BIO
Urodzony 18 października 1904 w Warszawie; syn Stanisława Centkiewicza, inżyniera, i Stanisławy z Bresteczerów. W 1924 ukończył Gimnazjum św. Kazimierza w Warszawie. Następnie studiował na wydziale elektrotechnicznym politechniki w Liège w Belgii, gdzie w 1929 uzyskał dyplom inżyniera. W 1932 wyjechał na Wyspę Niedźwiedzią, jako kierownik pierwszej polskiej wyprawy polarnej zorganizowanej w związku z II Międzynarodowym Rokiem Polarnym. Za pracę naukowo-badawczą na Wyspie Niedźwiedziej otrzymał w 1933 Złoty Krzyż Zasługi. Debiutował w 1933 opowiadaniem W noc polarną, drukowanym w „Kurierze Warszawskim” (nr 170, 177). Od 1933 pracował w Obserwatorium Aerologicznym Państwowego Instytutu Meteorologicznego. Wyjeżdżał parokrotnie na Arktykę. W tym czasie zaczął ogłaszać książki poświęcone wyprawom polarnym. W listopadzie 1939 ożenił się z Aliną Giliczyńską. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie i pracował w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych, prowadząc równocześnie wykłady z elektrotechniki w Centralnej Szkole Pożarniczej. Po powstaniu warszawskim został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Neuengamme pod Hamburgiem, a następnie do obozu pracy przymusowej w Berlinie. Po jego wyzwoleniu powrócił w kwietniu 1945 do kraju. Objął stanowisko dyrektora technicznego Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Dolnośląskiego w Jeleniej Górze. Równocześnie kontynuował twórczość literacką, uprawianą odtąd wspólnie z żoną. Od 1945 należał do Związku Literatów Polskich (ZLP). W 1946 został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza). W 1950-56 pracował w Zakładzie Aerologii Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego w Legionowie pod Warszawą. W 1955 został powołany przez Prezydium Polskiej Akademii Nauk na członka Komisji Międzynarodowego Roku Geofizycznego. W tymże roku zamieszkał w Warszawie oraz otrzymał wspólnie z Aliną Centkiewiczową nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość literacką dla młodzieży. W 1957 wziął udział w Polskiej Wyprawie Międzynarodowego Roku Geofizycznego na Spitsbergen, a w 1958-59 był zastępcą kierownika Pierwszej Polskiej Wyprawy Antarktycznej. W 1957-84 odbył około pięćdziesięciu podróży w celu zbierania materiałów do pracy naukowej i literackiej, m.in. do instytutów polarnych Genewy, Leningradu, Paryża, Oslo, Helsinek, a także Senegalu, Republiki Południowej Afryki, Tunezji, Egiptu, Syrii, Libanu, Australii. W 1959 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Brał czynny udział w działalności ZLP; w 1962-72 pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego, a w 1983 został członkiem Zarządu Głównego. W 1970 otrzymał wspólnie z Aliną Centkiewiczową Order Uśmiechu przyznawany przez dzieci. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1956), Krzyżem Oficerskim (1959), Krzyżem Komandorskim (1985) oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1989) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1962) i I klasy (1972), odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej (1987). Zmarł 10 lipca 1996 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Twórczość
1. Czeluskin. Warszawa: Rój [1934], 58 s. Wyd. nast.: tamże 1936; wyd. 3 poprawione i uzupełnione [Warszawa:] Czytelnik 1948, tamże: wyd. 4 poszerzone 1949, wyd. 5 poprawione i uzupełnione przez C. Centkiewicza i A. Centkiewiczową 1953.
2. Loty nad śniegami. Warszawa: Rój [1934], 55 s.
3. Wyspa mgieł i wichrów. (Pierwsza polska ekspedycja narodowa roku polarnego 1932/33). [Dziennik wyprawy]. Przedmowa: A. B. Dobrowolski. Słowo wstępne: J. Lugeon. Warszawa: Rój 1934, 313 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1937; wyd. 3 poprawione i uzupełnione [Warszawa:] Czytelnik 1947, tamże: wyd. 4 1949, wyd. 5 poprawione i uzupełnione 1954; wyd. 6 Warszawa: Czytelnik 1956; wyd. 6 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1956; wyd. 7 rozszerzone Warszawa: Czytelnik 1959, tamże: wyd. 8 1963, wyd. 9 1969, wyd. 10 1956, wyd. 11 1974, wyd. [12] 1984.
