BIO
Urodzony 5 lutego 1866 w Stoku Lackim na Podlasiu w rodzinie ziemiańskiej; syn Bolesława Chrzanowskiego i Heleny z Dmochowskich; spokrewniony z Henrykiem Sienkiewiczem i Joachimem Lelewelem. W 1876-83 uczęszczał do V Gimnazjum w Warszawie. Po zdaniu matury studiował na Uniwersytecie Warszawskim filologię klasyczną, którą ukończył w 1889 ze złotym medalem za rozprawę Polityka kolonizacyjna Aten. W 1890-94 uczył na prywatnych kompletach w Warszawie oraz był nauczycielem domowym w Nowym Mieście. Następnie studiował filologię słowiańską we Wrocławiu pod kierunkiem prof. Władysława Nehringa (1890-91), w Berlinie u prof. Aleksandra Brücknera i Wilhelma Diltheya, a w 1894 na Sorbonie i w Collège de France w Paryżu. Debiutował w 1892 rozprawą Tragedia Szymona Szymonowica «Castus Joseph» w stosunku do literatury obcej, opublikowaną w „Ateneum” (t. 1). Po studiach powrócił do Warszawy i do 1910 uczył w szkolnictwie prywatnym historii literatury, języka i historii Polski; w 1905 brał czynny udział w walce o polską szkołę. W 1899 ożenił się z Wandą Szlenkier. Kontynuował prace badawcze; rozprawy i artykuły publikował w wielu czasopismach. Recenzował stale nowości literackie w „Słowie” (1895-1900). Od 1898 współredagował „Przegląd Pedagogiczny”, w 1899-1901 był redaktorem „Ateneum”. Współpracował z miesięcznikiem „Książka” (1901-10), należał do zespołu redakcyjnego wydawnictwa Wiek XIX. Sto lat myśli polskiej (t. 1-9: 1906-23). Był członkiem wielu towarzystw naukowych: od 1896 Komitetu Kasy im. Mianowskiego, od 1899 członkiem zwyczajnym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, od 1906 członkiem korespondentem (od 1914 członkiem czynnym) Akademii Umiejętności. W 1907 należał do założycieli Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i w 1907-10 był sekretarzem Wydziału I Towarzystwa. W 1910, jakkolwiek bez doktoratu, otrzymał (po prof. Stanisławie Tarnowskim) Katedrę Historii Literatury Polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) i przeniósł się do Krakowa. Redagował serię Prace Historyczno-Literackie, w której wydawał (1911-39) prace swych uczniów wykonane na seminarium uniwersyteckim (50 tomów). W 1919 otrzymał doktorat honorowy UJ, w 1921 został wybrany na członka Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Był współorganizatorem Oddziału Krakowskiego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza (1920), następnie jego przewodniczącym (do 1923 i w 1929-32). W 1923 otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W 1925-27 był dyrektorem Wydziału I Polskiej Akademii Umiejętności (PAU). Wskutek krytycznej postawy wobec rządu (m.in. podpisania protestu brzeskiego) nie uzyskał przedłużenia etatu i w październiku 1931 został przeniesiony na emeryturę. Kontynuował z dobrej woli wykłady i zajęcia seminaryjne na UJ w 1931/32, 1932/33 a następnie w 1936/37, po otrzymaniu w 1936 nominacji na profesora honorowego. Od 1931 był przewodniczącym Komisji Historii Literatury Polskiej PAU. W 1933-37 należał do komitetu redakcyjnego „Pamiętnika Literackiego”. W 1937 otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za wybitną twórczość naukową związaną z literaturą polską. W 1938 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Krakowa przez wojska niemieckie, 6 listopada 1939 został aresztowany wraz innymi profesorami UJ. Był więziony we Wrocławiu i w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, gdzie zmarł w nocy z 19 na 20 stycznia 1940. Pochowany w Krakowie na Cmentarzu Rakowickim.
Twórczość
1. Autograf „Majtka” i poezje filaretów. Lwów: Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza 1901, 20 s. Przedruk pt. Album pani Kostrowickiej zob. poz. ↑, ↑.
2. Okruchy literackie. Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner 1903, 206 s.
Zawartość
3. Historia literatury polskiej. Książka dla młodzieży. (Z wypisami). [T. 1]-2. Powst. 1906-przed 1939.
Przekłady
litewski
[T. 1] Cz. 1. Literatura niepodległej Polski. Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner 1906 [właśc. 1908], 578 s. Wyd. nast. pt. Historia literatury niepodległej Polski. (Z wypisami): wyd. 2 tamże 1908; wyd. 3 uzupełnione i poprawione tamże [1911] oraz dalsze nakłady tegoż wydania: 1914, 1916, 1917, 1918; wyd. tymczasowe cz.1. Piotrogród: Rada Zjazdów Polskiej Organizacji Pomocy Ofiarom Wojny 1916, VI, 239 s., cz. 2 i 3 Moskwa [wyd. j.w.] 1916, 570 s.; wyd. 4 uzupełnione i poprawione Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner 1920, tamże: wyd. 5 poprawione [1923], wyd. 10 [!] poprawione i uzupełnione [tzw. akademickie] 1930; wyd. 11 Londyn: Urząd Oświaty i Spraw Szkolnych 1942; wyd. 12 [na okładce: 11] Londyn: Wydawnictwo Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1945; Londyn: Interim Treasury Committee for Polish Questions 1947; Wielka Brytania: Sekcja Wydawnicza Towarzystwa Pomocy Polakom 1947, powielone; wyd. 11 [powojenne] 1. Słowo wstępne J.Z. Jakubowski. Posłowie: J. W. Gomulicki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, tamże: wyd. 12 1975, wyd. 13 1983; wyd. [14]. Słowo wstępne: J.Z. Jakubowski. T. 1-3. Warszawa: Interart 1994.
