BIO

Urodzony 22 listopada 1874 w Ulanowie nad Sanem; syn Ludwika Janika, flisaka, radnego, później burmistrza Ulanowa, i Bronisławy z Mściszów. Po zdaniu w 1892 matury w I Gimnazjum w Rzeszowie, studiował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Lwowskiego, a w 1894 przeniósł się na polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). Debiutował w 1896 na łamach „Nowej Reformy” (nr 192) artykułem pt. Kartka z życia Lelewela. Po ukończeniu w 1897 studiów, pracował jako suplent w gimnazjum klasycznym w Pogórzu. W 1898 złożył egzamin nauczycielski z języka polskiego i filologii klasycznej, po czym uczył języka polskiego w prywatnym gimnazjum polskim w Cieszynie. Brał tu udział w pracach oświatowych i niepodległościowych, będąc członkiem zarządu Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego, Domu Narodowego i prezesem Czytelni Ludowej. Publikował w „Gwiazdce Cieszyńskiej” (1899-1904), którą także przez pewien okres współredagował. W czasie wakacji w 1898 i 1904 odbył podróże do Stanów Zjednoczonych, aby zapoznać się z pracą oświatową wśród emigracji polskiej. Od 1899 współpracował z Komisją Językową Akademii Umiejętności (AU). W 1900-04 pracował w szkolnictwie państwowym Galicji (kolejno w Brodach, Złoczowie, Przemyślu, Wadowicach). W 1902 uzyskał doktorat z filozofii na UJ. Od 1904 pracował w szkole realnej we Lwowie. Włączył się do życia politycznego jako działacz niepodległościowy i ludowy. Od 1905 był radnym miasta Lwowa. Pracował w zarządzie Towarzystwa Ludoznawczego. Drukował artykuły publicystyczne i literackie m.in. w pismach „Lud” (1904-09), „Krytyka” (1906-12; tu też pod pseudonimem Leonard), „Wiek Nowy” (od 1907; 1910-14 redaktor polityczny), „Życie” (1910-12 członek redakcji), „Prawda” (1913). Był żonaty z Cecylią Falkowską (zmarła w 1918). W 1910 zaczął działać w Polskim Stronnictwie Postępowym. W tymże roku został pod zarzutem obrazy religii przeniesiony karnie przez Krajową Radę Szkolną do pracy w szkole w Dębicy. Po odwołaniach przeszedł w 1912 czasowo w stan spoczynku. W 1914 wydawał we Lwowie periodyk „Sprawa Polska”. Od tegoż roku współpracował z Komisją Literacką AU. Uczestniczył w kursach organizowanych przez Związek Strzelecki. Po wybuchu I wojny światowej został wcielony do wojska i pełnił do 1915 służbę kancelaryjną na terenie Austro-Węgier. Następnie wysłany przez Naczelny Komitet Narodowy do Dąbrowy Górniczej, prowadził tam akcję na rzecz rekrutacji do Legionów Polskich. Redagował też założoną przez siebie „Gazetę Polską”, w której zamieszczał w 1915-17 liczne artykuły na tematy literackie i polityczne (także pod pseudonimami: Kordyan i Dr Judym; tu m.in. cykle: w 1915-16 Uwagi nad możliwościami przyszłego układu Europy, w 1916 W obliczu nowych zagadnień, Lotem ducha w przyszłość powojenną i w 1916-17 cykl Na marginesie wojny podpisany: (mj)). Drukował również w piotrkowskich „Wiadomościach Polskich” (w 1917-18 artykuły polityczne podpisane: mj, m.j., Kordian, oraz rubryka Wśród pism i książek). W 1917 pracował w Biurze Prasowym Naczelnego Komitetu Narodowego w Krakowie. Wrócił także do pracy pedagogicznej, ucząc w tamtejszym VII Gimnazjum Klasycznym (do 1923). W 1920-23 publikował w krakowskiej „Nowej Reformie”. W 1922/23-1926/27 prowadził wykłady i ćwiczenia w zakresie dydaktyki języka oraz literatury polskiej na Studium Pedagogicznym UJ. Równocześnie od 1923 był inspektorem szkół podstawowych w Krakowie. Założył szkołę dla młodzieży upośledzonej, urządzał kursy dokształcające dla nauczycieli. W 1925 poślubił Helenę Wrońską. W 1930 wszedł w skład Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa Polskiej Akademii Umiejętności. W 1931 po konflikcie z kuratorem krakowskiego okręgu szkolnego został przeniesiony na emeryturę. W 1932-39 współpracował z „Piastem”, organem Stronnictwa Ludowego, którego był członkiem. Od 1933 mieszkał w Ulanowie. W czasie okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu. Po zakończeniu działań wojennych na tym terenie, był przez kilka miesięcy (od lipca 1944 do 22 stycznia 1945) kuratorem rzeszowskiego okręgu szkolnego. Zmarł 14 października 1948 w Ulanowie; pochowany na miejscowym cmentarzu.

Twórczość

1. Z wycieczki do Ameryki, kilka wspomnień. „Gwiazdka Cieszyńska1899 nr 20-52. Wyd. osobne: Cieszyn: J. Polak 1900, 105 s.

