BIO

Urodzona 27 listopada 1881 w Bezmiechowej pod Leskiem w rodzinie inteligenckiej; córka Stanisława Czerkawskiego i Henryki z Murdzieńskich (zmarła w 1885). W 1904/05 jako wolna słuchaczka przez dwa semestry studiowała filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Debiutowała w 1905 wierszem Droga w marzenia, opublikowanym anonimowo w „Tygodniku Ilustrowanym” (nr 37); z pismem tym współpracowała następnie do 1909. Wiersze i nowele ogłaszała też w innych pismach zwłaszcza w „Naszym Kraju” (1906-07) i w „Słowie Polskim” (1906-14). W 1915, na skutek działań wojennych, opuściła Bezmiechową i przebywała kolejno w Zakopanem i w Krakowie. W 1916 powróciła do rodzinnego domu i wyszła za mąż za Gustawa Mauthnera, doktora chemii i zamieszkała w majątku Rudenki. Zajmowała się gospodarstwem leśnym i pszczelarstwem, równocześnie rozwijając twórczość literacką. Publikowała liczne utwory (głównie dla dzieci) m.in. w czasopismach „Płomyk” (od 1924), „Mały Światek” (1927-37), „Dziecko i Matka” (od 1927), „Kurier Literacko-Naukowy” (od 1928). W 1938 została członkiem Oddziału Lwowskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich. Po wybuchu II wojny światowej udała się do Tarnopola, a następnie do Lwowa. W maju 1940 przedostała się do Krakowa, gdzie do końca okupacji niemieckiej pracowała w antykwariacie oraz w sklepie komisowym. Po wojnie mieszkała nadal w Krakowie i kontynuowała twórczość literacką. Należała do Oddziału Krakowskiego Związku Literatów Polskich i uczestniczyła w pracach Sekcji Poezji Dziecięcej (wystąpiła ze Związku w czerwcu 1968). Działała też krótko w Towarzystwie Przyjaciół Teatrów Lalek. Współpracowała z programami dziecięcymi Polskiego Radia oraz czasopismami dla dzieci: „Iskierki” (1946-48), „Świerszczyk” (od 1947), „Płomyczek” (1948-57). W 1957 uległa poważnemu wypadkowi, w wyniku którego została kaleką. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957). Zmarła 2 listopada 1973 w Krakowie; pochowana tamże na Cmentarzu Salwatorskim.

Twórczość

1. Poezje. Kraków: Gebethner i Wolff 1908, 124 s.

2. Z listów do niego. Nowele. Warszawa: W. Wiediger 1912, 119 s.

Zawartość

O zmroku; Fiołki; Stary walczyk; Po smugach zimnego słońca; List uczciwej kobiety; Ara; Intermezzo; Na swojską nutę.

3. Stojące zegary. [Wiersze]. Powst. przed 1914. [Inf. autora].

Tom w ostatniej korekcie zaginął w czasie działań wojennych w 1914.

4. Poezje z lat 1914-1915. Kraków–Bezmiechowa: L. Frommer 1915, 46 s.

5. Zielony cień. [Wiersze]. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1928, 161 s.

6. Sieci na wietrze. [Wiersze]. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [W.L. Anczyc i Sp.] 1931, 79 s.

Zawartość

Zawiera cykle: Rybacy; Bałtyk; Synkowie; Robotom.

7. Ludzie i liście. [Wiersze]. Kraków: W.L. Anczyc i Sp. 1935, 82 s.

8. Malowanką na szkle. [Wiersze]. Lwów: A. Krawczyński 1939, 57 s.

9. Nasza szkolna gromada plany sobie układa. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950, 37 s.

10. U nas na wsi. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 38 s.

11. Czerwony kogucik. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 29 s.

12. Wiersze wybrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1956, 135 s.

13. Żółte chodaczki. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, [12] k. Wyd. nast. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986, 24 s.

14. Jałowcowe żniwa. Wiersze wybrane. Wstęp i wybór: J. Kwiatkowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1972, 260 s.

15. Na listeczku jaworowym. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1974, 85 s.

Ponadto od 1947 wiele drobnych książeczek obrazkowych dla dzieci.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1951, 1957, 1966, 1973.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
• „Rocznik Literacki 1973” wyd. 1975 (J. Chudek).
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Wyd. 2. Warszawa 1984 (J. Z. Białek).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (J. Zacharska).

Ogólne

Książki

T. Korzeniowski: Maria Czerkawska – życie i twórczość. Katalog wystawy. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna 1986.

Artykuły

T. Nowak: Maria Czerkawska albo o niezależności liryzmu. Życie Literackie 1957 nr 11.
E. Bogusz: Maria Czerkawska jako pisarka dla dzieci. Życie Szkolne 1961 nr 3.
J. Pollakówna: Wiersze nieblaknące. Tygodnik Powszechny 1972 nr 21.
T.J. Żółciński: Jałowcowe żniwa. Litery 1972 nr 5.
M. Wyka: Wiersze Marii Czerkawskiej. „Twórczość1973 nr 1.
J. Ratajska: Maria Czerkawska – poetka Bieszczadów. Karpaty 1975 nr 4.
S. Stanuch: Maria Czerkawska. W tegoż: Na gorącym uczynku. Kraków 1978.
J. Ratajska: O Marii Czerkawskiej – poetce dorosłych i dzieci. Wychowanie w Przedszkolu 1984 nr 1.
J. Kułakowska-Lis: Piękno bieszczadzkiej przyrody w twórczości dla dzieci Marii Czerkawskiej. W: Kultura wsi podkarpackiej. Kraków 2003.

Zielony cień

K.W. Zawodziński. „Przegląd Współczesny1928 t. 27 nr 80, przedruk w tegoż: Z pism... Wśród poetów. Kraków 1964.

Sieci na wietrze

J. Birkenmajer. „Polonista1932 z. 4.
K.W. Zawodziński. „Przegląd Współczesny1933 t. 47 nr 138.

Ludzie i liście

W. Sebyła. „Pion1936 nr 21.

Malowanką na szkle

M.A. Wasilewski. Tygodnik Warszawski 1946 nr 10.
A. Włodek: Pogodna i trwała poezja. Dziennik Literacki 1948 nr 2.