BIO

Urodzona 22 marca 1940 w Lubomlu na Wołyniu; córka Józefa Książka, inżyniera chemika (zginął w kwietniu 1940 w Katyniu), i Julianny Siemaszko, nauczycielki. W 1943 wyjechała wraz z matką do Radzynia na Podlasiu. Po wojnie mieszkała w Lublinie, a od 1947 w Gdańsku, gdzie w 1957 ukończyła I Liceum Ogólnokształcące. Od 1958 studiowała filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim (UW), w 1962 uzyskała magisterium. Debiutowała w 1960 szkicem pt. Dwa wiersze Norwida. Próba analizy, opublikowanym w biuletynie Koła Naukowego Polonistów UW „Zeszyty Polonistyczne”. W czasie studiów współpracowała jako recenzentka z tygodnikiem „Nowa Kultura” (1960-61). W następnych latach studia, artykuły i recenzje publikowała w „Gdańskich Zeszytach Humanistycznych” (od 1962), „Współczesności” (1962-66), „Przeglądzie Humanistycznym” (1963-64), „Literach” (1964-73), „Miesięczniku Literackim” (1967-76), „Literaturze” (1974-75). W 1962 została asystentem w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Gdańsku. W 1963 wyszła za mąż za Juranda Czermińskiego, chemika, nauczyciela akademickiego. W 1970 uzyskała stopień doktora na podstawie pracy Czas w powieściach Parnickiego, napisanej pod kierunkiem prof. Marii Janion, wyróżnionej w 1971 nagrodą Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. W 1970 po rozwiązaniu WSP i utworzeniu Uniwersytetu Gdańskiego (UG), podjęła na tej uczelni pracę jako adiunkt. W styczniu 1977 została członkiem Związku Literatów Polskich; od maja tegoż roku do 1983 pełniła funkcję prezesa Klubu Krytyków Literackich przy Oddziale Gdańskim Związku. W 1978-81 była członkiem redakcji kwartalnego almanachu gdańskich środowisk twórczych „Punkt”. W 1989 należała do grupy założycielskiej Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, następnie została członkiem Stowarzyszenia. W 1984 habilitowała się na UG rozprawą Autobiografia i powieść czyli pisarz i jego postacie. W 1988 i 1996 prowadziła wykład z zakresu literatury polskiej na Oxford i Cambridge University w Wielkiej Brytami, a w 1991 na University of Michigan w Ann Arbor w Stanach Zjednoczonych. W 1992 otrzymała stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 1990 i ponownie w 1993 została wybrana na członka Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN. Od 1996 była członkiem, a od 1999 przewodniczącą; po jego przekształceniu się w Komitet Nauk o Literaturze PAN była jego przewodniczącą w 2003-06. Od tegoż roku wchodziła w skład Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN. Była członkiem, a od 2001 przewodniczącą Międzynarodowego Naukowego Komitetu Badań Polonistycznych oraz od 1997 przez dwie kadencje członkiem Sekcji Nauki o Literaturze, Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej w Komitecie Badań Naukowych. W 2001-06 przewodniczyła Międzynarodowemu Naukowemu Komitetowi Studiów Polonistycznych. W 2001 otrzymała tytuł naukowy profesora, a w 2004 stanowisko profesora zwyczajnego. W 2007 została członkiem Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów. Mieszka w Gdańsku.

Twórczość

1. Czas w powieściach Parnickiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 134 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.

Zawartość

Dwa modele czasu w powieści współczesnej; Tradycja powieści historycznej i ujawnienie „literackości” w prozie Parnickiego; Rzeczywistość przedstawiona: czas opowiedziany; Znaczenie Narratora Głównego dla historiozofii w „Nowej baśni”; Historia i czas mityczny.

2. Teodor Parnicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 209 s.

Nagrody

Nagroda „Miesięcznika Literackiego” w 1975.

3. Autobiografia i powieść czyli pisarz i jego postacie. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1987, 202 s.