T. 2. Literatura Polski porozbiorowej. Cz. 1. Klasycyzm I połowy XIX wieku. Powst. przed 1939. Wyd. w oprac. W. Waleckiego. Kraków: Collegium Columbinum 2003, 436 s. „Biblioteka Tradycji Literackiej”, 25.
Wyd. skrócone: Zarys literatury polskiej. Historia literatury niepodległej Polski do 1794 roku. Skrócił [A. Stawar] I.O. T. 1 z. 1-3. Budapeszt: Komisja Kulturalno-Oświatowa dla Spraw Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech 1941, 306 s., powielone.
4. Marcin Bielski. Studium literackie. Warszawa: Drukarnia Rubieszewski i Wrotnowski 1906, [8], 280 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione Lwów: Książnica-Atlas 1926, [10], 351 s.
5. Wielka reforma szkolna Konarskiego. Odczyt popularny. Warszawa: M. Arct 1908, 38 s. Wyd. 2 tamże 1924. Przedruk zob. poz. ↑.
6. Za co powinniśmy kochać Pana Tadeusza? Odczyt popularny wygłoszony w Warszawie w Uniwersytecie Ludowym Macierzy Szkolnej w roku 1907. Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner 1908, 32 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 [1916], wyd. 3 [1919], wyd. 4 1925, wyd. 5 1927, wyd. 6 1929, wyd. 7 1929, wyd. 8 1933, wyd. 9 1934, wyd. 10 1937; Rzym: Oddział Kultury i Prasy 2 Korpusu 1945, 22 s. Przedruk jako przedmowa do: A. Mickiewicz: Pan Tadeusz. Rzym 1945.
7. Program nauki języka polskiego i literatury polskiej. [Współautorka:] C. Niewiadomska. Kraków: G. Gebethner 1909, 16 s.
8. Władysław Nehring. Wspomnienie pośmiertne. Wyd. łączne z: A. Babiaczyk: Bibliografia prac naukowych [W. Nehringa]. Warszawa: Drukarnia Rubieszewski i Wrotnowski 1909, 53 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
9. Z dziejów satyry polskiej XVIII w. Warszawa: Drukarnia Rubieszewski i Wrotnowski 1909, 226 s.
Zawartość
10. O literaturze polskiej. Wykład wstępny wygłoszony w Uniwersytecie Jagiellońskim dnia 30 maja roku 1910. Kraków: Spółka Wydawnicza, nakład autora, 39 s. Przedruk zob. poz. ↑.
11. Liryka patriotyczna Asnyka. Odczyt wygłoszony w dniu 21 stycznia 1913 w Krakowie w auli Uniwersytetu Jagiellońskiego na obchodzie 50-lecia powstania 1863 r. „Nowa Reforma” 1913 nr 33; odbitka. Kraków 1913, 16 s. Wyd. 2 nowe Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner 1918, 23 s. Przedruk zob. poz. ↑.
12. Adam Mickiewicz. [Szkic popularny]. Warszawa: Towarzystwo Artystyczno-Wydawnicze Gryf J. Krywult, E. Łuniński 1915, 32 s.
13. Czym był Wirgiliusz dla Polaków po utracie niepodległości? (Odczyt publiczny wygłoszony w Krakowie dnia 2 listopada 1915 r.). „Głos Narodu” 1915 nr 588, 590, 593, 596; odbitka. Kraków 1915, 28 s. Wyd. 3 Kraków: Drukarnia W.L. Anczyc 1930. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
Przekłady
włoski
14. Henryk Sienkiewicz. „Rok Poski” 1916 nr 10; nadbitka Kraków 1917, 19 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Kraków: S. A. Krzyżanowski 1917, 38 s.; wyd. 3 z podtytułem: Szkic literacki. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1933. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑.
15. „Ojcze nasz” Augusta Cieszkowskiego. „Rok Polski” 1916 nr 7-9; nadbitka [Kraków 1917], 22 + 31 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Kraków: Księgarnia J. Czernecki [1918], 81 s., wyd. 3 tamże [1922].
