BIO

Born on 6 August 1951 in Warsaw; son of the qualified workers Józef Kloch and Jadwiga, née Dębska. He was a pupil at the Basic Vocational School (Zasadnicza Szkoła Zawodowa No. 2) followed by the Technical School of Mechanics in Warsaw, completing his secondary education there in 1972. Between 1974 and 1978, he studied Polish philology at the University of Warsaw (UW). From 1979 to 1982 he was on the doctoral programme at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN). He made his debut in 1980 with a review of I. Opacki's study Poetyckie dialogi z kontekstem (Poetic Dialogues Set in Context), which was published in "Pamiętnik Literacki" (no. 3). From 1983 he was employed as an assistant at the Department of Theoretical Poetics and Literary Language (currently the Department of Theoretical Poetics) at IBL PAN. In 1985, he defended his doctoral thesis, Konwencje literackie w poezji polskiej okresu pierwszej wojny światowej (Literary Conventions in Polish First World War-era Poetry) at IBL PAN, where he was supervised by Prof. Michał Głowiński. He was subsequently appointed lecturer. His research focused initially on poetics and then literary theory, the theory of signs, literary communication, sociolinguistic cultural theory, and popular culture, while in later years he was also interested in shifts in Polish cultural identity in the wake of the collapse of communism. His articles and essays appeared in journals including "Pamiętnik Literacki" (1980, 1998, 2000, 2013) and "Teksty Drugie" (2003, 2006, 2009). In 1992/93 he collaborated with the daily newspaper "Gazeta Wyborcza" as a literary critic. In 1993/94 he was a scriptwriter and filmmaker, working on social, cultural and literary themes for Polish Television's (TVP) Educational Television branch. The programmes he worked on included the documentary series Książki, które wstrząsnęły światem (Books that Shook the World). Between 1993 and 1998, he was director of the Postgraduate Programme in Polish Studies at IBL PAN. In 1995, he was awarded a habilitation degree from IBL PAN for his book Spory o język (Language Controversies), before being appointed senior lecturer the following year. From 1995 he was involved in the creation of a two-year interdisciplinary postgraduate degree programme, the Humanities School (Szkoła Nauk Humanistycznych) at IBL, running it until 1998. He received a fellowship from the M. and B. Suchodolski Research Foundation (Fundacja Popierania Działalności Naukowej im. M. i B. Suchodolskich) in 1995, while he was also a research fellow in Paris at École des Hautes Études en Sciences Sociales in 1997. On several occasions he was a visiting fellow at the Charles University in Prague and at Université de Franche-Comté in Besançon. Between 1995 and 2011, he was deputy director of the Board of the Foundation of the Center for International Polish Studies (Fundacja Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych). In 1999, he successfully applied for the post of associate professor at UW to work at the Centre for Studies on the Classical Tradition in Poland and East-Central Europe (OBTA; which in 2008 became the Institute for Interdisciplinary Studies “Artes Liberales” at UW and in 2012 the Faculty of "Artes Liberales" at UW). He gave seminars and lectures on literary theory, sociolinguistics and social communication. Between 1997 and 2009, he was acting deputy director of the College of Inter-area Individual Studies in the Humanities and Social Sciences (MISH UW). In 1999/2000 he was involved in the Moduł MISH 2000 educational project. He contributed entries to Słownik pojęć i tekstów kultury (The Dictionary of Cultural Concepts and Texts, published in 2002). From 2005 to 2009, he was co-director of the introductory course for applications to the Interdisciplinary Doctoral Programme at OBTA UW, while he also contributed to the development of the study programme at the Institute of "Artes Liberales". He received the UW Rector's Prize in 2003 and 2015. He was a member of the Scientific Boards of IBL (from 1995), the MISH UW College (from 1999), the "Artes Liberales" Academy (from 2000), the Programmatic Council of UW's Interdisciplinary Doctoral Programme (2004 to 2008) and the Institute for Interdisciplinary Studies “Artes Liberales” at UW (from 2008). In 2010, he was appointed associate professor at IBL, while in 2012 he was made state-appointed professor and full professor at UW. Between 2012 and 2015, he managed the grant-funded project Znakowe wartości kultury: aspekt historyczny, tożsamość i zmiana (Sign-based Cultural Values: Historical aspects, identity and changes) and on the Laboratorium Semiotyczne (Semiotic Laboratory) research project at the Faculty of "Artes Liberales" at UW. In 2015, he moved from the Department of Theoretical Poetics to the Center for Philological Studies and Scholarly Editing at IBL PAN. In 1978, he married the psychologist Izabella. He has two daughters, Agnieszka and Adelina. She lives in Warsaw.

Twórczość

1. Poezja pierwszej wojny. Tradycja i konwencje. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1986, 217 s. IBL PAN.

Rozprawa doktorska.

2. Spory o język. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN 1995, 224 s.

Rozprawa habilitacyjna zawierająca studia nad świadomością językową i stylistyczną okresu 1795–1830.

