Polonistów Instytutu Filologii Polskiej. Kraków 1976 s. 83-102.
Wśród studentów. W: Kazimierz Wyka. Charakterystyki – wspomnienia – bibliografia. Kraków 1978 s. 411-413.
Ideał polskiej państwowości w publicystyce Wilhelma Feldmana. Rocznik Komisji Historycznoliterackiej 1979 t. 16 s. 65-90.
W huk dział wplotła się pieśń. O nurcie kobiecym w poezji I wojny światowej. Ruch Literacki 1979 z. 3 s. 183-199, przedruk pt. Bojowniczki i pacyfistki. O nurcie kobiecym w poezji I wojny światowej. W: Między literaturą a historią. Lublin 1986.
My Pierwsza Brygada…. Próba opisu jednego z nurtów poezji legionowej w latach 1914-1915. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1981wyd. 1982 nr 578 s. 55-81.
Leopold Okulicki; Wolne związki zawodowe. W: Słownik historii zakazanej. Zeszyt 1. [Kraków]* 1984.
Starym Ojców naszych szlakiem…. Poezja II Brygady Legionów Polskich w latach 1914-1915. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historycznoliterackie 1984 nr 679 s. 95-114.
Biedni Polacy patrzą na siebie. Znak 1988 nr 5/6 s. 38-41, przekł. niemiecki fragmentu w: Der Fremde als Nachbar. Polnische Positionen zur jüdischen Präsenz. Texte seit 1800. Frankfurt am Main 2009 s. 570-579.
Poezja legionowa 1914-1918. W: Od Młodej Polski. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego w III klasie szkoły średniej. Wrocław 1988* s. 66-74. Glosariusz, 4, wyd. 2 Warszawa 1989, toż w: Glosariusz od Młodej Polski do współczesności. Wrocław 1991, tamże wyd. 2 1995, wyd. 3 1998.
Komendant Kedywu Emil Fieldorf „Nil. W: Czarne plamy. Warszawa 1989 s. 106-114.
Krajobraz przed bitwą. Znak 1989 nr 6 s. 88-108 [dot. kultury polskiej w początkach XX w. na ziemiach zabranych].
Marian Hemar; Kurier z Warszawy; Jan Nowak[-Jeziorański]. W: Literatura polska po 1939 roku. T. 1. Warszawa 1989* s. 91-93; 152-154; 191-192.
Bibliografia prac Tomasza Weissa. Rocznik Komisji Historycznoliterackiej 1990 t. 27 s. 3-8.
Wielkie Milczenie Eugeniusza Kwiatkowskiego. W: E. Kwiatkowski: W takim żyliśmy świecie. Kraków 1990 s. 5-13.
Pol’skiâ kul’turnyâ inicâtyvy na Belarusi v 1864-1905 gg. W: Šlaham stagoddzâŭ. Minsk 1992 s. 42-56.
Teatr Marii Antoniny Młodziejowskiej i młodopolskie Wilno. Akcent 1992 nr 2/3 s. 302-315.
Ach!. Z dziejów kabaretu wileńskiego okresu Młodej Polski. W: Wilno i Kresy Północno-Wschodnie. T. 2. Białystok 1996 s. 151-164.
Banda – Żórawce. Z dziejów grup literacko-artystycznych w Wilnie okresu Młodej Polski. Ruch Literacki 1996 z. 6 s. 713-728.
Obywatel Pierwszej Rzeczypospolitej [J. Giedroyc]. „Tygodnik Powszechny1996 nr 31, przedruk w: Eži Gedrojc ì Belarus’. Mìnsk 2006 s. 52-63.
Pozytywizm wileński. Znak 1996 nr 2 s. 29-38.
Romantyczne inscenizacje Ferdynanda Ruszczyca. W: Vilnius ir romantizmo kontekstai. Vilnius 1996 s. 102-108.
Nie wykorzystana szansa. (O litewsko-polskich czasopismach Mieczysława Dowojny-Sylwestrowicza). W: Swoi i obcy w literaturze i kulturze. Lublin 1997 s. 57-65; wersja zmieniona pt.: Pismo polakożercze? Z dziejów prasy wileńskiej początku XX w. W: Litwa. Dzieje, naród, kultura. Kraków 1997 s. 107-115.
Białoruś – niedokończony proces narodowej autoidentyfikacji. W: Słowianie wobec integracji Europy. Kraków 1998 s. 129-138.
Dzieje teatru polskiego w Wilnie 1905-1915. Pamiętnik Teatralny 1998 z. 3/4 s. 451-517.
Im umkreis romantischer Stereotypen. Über das Drama „Przeor paulinów” von Elżbieta Bośniacka. W: Literatur und nationale Identität. [T.] 2. Tampere 1999 s. 234-250.
The year 1905 and the revival of Polish culture between the Neman and the Dnepr. „Canadian Slavonic Papers = Revue Canadienne des Slavistes”, Edmonton 1999 t. 41 nr 1 s. 45-67.
Dylematy językowe Białorusinów w przeszłości i dziś. W: Język a tożsamość narodowa. Slavica”, Kraków 2000 s. 123-133.
Sibir’ i Polâki. Novaâ Polša 2000 nr 3.
Litwa Wyspiańskiego. W: W kręgu Młodej Polski. Prace ofiarowane Marii Podrazie Kwiatkowskiej. Kraków 2001 s. 165-183.
