CHWISTEK Leon

Urodzony 13 czerwca 1884 w Krakowie; syn Bronisława Chwistka, lekarza, założyciela zakładów wodoleczniczych w Zakopanem, oraz Emilii z Majewskich, z wykształcenia malarki i pianistki. Dzieciństwo spędził w Zakopanem. Zaprzyjaźnił się wówczas ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem i Bronisławem Malinowskim, przyszłym etnografem. Od 1985 uczęszczał do Gimnazjum Klasycznego im. Jana Sobieskiego w Krakowie. Po jego ukończeniu w 1902 uczył się przez trzy miesiące w tzw. szkole rysunków na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Józefa Mehoffera, a następnie studiował matematykę, fizykę oraz filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). W 1906 uzyskał doktorat na podstawie pracy O aksjomatach. Zajmował się w tym czasie także psychologią eksperymentalną, debiutował pracą z tego zakresu napisaną wspólnie z Władysławem Heinrichem pt. Über das periodische Verschvinden der kleinen Punkte („Zeitschrift für Sinnesphysiologie”, Lipsk 1906 nr 4). W następnych latach publikował prace z dziedziny logiki, matematyki i filozofii. W 1909 zdał egzamin pedagogiczny. Od tegoż roku pracował jako nauczyciel matematyki w Gimnazjum im. Jana Sobieskiego (z przerwami do 1928). Odbył kilka podróży naukowych: do Heidelbergu (1909), Berlina i Getyngi (1909), Wiednia i Wenecji (1910), Florencji i Paryża (1912). Pobyt w Paryżu na stypendium Polskiej Akademii Umiejętności wykorzystał na studia matematyczne i fizyczne na Sorbonie oraz malarskie u Émila Antoine'a Bourdelle'a na Académie de la Grande Chaumière. W 1913 wstąpił do oddziału Strzelca w Paryżu. Po wybuchu I wojny światowej powrócił do Krakowa; służył w 5 baterii I Brygady Legionów Polskich do zwolnienia w 1916 z powodu złego stanu zdrowia. W tymże roku poślubił Olgę Steinhaus. W 1917 przyłączył się do grupy plastyków i poetów Formiści Polscy i stał się jej teoretykiem. Prezentował swoje obrazy na I Wystawie Ekspresjonistów Polskich w 1917; w następnych latach uczestniczył w wielu innych wystawach. Artykuły programowe ogłaszał w piśmie „Maski” (1918) i „Formiści” (1919-21), którego był współredaktorem. Brał udział w imprezach futurystów, m.in. drukował w jedniodniówce Nuż w bżuhu (1921). Współredagował czasopismo awangardy poetyckiej „Nowa Sztuka” (1922 nr 2), publikował w „Zwrotnicy” (1922). Sformułował własną teorię malarską, strefizm. Od 1922 prowadził wykłady zlecone z matematyki na UJ. W 1928 uzyskał habilitację na UJ na podstawie pracy The theory of constructive types. W 1930 został powołany na katedrę logiki matematycznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1932 przystąpił do grupy malarzy Nowa Generacja. Od 1936 pełnił funkcję prezesa lwowskiego oddziału Związku Plastyków. W 1936 był w Wiedniu i nawiązał kontakty z grupą filozofów skupionych w tzw. Kole Wiedeńskim. W tymże roku uczestniczył w Zjeździe Pracowników Kultury we Lwowie, związanych z tworzeniem Frontu Ludowego. W 1938 zbliżył się do Stronnictwa Demokratycznego. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich wykładał na ukraińskim Uniwersytecie im. I. Franki. Publikował w „Czerwonym Sztandarze”. We wrześniu 1940 został członkiem Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy. W czerwcu 1941, uprzedzając wkroczenie wojsk niemieckich do miasta, ewakuował się do Kijowa, później do Dniepropietrowska; zimę 1941/42 spędził w kołchozie na Kaukazie. Wiosną 1942 dotarł do Tbilisi, gdzie otrzymał posadę w Instytucie Matematyki Gruzińskiej Akademii Nauk. Jesienią tego roku przyjechał do Moskwy. Działał w Związku Patriotów Polskich; publikował w tygodniku „Wolna Polska” (1943-44). Został wybrany do Krajowej Rady Narodowej. Pracował nad przyszłą koncepcją Stronnictwa Demokratycznego. Zmarł 20 sierpnia 1944 w Barwisze pod Moskwą; symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.