Zawartość

I. Zaproszenie do lektury. – II. Świadomość językowa, naród i kultura. – III. Miedzy zwyczajem a normą. – IV. O słownikach synonimów. – V. Iloczas czy akcent?. – II. Świadomość językowa, naród i kultura. – VII. Język według Brodzińskiego. – VIII. Poza konwencjami myślowymi epoki. – IX. Polscy uczeni o stylu. – X. Aneks. Oświadczenie wileńskiej przekupki.

3. Odmiany dyskursu. Semiotyka życia publicznego w Polsce po 1989 roku. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2006, 243 s. Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej. Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Seria Humanistyczna.

Zawartość

Wprowadzenie do lektury. – I. Potoczność jako codzienne doświadczenie kulturowe. – II. Język i płeć: różne podejścia badawcze: Mówienie i gender; Lingwistyka feministyczna: lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte; Strategia a styl; Komunikowanie a płeć. – III. Mówienie publiczne, mówienie na scenie: O dzisiejszych konwencjach publicznego wypowiadania się; Honoryfikatywność w dyskursie publicznym; Metafora w dzisiejszym dyskursie publicznym; Dyskurs publiczny i językowe strategie kłamstwa; Mówienie prywatne, mówienie publiczne. – IV. Medialny opis tragedii. O relacjach prasowych na temat ataku na WTC: Media i zło; Gatunek i konwencja; Mitologizacja i symbolizacja relacjonowanych wydarzeń; Punkt widzenia i „nazywanie zdarzeń”; Fotografia jako dokument i jako zjawisko kultury masowej. – V. Reality show i kultura masowa. – VI. Efekt przypomnienia, efekt podpowiedzi. O semiotyce reklamy w przestrzeni miasta. – W miejscu zakończenia.

Przekłady

angielski

artykułu Mówienie i gender: Language and gender: social and psychological limitation in communication. Psychology of Language and Communication 2000 nr 2 s. 45–58.
artykułu Medialny opis tragedii. O relacjach prasowych na temat ataku na WTC: Polish media about 9/11. The rhetoric and metaphors of the discourse. Psychology of Language and Communication 2003 nr 2 s. 3–15.

4. Kultura doświadczenia potocznego. Semiotyczne aspekty codzienności. Eseje. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2014, 200 s.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Uniwersytet Warszawski [b.d.], pliki w formacie EPUB, MOBI.

Zawartość

Wprowadzenie. – W stronę teorii. Kultura doświadczenia potocznego i przestrzenie migracji tekstów; Potoczność i wypowiadanie. Przyczynek do antropologii codzienności. – Doświadczanie tekstów kultury. Marginalia kultury. O obrazach ciąży oraz ich znaczeniach w kulturze doświadczenia potocznego; Przedstawienie i prawda w kulturze doświadczenia potocznego. – Wypowiedzi i opowieści: Mowa i ołtarz. O znaczeniach wystąpienia publicznego w dzisiejszej kulturze na przykładzie wypowiedzi papieża Benedykta XVI w Auschwitz-Birkenau. – Edelman: opowiadanie, dyskurs świadomości i konflikt. – Mówienie publiczne. Agresja i kłótnie w mediach a potoczne zachowania językowe. – Język i zmiana społeczna. Komunikowanie publiczne, naród i tożsamość. – Pomiędzy retoryką a erystyką. Disiejszy dyskurs publiczny a dewaluacja słowa; Polska jako tekst. Kilka uwag o charakterze teoretycznym. – O języku i narodowej tożsamości. Przypadek XIX-wiecznej Finlandii. – O filmie na dwóch przykładach: Samuraj i gołębie; Dr House. Gra i semiologia. – Zamiast zakończenia.