Miejsce i rola księgarni Orzeszkowej w kulturze polskiej Ziem Zabranych. W: Twórczość Elizy Orzeszkowej. Lublin 2001 s. 51-70.
Towarzystwo neo-szubrawców. W: Vilniaus kultūrinis gyvenimas ir Petras Vileišis. Vilnius 2001 s. 166-173.
Uroczystości Mickiewiczowsko-Murawjowowskie. W: Poszukiwanie realności. Literatura – dokument – Kresy. Prace ofiarowane Tadeuszowi Bujnickiemu. Kraków 2003 s. 17-29.
Vilnietiškasis „modernizmo laukimos. W: XX amžiaus pradžios Vilnius modernė jančios kultūros židinys. Vilnius 2004 s. 18-24.
Dwadzieścia lat z Weissem. W: Dobra pamięć. Kraków 2005 s. 17-24.
Karty z przeszłości Gołębnika. W: A. Nowakowski: Gołębnik. Kraków 2007 s. 9-23 [tekst równolegle polski i angielski].
Literatura polska czy polskojęzyczna. W: Między wschodem a zachodem. Europa Mickiewicza i innych. Wrocław 2007 s. 111-120.
Idealizm konstytucjonalistów i skrzecząca rzeczywistość. W: Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa 2009 s. 129-135 [wykład wygłoszony w Trybunale Konstytucyjnym].
Opowieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Krakowie. W: Społeczeństwo, kultura, inteligencja. Studia historyczne. Kraków-Warszawa 2009 s. 307-318.
Vin perelamav bareru strahu. Naš priâtel Adam. W: A. Mihnik: U pošuku svobody. Esei. Kiïv 2009 s. 6-11.
Katyń: Polacy i Rosjanie. Nowa Europa Wschodnia 2010 nr 3/4 s. 40-53.
[19 haseł w:] Kultura pogranicza wschodniego. Zarys encyklopedyczny. Warszawa 2011.
Ruskie płuco literatury polskiej. W: Na pograniczach kultur. Kraków 2012 s. 147-161.
[Posłowie w:] Z. Blumenfeld: Dzienniki zesłańca i żołnierza. Oprac. H. Markiewicz. Kraków 2013 s. 271-280.
Aleksander Kwaśniewski i polityka historyczna. W: Przywództwo i konteksty. Księga jubileuszowa na sześćdziesiątą rocznicę urodzin Aleksandra Kwaśniewskiego. T. II. Warszawa-Kraków 2014 s. 215-223.
Łącznik. Wielogłos 2014 s. 67-73 [dot. H. Markiewicza].
Między prawosławiem a protestantyzmem. Przemiany w literaturze Litwy XVI wieku. W: Funkcjonowanie języków i literatur na Litwie. Wilno 2014 s. 26-41.
Pogranicze, czyli polskość. Wielogłos 2014 nr 2 s. 1-10.
Nasza polska rusofobia. Nowa Europa Wschodnia 2015 nr 3/4 s. 21-31.
Fałszywa historia mistrzynią fałszywej polityki. Jak wyjść z zaklętego kręgu wzajemnych win i oskarżeń polsko-rosyjskich. W: Pamięć i polityka historyczna w stosunkach polsko-rosyjskich. Warszawa 2016 s. 169-182.
Literatura polsko-rusko-rosyjska?Wielogłos2016 nr 2 s. 1-26.
Litewskie pogranicza literatury staropolskiej. W: W poszukiwaniu prawdy. Kraków 2018 s. 223-239.
Nieznany Stanisław Stomma. Znak 2018 nr 6 s. 104-110 [dot.: S. Stomma: Pisma wybrane. T. 1-3].
Gdy państwo depce prawo… Z Marią Rozanową i Andriejem Siniawskim rozmawiają Grzegorz Przebinda i Andrzej Romanowski. „Studia Pigoniana2021 nr 4 s. 227-238.
Jak rozgraniczyć pogranicza? W: Międzyliteratura jako przestrzeń dialogu. Studia dedykowane pamięci profesor Anny Pilch. Kraków 2022 s. 421-434.
Jak z poezji polskiej wypączkowała poezja białoruska. W: Poezja polska ostatnich dwustu lat – odczytania i przekroje. Dla profesora Mariana Stali na jubileusz. Kraków 2022 s. 59-69.
Pogranicze polsko-rosyjskie (do roku 1863). Zagadnienia i postacie. W: Tożsamość (w) przestrzeni = Suŝnost' prostranstva/prostranstvo suŝnosti. Kraków 2022 s. 43-53.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Wstań, Polsko moja. Antologia poezji i piosenki z okresu I wojny światowej. Oprac. i wstępem opatrzył [A. Romanowski] Jędrzej Dydo. Kraków: Wydawnictwo „Krzyża Nowohuckiego 1981, 95 s.
2. Rozkwitały pąki białych róż… Wiersze i pieśni z lat 1908-1918 o Polsce, o wojnie i o żołnierzach. Wybrał, oprac. i wstępem opatrzył: A. Romanowski. T. 1-2. Warszawa: Czytelnik 1990, 719 + 226 s.
3. Skrzydlate słowa. [Słownik cytatów polskich i obcych]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1990-2012.