Przekłady
niemiecki
4. W krainie zorzy polarnej. [Opowieść]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1936, 70 s.
5. Anaruk, chłopiec z Grenlandii. [Opowiadanie]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1937, 66 s. Wyd. nast.: wyd. konspiracyjne: 1941, 1943, 1944; wyd. 5 Warszawa: Nasza Księgarnia 1946, tamże: wyd. 6 1948, wyd. 7 przejrzane i uzupełnione przez C. Centkiewicza i A. Centkiewiczową 1950, wyd. 8 1952, wyd. 9 1955, wyd. 10 1956, [wyd. 11] 1984 [wkładka do „Płomyczka”, nr 21/23], wyd. 12 Warszawa 1989; Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza 1991; wyd. 13 Warszawa: Nasza Księgarnia 1992, wyd. 14 1993; [wyd. 15] Poznań: GMP 1994; Warszawa: Nasza Księgarnia 1995; Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza 1996; Warszawa: Nasza Księgarnia 1997, tamże: 1998, 1999, 2000, 2002, 2003. Przedruk zob. poz. ↑.
6. Znowu na Północy. (Kartki z podróży na Wyspę Niedźwiedzią i Spitzbergen w roku 1936). Warszawa: Rój 1937, 152 s.
7. Biała foka. [Powieść]. Warszawa: Rój 1938, 262 s. Wyd. nast.: wyd. 2 [Warszawa:] Czytelnik 1947, tamże: wyd. 3 1948, wyd. 4 uzupełnione 1950, wyd. 5 uzupełnione 1953, wyd. 6 1954, wyd. 7 1956. Por. poz. ↑.
Przekłady
albański
niemiecki
norweski
serbski
8. Wśród lodów Północy. Opowiadanie. Warszawa: Czytelnik 1948, 62 s.
9. Odarpi, syn Egigwy. [Powieść; współautorka:] A. Centkiewiczowa. [Warszawa:] Czytelnik 1949, 164 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1950, wyd. 3 1953, wyd. 4 1955, wyd. 5 1957, wyd. 6 1959, wyd. 7 1960, wyd. 8 1961, wyd. 9 1962, wyd. 10 1964, wyd. 11 1965, wyd. 12 1967, wyd. 13 1968, wyd. 14 1970, wyd. 15 1973, wyd. 16 1976, wyd. 17 1980, wyd. [18] 1985; [wyd. 19] Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza-B 1997.
Przekłady
bułgarski
rosyjski
rumuński
słowacki
słoweński
Adaptacje
teatralne
10. Zdobywcy Bieguna Północnego. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Czytelnik 1950, 199 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 4 [!] 1952, wyd. 5 1954; wyd. 6 Warszawa: Iskry 1956.
Przekłady
niemiecki
11. Na podbój Arktyki. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 306 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 rozszerzone 1953, wyd. 3 poszerzone i uzupełnione 1956, wyd. 4 uzupełnione do 1958 r. 1959.
Przekłady
czeski
niemiecki
rosyjski
serbski
12. W lodach Eisfiordu. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Czytelnik 1953, 300 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1954; wyd. 3 Warszawa: Nasza Księgarnia 1956; wyd. 5 [!] Warszawa: Czytelnik 1957, tamże: wyd. 6 1960, wyd. 7 1961, wyd. 8 przejrzane i rozszerzone 1965, wyd. 9 1971.
Przekłady
niemiecki
13. Na białym szlaku. [Opowiadania; współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, 265 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1957, wyd. 3 1958, wyd. 4 zmienione 1961, wyd. 5 1963, wyd. 6 1966, wyd. 7 1968, wyd. 8 1972, wyd. 9 1975, wyd. 10 1982, wyd. 11 rozszerzone 1988.