2. Najnowsza poezja polska. Studium literackie. Złoczów: W. Zukerkandel 1902, 76 s. Wyd. nast. rozszerzone tamże: [1903], 135 s., [1907], [po 1923].

Zawartość

Cz. I. Geneza i charakterystyka; Cz. II. Sylwetki i profile.

3. Trzy odczyty: 1. Marya Konopnicka; 2. W czterdziestolecie powstania styczniowego; 3. Z dziejów martyrologii polskiej. „Gwiazdka Cieszyńska1903 i odbitka: Cieszyn 1903, 80 s.

4. Mikołaj Rej z Nagłowic. [Szkic literacki]. Lwów, Złoczów: W. Zukerkandel 1905, 186 s. Wyd. nast. zmienione pt. Mikołaja Reja żywot i pisma. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1923, 135 s.

5. Literatura polska syberyjska. [Szkic literacki]. Lwów, Złoczów: W. Zukerkandel [1907], 83 s. Wyd. nast. tamże [po 1923].

6. Z dziejów wymowy w wieku XVII i XVIII. Pamiętnik Literacki 1908 z. 3 s. 265-277, z. 4 s. 431-481, 1910 z. 1 s. 1-51 i odbitka: Lwów: Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza 1910, 115 s.

7. Juliusz Słowacki. Próba syntezy. W: Sprawozdania szóstej dyrekcji c. k. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok 1909. Lwów 1909 s. 1-90 i odbitka: Lwów 1909. Przedruk w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu setnej rocznicy urodzin Juliusza Słowackiego. Lwów 1909, 95 s. Wyd. osobne zmienione: Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1927, 110 s.

8. Hugo Kołłątaj. Monografia. Lwów: Nakład autora z zasiłkiem Komitetu Kołłątajowskiego w Kraków 1913, 639 s.

9. Ostatnia przestroga dla Polski. Gazeta Polska”, Dąbrowa Górnicza 1916 nr 79-95 i odbitka: Dąbrowa Górnicza 1916, 74 s.

10. Dzieje szkolnictwa polskiego z rzutem oka na jego przyszłość. Warszawa: M. Arct 1917, 110 s. Wyd. 2 przejrzane i uzupełnione Częstochowa: A. Gniadowski 1924, 159 s.

11. Kierunek klasyczny czy realistyczny. [Szkic literacki]. Kraków: Nakład autora 1922, 20 s.

12. Dzieje Polaków na Syberii. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1928, VIII, 472 s. Reprint: Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze 1991.

Nagrody

Nagroda Polskiej Akademii Umiejętności w 1929.

13. Początki myśli ludowej w Polsce. Referat wygłoszony na uroczystym otwarciu domu ludowego „Wisła” w Krakowie. Kraków: Stronnictwo Ludowe „Piast 1933, 47 s.

14. W służbie idei niepodległości. Pamięci Hipolita Ślewińskiego. Wspomnienia. Kraków: Druk W.L. Anczyc 1934, 98 s.

15. Na drogach myśli ludowej. Studia historyczno-literackie. Przedmowa: F. Bujak. Lwów: [druk] Drukarnia Naukowa 1936, XV, 208 s.

Zawartość

Początki myśli ludowej w Polsce; Sprawa ludowa na Litwie w XIX w.; Głosy publicystyki; Romantycy a ludowość; Berwiński a Wyspiański; Motyw zemsty ludu w poezji polistopadowej.

16. O wolność i władztwo ducha. Spowiedź niepodległościowca. Kraków: Druk. W.L. Anczyc [1938], 325 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Ludność polska w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Lud 1905 s. 249-269.
Słowacki jako człowiek. (Szkic biografii psychologicznej). W: Pamiętnik Zjazdu Historyczno-Literackiego im. J. Słowackiego we Lwowie. Lwów 1910 s. 155-167.
Wspomnienia Cieszyńskie. W: Księga o Śląsku. Cieszyn 1929 s. 27-39, przedruk w: Wspomnienia Cieszyniaków. Warszawa 1964 s. 103-113.
Towiańczycy na Syberii. Przegląd Współczesny 1930 nr 98/99 s. 93-108.
Wołyniacy na Syberii. „Rocznik Wołyński” [1930] s. 278-320.
Cech retmański i sternicki w Ulanowie. Lud 1933 s. 66-77.
Prądy panslawistyczne i rusofilskie w okresie Wielkiej Emigracji. Pamiętnik Literacki 1934 z. 1/2 s. 58-88.
Zesłanie Jakuba Szeli na Bukowinę. Przegląd Współczesny 1934 t. 49 s. 65-83, 388-407.

Przekłady

1. F.M. Kircheisen: Napoleon I. Obraz życia. T. 1. 1769-1805. Katowice: Polski Instytut Wydawniczy 1931, 327 s.
2. C. Sforza: Twórcy nowej Europy. Przeł.: M. Janik i M. Fredro-Boniecka. Katowice: Polski Instytut Wydawniczy 1932, XXX, 407 s.

