BIO

Urodzony 15 grudnia 1920 w Olszanicy na Ukrainie w rodzinie inteligenckiej; syn Józefa Csató i Karoliny z Laskowskich. Po zdaniu matury w 1937 we Lwowie rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Debiutował w 1938 w czasopiśmie „Sygnały” recenzją pt. Powieści społeczne (nr 41). Powołany w tymże roku do wojska, brał udział w kampanii wrześniowej. Następnie przebywał w Wilnie, gdzie do końca 1939 kontynuował studia na uniwersytecie. W czasie okupacji niemieckiej był uczestnikiem tajnego koła filozoficznego prowadzonego przez prof. Tadeusza Czeżowskiego. Po zajęciu Wilna przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich w lipcu 1944 został wcielony do armii radzieckiej, a następnie wysłany do wyrębu lasów w okolicy Kaługi. Zwolniony z powodu częściowej utraty wzroku, po zakończeniu wojny w 1945 przybył do Łodzi. Prowadził działy teatralne kolejno w dziennikach: „Robotnik”, „Kurier Popularny”, „Dziennik Łódzki”. W 1945 został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1948 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej). W 1946 przeniósł się do Warszawy. Był sekretarzem redakcji tygodnika „Nowiny Literackie”, a następnie zastępcą redaktora naczelnego tegoż czasopisma (tu też w 1948 artykuły i felietony podpisane Rondo). Nawiązał współpracę z miesięcznikiem „Teatr”. W tym czasie ukończył studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim. W 1949 został powołany na stanowisko wicedyrektora Departamentu Teatrów w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Następnie został wicedyrektorem Centralnego Zarządu Teatrów, Oper i Filharmonii. W 1950-52 był wykładowcą i dziekanem Wydziału Dramaturgicznego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. W 1951-56 wchodził w skład prezydium Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu. Od 1952 był redaktorem naczelnym dwutygodnika „Teatr” (tu też liczne artykuły, recenzje i felietony, m.in. pod pseudonimem Kali). W 1958-66 należał do komitetu redakcyjnego „Le Théâtre en Pologne”. Pracował jako doradca literacki w Teatrze Domu Wojska Polskiego (1954), a następnie do 1955 w Teatrze Narodowym i w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Od 1960 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI). Współpracował stale z czasopismami: „Pamiętnik Teatralny” (od 1954), „Dialog” (od 1959). W 1960 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1961-67 redagował „Almanach Sceny Polskiej”. Prowadził seminarium teatrologiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (od 1963). Zmarł nagle 27 kwietnia 1968 w drodze powrotnej z Torunia do Warszawy; pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
W 1969 Klub Krytyki Teatralnej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich ustanowił nagrodę młodych im. E. Csató.

Works

1. Jak patrzeć na teatr. Warszawa: Sztuka 1949, 70 s. Por. poz. .

2. Dwie strony rampy. [Recenzje teatralne i literackie]. [Warszawa:] Czytelnik 1956, 352 s.

3. Widz w teatrze. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe 1958, 164 s.

Rozszerzona wersja książki „Jak patrzeć na teatr” [poz. ].

4. O Prometeuszu i ciuchach. Felietony, dygresje, polemiki teatralne. Warszawa: Czytelnik 1959, 291 s.

Felietony drukowane głównie w 1956-1958 w „Teatrze” pod pseudonimem Kali.

5. Szkice o dramatach Słowackiego. „Maria Stuart”, „Balladyna”, „Beatryx Cenci”, „Fantazy”. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 258 s.

6. Polski teatr współczesny pierwszej połowy XX wieku. Powst. przed 1963. Wyd. Warszawa: Polonia 1967, 194 s.

Przekłady

angielski

The polish theatre. [Przeł.] K. Cękalska. Warszawa 1963.

francuski

Le théâtre polonais contemporain. [Przeł.] G. Kamińska, R. Posnic. Warszawa 1963.

7. Leon Schiller, twórca monumentalnego teatru polskiego. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1966, 202 s.

8. Leon Schiller. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 589 s.

Tytuł pierwotny: Idee teatralne Leona Schillera; praca przewidziana jako rozprawa habilitacyjna.

9. Paradoks o reżyserze. [Felietony]. Wstęp i wybór: J. Kreczmar. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1970, 297 s.

10. Interpretacje. Recenzje teatralne 1945-1964. Wybór i posłowie: J. Timoszewicz. Wstęp: M. Fik. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, 505 s.

Ponadto broszury informacyjne dla cudzoziemców o polskim teatrze współczesnym.