[Seria I]. Wybór, oprac.: H. Markiewicz, A. Romanowski. 1990, 1208 s. Wyd. nowe, poprawione i znacznie rozszerzone z podtytułem Wielki słownik cytatów polskich i obcych. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2005, 1212 s. Wyd. 2 nowe, poprawione i znacznie poszerzone tamże 2007, 1215 s.

Nagrody

W 1990 Nagroda Ministra Edukacji Narodowej oraz nagroda edytorska Polskiego PEN Clubu.

Seria Druga. [Współautor:] H. Markiewicz. 1998, 1460 s.

[Seria III]. Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych. 2. Oprac. H. Markiewicz przy współudziale M. Kotowskiej-Kachel i A. Romanowskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2012, 320 s.

Na okładce adnotacja: 5000 nowych haseł.
4. Pokój z Sowietami spiszem bagnetami!. Antologia poezji patriotyczno-wojennej lat 1918-1922. Zebrali i oprac.: A. Roliński i A. Romanowski. Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka 1994, 200 s.
5. A. Michnik: Diabeł naszego czasu. Publicystyka z lat 1985-1994. Wybór i wstęp: A. Romanowski. Warszawa: Nowa 1995, 464 s. Wyd. 2 poprawione Warszawa: Agora 2009, 512 s.
6. S. Stomma: Trudne lekcje historii. Red.: A. Romanowski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak1998, 217 s.
7. J. Hennelowa: Votum separatum. Publicystyka 1982-1999. Wybór: A. Romanowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2000, 320 s.
8. Życie literackie i literatura w Wilnie XIX-XX wieku. Pod red. T. Bujnickiego i A. Romanowskiego. Kraków: Collegium Columbinum 2000, 312 s. Biblioteka Tradycji Literackich, 5.
9. Cz. Miłosz: Szukanie ojczyzny. [Szkice i eseje; przypisy oprac.:] A. Romanowski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak2001, 332 s. Dzieła zebrane.
Tu A. Romanowskiego komentarze do tekstów Cz. Miłosza na s. 259-317.
10. My, Pierwsza Brygada…. Mała antologia poezji i pieśni I wojny światowej. Wyboru dokonał A. Romanowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2002, 151 s. Klasyka Mniej Znana..
11. Polski słownik biograficzny. Od t. 42: Stanisław książę Mazowiecki – Stawiarski Seweryn. Red. naczelny: A. Romanowski. Warszawa; Kraków: Instytut Historii PAN 2004-.
Tu w t. 50. tekst A. Romanowskiego: Z perspektywy pięćdziesiątego tomu Polskiego Słownika Biograficznego, s. V-X.
Wydawany od 1935. Do 2022-2023 wyszły 54 tomy.
12. J. Mączka: Starym szlakiem i inne wiersze. Oprac. i wstępem opatrzył A. Romanowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2009, 149 s.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 2013, 2023.