Zawartość
Przekłady
czeski
rumuński
serbsko-chorwacki
słowacki
14. Opowieści spod bieguna. [Opowiadania; współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Nasza Księgarnia 1960, 144 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1961, wyd. 3 1963, wyd. 4 1965, wyd. 5 1967, wyd. 6 1971, wyd. 7 1976, wyd. 8 rozszerzone 1980, 334 s., wyd. 9 1983.
Zawartość
15. Tajemnice szóstego kontynentu. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Czytelnik 1960, 208 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1961, wyd. 3 1964, wyd. 4 1966, wyd. 5 1970, wyd. 6 poszerzone 1974, wyd. 7 1977.
Przekłady
niemiecki
węgierski
16. Kierunek Antarktyda. Cz. 1. Przez morza i oceany; Cz. 2. Antarktyda, jaką przeżyliśmy. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Iskry 1961, 265 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 1963, wyd. 3 1964, wyd. 4 1967, wyd. 5 1974, wyd. 6 uzupełnione 1978 [właśc. 1979].
Przekłady
słowacki
17. Fridtjöf, co z ciebie wyrośnie? Opowieść o Nansenie. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 340 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1964, wyd. 3 1966, wyd. 4 1968, wyd. 5 1970, wyd. 6 1972, wyd. 6 [właśc. 7] 1974, wyd. 8 1978, wyd. [9] 1981, wyd. [10] 1987.
Przekłady
bułgarski
czeski
estoński
rosyjski
słowacki
ukraiński
węgierski
włoski
18. Tumbo z Przylądka Dobrej Nadziei. [Powieść; współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Nasza Księgarnia 1964, 315 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1966, wyd. 3 1968, wyd. 4 1969, wyd. 5 1974, wyd. 6 1977, wyd. 7 1979, wyd. 8 1985; Bydgoszcz: Somix 1991; [wyd. 10] Warszawa: Nasza Księgarnia 1998.
Przekłady
białoruski
czeski
serbski
słowacki
ukraiński
węgierski
włoski
19. Czy foka jest biała? [Wspomnienia z wyprawy do Arktyki]. Warszawa: Czytelnik 1965, 266 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1968, wyd. 3 1973; Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1986.
20. Człowiek, o którego upomniało się morze. [Powieść; współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Czytelnik 1966, 376 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1972, wyd. 4 1974, wyd. 5 1978, wyd. 6 1985.
Przekłady
bułgarski
czeski
estoński
rosyjski
słowacki
ukraiński
węgierski
21. Okrutny biegun. [Opowieść o odkrywcach Arktyki]. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Iskry 1969, 343 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1970, wyd. 3 1974, wyd. 4 1979, wyd. 5 1983, [wyd. 6] zmienione 1986; [wyd. 7] Poznań: GMP [1996].
Przekłady
niemiecki
słowacki
węgierski
22. Osaczeni wielkim chłodem. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Czytelnik 1970, 311 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1974, wyd. 3 1976, wyd. 4 1980.
Przekłady
czeski
rosyjski
23. Nie prowadziła ich Gwiazda Polarna. [Biografie odkrywców Antarktydy; współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Iskry 1974 [właśc. 1975], 425 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1981, wyd. 4 ze wstępem Z. Stolarka Warszawa 1984.
Przekłady
rumuński
węgierski
24. Tumbo nigdy nie zazna spokoju. [Powieść; współautorka:] A. Centkiewiczowa. Warszawa: Nasza Księgarnia 1976, 277 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1979, wyd. 3 1985; Bydgoszcz: Somix 1991.
Przekłady
czeski
słowacki
węgierski
25. Zaczarowana zagroda. [Dla dzieci; współautorka:] A. Centkiewiczowa. Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza 1992, 15 s. Wyd. nast.: Warszawa: Nasza Księgarnia 1993; [wyd. 3] Poznań: GMP 1994; Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza-B 1996; Warszawa: Nasza Księgarnia 1997, tamże: 1998, 1999, 2000, 2002, 2004.
26. Listy 1979-1991. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Przygotowała do druku: M. Piwarska. Wałbrzych: [b.w.] 1996, 66 s.
27. Podbiegunowe opowieści. [Współautorka:] A. Centkiewiczowa. Poznań: GMP [1996], 125 s. Wyd. nast. tamże [1999].
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankiety dla IBL PAN 1956, 1976.