16. O komediach Aleksandra Fredry. Kraków: Akademia Umiejętności 1917, X, 334 s.
17. Poezja za czasów Stanisława Augusta. W: Dzieje literatury pięknej w Polsce. Cz. 1 (Encyklopedia Państwowej Akademii Umiejętności t. 21). Kraków 1918 s. 286-333.Wyd. 2 zmienione Kraków 1935 s. 307-376. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
18. Z epoki romantyzmu. Studia i szkice. Kraków: Księgarnia J. Czernecki [1918], [8], 399 s.
Zawartość
19. Chleb macierzysty „Ody do młodości” [A. Mickiewicza]. Pierwodruk pt. „Oda do młodości” na tle epoki. „Tygodnik Ilustrowany” 1919 nr 1-2. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner 1920, 56 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 3 1924, wyd. 4 1931. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
20. Nasz hymn narodowy. (Pieśń legionów). Szkic literacki. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1922, 39 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
21. Wśród zagadnień, książek i ludzi. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1922, 574 s.
Zawartość
22. Posiew Komisji Edukacyjnej. „Rzeczpospolita” 1923 nr 290-293. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff [1923], 27 s. Wyd. nast. pt. Komisja Edukacyjna i jej posiew. Tamże [1924]. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
23. W dniu pogrzebu Sienkiewicza. Przemówienie podczas uroczystej akademii żałobnej w sali posiedzeń Rady Miejskiej w Warszawie dnia 26 października 1924. „Głos Narodu” 1924 nr 246. Wyd. osobne Kraków: Gebethner i Wolff 1924, 13 s. Przedruk zob. poz. ↑.
24. Juliusza Słowackiego „Grób Agamemnona” i „Testament mój” [Dwa szkice]. Warszawa: Gebethner i Wolff 1925, 57 s. Przedruk zob. poz. ↑.
25. Romantyzm polski wobec Konstytucji 3 Maja. Odczyt wygłoszony we Lwowie dnia 2 maja r. 1922 na uroczystym obchodzie rocznicy Konstytucji urządzonym przez Towarzystwo Szkoły Ludowej. Warszawa: Gebethner i Wolff 1925, 40 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
26. „Beniowski” Juliusza Słowackiego. Wykłady na 1 i 2 trymestrze roku szkolnego 1926/7. Kraków: Sekcja Wydawnicza Koła Polonistów 1927, 115 s., powielone.
27. Po złożeniu prochów Słowackiego na Wawelu. Przemówienie podczas uroczystej akademii żałobnej w auli Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniu 28 czerwca 1927 r. Kraków: Skład główny Gebethner i Wolff 1927, 10 s. Przedruk zob. poz. ↑.
28. W przededniu złożenia prochów Słowackiego na Wawelu. „Trybuna Narodu” 1927 nr 22. Wyd. osobne Kraków 1927, 19 s. Przedruk zob. poz. ↑.
29. Kto to był Jan Kochanowski? Szkic popularny w czterechsetną rocznicę urodzin poety (1530-1930). Lwów: Macierz Polska 1930, 20 s.
30. Około wychowania narodowego. Trzy odczyty. Warszawa: Skład główny Dom Książki Polskiej 1932, 72 s.
Zawartość
31. Literatura a naród. Odczyty, przemówienia, szkice literackie. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1936 [1935], 424 s.
Zawartość
32. Jan Długosz. Próba charakterystyki człowieka. W: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby. T. 2. Kraków 1938 s. 99-115. Wyd. osobne [Warszawa:] Czytelnik 1948, 23 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
33. Korespondencja Wacława Borowego z Ignacym Chrzanowskim. (1912-1938). Wybór i oprac.: Z. Sudolski. Warszawa: Z. Sudolski 1990, 54 s.
34. Joachim Lelewel. Człowiek i pisarz. Do druku przygotował i przedmową poprzedził S. Pigoń. Powst. 1939. Wyd. [Warszawa:] Czytelnik 1946, 197 s.
35. Roman Dmowski – zarys biograficzny. Cz. I. 1886-1906. Powst. przed 1939. Pierwodruk łącznie z: S. Kozicki: Cz. II. 1906-1939 jako Wstęp do: M. Kułakowski: Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień. T. 1. Londyn 1968 s. 19-90. Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo św. A. Boboli* 1986, 74 s. Wyd. nast. Warszawa: Biblioteka Miesięcznika „Pod Prąd”* 1988.
36. Studia i szkice. Rozbiory i krytyki. T. 1-2. Kraków: z zasiłku Funduszu Kultury Narodowej 1939, 385 + 413 s. Prace Historyczno-Literackie.
Zawartość
37. Wybór studiów i rozpraw. Wybór: A. Biernacki. T. 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971. 533 + 481 s.
Zawartość
38. Pisma wybrane. Oprac.: Z.J. Nowak, J. Starnawski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004, 635 s.
Zawartość
Prace edytorskie i redakcyjne
Wyd. w wyborze: Kazania sejmowe. (Wybór). Ze wstępem i objaśnieniami I. Chrzanowskiego. Warszawa: Gebethner i Wolff 1907, 89 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 1917, wyd. z objaśnieniami 1925; wyd. inne pt. Cztery kazania sejmowe. Wstęp i oprac. tekstu: I. Chrzanowski. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, Pracownie Sztuk Plastycznych 1982, XVI, 83 s.
