BIO
Urodzony 3 czerwca 1920 w Mińsku Mazowieckim; syn Aureliusza Chróścielewskiego, inżyniera, i Janiny z Kryckich, nauczycielki, działaczy Polskiej Macierzy Szkolnej; ojciec Doroty Chróścielewskiej, pisarki. Uczęszczał do Gimnazjum Humanistycznego w Mińsku Mazowieckim. Debiutował w 1936 wierszem pt. Sen Bolesława Chrobrego, ogłoszonym w miesięczniku polskiej młodzieży szkolnej „Orlęta” (nr 7). W 1938 rozpoczął studia w zakresie filologii polskiej i rosyjskiej na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Mińsku Mazowieckim. Był członkiem Narodowej Organizacji Wojskowej scalonej w 1943 z Armią Krajową. Od 1942 kontynuował studia na tajnym UW. Brał udział w konspiracyjnym życiu literackim; utrzymywał kontakty z kręgiem grupy poetyckiej Sztuka i Naród. Uczestniczył także w tajnym życiu kulturalno-oświatowym Mińska Mazowieckiego: zorganizował Koło Akademickie, w 1943-44 uczył na tajnych kompletach licealnych, w 1943 ogłaszał wiersze i artykuły w lokalnym piśmie konspiracyjnym „Głos Narodu”. Po wyzwoleniu pracował początkowo w szkołach średnich w Mińsku Mazowieckim. Uzyskawszy w 1945 magisterium na UW, przeniósł się do Łodzi, gdzie został asystentem w Katedrze Filologii Rosyjskiej na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ). Równocześnie był nauczycielem w szkole średniej (do 1952) oraz prowadził wykłady zlecone z historii literatury polskiej w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Łodzi. W tym okresie rozpoczął również pracę przekładową (z poezji rosyjskiej, białoruskiej, ukraińskiej, bułgarskiej, słoweńskiej, macedońskiej, serbsko-chorwackiej, niemieckiej) oraz publicystyczną i krytyczną. W 1946-48 należał do zespołu redakcyjnego tygodnika „Wieś” (publikował tu do 1953) oraz współpracował z pismem „Arkona”, a w 1948-59 z „Głosem Robotniczym”. W 1947 poślubił Honoratę Człapińską, późniejszą powieściopisarkę. W 1949 został członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP); uczestniczył w działalności zarządu Oddziału Łódzkiego ZLP (m.in. jako sekretarz oraz opiekun Koła Młodych) i komisji przy Zarządzie Głównym Związku (Komisja Tłumaczy i inne). W 1952-55 był wizytatorem szkół artystycznych Łodzi i województwa łódzkiego. W 1955-85 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1955-59 pracował jako kierownik Oddziału Upowszechniania Kultury i zastępca oraz przez pewien czas pełniący obowiązki kierownika Wydziału Kultury Prezydium Rady Narodowej miasta Łodzi. Jednocześnie publikował wiersze, artykuły, recenzje i przekłady w wielu czasopismach, m.in.: w „Warmii i Mazurach” (od 1956), „Kamenie” (1957-84), „Odgłosach” (od 1958), „Nadodrzu” (1961-68), „Tygodniku Kulturalnym” (od 1965). W 1959 rozpoczął pracę w Wydawnictwie Łódzkim, najpierw jako redaktor działu przekładów z literatur radzieckich w Redakcji Literatury Pięknej, a potem w Redakcji Społeczno-Historycznej. W 1960-67 był współredaktorem serii „Rzecz Poetycka”. Brał aktywny udział w życiu kulturalno-społecznym; był współzałożycielem Łódzkiego Towarzystwa Sztuk Pięknych, Towarzystwa Przyjaciół Łodzi, członkiem licznych stowarzyszeń naukowych i kulturalnych (m.in.: Towarzystwa im. M. Konopnickiej, Mazowieckiego Towarzystwa i Płockiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Neofilologicznego przy UŁ – Sekcja Rosyjska, Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego Pojezierze). Należał do Łódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W tym okresie ogłaszał utwory m.in. na łamach pism: „Kierunki” (od 1965), „Życie Literackie” (od 1968), „Barwy” (od 1969), „Kontrasty” (Białystok, od 1969), „Literatura Radziecka” (od 1971), „Poezja” (od 1971), „Fakty” (od 1973). W 1979-89 pełnił funkcję redaktora naczelnego kwartalnika „Osnowa”. W 1982 został członkiem Komisji Tradycji przy Zarządzie Wojewódzkim Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W 1983-86 wchodził w skład Zarządu Głównego nowego ZLP. W latach dziewięćdziesiątych publikował m.in. wspomnienia w „Roczniku Mińska Mazowieckiego” i „Kronice Miasta Łodzi”. Został członkiem Piotrkowskiej Grupy Literackiej „Pomosty”. Otrzymał szereg wyróżnień za twórczość literacką i przekładową m.in.: nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi za wybitne osiągnięcia w dziedzinie literatury (1973), nagrodę miasta Łodzi za całokształt twórczości (1979), Nagrodę Honorową „Warmii i Mazur” za twórczość artystyczną związaną z regionem Warmii i Mazur (1981), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1983), nagrodę im. W. Wasilewskiej za twórczość przekładową (1987), nadto Dyplom Ministra Kultury Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (1979). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1975) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1985) oraz medalami Zasłużony dla Ziemi Sieradzkiej (1985), Za Zasługi dla Rozwoju Kultury na Mazowszu (1987), Medal Rodła przyznawany przez Stowarzyszenie Wisła-Odra (1988). Zmarł 17 sierpnia 2005 w Łodzi; pochowany tamże na Cmentarzu na Radogoszczu.