Wywiady

Niezrozumiały dla obcych cud. Rozm. B. Marzec. Rzeczpospolita 2002 nr 180.
Rzeczpospolita wielu narodów. Rozm. P. Wroński. Gazeta Wyborcza 2004 nr 196.
Autorytaryzm tak się wżarł w naszą świadomość, że bez nienawiści nie umiemy żyć. Rozm.: E. Chudziński, S. Ciepły, F. Ratkowski. Zdanie 2008 nr 1-2.
Słownik Pamięci Narodowej. Rozm. S. Mancewicz. Gazeta Wyborcza 2009 nr 185.
[Czwarta] IV RP była nieunikniona. Rozm. P. Dybicz. Przegląd 2012 nr 8.
Przeciw wykluczaniu inaczej myślących. Rozm. K. Targosz. Kraków 2012 nr 3.
Nie ma wzoru na polskość. Rozm. A. Bińczycki. Ha!art 2013 nr 44.
W trosce o prawdę dziejową. Rozm. R. Pagacz-Moczarska. „Alma Mater2015 nr 171/172 [dot.: Polski słownik biograficzny].
Prawicowiec z sercem po lewej stronie. Rozm. P. Kopeć. „Gazeta Wyborcza2018 nr 15 dod. „Kraków”.
Rzeczpospolita ruska. Rozm. A. Radziukiewicz. „Przegląd2019 nr 32.
Partytura ludzkich losów. O tym, jak w mikroświatach pojedynczych ludzi odbija się obraz minionych epok. Rozm. A. Zawadzka. „Forum Akademickie2020 nr 7/8 [dot.: Polski słownik biograficzny].
Baczyński nie mógł stanąć z boku. Czy poeci muszą walczyć? Rozm. M. Maciorowski. „Gazeta Wyborcza2021 dod. „Ale Historia” nr 30.
Dlaczego to schrzaniliśmy? Rozm.: W. Bereś i K. Burnetko. „Kraków i Świat2023 nr 6.
Nie wysławia ani zniesławia. Rozm. P. Dybicz. „Przegląd2023 nr 51 [dot. m.in.: Polski słownik biograficzny].
Wikipedia wypada przy nim blado. Rozm. A. Piątkowska. „Dziennik Polski2024 nr z 8 III.

Słowniki i bibliografie

A. BIEDRZYCKA: Bibliografia publikacji Andrzeja Romanowskiego. W: Pogranicze, czyli polskość. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Romanowskiemu. Kraków 2022 s. 21-76.

Ogólne

Artykuły

A. KURZ: Andrzejowi Romanowskiemu – Kowadło „Kuźnicy. Zdanie 2008 nr 1/2, toż: „Kraków” 2008 nr 11/12.
K. CHIMIAK: ROAD. Polityka czasu przełomu. Płock 2010, passim.
A. MICHNIK: Spadkobierca wielu tradycji. Kraków 2012 nr 4/5.
J. PIESZCZACHOWICZ: Odważył się być mądrym. Kraków 2012 nr 4/5 s. 19.
J. WYROZUMSKI: Człowiek pogranicza, „Kraków 2012 nr 4/5.
P. GONTARCZYK: Profesor, który wiedzy się nie kłania. Do Rzeczy 2013 nr 18.
F. MEMCHES: Wszyscy jesteśmy świniami. Rzeczpospolita 2013 nr 120 [dot. też J. T. Grossa i E. Janickiej].
A. NYZIO: Rządzić znaczy służyć? Historia Unii Demokratycznej (1991-1994). Kraków 2014, passim.
Z. SŁOWIK: W obronie godności Andrzeja Romanowskiego i Andrzeja Walickiego. Res Humana 2015 nr 5 [dot. tekstów polemicznych Mirosława Czecha zamieszczanych w „Gazecie Wyborczej” z Andrzeja Romanowskiego i Andrzeja Walickiego oceną historii oraz teraźniejszości polskiej polityki wschodniej i stosunków polsko-rosyjskich]..
P. SIERGIEJCZYK: Historia dla dorosłych. „Przegląd2022 nr 29 [dot. m.in. A. Romanowskiego].

