BIO

Urodzony 8 maja 1922 w Warszawie; syn Stanisława Kempnera-Chruszczewskiego, dziennikarza, urzędnika, i Władysławy z domu Brylak, pielęgniarki. Uczęszczał do Gimnazjum i Liceum Matematyczno-Przyrodniczego im. T. Kościuszki i do Szkoły Malarstwa i Rysunku Wacława Dobrowolskiego w Łodzi. Po wybuchu II wojny światowej, wysiedlony przez niemieckie władze okupacyjne wraz z rodziną z Łodzi, przebywał w Warszawie. Pracował w różnych zawodach. W 1940 rozpoczął działalność konspiracyjną w organizacji Polscy Socjaliści. W 1941 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Ukończył kursy dywersyjno-sabotażowe, był kolporterem i łącznikiem, od lipca 1943 należał do Socjalistycznej Organizacji Bojowej (SOB). Z polecenia Komendy Głównej SOB zorganizował i prowadził Tajne Biuro Legalizacyjne. Brał udział w powstaniu warszawskim. Po upadku powstania był w obozie w Pruszkowie, a następnie przedostał się do Częstochowy i tam uczestniczył w reorganizacji leśnych oddziałów Armii Ludowej. Po wojnie powrócił do Łodzi. Był jednym z organizatorów Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, został I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W 1946 wyjechał do Kalisza, gdzie pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Okręgowego PPS. Był delegatem na Kongres Zjednoczeniowy w 1948, a później objął funkcję I sekretarza Komitetu Miejskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) w Kaliszu. W 1950 został przeniesiony do Poznania na stanowisko kierownika Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Od 1952 współpracował z Rozgłośnią Poznańską Polskiego Radia. W 1954-58 był członkiem redakcji „Expressu Poznańskiego” (tu w 1956 humoreski pod pseudonimem Paweł Rewicz). W 1958 zaczął publikować prozę na łamach prasy codziennej. Od 1958 pracował w Rozgłośni Polskiego Radia w Poznaniu, początkowo na stanowisku kierownika Redakcji Inscenizacji, od 1963 kierownika Redakcji Literackiej. Był autorem wielu cyklicznych audycji, m.in. Rozmów z pisarzami, w których prezentował twórców wielkopolskich, comiesięcznych felietonów publicystycznych Czas teraźniejszy — czas przyszły, radiowej Encyklopedii wielkopolskiej oraz magazynu turystycznego Zapraszamy do nas, a także audycji satyrycznych, m.in. Sezamie otwórz się, Gimnazjum fantazji, Teatr wyobraźni, Trzy razy Ha, Latający Szkot, Studio Expe, audycji historycznych o Poznaniu pt. Poznański wehikuł czasu. W 1961 otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, a w 1966 nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji w dziedzinie słuchowisk radiowych. W 1966-68 prowadził kabaret radiowy Rikitikitavi. W 1964-76 współpracował z „Tygodnikiem Zachodnim”, „Nurtem”, „Literaturą”, zamieszczając tam prace publicystyczne, felietony i artykuły, oraz z „Gazetą Poznańską”, gdzie drukował opowiadania. Od 1968 był członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP), w 1973-75 pełnił funkcję wiceprezesa, a w 1975-81 prezesa Oddziału Poznańskiego ZLP. W 1972 otrzymał międzynarodową nagrodę Congresso Europeo di Science Fiction za całokształt twórczości fantastycznonaukowej i fantastycznej. W 1976 został wiceprezesem Komitetu Europejskiego Science-Fiction. W 1974-76 był członkiem Komitetu Środowiskowego Kultury PZPR w Poznaniu, a w 1980 członkiem Zespołu Partyjnego przy Wydziale Kultury Komitetu Centralnego PZPR. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1976). Zmarł 12 lutego 1982 w Poznaniu; pochowany tamże na Cmentarzu Junikowo.

Twórczość

1. Zginęli wczoraj po południu. [Powieść]. Express Poznański 1958 nr 189-203.

Autor podpisany: Paweł Rewicz.

2. Trzy noce. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1959.

3. Zabawa w morderstwo. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1959.

Informacja: N. Chadzinikolau, J. Mańkowski: Pisarze Wielkopolski. Informator. Poznań 1971.

4. Bardzo dziwny świat. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1960, 229 s.

Autor podpisany: Paweł Rewicz.

Zawartość

Żyje się tylko raz; Dom przy ulicy Polarnej; Zegarmistrz; Fotel na autostradzie [por. poz. ]; Za ścianą cisza; Skrzydlata gitara; Bardzo dziwny świat.

5. Paź królowej, czyli do trzech razy sztuka. Widowisko telewizyjne. Telewizja Polska 1960.

Informacja jak w poz. .

6. Teodor Gentleman. Libretto operowe z muzyką T. Szeligowskiego. Prapremiera: Wrocław, Teatr Wielki 1963.

7. Dziękuję ci, Luizo. Scenariusz filmu telewizyjnego. Telewizja Polska 1965.

Adaptacja opowiadania Fotel na autostradzie por. poz. .