Przekłady

angielski

artykułu O filmie na dwóch przykładach: Samuraj i gołębie: The Samurai and his Pigeons. [Przeł.] E. Olechowska. W: Birthday beasts’ book. Cultural studies in honor of Jerzy Axer. Warsaw 2011 s. 111–120.
artykułu Dr House. Gra i semiologia: House, M.D. – interplay and semiology. [Przeł.] E. Olechowska. "Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication" 2012 nr 19/20 s. 154-162.
artykułu Język i zmiana społeczna: komunikowanie publiczne, naród i tożsamość: Language and social change. Public communication, nation and identity. [Przeł.] E. Olechowska. Psychology of Language and Communication 2012 nr 3 s. 253–267.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Emil Benveniste. W: Przewodnik po literaturze filozoficznej XX w. T. 3. Warszawa 1995 s. 29–39.
Ferdinand de Saussure; Roman Jakobson. W: Przewodnik po literaturze filozoficznej XX w. T. 4. Warszawa 1996 s. 343–353; 247–257.
Uwagi o wspólnocie języka i porozumiewaniu się inspirowane wierszem „Na wieży Babel” Wisławy Szymborskiej. Pamiętnik Literacki 1998 z. 4 s. 139147.
De Saussure i lingwistyka feministyczna. W: Krytyka feministyczna. Warszawa 2000 s. 132–145.
Język i płeć: różne podejścia badawcze. Pamiętnik Literacki 2000 z. 1 s. 141160.
Punkt widzenia i ideologia. W: Punkt widzenia w tekście i dyskursie. Lublin 2004 s. 171–186.
Metafory w dyskursie publicznym: Michnik, Urban, Miller przed komisją sejmową. „Nauka2006 nr 1 s. 65–79.
Reklama, miasto i kulturowa potoczność. „Teksty Drugie2006 nr 4 s. 161–176.
Iconicity of discourse in contemporary culture. Example: Photographs from the WTC Attack. W: Slova i obrazy. Ikoničnost' teksta. [Sofiâ] 2008 s. 305-317.
Przedstawienie i prawda w kulturze doświadczenia potocznego. Teksty Drugie 2009 nr 5 s. 2939.
A structural-semiotic concept of culture: The Tartu-Moscow School. Some remarks from subjective perspective; Interdisciplinary as discursive gauge of modernity. W: The humanities today and the idea of interdisciplinary studies. Warszawa 2011 s. 197–208.
Agresja i kłótnia w mediach a potoczne zachowania językowe. Nauka 2012 nr 2 s. 113128.
De amicitia. A few comments about the term and its usage in culture. [Przeł.] E. Olechowska. W: De amicitia. Transdisciplinary studies in friendship. Warszawa 2016 s. 159-168.
Ferdinande de Saussure i semiotyka. W: Kurs na Ferdinanda de Saussure'a. Poznań 2017 s. 31-42.
Hejt jako gatunek wypowiedzi i praktyka kulturowa. W: (W) sieci modernizmu, historia literatury-poetyka-krytyka. Warszawa 2017 s. 421-434.
Semiotyka Łotmana. W: Hortus (In)Conclusus Polska i Ukraina. Rozmowy o filozofii i literaturze. Warszawa 2017 s. 155-161.
Codzienność znakowo przetworzona. Kilka uwag teoretycznych i kilka przykładów. W: Semiotyczne wymiary codzienności. Poznań 2018 s. 13-26.
Mowa nienawiści” i jej podstawowe odmiany. Aspekt komunikacyjny i semiotyczny. W: O języku dla Anny Wierzbickiej. Warszawa 2018 s. 171-190.
Retoryki wodzostwa. Kilka uwag o pewnych przypadkach wypowiedzi przywódczych. „Pamiętnik Literacki2019 z. 4 s. 149-159.
Andrzej Stasiuk, tekstowe figury doświadczenia. „Images. The international journal of European film, performing arts and audiovisual communication2020 nr 36 s. 281-288.
Hasła Strajku Kobiet i języki wernakularne. „Pamiętnik Literacki2022 z. 1 s. 117-130.
Kępińskiego narracja o człowieku. „Pamiętnik Literacki2022 z. 4 s. 147-157 [dot. A. Kępińskiego].
Przekład intersemiotyczny. Przypadek znaku drogowego, ekfrazy i adaptacji filmowej. „Images2023 nr 44 s. 151-160.

Prace redakcyjne

1. Teksty i interpretacje. Red. [i wstęp]: B. Bokus, Z. Kloch. Piaseczno: Studio Lexem 2013, XX, 348 s. Język, Poznanie, Komunikacja, t. 17.
Tu B. Bokus, Z. Kloch: Teksty i interpretacje. Wprowadzenie do lektury, s. VII–XX.
2. Znakowe wartości kultury. Pod red. Z. Klocha, Ł. Grützmachera i M. Kaźmierczaka. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2014, 358 s.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 2015 , 2024.

Ogólne

Książki

Człowiek jako znak. Tom jubileuszowy dla uczczenia 70-lecia prof. dr. hab. Zbigniewa Klocha. Redaktor główny: E. Rudnicka. Zespół redakcyjny: M. Kaźmierczak, H. Paulouskaya, E. Szczęsna, H. Witkowska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2021, 513 s.
Zawiera m.in. teksty poświęcone Z. Klochowi: Wprowadzenie. Przechodzień; TABULA GRATULATORIA; Reminiscencje [tu wypowiedzi następujących osób:] M. Abramowicz, B. Bienias, A. Brylska, T. Dobrzyńska, K. Marciniak, E. Rudnicka, I. Tomczyk-Jarzyna].

Spory o język

B. BOGOŁĘBSKA. „Poradnik Językowy1996 z. 2.
E. SZARY-MATYWIECKA: Polskie spory o język. Teksty Drugie 1996 nr 6.
K. MAĆKOWIAK. „Pamiętnik Literacki1997 z. 1.
T. KOSTKIEWICZOWA. „Wiek Oświecenia1998 nr 13.