BIO
Urodzony 25 czerwca 1881 w Żyrardowie; syn Józefa Hulki i Elżbiety z Howorków, robotników w fabryce włókienniczej, będących potomkami ewangelików czeskich. Wcześnie osierocony przez matkę, po skończeniu trzech oddziałów przyfabrycznej szkoły elementarnej, rozpoczął w dwunastym roku życia pracę zarobkową w zakładach lniarskich Hiellego i Dittricha w Żyrardowie najpierw jako goniec, później rachmistrz. Jednocześnie uczył się samodzielnie według programu gimnazjalnego. Debiutował w 1901 przekładem powieści Svatopluka Čecha Jastrząb contra Hordliczka (podpisanym Paweł Laskowski). W 1902 ze względu na zły stan zdrowia wyjechał dzięki pomocy pracodawców na leczenie sanatoryjne do Czech i Saksonii, a od maja 1903 studiował filozofię i religioznawstwo na uniwersytecie w Heidelbergu. Tam też ożenił się. Po powrocie do kraju z początkiem 1908 osiadł w Grodzisku Mazowieckim i zajął się historią religii. W tym czasie nawiązał kontakt z Andrzejem Niemojewskim, w którego piśmie „Myśl Niepodległa” publikował recenzje literackie (1908-13). W 1909 odbył podróż do Włoch. W 1910 został aresztowany wraz z żoną w Grodzisku Mazowieckim jako podejrzany o udział w zamachu na miejscowego komendanta żandarmerii i był więziony kilka tygodni na Pawiaku w Warszawie. Po zwolnieniu przeniósł się na stałe do Żyrardowa. W tym czasie publikował w „Sfinksie” (1910), „Bluszczu” (1913), „Echu Literackim” (1914). W 1915 był współtwórcą Klubu Robotniczego, prowadzącego działalność oświatową wśród robotników żyrardowskich. Działał też społecznie, głównie jako prelegent w miejscowym stowarzyszeniu Samokształcenie, gdzie wykładał historię cywilizacji. W 1916 prowadził wykłady z pedagogiki, psychologii wychowawczej i literatury polskiej na kursach dokształcających dla nauczycieli. Następnie był prelegentem Polskiej Macierzy Szkolnej. Wiosną 1920 przez kilka miesięcy pełnił funkcję attaché prasowego w Polskim Poselstwie w Pradze. W 1921-24 współdziałał z łódzkim Towarzystwem Wydawniczym Kompas oraz redagował związany z nim organ baptystów, tygodnik „Nowe Drogi”; przy piśmie tym założył „Bibliotekę Nowych Dróg”, którą wypełniał głównie tłumaczeniami. Związany był z czasopismami ewangelickimi: „Ewangelik” (1919-21), „Głos Ewangelicki” (1921-30), „Zwiastun Ewangelicki” (1925-39) i „Jednota” (1926-35). Organizował i prowadził w 1928-31 Ewangelicko-Polskie Biuro Prasowe (Ew-Pol). W 1928-33 redagował organ metodystów „Pielgrzym Polski”. Jako krytyk literacki i publicysta współpracował z „Wiadomościami Literackimi” (od 1927) i „Pologne Littéraire” (1927-33), publikował także m.in. w czasopismach: „Droga” (1923-32), „Epoka” (1928-33), „Tygodnik Ilustrowany” (1928-38), „Wolnomyśliciel Polski” (1929-33), „Gazeta Polska” (1930-38), „Sygnały” (1937-39), „Czarno na białem” (1938-39). W okresie międzywojennym był członkiem Polskiego PEN Clubu. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Żyrardowie. Jesienią 1940 aresztowany i więziony na Pawiaku odmówił podania się za Czecha. Po wyzwoleniu otrzymał w marcu 1945 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za demokratyczną działalność literacką. W sierpniu 1945 przeprowadził się do Wisły, a wkrótce potem do Cieszyna. Kontynuował działalność publicystyczną publikując w wielu pismach, m.in. w „Robotniku”, „Trybunie Robotniczej” i „Odrodzeniu”. Zmarł nagle 29 października 1946 w Cieszynie; pochowany na miejscowym cmentarzu ewangelickim.
Twórczość
1. „Ballada o paziu i królewnie”; „Rekrut”; „Przypowieść o dwóch pijanych” Bolesława Karpińskiego. Warszawa: W. Szild 1912, 8 s.
2. Der Klosterprozess von Czenstochau. Ein Kulturbild aus dem 20-sten Jahrhundert. Auf Grund der Gerichtsverhandlungen dargestellt, mit einer Einführung und Nachwort verschen von P. Hulka-Laskowski. Frankfurt am Main: Neuer Frankfurt Verlag 1912, 96 s.
3. Twórca religii Iranu. Zaratustra i jego nauka. Warszawa: M. Arct [1914], 96 s.
4. Na przełomie; Bronisław Siwik. [Szkice socjologiczne]. Petrograd: skład w Księgarni Polskiej 1916, 96 s.
5. Czego uczy nas przeszłość ? Łódź: Nakład Tygodnika „Nowe Drogi” 1921, 20 s.
6. Religia a wiedza. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1921, 16 s.
7. Droga do kultury. Szkic społeczno-religijny. Łódź: Nakład Tygodnika „Nowe Drogi” 1922, 22 s.
8. Materializm. Szkic polemiczny. Łódź: Nakład Tygodnika „Nowe Drogi” 1922, 31 s.
9. Od wiosny do wiosny. Ucieszna książeczka dla grzecznych dzieci. Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1923, 20 s.