8. Magiczne schody. Historie z tej i nie z tej planety. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1965, 193 s.

Zawartość

Groty folsomskie; Tajemnica rusznikarza; Magiczne schody; Książka; Gadające krzesła; Adwokat diabła; Rewanż; Pomarańczowe dziesięć minut; Nie trać odwagi; Wada duszy; Rozprawa przy drzwiach niedomkniętych; Lalanda; Kto był pierwszy; Rok 10 000; Bezgrzeszny grzesznik; Kontakt. (W pewnym sensie dramat); Teoria gier; Dominik Anioł; Dom mimo wszystko. (Komedia, słowo daję — komedia); Odwiedziny.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Odwiedziny: Polskie Radio 1966.

9. Pacyfik — Niebo. Ziemia, Kosmos, Ziemia. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 215 s.

Zawartość

Nie deptać trawników; Dwaj panowie Fudziwara; Amarantowe jezioro OAH; Strażacka drabina; Nie chciałbym niczego sugerować ...; „Jestem? ... Jesteś”; Zdumiewające odkrycie; „Na strzępy! Na strzępy!”; Bonaparte wśród olbrzymów; Napoleon i Karolina; Stoczterdziestadruga; Nefertari; Tygrys z Hiponcjum; Po tamtej stronie; „Pacyfik — Niebo”.

10. Bitwa pod Pharsalos. Podróże w czasie i przestrzeni. [Słuchowiska radiowe]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1969, 173 s.

Zawartość

Bajkowy dom; Podobni do aniołów; Bitwa pod Pharsalos [Por. Słuchowiska radiowe]; Dwa dni przed powitaniem; Pan Yove; Symfonia z kotłami; Głosy Ziemi; Samarytanin [Por. Słuchowiska radiowe]; Niedziela.

11. Różne odcienie bieli. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970, 130 s.

Zawartość

Na szczycie skały; W czepku urodzona; Sztuka przyciągania; Śmiech i światło; Złoty wóz wynurzył się z oceanu; Wielki artysta; Chłop żywemu nie przepuści... (Słuchowisko fantastyczne); Różne odcienie bieli; Kolorowe maszyny pana Yakushi; Wnętrze pracowni; Chwilowa nieobecność muzyki.

Przekłady

niemiecki

Die Nuancen der Weissen Farbe. 12 mal Phantastik. [Przeł.:] P. Ball, V. Ciupek. Berlin [1976]; wyd. 2 tamże 1979.

12. Dookoła tyle cudów. Opowiadania fantastyczne. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1973 193 s.

Zawartość

Zielone włosy; Latający dywan; Trzy miasta; Miasto, które było. (Zbuntowany anioł); Miasto, które jest. (Bajeczny bank); Miasto, które będzie. (Tunel). — Jasna smuga; Czerwony Kapturek; Zupełnie nieznana planeta; Most; Romans kosmiczny; Nic nowego pod słońcem; Dookoła tyle cudów [Utwór dramatyczny]; Był sobie król [Utwór dramatyczny].

13. Rok 10 000. Opowiadania fantastyczne. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1973, 283 s. Wyd. 2 tamże 1975.

Nagrody

Główna nagroda Międzynarodowego Spotkania Pisarzy Science-Fiction w Poznaniu w 1973.

Zawartość

Dom przy ulicy Polarnej [poz. ], — z poz. : Lalanda; Rok 10 000; Odwiedziny. [Utwór dramatyczny], — z poz. : Nie chciałbym niczego sugerować ...; Bonaparte wśród olbrzymów; Napoleon i Karolina; Nie deptać trawników; Nefertari; Amarantowe Jezioro Oah, — z poz. : [Utwory dramatyczne:] Bitwa pod Pharsalos; Bajkowy dom; Niedziela; Głosy Ziemi, — z poz. : Różne odcienie bieli; Chwilowa nieobecność muzyki; Chłop żywemu nie przepuści. [Utwór dramatyczny], — z poz. : Miasto, które jest. (Bajeczny bank); Miasto, które będzie. (Tunel); Dookoła tyle cudów. [Utwór dramatyczny].

14. Fenomen Kosmosu. Powieść. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1975, 317 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1977, wyd. 3 1979, wyd. 4 1986.

Przekłady

węgierski

A kozmosz tüneménye. [Przeł.] B. Murányi. Budapest 1977, wyd. nast. Bratislava 1977.

15. Potrójny czas Galaktyki. Opowiadania fantastyczne. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 198 s.

Zawartość

Drzewo Nie-Drzewo; Fenomenalny słuch; Bezludna wyspa; Człowiek w sześcianie; Potrójny czas Galaktyki; Dawid i Goliat; Zwierciadło przyszłości; Manneken Pis; Miasto; Patrol trzech; Diamentowa ściana; Dobre kwiaty; Błędny rycerz; Eksperyment; Trzecia prawda; Cudem ocaleni; Burza nad miastem; W kilkadziesiąt lat później.