Zawartość

Postawa autobiograficzna; Bohater autobiograficzny jako sobowtór [dot. J. Iwaszkiewicza]; Ja i fantomy. (M. Kuncewiczowa); Portret sobowtóra z czasów młodości. (J. Iwaszkiewicz); Wzlecieć ponad siebie. (J.J. Szczepański); Dlaczego sobowtóry latają.

Przekłady

francuski

Artykułu: Postawa autobiograficzna: [Przeł.] E. Destrée-Van Wilder. „Literary Studies in Poland”. Wrocław T. 14: 1985.

4. Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. [Rozprawa]. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2000, 343 s.

5. Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności. Przewodnik. [Współautorki:] G. Borkowska, U. Phillips. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2000, 216 s.

6. Gotyk i pisarze. Topika opisu katedry. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2005, 430 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Funkcje konstrukcji stylistycznych w „Granicy” Z. Nałkowskiej. Przegląd Humanistyczny 1962 nr 6 s. 107-120.
Baśń i historia. Gdański Rocznik Kulturalny 1965 s. 135-142.
Sposoby kształtowania fikcji w powieściach historycznych Parnickiego. Na przykładzie „Srebrnych orłów” i „Nowej baśni”. W: Styl i kompozycja. Wrocław 1965 s. 206-215.
Dva modele romanove casu. Slovenske Pohlady na Literatúru a Umenie”, Martin 1969 nr 2 s. 122-133.
Dwa modele czasu powieściowego. (Strumień świadomości i nouveau roman). Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Historyczno-Literackie 1969 z. 2 s. 187-201, przekł. słowacki: [Przeł.] P. Vincent. „Slovenské Pohlády”, Bratysława 1969 z. 2.
Problematyka czasu we współczesnych badaniach literackich. Pamiętnik Literacki 1969 z. 4 s. 354-377.
Rozwój gdańskiego środowiska poetyckiego. Gdański Rocznik Kulturalny 1969 t. 4 s. 45-99.
Autotematyczność i dystans czasowy w powieściach Parnickiego. W: O prozie polskiej XX wieku. Wrocław 1971 s. 311-331.
Księgi rodu mieszańców – Teodor Parnicki. W: Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa 1972 s. 491-521.
Józef Weyssenhoff. Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 5. Literatura okresu Młodej Polski. T. 3. Kraków 1973 s. 481-500.
Pomiędzy listem a powieścią. Teksty 1975 nr 4 s. 28-49.
Opowiedzieć powstanie, opowiedzieć zniszczenie. (O „PamiętnikuM. Białoszewskiego). W: Literatura wobec wojny i okupacji. Wrocław 1976 s. 269-290.
Rola odbiorcy w dzienniku intymnym. W: Problemy odbioru i odbiorcy. Wrocław 1977 s. 105-122.
Dom w autobiografii i powieści o dzieciństwie. W: Przestrzeń i literatura. Wrocław 1978 s. 229-252.
La position autobiographice. Literary Studies in Poland”, Wrocław T. 13: 1985 s. 83-102.
Autobiografia duchowa w dwudziestowiecznej literaturze polskiej. Roczniki Humanistyczne 1986 s. 35-63; przedruk w: Proza polska w kręgu religijnych inspiracji. Lublin 1993 s. 237-265.