10. Auf Grenzwacht in Osten. Von dt. Art und Arbeit in Posen und Westpreussen ausgewählt. Heft 5 und 6. Frankfurt am Main: M. Diesterwg 1924, 32 + 40 s.
11. Jak po raz pierwszy Basia mała z Jasiem i Hanią wędrowała. Wesołe opowiadanie dla małych dzieci. Warszawa: Instytut Wydawniczy Zdrój [1924], [18] s.
12. Uciechy lata. Wesołe opowiadania i obrazki dla dzieci. [Łódź: Towarzystwo Wydawnicze Kompas 1924], [28] s.
13. Wędrówki Piotrusia z Królewiczem Słonkiem w krainie baśni. Warszawa: Instytut Wydawniczy Zdrój [1924], [21] s.
14. Historia biblijna Starego i Nowego Testamentu. Dla szkoły i domu. Warszawa: Nakład Zboru Ewangelicko-Augsburskiego 1925, VII, 220 s.
15. Dynamitem ku bogactwu i sławie. Życie i dzieła Alfreda Nobla. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Rój [1927], 63 s.
16. Od Królestwa Bożego do monarchii uniwersalnej. [Szkic dziejów papiestwa]. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Bez Dogmatu 1927 [na okł. 1928], 61 s.
17. Porucznik Regier. Powieść. Warszawa: Wydawnictwo Redakcji „Zwiastuna Ewangelickiego” 1927, 353 s.
18. Matka Jezusa, matki Bogów, królowa Niebios. Szkic historyczno-religijny. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Bez Dogmatu 1928, 60 s. Wyd. nast. pt.: Matki bogów. Szkic historyczno-religijny. Warszawa: Wspólna Sprawa 1959, 56 s.
19. Zamaskowany grzech czyli pierwszy bal Jana Czerskiego. Cieszyn: Nakład Redakcji „Siewu i Żniwa” [1928], 32 s.
20. Czem ewangelicyzm dla Polski jest, czem być powinien. (Odczyt wygłoszony na Akademii, urządzonej dn. 17.XI.1928 staraniem organizacji ewangelickich w Warszawie, ku uczczeniu Dziesięciolecia Niepodległości Państwa Polskiego). Warszawa: Koło Studentów Ewangelików „Filadelfia” 1929, 27 s.
21. Słowo prawdy dla ludu polskiego. Chicago: Nakład Zjednoczonych Towarzystwa Niewiast Polskich Zachodniej Diecezji P.N.K.K. [Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego] [ok. 1930], 48 s.
22. „Polsko, twa zguba w Rzymie!”… (Juliusz Słowacki). Chicago: Przebudzenie [1931], 58 s.
23. Mój Żyrardów. Z dziejów polskiego miasta i z życia pisarza. Warszawa: J. Przeworski 1934, 373 s. Wyd. nast. Warszawa: Czytelnik 1958; [wyd. 3] Żyrardów: Urząd Miejski 2001, IV, 372 s.
24. Wileński Kościół Ewangelicko-Reformowany (b. Jednota Litewska) na tle reformacji i kultury polskiej (1556-1936). Wilno: Drukarnia Świt 1936, 73 s.
25. Śląsk za Olzą. Katowice: Skład główny Nasza Księgarnia 1938, 493 s.
26. Katullus. [Monografia literacka]. Powst. przed 1946. Druk fragmentów „Polityka” 1982 nr 23 s. 10.
27. Księżyc nad Cieszynem. Wspomnienie z lat niewoli i dni wyzwolenia. „Trybuna Robotnicza” 1946 nr 73-160. Wyd. osobne Katowice: Wydawnictwo Literatura Polska 1946, 278 s. Wyd. 2. Żyrardów: Towarzystwo Przyjaciół Żyrardowa; Libra 1998, 141 s.
28. Ostatni łotr. [Powieść]. Powst. przed 1946.
29. Rebarbaryzacja szpitala podczas wojny. Podał P. Hulka-Laskowski. Katowice: [b.w.] 1946, 13 s.
Przekłady i adaptacje
[Cz. 1]. Szwejk na froncie. 1929, 327 s.
[Cz. 2]. Szwejk na tyłach. 1931 [antydatowane 1930], 287 s.
[Cz. 3]. Przesławne lanie. 1930 [antydatowane 1929], 298 s.
[Cz. 4]. Po bajecznym laniu. 1930, 311 s.
Wyd. skrócone: Wybór dla szkół i oprac.: W. Nawrocki. Warszawa: Kama [1997], 484 s.
Wyd. łącznie z poz. ↑, ↑ pt. Hordubal; Meteor; Zwyczajne życie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 511 s. Wyd. 2 tamże 1977.
Wyd. łącznie z poz. ↑, ↑ pt. Hordubal; Meteor; Zwyczajne życie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 511 s. Wyd. 2 tamże 1977.
Wyd. łącznie z poz. ↑, ↑ pt. Hordubal; Meteor; Zwyczajne życie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 511 s. Wyd. 2 tamże 1977.
[Cz. 3]. Piękne czasy. Tłumaczenie i słowo wstępne P. Hulka-Laskowski. 1936, 301 s. Wyd. nast. pt. Piękny czas. (łącznie z [cz. 1]. Szary zeszyt; [cz. 2]. Pokuta. Przeł. H. Gądkowa. Warszawa: Książka 1948; wyd. 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1951.
[Cz. 4]. Dzień przyjęć dra Thibault; [Cz. 5]. La Sorellina. 1938, 264 s.
[Cz. 6]. Śmierć ojca. 1939, 212 s.
Wyd. nast. łączne cz. 4-6: Warszawa: Książka i Wiedza 1949.