„Przed złotym czasem”

B. FARON: Poezja niepodległościowa. Twórczość 1991 nr 12.
W.J. PODGÓRSKI: Tyle tych pieśni. Nowe Książki 1991 nr 9.
K. STĘPNIK: Wojna i filologia. Akcent 1991 nr 4.
[W. TOMCZYK] Wojt.: Legiony to… Tygodnik Literacki 1991 nr 11.
I. MACIEJEWSKA. „Pamiętnik Literacki1994 z. 3.

Krakowskie czasy

M. SOŁTYSIK: Kraków wyrasta z zadrukowanych kartek. Gazeta Krakowska 1993 nr 257.

Młoda Polska wileńska

J. BOROWCZYK. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literaturoznawcza1999 nr 6.
T. BUJNICKI. „Ruch Literacki1999 z. 3.
[T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Kresy. Tygodnik Powszechny 1999 nr 17.
S. STOMMA: Przedwiośnie czy babie lato?Tygodnik Powszechny1999 nr 30.
A. HLEBOWICZ. „Więź2000 nr 6.
Z. FLORCZAK (Pelikan): Przebudzenie wileńskie 1905-1915. „Kultura”, Paryż 2000 nr 1/2.
T. ZIENKIEWICZ. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie2000 nr 2.
I. FEDOROWICZ. „Pamiętnik Literacki2001 z. 2.
M. MICIŃSKA. „Acta Poloniae Historica2002 vol. 85.

Ludzie tamtego czasu

B. GŁĘBICKA-GIZA. „Nowe Książki2001 nr 4.
K. MACIĄG. „Fraza2001 nr 3.
L. MALESZKA: Na kresach historii. Gazeta Wyborcza 2001 nr 71 [dot. też: Podróż na Wschód].
R. TERLECKI: Polityczne rozmowy o historii. Tygodnik Powszechny 2001 nr 24.

Podróż na Wschód

B. CZARTORYSKA: Notatki o Polsce. Gazeta Krakowska 2001 nr 183.
KRIS. „Krasnogruda2001 nr 13.
L. MALESZKA: Na kresach historii. Gazeta Wyborcza 2001 nr 71 [dot. też: Ludzie tamtego czasu].
M. WOJCIECHOWSKI: Uczeń Giedroycia. Gazeta Wyborcza 2006 nr 135.

Jak oszukać Rosję?

M. TWARÓG: O bohaterach bez namaszczenia. Nowe Książki 2002 nr 11.
W. BOGACZYK: Portret odmienny. Gazeta Wyborcza 2003 nr 60.
M.H. KOTLARZ: Koniec historii w księgarniach?Porta2004 nr 7.

Pozytywizm na Litwie

Z. FLORCZAK: Na Litwie po 1863: jak przetrwać?Nowe Książki2004 nr 2.
D. SZPOPER: Pod władzą carów. Ziemie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w XIX wieku. Czasy Nowożytne 2004 t. 16 [dot. też: E. Aleksandrovičius, A. Kulakauskas: Litwa w XIX wieku].
I. SZULSKA. „Przegląd Humanistyczny2005 nr 2.
S. KALEMBKA. „Zapiski Historyczne2006 t. 71 z. 4.
W. SZCZUKIN: Pro et contra „cziestnoj cziczikowszcziny. Novoe literaturnoe obozrenie”, Moskwa 2006 nr 5.
O. DZIARNOWICZ: Nauzdagon. Arhe”, Mińsk 2008 nr 7/8.