Autobiografizm w twórczości Róży Ostrowskiej i Zbigniewa Żakiewicza. W: Literatura Gdańska i Ziemi Gdańskiej po roku 1945. T. 2. Gdańsk 1986 s. 143-157.
Śmierć – sen – dotknięcie. W związku z wierszem Anny Kamieńskiej „Ciało”. Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historyczno-literackie 1989 nr 15 s. 155-166.
Animula und Körper. Moderne Verarbeitungen eines mittelaterlichen Motivs. Przeł. R. Fiegush. Russian Literature”, The Hague 1990 t. 27 s. 141-156.
Arystoteles o tragedii. Fragment „Poetyki”. W: Lekcje czytania. Cz. 1. Warszawa 1991 s. 98-107.
Interpretacja poezji w szkole jako dialog; O przyszłym kształceniu nauczycieli. Uniwersytet jako całość otwarta. W: Pytanie, dialog, wychowanie. Warszawa 1992 s. 202-216; 266-280.
Nawiązania międzytekstowe w autobiografii duchowej. W: Między tekstami. Warszawa 1992 s. 193-214.
Topos duszyczki we współczesnej poezji polskiej. W: Topika antyczna w literaturze polskiej XX wieku. Wrocław 1992 s. 77-88.
Autobiografia duchowa w dwudziestowiecznej literaturze polskiej. W: Proza polska w kręgu religijnych inspiracji. Lublin 1993 s. 237-265.
Centrum i kresy w prozie pisarzy urodzonych po wojnie. Akcent 1993 nr 4 s. 76-83, przedruk w: Pogranicza, granice, ograniczenia. Lublin 1996 s. 125-134.
Małe i wielkie podróże Mirona Białoszewskiego. W: Pisanie Białoszewskiego. Warszawa 1993 s. 80-95.
Wygnanie i powrót. Autor jako problem w badaniach literackich. W: Kryzys czy przełom. Kraków 1994 s. 165-173.
Przemiany tematu kresowego (idylla, groteska, tragizm w powieściach Zbigniewa Żakiewicza). W: Polskaja mova i literatura w kanteksce slavianskich kultur. Grodno 1995.
Rok z Konwickim, rok z Miłoszem. Teksty Drugie 1995 nr 5 s. 126-133.
Badania nad prozą niefikcjonalną – sukcesy, pułapki, osobliwości. W: Wiedza o literaturze i edukacja. Warszawa 1996 s. 436-449.
Ciało katedry. W: Romantyzm. Janion. Fantazmaty. Warszawa 1996 s. 167-183.
Hipoteza autorstwa. (O podmiocie dzieł wszystkich jednego autora). W: Ja, autor. Warszawa 1996 s. 79-88.
Northern Borderland. Ethnic contacts and conflicts in modern Polish Prose. „Arcadia”, Berlin – Nowy Jork 1996 nr 1/2 s. 146-154.
Sprawy publiczne w pismach intymnych. W: Literatura i władza. Warszawa 1996 s. 77-90.
Symbolika gotyku francuskiego w wyobraźni pisarzy polskich ostatniego stulecia. W: Narodowy i ponadnarodowy charakter literatury. Kraków 1996 s. 263-278.
Katedra gotycka jako kamienny ogród. W: Przez znaki do człowieka. Poznań 1997 s. 15-28.
Literatura w Gdańsku po drugiej wojnie światowej. Tytuł 1997 nr 3/4 s. 47-62.
Mówić pamiętnik. O postawie autobiograficznej w pisarstwie Janusza Korczaka. W: Janusz Korczak. Pisarz – wychowawca – myśliciel. Warszawa 1997 s. 167-180.
On the turning point. Polish prose 1989-1995. „Canadian Slavonic Papers”, Edmonton 1997 nr 1/2.
