Cwojdziński Antoni

BIO

Urodzony 9 października 1896 w Brzeżanach pod Tarnopolem; syn Tadeusza Cwojdzińskiego, nauczyciela gimnazjalnego, i Stanisławy z Wojciechowskich. W 1910 zamieszkał z rodzicami we Lwowie. W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. Następnie studiował kolejno geografię na Uniwersytecie Lwowskim, fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Po ukończeniu studiów pracował w zakładzie fizyki teoretycznej UW jako prywatny asystent prof. Czesława Białobrzeskiego. Od 1923, porzuciwszy pracę naukową, współpracował z Redutą w Warszawie początkowo jako stenograf, a później aktor (występował pod pseudonimem Antoni Wojdan). Około 1923 ożenił się z Marią Geiger, śpiewaczką i pianistką (rozwód 1927). Następnie występował na scenach Poznania (1927-28), Grudziądza (1929-30), Lwowa (1930-32) oraz w Teatrze Ateneum w Warszawie. W 1933-36 studiował na wydziale reżyserskim Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie. Jako dramatopisarz debiutował w 1934 komedią Teoria Einsteina, wystawioną przez Instytut Reduty. Pracował jako reżyser w teatrach Lwowa (1936-37) i Warszawy (1937-39), równocześnie kontynując twórczość dramatopisarską. W 1938 zawarł związek małżeński z Teodozją Kopczewską, aktorką (występującą pod nazwiskiem Bogdańska). Po wybuchu II wojny światowej przebywał początkowo w Warszawie, skąd uciekając przed aresztowaniem, przedostał się na wiosnę 1940 na Węgry, a następnie przez Francję i Hiszpanię do Londynu. W maju 1941 wyjechał do Stanów Zjednoczonych i zamieszkał w Detroit. W jesieni 1942 zorganizował objazdowy Polski Teatr Artystów, który prowadził do 1944; pracował w nim także jako reżyser. Po wojnie zarabiał na życie jako korektor w drukarni, redagował też dział wiadomości w prasie polonijnej oraz był zatrudniony w polonijnej rozgłośni radiowej. Około 1957 przeniósł się do Chicago, gdzie pracował w rozgłośni „Dziennika Chicagowskiego”. Po przejściu na emeryturę w 1961 zamieszkał w Londynie i do 1962 kierował m.in. teatrem Nasza Reduta. Zmarł 7 sierpnia 1972 w Londynie.

Twórczość

1. Teoria Einsteina. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Instytut Reduty 1934. Druk „Prosto z Mostu” 1935 nr 20-30. Przedruk zob. poz. ↑.

Nagrody

Nagroda im. L. Reynela w 1934 za najlepszą sztukę roku.

Przekłady

francuski

La théorie d'Einstein. [Przeł.:] [J. Kukułczanka] Koukou Chanska, J. Lacarrière. Warszawa 1971.

2. Epoka tempa. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Malickiej 1935.

Wystawienie: też pt. Człowiek za burtą.

Nagrody

Nagroda im. L. Reynela w 1936 za najlepszą sztukę roku.

3. Dziewczyna szuka miłości. Scenariusz filmowy. [Współautorzy:] W. Sieroszewski, F. Goetel, T. Królikiewicz. Ekranizacja 1937.

4. Freuda teoria snów. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Mały (Filharmonia) 1937. Druk „Wiadomości Literackie” 1937 nr 29, 32, 35. Wyd. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2004. Przedruk zob. poz. ↑.

See Studies

5. Temperamenty. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Mały (Filharmonia) 1938. Druk zob. poz. ↑.

6. Rycerze radości. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Instytut Reduta 1939.

7. Piąta kolumna w Warszawie. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Nowy Jork, Polski Teatr Artystów 1942.

8. Polska podziemna. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Nowy Jork, Polski Teatr Artystów 1943.

9. W Warszawie. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Nowy Jork, Polski Teatr Artystów 1943.

10. Niemiec. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Nowy Jork, Polski Teatr Artystów 1944.

11. Polski lotnik. Komedia w 3 aktach. Powst. 1945. [Inf. autora].

12. Takie jest twoje przeznaczenie. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Londyn, Teatr Polski 1948.

13. Einstein wśród chuliganów. Komedia w 3 aktach. „Dialog” 1959 nr 5 s. 5-35. Przedruk zob. poz. ↑.

14. Hipnoza. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Londyn, Teatr Polski 1962. Druk zob. poz. ↑.

15. Obrona genów. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Bydgoszcz, Teatr Kameralny 1964. Druk zob. poz. ↑.

16. Sprzężenie zwrotne. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Kameralny 1966. Druk „Dialog” 1966 nr 2 s. 5-37. Przedruk zob. poz. ↑.

17. Każda chwila... Komedia w 3 aktach. Powst. przed 1968. Druk zob. poz. ↑. Telewizja Polska 1993.

18. Komedie naukowe. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 654 s.

Zawartość

Zawiera poz. 1, 3, 5, 13-17.

See Studies

19. Świat tajemnic. Komedia w 3 aktach. Powst. przed 1968. Druk zob. poz. ↑. Prapremiera: Tarnów, Teatr im. L. Solskiego 1980.

Przekłady i przeróbki

• Wspólny pokój. Komedia w 3 aktach (5 obrazach) według powieści Z. Uniłowskiego. Powst. 1934. [Inf. autora].

See Studies

• Dzieje jednego pocisku. Sztuka w 3 aktach, 5 obrazach według powieści A. Struga. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 1935.

• V. Sardou: Rozwiedźmy się. Komedia w 3 aktach. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 1938.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1957.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.

• „Rocznik Literacki 1972”, wyd. 1974 (J. Chudek).

• A. Niewiadowski: Antoni Cwojdziński. (1896-1972). „Fantastyka” 1983 nr 4, przedruk w: A. Niewiadomski, A. Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań 1990.

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

• T. Breza: Nauka trochę podkasana. „Front Teatralny” 1945 nr 2.

• L. Jabłonkówna: Spotkanie z Antonim Cwojdzińskim. „Teatr” 1964 nr 19.

• K. Wolicki: Nauka nie chce na scenę. „Kultura i Społeczeństwo” 1967 nr 4.

• K. Kapuścińska: Twórczość komediowa Bruno Winawera i Antoniego Cwojdzińskiego. Przypomnienia i próba oceny. „Sprawozdania Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 1968 nr 1.