Przekłady

1. J.W. Goethe: Ifigenia w Taurydzie. Wystawienie: Warszawa, Teatr Współczesny 1961. Wyd.: Tłumaczenie i oprac.: E. Csató. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1965, 104 s. Biblioteka Narodowa II, 149.
2. F. Dürrenmatt: Akcja „Wega. W: Teatr. Wybór. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, s. 675-727. Wystawienie: Poznań, Teatr Lalki i Aktora 1974.

Prace redakcyjne

1. K. Stanisławski: Pisma. Wyd. pod red. E. Csató. Wstęp: H. Szletyński. T. 1-4. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954-1956, 460 + 366 + 246 + 349 s.

Analyses and reviews

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1968” wyd. 1970 (J. Chudek).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Słownik badaczy literatury polskiej. T. 4. Łódź 2001 (J. Skuczyński).

Ogólne

Artykuły

J. Koenig: Edward Csató. „Tygodnik Kulturalny1965 nr 42.
S. Hebanowski: Souvenir d' E. Csató. „Le Théâtre en Pologne”, Warszawa 1968 nr 9.
A. Kijowski: Edward Csató; J. Kłossowicz: Csató i jego próba teatrologii; S. Treugutt: Konkretyzm Edwarda Csató. Dialog 1968 nr 7.
Teatr 1968 nr 12 [numer poświęcony pamięci Edwarda Csató; tu m.in.: L.M. Bartelski: Czas dojrzewania; M. Brahmer: Na marginesie „Szkiców o dramatach Słowackiego”; K. Górski: Pisarz i uczony; W. Natanson: Redaktor Naczelny [„Teatru”]; Z. Raszewski: Pomiędzy teatrem i książkami; J.A. Szczepański: Humanista wśród burz; H. Szletyński: Edward Csató o teatrze Słowackiego [dot.: Szkice o dramatach Słowackiego]; [J. Timoszewicz] (vit); Książki Edwarda Csató].
M. Fik: Krytyk przenikliwy. „Twórczość1978 nr 6.
E. Kalemba-Kasprzak: Edward Csató – krytyk umiarkowany. „Studia Polonistyczne1978 nr 6.
A.W. Kral.: Redaktor „Teatru. „Teatr1978 nr 9.
H. Gosk: Niepoprawny optymista. (O działalności krytycznej Edwarda Csató na łamach warszawskich „Nowin Literackich”). „Przegląd Humanistyczny1980 nr 11/12.
E. Baniewicz: O Edwardzie Csató bez okazji. „Teatr1987 nr 9.
W. Natanson: Pod kierunkiem Edwarda. „Kierunki1989 nr 15.
A. Tytkowska: Krytyka teatralna Edwarda Csató. W: Krytycy teatralni XX wieku. Wrocław 1992.

Widz w teatrze

J. Koenig: Recenzja z dygresjami. „Dialog1959 nr 9.

O Prometeuszu i ciuchach

Z. Greń: Prometeusz nagi. „Twórczość1960 nr 2.
J. Koenig: Kali i jego broda. „Dialog1960 nr 1.

Szkice o dramatach Słowackiego

K. Górski: Słowacki w oczach teatrologa. W tegoż: Z historii i teorii literatury. Seria 3. Warszawa 1971.

Polski teatr współczesny pierwszej połowy XX wieku

E. Krasiński: Edward Csató as a theatre scholar. Les écrites sur le théâtre d' Edward Csató. „Le Théâtre en Pologne”, Warszawa 1968 nr 10/11 [dot. też: Leon Schiller].
S. Marczak-Oborski: Csató o współczesnym teatrze polskim. „Nowe Książki1968 nr 20.

Leon Schiller

E. Krasiński: Edward Csató as a theatre scholar. Les écrites sur le théâtre d' Edward Csató. „Le Théâtre en Pologne”, Warszawa 1968 nr 10/11 [dot. też: Polski teatr współczesny pierwszej połowy XX wieku].
E. Axer: Nad książką Csató. „Teatr1969 nr 9.
H. Szletyński: Edward Csató o Leonie Schillerze; W. Natanson: Na planie treści. „Twórczość1969 nr 8.

Paradoks o reżyserze

A. Boska: Erudyta niestrudzony. „Nowe Książki1970 nr 21.
L. Jabłonkówna: Paradoks krytyka. „Teatr1970 nr 24.

Interpretacje

J. Koenig: Nie tylko recenzje. „Dialog1980 nr 8.
E. Baniewicz: Dialog krytyka z teatrem. „Miesięcznik Literacki1981 nr 1.
B. Bąk: Recenzenckie „opera omnia. „Odra1981 nr 7/8.