Echa Mickiewiczowskie w dwudziestowiecznych opisach podrózy do Italii. W: Adam Mickiewicz i kultura światowa. Grodno 1998 s. 136-152.
Poruszona przestrzeń. Autobiograficzne świadectwa okresu przełomu. W: Konteksty polonistycznej edukacji. Poznań 1998 s. 345-356.
Bestiarium w gotyckiej katedrze. W: Alegorie, style, tożsamość. Gdańsk 1999 s. 179-192.
The reception of Polish emigre writing in Poland. Canadian American Slavonic Studies”, Idyllwild, California 1999 nr 2/4 s. 179-189.
Trzy przełomy w literaturze polskiej: 1918, 1945, 1989. W: U progu niepodległości 1918-1989. Gdańsk 1999 s. 234-245.
Autobiographical writings as stories about the double. A romantic tradition and its rejection in modern literature. W: Genres as repositories of cultural memory. Amsterdam – Atlanta 2000 s. 383-395.
Katedra i żywioły. W: Maski współczesności. Warszawa 2001 s. 318-331.
Autobiografia jako wyzwanie. (O „Dzienniku” Gombrowicza). W: Szukanie głosu Gombrowicza. Radom 2002 s. 102-111.
Daty i dedykacje. O wątkach miłosnych w poezji Stanisława Barańczaka. W: Studia Polonica. Moskva 2002 s. 284-292.
Estetyka recepcji – literaturoznawstwo wobec awangard w sztuce XX wieku (glosa do problemu). W: Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze. Warszawa 2002 s. 63-75.
Temat kresowy w prozie powojennej. W: Metodyka literatury. T. 2. Warszawa 2002 s. 483-493.
Topos duszyczki i pytanie o tożsamość. W: Tożsamość i rozdwojenie. Bydgoszcz 2002 s. 81-96.
Wędrówki duszy. Ciało i „zielona łąka” w poezji współczesnej. W: Dusza. Gdańsk 2002 s. 101-114.
Ekfrazy w poezji Wisławy Szymborskiej. Teksty Drugie 2003 z. 2/3 s. 230-242, przekł.: angielski: Ekphrasis in Szymborska’s poetry. W: Wisława Szymborska. A Stockholm Conférence May 23-24, 2003. Stockholm 2006.
Proza Ryszarda Kapuścińskiego, czyli jak opisuje świat polski reporter urodzony na Białorusi. W: Slavianskija movy. Grodno 2003.
Punkt widzenia” jako kategoria antropologiczna i narracyjna w prozie niefikcjonalnej. Teksty Drugie 2003 nr 2/3 s. 11-27.
Zawał” miasta i zawał serca – dwa punkty zwrotne w opowieści autobiograficznej Mirona Białoszewskiego. Ruch Literacki 2003 z. 4 s. 445-456.
Gombrowicz – oddalanie Polski i oswajanie Argentyny. W: Na tropach modernizmu i postmodernizmu. Sofia 2004 s. 64-74 [tu też przekł. bułgarski].
Podróż jako budowanie tożsamości. Rekonstrukcja narracji niekompletnych. W: Antropologiczne problemy literatury. Warszawa 2004 s. 126-138.
Autor – podmiot – osoba. Fikcyjność i niefikcyjność. W: Polonistyka w przebudowie. T. 1. Kraków 2005 s. 211-223.
Do kawiarni i za ocean. Paradoksy Gombrowiczowskiej filozofii podróży. W: Gombrowicze. Słupsk 2006 s. 131-148.
Świadectwo, ślad i milczenie wobec doświadczeń historii. W: Teraźniejszość i pamięć przeszłości. Warszawa 2006 s. 86-101.
Helleńskie echa na Kresach. W: Kresy dekonstrukcja. Poznań 2007 s. 107-121.

