BIO

Urodzony 12 grudnia 1930 w Wyszkowie na Wołyniu; syn Jana Jastrzębskiego, zawodowego wojskowego, i Leokadii z domu Kaczorek. W 1935-38 mieszkał w Przychodzku pod Naryłomyślem. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Brodnicy. Po zakończeniu wojny ukończył tamtejsze Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące o kierunku przyrodniczym. Następnie od 1950 studiował polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Działał aktywnie w Kole Polonistów (głównie w sekcjach krytyki literackiej i kultury). Debiutował w 1952 szkicem pt. Rdza na betonie. (O poezji Aleksandra Rymkiewicza), opublikowanym na łamach „Dziś i jutro” (nr 31); z pismem tym współpracował do 1954. W 1953 otrzymał nagrodę „Słowa Powszechnego” w dziale krytyki literackiej. Drukował także recenzje i artykuły w „Tygodniku Powszechnym” (od 1953). W 1955 uzyskał magisterium i jako aspirant zaczął pracować na KUL-u; zbierał materiały do „Biuletynu Towarzystwa Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego”. W 1956 ożenił się z Anną Gąsiorowską. W 1956-60 był bibliotekarzem i nauczycielem w Liceum Kulturalno-Oświatowym i Liceum Plastycznym w Lublinie, następnie do 1962 polonistą w liceum muzycznym oraz korektorem w Towarzystwie Naukowym KUL. Równocześnie rozwijał działalność naukową i krytyczną; zajmował się przede wszystkim twórczością Cypriana Norwida oraz literaturą polską okresu II wojny światowej. Publikował m.in. w „Kamenie” (od 1956), „Przeglądzie Humanistycznym” i „Więzi” (od 1959). W 1962 podjął pracę w Instytucie Medycyny Pracy i Higieny Wsi jako bibliotekarz, a w 1965-66 starszy asystent, sekretarz redakcji pisma „Medycyna Wiejska”. Równocześnie w 1963-66 pracował na pół etatu w redakcji „Kameny”. W 1966 obronił na Uniwersytecie Łódzkim doktorat na podstawie pracy Literatura pokolenia wojennego wobec dwudziestolecia (promotor profesor Stefania Skwarczyńska) i w październiku tego roku został adiunktem na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Katedrze Historii Literatury Polskiej (od 1970 w Zakładzie Literatury Współczesnej Instytutu Filologii Polskiej). Od 1969 był członkiem Związku Literatów Polskich. Zmarł nagle 30 kwietnia 1972 w Lublinie.

Twórczość

1. Bez wieńca i togi. Szkice literackie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1967, 250 s.

Zawartość

Szkice z lat 1952-1967: Słowo wstępne. – [O C. Norwidzie:] „Gdzież jest, o śmierci, twa kosa?”; Poeta „bez wieńca i togi”; Sto poetyckich „paragrafów”; Ciągle nowy Norwid. – Nieugięty adwokat prawdy [dot. E. Hello]; Dwa spojrzenia [W. Łoziński]; Madonna Busowiska [Z. Rabska: Miasto Madonny]; Ku radości życia [dot. G.K. Chestertona]; O dwóch Świętych i jednym humoryście [G.K. Chesterton: Św. Franciszek z Asyżu; Św. Tomasz z Akwinu]; Przygoda Saint-Exupéry'ego; Marshall i katolicyzm; Prawdziwy humanista [dot. W. Bąka]; J. Liebert o poezji; Serdeczny dialog [dot. poezji J. Lieberta]; Rdza na betonie. (O poezji A. Rymkiewicza); Od katastrofizmu do katastrofy [dot. literatury XX-lecia]; Wojna i literatura [1939-1945]; Dwudziestolecie w oczach pokolenia wojennego; „Pójdziemy wolno nad groby zagubionych Homerów” [dot. K.K. Baczyńskiego i T. Gajcego]; Śpiew z pożogi. (Glossa do „Utworów wybranych” K.K. Baczyńskiego); A. Trzebiński; Między Apokalipsą a śpiewnością [o poetach grupy Sztuka i Naród]; Liryki Marka Chmury [Z. Stroińskiego].

2. Literatura pokolenia wojennego wobec dwudziestolecia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 265 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Rozprawa doktorska.