Prace edytorskie

1. P. Skarga: Kazania sejmowe. Wyd. 2 przerobione i poprawione, oprac. do użytku szkolnego M. Janik. Brody: F. West 1903, 144 s.
2. S. Goszczyński: Zamek Kaniowski. Powieść. Oprac. dla użytku szkolnego M. Janik. Brody: F. West 1906, 118 s.
3. K. Ujejski: Maraton i Skargi Jeremiego. Oprac. do użytku szkolnego M. Janik. Brody: F. West 1906, 72 s.
4. S. Goszczyński: Król zamczyska. Powieść. Oprac.: M. Janik. Brody: F. West 1907, 86 s.
5. H. Kołłątaj: I. Do Prześwietnej Deputacji dla ułożenia projektu Konstytucji Rządu polskiego od sejmu wyznaczonej. II. O sprawach moralnych człowieka (z dzieła pt. „Porządek fizyczno-moralny”) na uczczenie setnej rocznicy śmierci H. Kołłątaja. Oprac.: M. Janik. Brody: F. West 1913, 75 s.
6. T. Lenartowicz: Wybór poezyj. Z wstępem i objaśnieniami M. Janika. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [ok. 1920], 135 s. Biblioteka Narodowa [I], 5. Wyd. nast.: wyd. 2 rozszerzone tamże 1922, XXIV, 143 s.
7. J. Słowacki: Lilla Weneda. Tragedia w 5 aktach. Wstępem i objaśnieniami zaopatrzył M. Janik. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1920, 147 s. Biblioteka Narodowa I, 16. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 [1922], wyd. 3 1924, wyd. 4 1927, wyd. 5 1928; Pittsburgh: Rada Polonii Amer. 1945; wyd. 6 Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1948. Biblioteka Narodowa I, 16.
8. A. Mickiewicz: Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Objaśnił i zastosował do potrzeb szkolnych: J. Bystrzycki i M. Janik. Lwów, Warszawa: Książnica Polska Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych 1921, 379 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Lwów: Książnica Atlas 1925, tamże: wyd. 3 1926, wyd. 4 1929.
9. K. Ujejski: Wybór poezji. Oprac.: M. Janik. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1921], 267 s. Biblioteka Narodowa I, 37. Wyd. 2 uzupełnione i rozszerzone tamże 1924, XXXIII, 255 s.
10. J. Kitowicz: Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III. Wstępem i objaśnieniami zaopatrzył M. Janik. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1925, XXXIII, 408 s. Biblioteka Narodowa I, 88.
[Uzupełnienie:] Niedrukowany rozdział „Opisu obyczajów” Kitowicza. [Wyd. i komentarz:] M. Janik. „Pamiętnik Literacki1930 s. 127-157.
11. J. Mieroszewski: Tułacz. Poema wojskowe w dziesięciu śpiewach. Wyd. z rękopisu i słowo wstępne M. Janik. Kraków: Towarzystwo Miłośników Książki 1930, XV, 141 s.
12. W. Lasocki: Wspomnienia z mojego życia. T. 1. W kraju. T. 2. Na Syberii. Przygotowali do druku: M. Janik i F. Kopera. Kraków: Gmina Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa 1933, 1934, 495 + 362 s.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T. 10, cz. 4. Wrocław 1964 (F. Bielak).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
M. Rott: Michał Janik. W: Materiały do księgi życiorysów ludzi kultury literackiej Zagłębia Dąbrowskiego. Cz. 2. Katowice 1993.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

W. Hahn: Michał Janik. Pamiętnik Literacki 1950 t. 39.
J. Starnawski: Michał Janik na tle swoich czasów. Prace Humanistyczne 1979 nr 13.

Z wycieczki do Ameryki

S. Srokowski. „Przegląd Polski1901/1902 z. 1.

Najnowsza poezja polska

W. Hahn. „Muzeum1902.
K. Wojciechowski. „Pamiętnik Literacki1903 z. 3.

Mikołaj Rej z Nagłowic

A. Brückner. „Przegląd Polski1905/1906 z. 2.
W. Hahn. „Pamiętnik Literacki1905 z. 4.

Literatura polska syberyjska

W. Hahn. „Pamiętnik Literacki1907 z. 4.

Juliusz Słowacki

E. Haecker. „Naprzód1927 nr 128.

Hugo Kołłątaj

B. Limanowski. „Krytyka1913 z. 9.
I. Moszczeńska: Sprawa Kołłątaja przed sądem potomnych. Prawda 1913 nr 45-47.
T. Czapczyński. „Muzeum1914 t. 1.

Dzieje Polaków na Syberii

P. Hulka-Laskowski. „Wiadomości Literackie1928 nr 47.
K. Czachowski: Polacy na Syberii. Przegląd Współczesny 1929 t. 28.
M. Kukiel. „Kwartalnik Historyczny1929 t. 1.

W służbie idei niepodległości

B. Dudziński. „Wiadomości Literackie1934 nr 45.
Z. Wasilewski. „Myśl Narodowa1934 nr 27.
W. Lipiński. „Nowa Książka1935 z. 8.