Twórczość
1. Mój świat. [Wiersze]. Mińsk Mazowiecki 1943, maszynopis [Inf. autora].
2. Uczta Aureliana. [Wiersze]. Mińsk Mazowiecki: [tajne Koło Akademickie w Mińsku Mazowieckim] maj 1944, powielone [Inf. autora].
3. Najmilsze strony. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1956, 58 s.
4. Itaka. [Wiersze]. [Łódź:] Wydawnictwo Łódzkie 1958, 30 s.
5. Miesiąc utajony. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 43 s.
6. Rodzina Jednorożców. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1961, 235 s.
7. Szkoła dwóch dziewcząt. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1965, 371 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 z przedmową Z. Skibińskiego 1976.
Nagrody
8. Puste krzesło. [Wiersze]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1966, 109 s.
Zawartość
9. Wiersze opolskie. Opole: Redakcja Literacka Rozgłośni Polskiego Radia, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna 1966, 14 s.
10. Szkarłatna godzina. [Powieść historyczna]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1968, 430 s. Wyd. 2 tamże 1970.
Nagrody
11. Hipokrene warmińska. [Wiersze]. Olsztyn: Pojezierze 1969, 72 s. Wyd. 2 tamże 1971.
Zawartość
12. Aurelian albo Zjazd koleżeński. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1971, 404 s. Wyd. 2 tamże 1984.
13. Karta powołania. Wybór wierszy. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1973, 199 s.
Zawartość
14. Laska Matuzalema. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1974, 245 s.
15. Srebrna i odloty. [Powieść]. Olsztyn: Pojezierze 1974, 183 s.
16. Dzbanek życia. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1977, 150 s.
Nagrody
17. Trzy wdzięczne damy i anioł. [Wiersze]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1978, 100 s.
18. Mój ożenek w krainie Feaków. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1979, 231 s. Wyd. 2 tamże 1988.
19. Tożsamość. Wybór wierszy 1938-1980. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1980, 334 s.
20. Gwiazdozbiory czwórbarwne ze snów wystrzygane. Wiersze o ziemi sieradzkiej. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1982, 52 s.
21. Podróże staroświeckie. Impresje i szkice z wojaży po ZSRR. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1982, 149 s.
Zawartość
22. Koncert we Fromborku. [Wiersze]. Wstęp: T. Chróścielewski. Olsztyn: Pojezierze 1983, 74 s.
23. Legenda nigra. [Wiersze]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1984, 70 s.
Zawartość
24. Pejzaż z Baśką i paniutkami. [Opowieści wspomnieniowe]. Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1984, 177 s.
25. Poezje wybrane. Wyboru dokonał i wstępem [oraz notą biograficzną] opatrzył F. Fornalczyk. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984, 141 s.
26. Uczeń czarnoksiężników. [Wspomnienia]. Łódź: Krajowa Agencja Wydawnicza 1986, 231 s.
Zawartość
27. Jasień i jesień. [Wiersze]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1988, 83 s.
28. Godzina duchów w Skierniewicach. [Opowiadanie]. Skierniewice: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. W.S. Reymonta 1991, [16] s.