Prawdziwy koniec Rzeczy Pospolitej

M. CZECH: Jeszcze nie koniec Rzeczy Pospolitej. Gazeta Wyborcza 2007 nr 133.
J. PIESZCZACHOWICZ: Nasze ogłupienie. Kraków 2007 nr 6/7.
Z. SŁOWIK: Dziedzictwo i współczesność. Res Humana 2008 nr 6.

Rozkosze lustracji

J. KURSKI: Nie niszczyć pamięci. Gazeta Wyborcza 2007 nr 240 [wstęp do książki] .
P. GONTARCZYK: Fachowiec od lustracji. Gazeta Polska 2008 nr 49.
P. GONTARCZYK. „Glaukopis2009 nr 13/14.

Wielkość i upadek „Tygodnika Powszechnego” oraz inne szkice

J. ENGELGARD: IPN stał się ważniejszy od Chrystusa. Myśl Polska 2012 nr 7/8.
D. KOZŁOWSKA: Stracona szansa. Znak 2012 nr 3.
F. RATKOWSKI. „Zdanie2012 nr 1/2.
Z. SŁOWIK: Świadectwo pamięci i odwagi. Res Humana 2012 nr 2.
L. STOMMA: Romanowski pamięta. Polityka 2012 nr 1.
A. WALICKI: Patriotyczny” szantaż. Przegląd 2012 nr 3, przedruk w tegoż: Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii. Kraków 2013.
K. WIŚNIEWSKA: III RP zmarnowała swoją szansę, „Gazeta Wyborcza 2012 nr 4.

Eugeniusz Kwiatkowski

W. GADOMSKI: Gospodarcza gwiazda sanacji. Ale Historia 2015 nr 137 dod.Gazeta Wyborcza”.

Tak, jestem córką Jakuba Bermana

D. KOZŁOWSKA: Ostatni świadek, „Znak 2016 nr 12.
T. SIEWIERSKI: Bermanówna. Nowe Książki 2016 nr 11.
J. URBAN: Bierut na walizkach. Nie 2016 nr 33.
D. WARSZAWSKI: Bermanówna opowiada o ojcu. „Gazeta Wyborcza2016 nr 184 dod. „Ale Historia” nr 32.
B. ZUBOWICZ: Stalinizm lukrowany. „Rzeczpospolita2016 nr 29 dod. „Plus Minus” nr 165.

Wschodnim pograniczem literatury polskiej

A. RADZIUKIEWICZ: Ruskie oko polonisty. „Przegląd Prawosławny2018 nr 12.
W. STANISŁAWSKI: Czytanie jako sport ekstremalny. Kołacz narodów, „Sieci2018 nr z 6-12 VIII.

Antykomunizm czyli Upadek Polski

A. BRZEZIECKI: Sokrates III RP. „Znak2020 nr 9.
K. BURNETKO: Rzeczpospolita skażona. „Kraków2020 nr 4.
J. CZECH: Pamięć zwykła i narodowa. O rozczarowaniach prof. Andrzeja Romanowskiego. „Przegląd2020 nr 34.
B. PIĘTKA: Romanowskiego rozprawa z postsolidarnością. „Myśl Polska2020 nr 29/30.
A. RADZIUKIEWICZ. „Przegląd Prawosławny2020 nr 11.
P. SĘKOWSKI: Antykomunizm i katolicyzm polski. Refleksje na kanwie książki Andrzeja Romanowskiego „Antykomunizm czyli upadek Polski”. „Zdanie2020 nr 3-4.
Z. TASJER: Armagedon postsolidarnościowego mitu i polityki. „Dziennik Trybuna2020 nr 89/90.
[A. WERBLAN] M.Z.: Pogrzeb antykomunizmu. „Nie2020 nr 21.
W. WŁADYKA: Kronika psucia. „Polityka2020 nr 39.
R. SKĄPSKI: Trzy razy o historii. Profesorowi Andrzejowi Romanowskiemu w 70. rocznicę urodzin. „Trybuna2021 nr 165 [dot. też: Pamięć gromadzi prochy], polemika: P. SIERGIEJCZYK: A jednak Trzecia. „Przegląd” 2021 nr 33.
A. ŻOR: Jaruzelski – smok wawelski. Ostatnie spotkanie z książką Andrzeja Romanowskiego „Antykomunizm czyli Upadek Polski”. „Res Humana2021 nr 5.
A. ŻOR: Romanowskiego potyczki z historią. „Res Humana2021 nr 3.
A. ŻOR: Romansu z Romanowskim ciąg dalszy. „Res Humana2021 nr 4.