Prace redakcyjne

1. Konteksty nauki o literaturze. Red.: M. Czermińska. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1973, 157 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.
2. Wybór materiałów źródłowych z teorii literatury. Red.: M. Czermińska i A. Martuszewska. Gdańsk: Uniwersytet Gdański 1983, 277 s.
3. Historia literatury polskiej. Podręcznik – wypisy dla klas 10-11 w 2-ch częściach. Cz. 1. Pod red. S. Musijenko, M. Czermińskiej. Mińsk: Narodnaja Aśvieta 1997, 286 s.
4. Adam Mickiewicz i kultura światowa. Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej 12-17 maja 1997 roku. Grodno – Nowogródek w pięciu księgach. Księga 4. Red.: M. Czermińska, S. Musijenko. Grodno: Grodzenski Dzaržauny Universitet im. Janki Kupały 1998, 298 s.
5. Historia literatury polskiej. Podręcznik – wypisy dla klas 10-11 w 2-ch częściach. Cz. 2. T. 1-2. Pod red. S. Musijenko, M. Czermińskiej. Mińsk: Narodnaja Aśvieta 2000, 317 + 278 s.
6. M. Janion: Prace wybrane. Pod red. M. Czermińskiej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2000-2002.

T. 1. Gorączka romantyczna. 2000, XXV + 568 s.

T. 2. Tragizm, historia, prywatność. 2000, 466 s.

T. 3. Zło i fantazmaty. 2001, 417 s.

T. 4. Romantyzm i jego media. 2001, 736 s.

T. 5. Biografie romantyczne. 2002, 370 s.

7. Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja. Zjazd Polonistów, Kraków, 22-25 września 2004. T. 1-2. Zespół red.: M. Czermińska. (przewodnicząca), S. Gajda, K. Kłosiński, A. Legeżyńska, A.Z. Makowiecki, R. Nycz. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2005, XXIII, 726 + 772 s.
8. Literatura, kultura i język polski w kontekstach i kontaktach światowych. III Kongres Polonistyki Zagranicznej. Poznań 8-11 czerwca 2006. Red.: M. Czermińska, K. Meller, P. Fliciński. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza 2007, 946 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2004.

Czas w powieściach Parnickiego

M. Głowiński: Czas jako przeżycie i konstrukcja. Literatura 1973 nr 18.
R. Handke: Parnickiego konszachty z czasem. Teksty 1973 nr 6.
J. Łukasiewicz. „Pamiętnik Literacki1973 z. 4.

Teodor Parnicki

E. Bałdyżanka: Zaproszenie do dialogów urojonych. Kultura 1974 nr 41.
M. Głowiński: Małe monografie. Literatura 1975 nr 18 [dot. też: J. Pluta: Okruchy epopei].
A. Polkowski: O powieściach Teodora Parnickiego. Życie i Myśl 1975 nr 11.
W. Sokorski. „Miesięcznik Literacki1975 nr 9.

Autobiografia i powieść

D. Bakalarczyk: Opisywanie innego. Nowe Książki 1987 nr 10.
A. Dajbor: Dlaczego sobowtóry latają?Twórczość1987 nr 11.
R. Twardoń: Obecność człowieka. Życie Literackie 1987 nr 27.
M. Tarnogórska: Być fantomem. Odra 1988 nr 6.
J. Madejski: Kwadrat, koło, trójkąt. W tegoż: Zamieszanie. Kraków 2003 [dot. też: Autobiograficzny trójkąt].

Autobiograficzny trójkąt

U. Chowaniec. „Ruch Literacki2001 nr 2.
D. Kozicka. „Teksty Drugie2001 nr 3/4.
J. Madejski. „Er(r)go2001 nr 2.
S. Buryła. „Pamiętnik Literacki2002 z. 2.
M. Żółkoś: Autobiografia, czyli wszystko?Twórczość2002 nr 5/6.
J. Madejski: Kwadrat, koło, trójkąt. W tegoż: Zamieszanie. Kraków 2003 [dot. też: Autobiografia i powieść].
R. Tarasiuk. „Ogród2003 nr 3/4.

Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności

I. Iwasiów. „Pogranicza2001 nr 2.
A. Legeżyńska: Inna historia polskiej literatury i nowa historia miłości. Polonistyka 2001 nr 9.
A. Powalska: Pisarki. Arkusz 2001 nr 9.
A.K. Waśkiewicz: Mapa miejscami zaklejona. Metafora 2002/2003 nr 51/52.

Gotyk i pisarze

F. Karpow: Dzieje katedry w poetyckiej wyobraźni. Polonistyka 2006 nr 3.
A. Komorowski: Polskie gotyku opisywanie. Nowe Książki 2006 nr 5.