29. Krótka modlitwa w kościele świętego Jakuba w Sandomierzu przez Tadeusza Chróścielewskiego ułożona [...]. [Poemat]. Jędrzejów: Oficyna pod zarządem E. Chodkiewicz-Przypkowskiej 1991, 5 s. [Inf. autora].
30. Mojemu miastu. Mińsk Mazowiecki: [b. w.] 1991, 44 s. [Inf. autora].
31. Dom mojej Babci w Siedlcach. [Opowiadania]. Siedlce: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Siedlcach 1992, 78 s.
Zawartość
32. Druga żona. [Opowiadanie]. Łódź: Varia 1992, 51 s. [Wyd. 2] Starogard Gdański: Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewskiej 1999.
33. Dzieje miłości Alberta i Józefiny. [Powieść historyczna]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1992, 186 s.
34. Głosy. [Wiersze]. Łódź: Varia 1992, 39 s.
35. Gwiazda blada. [Opowiadanie]. Łódź: Varia 1992, 78 s.
36. Klechdy i opowiadania srebrem pisane. Wybór i przedmowa: K. Szczypiorski. Mińsk Mazowiecki 1992, 42 s. [Inf. autora].
37. Historyia prawdziwa o tym jak król Zygmunt Waza wraz z królową Konstancją pamięć wiernego syna Rzeczypospolitej podkanclerza de Mińsko Mińskiego w jego rodzinnym mieście uroczyście uczcili. Przez urodzonego Tadeusza Chróścielewskiego herbu Bończa spisana. Staraniem i pod red. urodzonego Krzysztofa Szczypiorskiego herbu Grabie złożona i do druku podana. Mińsk Mazowiecki: Towarzystwo Przyjaciół Mińska Mazowieckiego 1993, 20 s.
38. Który pragnął podeptania, by mógł wznieść się ku gwiazdom. Jędrzejów: Oficyna Wydawnicza 1994, [12] s.
39. Sybiraczka. [Opowieść o rodzinie Minkiewiczów]. Warszawa: Ad Oculos 1994, 77 s.
40. Róże dla Pana Hetmana. [Wiersze]. Łódź: Wydawnictwo Literatura 1995, 77 s.
41. Antenaci. [Wiersze]. Wybór i posłowie: T. Chudy. Warszawa: Polska Fundacja Kościuszkowska 1996, 32 s.
42. Dwa opowiadania. Mińsk Mazow.: Towarzystwo Przyjaciół Mińska Mazowieckiego 1997, 95 s.
43. To i owo, a już historia. Wspomnienia łodzianina. Łódź: Wydawnictwo Literatura 1997, 168 s.
44. Dzisiaj się rozejdziemy. [Wspomnienia]. Łódź: Gamex 1999, 124 s.
45. Nieprawilnyje objawlenija sługi bożego Wandy Malczewskiej. Przedmowa: C. Rosiak. Parzno 1999. Wyd. nast. Radom: Biblioteka Wojewódzka 2000. [Inf. autora].
46. Przypisani ziemi i przypisani niebu. [Wybór wierszy]. Łódź: Gamex 2000, 109 s.
47. Okruchy długiego życia. [Wspomnienia]. Łódź: Wing 2001, 247 s.
48. Podzwonne. Pamięci dawnych pisarzy łódzkich. Łódź: Astra 2004, 167 s.
49. Ukochanemu miastu. [Opowiadania]. Red.: J. Kuligowski, K. Szczypiorski. Mińsk Mazowiecki: Towarzystwo Przyjaciół Mińska Mazowieckiego 2005, 131 s.
Wybory utworów literackich w przekładach
białoruski
gruziński
Przekłady
Nadto zob. Twórczość poz. 8, Prace redakcyjne poz. 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 20, 21.
Prace redakcyjne
[T. 2]. Od Fredry do Bałuckiego. Wybór tekstów: J. Saloni. Przypisy: H. Karwacka. Red.: T. Chróścielewski. 1961, 382 s.
[T. 3]. Od Asnyka do Zapolskiej. Wybór tekstów i red.: T. Chróścielewski. 1965, 472 s.
[T. 4]. Od Kasprowicza do Tuwima. Wybór tekstów: T. Chróścielewski. H. Karwacka, E. Kozikowski. Red.: T. Chróścielewski. Przypisy: T. Chróścielewski, Z. Spieralski. 1968 [właśc. 1969], 702 s.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1989, 2004.