Pamięć gromadzi prochy

A. BRZEZIECKI: Kto nam ukradł polskość. „Gazeta Wyborcza2021 nr 48 dod.Ale Historia”.
K. BURNETKO: Historia odtruta. „Kraków2021 nr 11.
A. RADZIUKIEWICZ: Czym jest polskość. „Przegląd Prawosławny2021 nr 10.
R. SKĄPSKI: Trzy razy o historii. Profesorowi Andrzejowi Romanowskiemu w 70. rocznicę urodzin. „Trybuna2021 nr 165 [dot. też: Antykomunizm, czyli upadek Polski], polemika: P. SIERGIEJCZYK: A jednak Trzecia. „Przegląd” 2021 nr 33.
A. WERBLAN: Komuniści z narodem. „Nie2021 nr 38.
„Pamięć gromadzi prochy”. O książce Andrzeja Romanowskiego rozmawiają Adam Michnik, Jan Widacki i Henryk Woźniakowski, dyskusję prowadzi Andrzej Nowakowski . „Kraków2022 nr 12-13.
P. SIERGIEJCZYK: Historia dla dorosłych. „Przegląd2022 nr 29.
W. WŁADYKA: Na opak. „Polityka2022 nr 32.

Odwieczny PiS czyli Historia Polski

P. DYBICZ: Odwieczny PiS. „Przegląd2023 nr 38.

Wstań, Polsko moja

M. STALA: Potrzeba pamięci, „Student 1981 nr 2.

Rozkwitały pąki białych róż…

K.M.: Dla dziadka…Rzeczpospolita1990 nr 292.
J. RATAJCZAK: Ułani i legiony. „Głos Wielkopolski 1990 nr 293.
[T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Drogi do niepodległości. Tygodnik Powszechny 1991 nr 11.
J. KRAWCZYK: Ogród nieplewiony. Dziennik Polski 1991 nr 62.
A. NOWAKOWSKI: Śpiewnik ocalony. Dekada Literacka 1991 nr 13.
W.J. PODGÓRSKI: Poezja pierwszej wojny. Nowe Książki 1991 nr 7.
B. RISS: Pieśni polskiego losu. Życie Warszawy 1991 nr 123.
I. Maciejewska. „Pamiętnik Literacki1994 z. 3.

Skrzydlate słowa

J. TAZBIR: Słowa mają skrzydła. „Wokanda” nr 29.
W. BEREŚ: Czy tata czyta cytat z Tacyta. Gazeta Wyborcza 1990 nr 187.
J. PILCH: A słowa się po niebie włóczą i łajdaczą. Tygodnik Powszechny 1990 nr 43.
K. TARGOSZ: Smak słowa. Panorama 1990 nr 37.
J. PASZEK: Florilegium. Teksty Drugie 1992 nr 1/2.
W. CHEBDA, J. TARSA: Pytania o skrzydlate słowa. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Rosyjska 1994 t. 32.
J. GONDOWICZ: Sowa Minerwy wylatuje w powietrze!Nowe Książki1998 nr 7.
A.Z. MAKOWIECKI: Karuzela z cytatami. Gazeta Wyborcza 1998 nr 110.
J. PASZEK: Tomy i tony lotnych słów. Śląsk 1998 nr 11.
S. GĘBALA: Życie jako literatura, czyli fenomen Henryka Markiewicza. Twórczość 1999 nr 5.
S. SALMONOWICZ: Skrzydlate słowa”, czyli wśród kodów i tropów kultury. Przegląd Humanistyczny 1999 nr 6.
R. RADŁOWSKA, R. KOZIK: Dodadzą wam skrzydeł!Gazeta Wyborcza2005 nr 53 dod.Gazeta w Krakowie”.
E. SAWICKA: Co się stało temu misiu?Rzeczpospolita2005 nr 54.