16. Gdy Niebo spadło na Ziemię. Powieść. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1978, 280 s. Wyd. 2 tamże 1980.

17. Powtórne stworzenie świata. Powieść. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1979, 219 s.

18. Miasto nie z tej planety. Opowieści fantastyczne. Ilustracje C. Chruszczewskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 244 s.

Zawartość

Zwierciadło Trzech Czasów; Miasto nie z tej planety; Parking; Byłem bardzo niedyskretny; Impuls kosmiczny; Drzewa zawsze wracają do korzeni; Psychoanaliza czyli kłopoty kosmiczne; Horyzont zdarzeń czyli kolaps grawitacyjny; Kryształowa kula; „Scala dei Giganti”’ Wyspa szczęśliwych ; Oczy; Rewelacyjne odkrycie; Oni wyszli z morza; Paradoksalny Chronos; Powrót Holmezjusza; Fantastyczny świat.

Słuchowiska radiowe, m.in.

Dom na ulicy Polarnej. Polskie Radio 1957. Por. Twórczość poz. .
Bitwa pod Pharsalos. Polskie Radio 1967. Druk zob. Twórczość poz. .
Droga do nieśmiertelności. Polskie Radio 1968.
Samarytanin. Polskie Radio 1968. Druk zob. Twórczość poz. .
Dom z tradycjami. Polskie Radio 1969.
Droga do domu prowadzi przez Księżyc. Polskie Radio 1969.
Słońce nigdy nie zachodzi. [Cykl słuchowisk]. Polskie Radio 1969.
Nie taki straszny diabeł. Polskie Radio 1971.
Dookoła tyle cudów. Polskie Radio 1972. Druk zob. Twórczość poz. .
Pięć spotkań w Koninie. Radio Niemieckiej Republiki Demokratycznej 1972.
Przedsionek raju. Polskie Radio 1973.

Prace redakcyjne

1. Ludzie i gwiazdy. Antologia opowiadań fantastycznonaukowych pisarzy krajów demokracji ludowej. Wybór i przedmowa: C. Chruszczewski i J. Kaczmarek. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 461 s.
2. Gwiazdy Galaktyki. Antologia opowiadań science fiction pisarzy węgierskich. Wybór: C. Chruszczewski i P. Kuczka. Przekł.: I. Dabi, H. Kuźniarska, M. Sadowski. Wstęp C. Chruszczewski. Posłowie i noty biograficzne: P. Kuczka. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 368 s.

Omówienia i recenzje

Wywiady

Kosmiczne podróże po teraźniejszości. Rozm. K. Marcinkowski. Głos Wielkopolski 1974 nr 35.

Słowniki i bibliografie

Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego. T. 1. Wyd. 2. Warszawa1978.
U. Bzdawka: Czesław Chruszczewski — poradnik bibliograficzny. Poznań: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1987, 31 s.
• „Rocznik Literacki 1982” wyd. 1988 (A. Biernacki).
A. Niewiadowski: Czesław Chruszczewski. W: A. Niewiadowski, A. Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznej. Poznań 1990.

Ogólne

Artykuły

T. Skrobałowa: Czesław Chruszczewski. Nurt 1966 nr 8.
M. Kaziów: Słuchowiska antywojenne Czesława Chruszczewskiego. Gazeta Zielonogórska 1969 z 13 VIII.
J. Kaczmarek: Bardzo dobry świat. Nurt 1971 nr 5.
J. Mańkowski: Czesław Chruszczewski. Kronika Miasta Poznania 1978 nr 4.
D. Moroz-Namysłowska: O twórczości Czesława Chruszczewskiego. Nurt 1983 nr 3.

Bardzo dziwny świat

B. Dudziński: Niesamowitość skondensowana. Odgłosy 1960 nr 37.

Różne odcienie bieli

T. Grabowski: Bardzo dziwne baśnie. Nowe Książki 1971 nr 3 [dot. też: Bitwa pod Pharsalos].

Rok 10 000

L. Borski: Pełno cudowności. Nowe Książki 1973 nr 24 [dot. też: Dookoła tyle cudów].
L. Bugajski: Fantasta dydaktyki. Literatura 1973 nr 34.
J. Skuczyński: Człowiek sam siebie nie docenia. Nowe Książki 1976 nr 4.

Fenomen Kosmosu

W. Natanson: Podróż przez galaktyki. Kierunki 1976 nr 20.

Potrójny czas Galaktyki

L. Bugajski: Maski fantastyki naukowej. Miesięcznik Literacki 1977 nr 1.

Gdy Niebo spadło na Ziemię

W. Natanson: Kosmiczne katastrofy. Kierunki 1979 nr 33.
A. Ziembicki: Szara kraina fantazji. Nowe Książki 1979 nr 15.

Bitwa pod Pharsalos

T. Grabowski: Bardzo dziwne baśnie. Nowe Książki 1971 nr 3 [dot. też: Różne odcienie bieli].

Dookoła tyle cudów

L. Borski: Pełno cudowności. Nowe Książki 1973 nr 24 [dot. też: Rok 10 000].