BIO
Urodzona 6 lutego 1894 w Pradze, w rodzinie ziemiańskiej; córka Jerzego Hutten Czapskiego i Józefy Leopoldyny z Thun-Hohensteinów; siostra Józefa Czapskiego, pisarza i malarza. Uczęszczała do Liceum Żeńskiego Heleny Kaplińskiej w Krakowie. W 1911-18 przebywała w Przyłukach w guberni mińskiej. Po dopełnieniu matury gimnazjalnej w 1921 studiowała polonistykę i historię kultury początkowo na Uniwersytecie Warszawskim, a od 1922 na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie; uzyskała magisterium, a w 1925 stopień doktora filozofii na podstawie pracy Marcin Krowicki jako polemista, napisanej pod kierunkiem prof. Ignacego Chrzanowskiego. Równocześnie ukończyła studia pedagogiczne i zdała egzamin nauczycielski. W 1925-30 jako stypendystka Funduszu Kultury Narodowej przebywała w Paryżu, zbierając materiały do pracy biograficznej o Adamie Mickiewiczu. Debiutowała w 1925 artykułem Mickiewiczowskie pamiątki w Paryżu, opublikowanym w „Bluszczu” (nr 51/52); z pismem tym współpracowała też w latach następnych. Artykuły i recenzje ogłaszała w „Przeglądzie Współczesnym” (od 1926), „Kobiecie Współczesnej” (1927-34), „Wiadomościach Literackich” (1929-36; tu m.in. stały dział sprawozdań z ruchu literackiego we Francji w 1933), „Drodze” (1930-33), „Pionie” (1934-35), „Kurierze Porannym” (od 1930, m.in. reportaże pod pseudonimem Dorota Thun). W czasie okupacji niemieckiej przebywała w Warszawie i kontynuowała pracę naukową, przygotowując biografie Narcyzy Żmichowskiej, Jadwigi Władysławowej Zamoyskiej i Heleny Radlińskiej (zgromadzone materiały spłonęły w czasie powstania warszawskiego). Od 1945 mieszkała w Paryżu, a od 1947 w siedzibie „Kultury” w Maison-Laffitte pod Paryżem. Współpracowała z „Kulturą” oraz z wydawanymi w Londynie tygodnikami „Wiadomości” (od 1945), „Życie” (1950-54), dodatkiem „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” pt. „Tydzień Polski” (1964-65); używała m.in. pseudonimów: Dorota Obuchowicz, Maria Strzałkowska, Tim.). Za zasługi dla polskiej sztuki i kultury otrzymała w 1938 Srebrny Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury, w 1972 wspólnie z Józefem Czapskim nagrodę literacką im. A. Godlewskiej w Zurychu za twórczość pamiętnikarską, w 1974 nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku za prace z dziedziny historii literatury, w 1976 nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za całokształt twórczości, w 1979 nagrodę Fundacji Lanckorońskich. Zmarła 10 czerwca 1981 w Maison-Laffitte; pochowana na cmentarzu w sąsiedniej miejscowości Le Mesnil-le-Roi.
Twórczość
1. Polemika religijna pierwszego okresu reformacji w Polsce. „Reformacja w Polsce” 1928 nr 19 s. 1-51; odbitka Kraków 1928.
2. La vie de Mickiewicz. [Przedmowa:] Drieu La Rochelle. Paris: Plon 1931, 320 s.
3. Ludwika Śniadecka. Warszawa: Biblioteka Polska 1938, 289 s. Wyd. nast.: Rzym: Polski Dom Wydawniczy 1946; wyd. 1 [!] Warszawa: Czytelnik 1958.
Nagrody
4. Miłosierdzie na miarę klęsk. Rysunki: J. Czapski. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas” 1954, 120 s.
Wersja francuska: L'huile de la lampe. Un siècle de charité au service des exilés polonais. [Przedmowa:] R. Garric. [Paris:] Desclée de Brouver 1955, 124 s.
5. Stosunek Mickiewicza do religii i Kościoła w świetle jego listów i przemówień. [Szkic]. „Sacrum Poloniae Millenium”, Rzym 1955 t. 2 s. 73-129.
6. Szkice Mickiewiczowskie. Londyn: B. Świderski 1963, 312 s. Nota o autorce: E. Kiślak. Wyd. 2 Warszawa: Rytm 1999, 334 s.
Zawartość
7. Dwugłos wspomnień. [Autorzy:] M. Czapska, J. Czapski. Przedmowa: M. Czapska. Ilustracje: J. Czapski. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1965, 159 s.
8. Europa w rodzinie. [Dzieje rodziny Czapskich]. Paryż: Libella 1970, 361 s. Wyd. nast.: Wstęp: P. Aries. Posłowie: K. A. Jeleński. Warszawa: Res Publica 1989. Wyd. łączne z Czas odmieniony [poz. ↑]. Wstęp: A. Zagajewski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 2004, 382 s.
Wersja francuska: Une famille d’Europe Centrale. 1772-1914. Texte adapté du polonais par A. M. Bohomolec et l’auteur. [Przedmowa:] P. Aries. [Paris:] Plon 1972, 329 s.
Wyd. łączne z poz. ↑ pt. Europa w rodzinie; Czas odmieniony. Wstęp: A. Zagajewski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 2004, 382 s.
9. Gwiazda Dawida. Dzieje jednej rodziny. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy 1975, 135 s.
Przekłady
francuski
włoski
10. Czas odmieniony. [Wspomnienia z lat 1914-1924]. Paryż: Instytut Literacki 1978, 158 s. Wyd. nast. łącznie z poz. ↑ pt. Europa w rodzinie; Czas odmieniony. Wstęp: A. Zagajewski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” 2004, 382 s.
Przekłady
francuski
11. Ostatnie odwiedziny i inne szkice. Oprac.: P. Kądziela. Zamiast przedmowy: K.A. Jeleński. Warszawa: Biblioteka „Więzi” 2006, 204 s.
Przekłady
Prace edytorskie i redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1958, 1966, 1976.