3. Poetyka humoru lat okupacji 1939-1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1986, 284 s.

Zawiera także Aneks [wybór tekstów i rysunków na podstawie antologii G. Załęskiego: Satyra w konspiracji 1939-1944. Warszawa 1958].

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Norwid o Mickiewiczu. Roczniki Humanistyczne 1954/1955 s. 255-282.
Norwidiana. Przegląd Humanistyczny 1957 nr 3 s. 79-89.
Matka Boska w poezji poromantycznej (do roku 1918). W: Matka Boska w poezji polskiej. T. 1. Lublin 1959 [właśc. 1960].
Mickiewiczowska alternatywa. Roczniki Humanistyczne 1959 nr 1 s. 151-176.
Sceniczne dzieje Norwida. Pamiętnik Teatralny 1960 z. 2 s. 259-294.
Biografia Leśmiana notariusza. Przegląd Lubelski 1965 nr 1 s. 177-199.
O pojęciu groteski i niektórych jej aspektach w dramacie polskim doby obecnej. Dialog 1966 nr 11 s. 94-108.
Problematyka badawcza literatury wojennej. Przegląd Humanistyczny 1966 nr 5 s. 35-45.
Posłuchajcie ludzie... (Warszawski folklor w czasie wojny). Literatura Ludowa 1967/1968 nr 4/6 s. 81-92.
Juwenilia Tadeusza Gajcego. Poezja 1969 nr 3 s. 41-58.
Twórca czy krytyk. Poezja 1971 nr 8 s. 18-29 [dot. A. Trzebińskiego].
Związki między poezją i prozą. W: O prozie polskiej XX wieku. Wrocław 1971 s. 395-412.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. L.Z. Stroiński: Okno. Wstęp i wybór: Z. Jastrzębski. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1963, 94 s.
2. Wspomnienia o Bolesławie Leśmianie. Red. [i wstęp]: Z. Jastrzębski. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1966, 358 s.
3. A. Trzebiński: Aby podnieść różę... Poezje i dramat. Wstęp i oprac.: Z. Jastrzębski. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1970, 239 s.
4. A. Trzebiński: Kwiaty z drzew zakazanych. Proza. Słowo wstępne i oprac.: Z. Jastrzębski. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1972, 498 s.
5. Konspiracyjna publicystyka literacka. 1940-1944. Antologia. Oprac. i wstępem poprzedził Z. Jastrzębski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1973, 287 s.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki 1972” wyd. 1974 (J. Chudek).

Ogólne

Książki

E. Wiszniowska: Zdzisław Jastrzębski 1930-1972. W dziesiątą rocznicę śmierci. Lublin: Muzeum Okręgowe. Oddział Józefa Czechowicza 1982, 36 s.

Artykuły

Z. Łapiński: Zdzisław Jastrzębski. Biuletyn Polonistyczny 1973 nr 47.

Bez wieńca i togi

K. Irzyk. „Kierunki1967 nr 34.
J.M. Bartnicka. „Nowe Książki1968 nr 2.
W. Tkaczuk: Antyprofesjonalista?Twórczość1968 nr 7.

Literatura pokolenia wojennego wobec dwudziestolecia

T. Kłak: Katastrofizm i groteska. Kamena 1970 nr 8.
A.K. Waśkiewicz: Pokolenie dramatyczne. Twórczość 1970 nr 12, odpowiedź: Z. Jastrzębski: Glosy do mojej książki i jej recenzji. Tamże 1971 nr 4.
M. Wyka: Książka o literaturze wojennej. Miesięcznik Literacki 1970 nr 5.
J. Zacharska. „Przegląd Humanistyczny1970 nr 1.

Poetyka humoru

R.M. Groński: Echa śmiechu. Polityka 1986 nr 35.
J. Lewandowski: Śmiech jako broń. Kierunki 1986 nr 25.
W. Szturc: Humor okupacyjny. Nowe Książki 1986 nr 9.

Konspiracyjna publicystyka literacka

T. Polanowski: Maksymalizm kulturowy konspiracyjnej prasy. Tygodnik Powszechny 1973 nr 34, nawiązanie: W. Bartoszewski. Tamże nr 41.
L. Kielanowski: Nie będziemy Mickiewiczami. Wiadomości”, Londyn 1974 nr 33.